اقسام شناخت: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '|22px]] 22px پژوهشکده تحقیقات اسلامی، [[فرهنگ شیعه') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | | موضوع مرتبط = شناخت | ||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[شناخت]] [[انسان]] از گذر ملاکهایی تقسیمپذیر است. یکی از این ملاکها، چگونگی حصول است که [[شناخت]] را به چهار گونه تقسیم میکند: | |||
# '''[[شناخت]] سطحی یا عمومی:''' شناختی است که [[انسان]] از پیرامون خود با حواس ظاهری حاصل کند و آسانترین و عمومیترین گونه [[شناخت]] است<ref>شناخت، ۳۳ | # '''[[شناخت]] سطحی یا عمومی:''' شناختی است که [[انسان]] از پیرامون خود با حواس ظاهری حاصل کند و آسانترین و عمومیترین گونه [[شناخت]] است<ref>شناخت، ۳۳.</ref>. | ||
# '''[[شناخت]] [[علمی]]:''' شناختی است که حصول آن [[نیازمند]] آموزشها و اسبابی ویژه است. این گونه [[شناخت]] در دسترس همگان نیست و دارای ویژگیهایی از این قرار است: | # '''[[شناخت]] [[علمی]]:''' شناختی است که حصول آن [[نیازمند]] آموزشها و اسبابی ویژه است. این گونه [[شناخت]] در دسترس همگان نیست و دارای ویژگیهایی از این قرار است: | ||
## با امور عینی هماهنگ است؛ | ## با امور عینی هماهنگ است؛ | ||
خط ۱۵: | خط ۱۹: | ||
# '''[[شناخت]] [[فلسفی]]:''' شناختی است که بر [[تعقل]] و تحلیلهای [[عقلی]] [[استوار]] است و کمتر از حواس ظاهری و ابزار مادی [[شناخت]] بهره میبرد. در [[شناخت]] [[فلسفی]]، هر چه ذهن [[آدمی]] ورزیدهتر باشد، نتیجه کوششهایش به قطع و [[یقین]] نزدیکتر است. | # '''[[شناخت]] [[فلسفی]]:''' شناختی است که بر [[تعقل]] و تحلیلهای [[عقلی]] [[استوار]] است و کمتر از حواس ظاهری و ابزار مادی [[شناخت]] بهره میبرد. در [[شناخت]] [[فلسفی]]، هر چه ذهن [[آدمی]] ورزیدهتر باشد، نتیجه کوششهایش به قطع و [[یقین]] نزدیکتر است. | ||
# '''[[شناخت]] [[عرفانی]]:''' شناختی است که با ابزار [[قلب]] و [[شهود]] و [[الهام]] پدید میآید و حقایقی را به ادارک [[انسان]] میآورد که با [[حس]] و [[عقل]] فراچنگ نمیآیند<ref>جهان بینی و شناخت، ۶۵.</ref>. | # '''[[شناخت]] [[عرفانی]]:''' شناختی است که با ابزار [[قلب]] و [[شهود]] و [[الهام]] پدید میآید و حقایقی را به ادارک [[انسان]] میآورد که با [[حس]] و [[عقل]] فراچنگ نمیآیند<ref>جهان بینی و شناخت، ۶۵.</ref>. | ||
یکی دیگر از ملاکها، راه حصول است که [[شناخت]] را بر پنج گونه تقسیم میکند: | |||
# '''[[شناخت]] مستقیم:''' شناختی است که از گذر [[ارتباط مستقیم]] با شیء خارجی پدید میآید. | # '''[[شناخت]] مستقیم:''' شناختی است که از گذر [[ارتباط مستقیم]] با شیء خارجی پدید میآید. | ||
# '''[[شناخت]] غیر مستقیم یا آیینهای:''' این گونه [[شناخت]] آن گاه پدید میآید که [[انسان]] در چیزی نظر میکند و صورت شیئی دیگر را همزمان به رؤیت میآورد و آن را باز میشناسد. این [[شناخت]] برای نفسشناسی و [[خداشناسی]] روی میدهد. در اینجا مراد از "رؤیت" رؤیت [[باطنی]] است نه ظاهری. | # '''[[شناخت]] غیر مستقیم یا آیینهای:''' این گونه [[شناخت]] آن گاه پدید میآید که [[انسان]] در چیزی نظر میکند و صورت شیئی دیگر را همزمان به رؤیت میآورد و آن را باز میشناسد. این [[شناخت]] برای نفسشناسی و [[خداشناسی]] روی میدهد. در اینجا مراد از "رؤیت" رؤیت [[باطنی]] است نه ظاهری. | ||
خط ۲۱: | خط ۲۶: | ||
# '''[[شناخت]] فطری:''' شناختی است که در [[سرشت]] [[انسان]] ریشه دارد و در حصول آن هیچ یک از ابزارها و عوامل متعارف [[شناخت]] دخیل نیستند<ref>شناخت به زبان، ۲۰.</ref>. | # '''[[شناخت]] فطری:''' شناختی است که در [[سرشت]] [[انسان]] ریشه دارد و در حصول آن هیچ یک از ابزارها و عوامل متعارف [[شناخت]] دخیل نیستند<ref>شناخت به زبان، ۲۰.</ref>. | ||
# '''[[شناخت]] الهامی یا افاضی:''' شناختی است که برخاسته از عوامل غیبی [[وحی]]، [[الهام]] و [[اشراق]] است. | # '''[[شناخت]] الهامی یا افاضی:''' شناختی است که برخاسته از عوامل غیبی [[وحی]]، [[الهام]] و [[اشراق]] است. | ||
ملاک دیگر تقسیم [[شناخت]]، واقعنمایی است؛ بر این اساس، [[شناخت]] بر گونههای زیر است: | |||
# '''[[شناخت]] شکی:''' شناختی است که احتمال تطبیق و عدم تطبیق آن با واقع برابر است. | # '''[[شناخت]] شکی:''' شناختی است که احتمال تطبیق و عدم تطبیق آن با واقع برابر است. | ||
# '''[[شناخت وهمی]]:''' شناختی است که احتمال عدم واقعنماییاش بیشتر از واقعنمایی است<ref>المنطق، ۱/ ۱۸.</ref>. | # '''[[شناخت وهمی]]:''' شناختی است که احتمال عدم واقعنماییاش بیشتر از واقعنمایی است<ref>المنطق، ۱/ ۱۸.</ref>. | ||
# '''[[شناخت]] ظنی:''' شناختی است که احتمال واقعنماییاش بیشتر از عدم واقعنمایی آن است. | # '''[[شناخت]] ظنی:''' شناختی است که احتمال واقعنماییاش بیشتر از عدم واقعنمایی آن است. | ||
# '''[[شناخت]] یقینی:''' شناختی است که به قطع و یقیین با واقع مطابق است و احتمال نادرستیاش نمیرود<ref>المنطق، ۱/ ۱۸.</ref>. | # '''[[شناخت]] یقینی:''' شناختی است که به قطع و یقیین با واقع مطابق است و احتمال نادرستیاش نمیرود<ref>المنطق، ۱/ ۱۸.</ref>. | ||
* در تقسیمی دیگر، [[شناخت]] [[انسان]] یا از راه [[پژوهش]] و بررسی خود او فراهم میآید که آن را "[[شناخت]] اجتهادی" مینامند و یا به [[پیروی]] از [[پژوهش]] و بررسی کسی دیگر پدید میآید که آن را "[[شناخت]] تقلیدی" میگویند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص | * در تقسیمی دیگر، [[شناخت]] [[انسان]] یا از راه [[پژوهش]] و بررسی خود او فراهم میآید که آن را "[[شناخت]] اجتهادی" مینامند و یا به [[پیروی]] از [[پژوهش]] و بررسی کسی دیگر پدید میآید که آن را "[[شناخت]] تقلیدی" میگویند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۸-۹۰.</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[پژوهشکده تحقیقات اسلامی]]، [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
خط ۴۱: | خط ۴۲: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:شناخت]] |