پرش به محتوا

اقسام شناخت: تفاوت میان نسخه‌ها

۶۳۶ بایت حذف‌شده ،  ‏۳۱ مهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '|22px]] 22px پژوهشکده تحقیقات اسلامی، [[فرهنگ شیعه')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{نبوت}}
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[اقسام شناخت در قرآن]] - [[اقسام شناخت در حدیث]] - [[اقسام شناخت در نهج البلاغه]] - [[اقسام شناخت در معارف دعا و زیارات]] - [[اقسام شناخت در کلام اسلامی]] - [[اقسام شناخت در عرفان اسلامی]]| پرسش مرتبط  = اقسام شناخت (پرسش)}}
| موضوع مرتبط = شناخت
| عنوان مدخل  =  
| مداخل مرتبط =  
| پرسش مرتبط  =  
}}


== مقدمه ==
== مقدمه ==
* [[شناخت]] [[انسان]] از گذر ملاک‌هایی تقسیم‌پذیر است. یکی از این ملاک‌ها، چگونگی حصول است‌ که [[شناخت]] را به چهار گونه تقسیم می‌کند:
[[شناخت]] [[انسان]] از گذر ملاک‌هایی تقسیم‌پذیر است. یکی از این ملاک‌ها، چگونگی حصول است‌ که [[شناخت]] را به چهار گونه تقسیم می‌کند:
# '''[[شناخت]] سطحی یا عمومی:''' شناختی است که [[انسان]] از پیرامون خود با حواس ظاهری حاصل کند و آسان‌ترین و عمومی‌ترین گونه [[شناخت]] است<ref>شناخت‌، ۳۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 88.</ref>.
# '''[[شناخت]] سطحی یا عمومی:''' شناختی است که [[انسان]] از پیرامون خود با حواس ظاهری حاصل کند و آسان‌ترین و عمومی‌ترین گونه [[شناخت]] است<ref>شناخت‌، ۳۳.</ref>.
# '''[[شناخت]] [[علمی]]:''' شناختی است که حصول آن [[نیازمند]] آموزش‌ها و اسبابی ویژه است. این گونه [[شناخت]] در دسترس همگان نیست و دارای ویژگی‌هایی از این قرار است:
# '''[[شناخت]] [[علمی]]:''' شناختی است که حصول آن [[نیازمند]] آموزش‌ها و اسبابی ویژه است. این گونه [[شناخت]] در دسترس همگان نیست و دارای ویژگی‌هایی از این قرار است:
## با امور عینی هماهنگ است؛
## با امور عینی هماهنگ است؛
خط ۱۵: خط ۱۹:
# '''[[شناخت]] [[فلسفی]]:''' شناختی است که بر [[تعقل]] و تحلیل‌های [[عقلی]] [[استوار]] است و کمتر از حواس ظاهری و ابزار مادی [[شناخت]] بهره می‌برد. در [[شناخت]] [[فلسفی]]، هر چه ذهن [[آدمی]] ورزیده‌تر باشد، نتیجه کوشش‌هایش به قطع و [[یقین]] نزدیک‌تر است.
# '''[[شناخت]] [[فلسفی]]:''' شناختی است که بر [[تعقل]] و تحلیل‌های [[عقلی]] [[استوار]] است و کمتر از حواس ظاهری و ابزار مادی [[شناخت]] بهره می‌برد. در [[شناخت]] [[فلسفی]]، هر چه ذهن [[آدمی]] ورزیده‌تر باشد، نتیجه کوشش‌هایش به قطع و [[یقین]] نزدیک‌تر است.
# '''[[شناخت]] [[عرفانی]]:''' شناختی است که با ابزار [[قلب]] و [[شهود]] و [[الهام]] پدید می‌آید و حقایقی را به ادارک [[انسان]] می‌آورد که با [[حس]] و [[عقل]] فراچنگ نمی‌آیند<ref>جهان بینی و شناخت‌، ۶۵.</ref>.
# '''[[شناخت]] [[عرفانی]]:''' شناختی است که با ابزار [[قلب]] و [[شهود]] و [[الهام]] پدید می‌آید و حقایقی را به ادارک [[انسان]] می‌آورد که با [[حس]] و [[عقل]] فراچنگ نمی‌آیند<ref>جهان بینی و شناخت‌، ۶۵.</ref>.
* یکی دیگر از ملاک‌ها، راه حصول است‌ که [[شناخت]] را بر پنج گونه تقسیم می‌کند:
 
یکی دیگر از ملاک‌ها، راه حصول است‌ که [[شناخت]] را بر پنج گونه تقسیم می‌کند:
# '''[[شناخت]] مستقیم:''' شناختی است که از گذر [[ارتباط مستقیم]] با شی‌ء خارجی پدید می‌آید.
# '''[[شناخت]] مستقیم:''' شناختی است که از گذر [[ارتباط مستقیم]] با شی‌ء خارجی پدید می‌آید.
# '''[[شناخت]] غیر مستقیم یا آیینه‌ای:''' این گونه [[شناخت]] آن گاه پدید می‌آید که [[انسان]] در چیزی نظر می‌کند و صورت شیئی دیگر را همزمان به رؤیت می‌آورد و آن را باز می‌شناسد. این [[شناخت]] برای نفس‌شناسی و [[خداشناسی]] روی می‌دهد. در اینجا مراد از "رؤیت" رؤیت [[باطنی]] است نه ظاهری.
# '''[[شناخت]] غیر مستقیم یا آیینه‌ای:''' این گونه [[شناخت]] آن گاه پدید می‌آید که [[انسان]] در چیزی نظر می‌کند و صورت شیئی دیگر را همزمان به رؤیت می‌آورد و آن را باز می‌شناسد. این [[شناخت]] برای نفس‌شناسی و [[خداشناسی]] روی می‌دهد. در اینجا مراد از "رؤیت" رؤیت [[باطنی]] است نه ظاهری.
خط ۲۱: خط ۲۶:
# '''[[شناخت]] فطری:''' شناختی است که در [[سرشت]] [[انسان]] ریشه دارد و در حصول آن هیچ یک از ابزارها و عوامل متعارف [[شناخت]] دخیل نیستند<ref>شناخت به زبان‌، ۲۰.</ref>.
# '''[[شناخت]] فطری:''' شناختی است که در [[سرشت]] [[انسان]] ریشه دارد و در حصول آن هیچ یک از ابزارها و عوامل متعارف [[شناخت]] دخیل نیستند<ref>شناخت به زبان‌، ۲۰.</ref>.
# '''[[شناخت]] الهامی یا افاضی:''' شناختی است که برخاسته از عوامل غیبی [[وحی]]، [[الهام]] و [[اشراق]] است.
# '''[[شناخت]] الهامی یا افاضی:''' شناختی است که برخاسته از عوامل غیبی [[وحی]]، [[الهام]] و [[اشراق]] است.
* ملاک دیگر تقسیم [[شناخت]]، واقع‌نمایی است؛ بر این اساس، [[شناخت]] بر گونه‌های زیر است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 88-89.</ref>:
 
ملاک دیگر تقسیم [[شناخت]]، واقع‌نمایی است؛ بر این اساس، [[شناخت]] بر گونه‌های زیر است:
# '''[[شناخت]] شکی:''' شناختی است که احتمال تطبیق و عدم تطبیق آن با واقع برابر است.
# '''[[شناخت]] شکی:''' شناختی است که احتمال تطبیق و عدم تطبیق آن با واقع برابر است.
# '''[[شناخت وهمی]]:''' شناختی است که احتمال عدم واقع‌نمایی‌اش بیشتر از واقع‌نمایی است<ref>المنطق‌، ۱/ ۱۸.</ref>.
# '''[[شناخت وهمی]]:''' شناختی است که احتمال عدم واقع‌نمایی‌اش بیشتر از واقع‌نمایی است<ref>المنطق‌، ۱/ ۱۸.</ref>.
# '''[[شناخت]] ظنی:''' شناختی است که احتمال واقع‌نمایی‌اش بیشتر از عدم واقع‌نمایی آن است.
# '''[[شناخت]] ظنی:''' شناختی است که احتمال واقع‌نمایی‌اش بیشتر از عدم واقع‌نمایی آن است.
# '''[[شناخت]] یقینی:''' شناختی است که به قطع و یقیین با واقع مطابق است و احتمال نادرستی‌اش نمی‌رود<ref>المنطق‌، ۱/ ۱۸.</ref>.
# '''[[شناخت]] یقینی:''' شناختی است که به قطع و یقیین با واقع مطابق است و احتمال نادرستی‌اش نمی‌رود<ref>المنطق‌، ۱/ ۱۸.</ref>.
* در تقسیمی دیگر، [[شناخت]] [[انسان]] یا از راه [[پژوهش]] و بررسی خود او فراهم می‌آید که آن را "[[شناخت]] اجتهادی" می‌نامند و یا به [[پیروی]] از [[پژوهش]] و بررسی کسی دیگر پدید می‌آید که آن را "[[شناخت]] تقلیدی" می‌گویند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 89-90.</ref>.
* در تقسیمی دیگر، [[شناخت]] [[انسان]] یا از راه [[پژوهش]] و بررسی خود او فراهم می‌آید که آن را "[[شناخت]] اجتهادی" می‌نامند و یا به [[پیروی]] از [[پژوهش]] و بررسی کسی دیگر پدید می‌آید که آن را "[[شناخت]] تقلیدی" می‌گویند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۸-۹۰.</ref>.
 
== جستارهای وابسته ==
{{مدخل وابسته}}
* [[اقسام شناخت]]
{{پایان مدخل وابسته}}


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[پژوهشکده تحقیقات اسلامی]]، [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[پژوهشکده تحقیقات اسلامی]]، [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۴۱: خط ۴۲:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:اقسام شناخت]]
[[رده:شناخت]]
۱۱۳٬۰۷۵

ویرایش