انتقام: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۷: | خط ۷: | ||
== انتقام در [[قرآن]] == | == انتقام در [[قرآن]] == | ||
انتقام در [[قرآن]] با واژههای "نقم" و مشتقات آن، ۱۷ بار به کار رفته است که این دسته از [[آیات]] بیشتر مربوط به انتقام [[الهی]] | انتقام در [[قرآن]] با واژههای "نقم" و مشتقات آن، ۱۷ بار به کار رفته است که این دسته از [[آیات]] بیشتر مربوط به انتقام [[الهی]]{{متن قرآن|فَانْتَقَمْنَا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و بیگمان پیش از تو پیامبرانی به سوی قوم آنان فرستادیم که برای آنها برهانها (ی روشن) آوردند و ما از گناهکاران انتقام گرفتیم و یاری مؤمنان بر ما واجب است» سوره روم، آیه ۴۷</ref>؛ {{متن قرآن|لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَسَاءُوا بِمَا عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى}}<ref>«و آنچه در آسمانها و زمین است، از آن خداوند است (و بندگان را میآزماید) تا بدکاران را برای آنچه کردهاند کیفر دهد و آنان را که نیکی ورزیدهاند، به نیکی پاداش بخشد» سوره نجم، آیه ۳۱.</ref> (ذو انتقام) {{متن قرآن|وَاللَّهُ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ}}<ref>«و خداوند پیروزمندی دادستاننده است» سوره آل عمران، آیه ۴.</ref> و برخی نیز مربوط به انتقام [[بشر]]<ref>{{متن قرآن|وَمَا تَنْقِمُ مِنَّا إِلَّا أَنْ آمَنَّا بِآيَاتِ رَبِّنَا لَمَّا جَاءَتْنَا}}«و تو ما را کیفر نمیدهی مگر برای آنکه ما به نشانههای پروردگارمان هنگامی که به ما رسید» سوره اعراف، آیه ۱۲۶.</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَنْ يُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ}}<ref>«و با آنان کینهتوزی نکردند مگر از آن رو که آنان به خداوند پیروزمند ستوده، ایمان داشتند،» سوره بروج، آیه ۸.</ref> است و برخی تعبیرهای دیگر [[قرآن]] در مورد انتقام عبارتاند از: انتصار{{متن قرآن|وَانْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ}}<ref>«جز آنان که ایمان دارند و کارهای شایسته انجام میدهند و خداوند را بسیار یاد میکنند و پس از آنکه ستم دیده باشند داد میستانند و آنان که ستم ورزیدهاند به زودی خواهند دانست که به کدام بازگشتگاه باز خواهند گشت» سوره شعراء، آیه ۲۲۷</ref>؛ {{متن قرآن|وَالَّذِينَ إِذَا أَصَابَهُمُ الْبَغْيُ هُمْ يَنْتَصِرُونَ}}<ref>«و آنان که چون بدیشان ستم رسد داد (خود) میستانند» سوره شوری، آیه ۳۹.</ref>؛ تشفی [[دل]]{{متن قرآن|قَاتِلُوهُمْ يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَيْدِيكُمْ وَيُخْزِهِمْ وَيَنْصُرْكُمْ عَلَيْهِمْ وَيَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ وَيُذْهِبْ غَيْظَ قُلُوبِهِمْ وَيَتُوبُ اللَّهُ عَلَى مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ}}<ref>«با آنان پیکار کنید تا خداوند آنها را به دست شما عذاب کند و خوارشان گرداند و شما را بر آنان پیروزی دهد و دلهای گروهی مؤمن را خنک گرداند و خشم دلهای آنان را بزداید و خداوند از هر که خواهد توبه میپذیرد و خداوند دانایی فرزانه است» سوره توبه، آیه ۱۴ ـ ۱۵</ref>؛ مقابله به مثل{{متن قرآن|فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ}}<ref>«پس هر کس بر شما ستم روا داشت همانگونه که با شما ستم روا داشته است با وی ستم روا دارید» سوره بقره، آیه ۱۹۴</ref>؛ {{متن قرآن|وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُمْ بِهِ وَلَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ}}<ref>«و اگر کیفر میکنید مانند آنچه خود کیفر شدهاید کیفر کنید و اگر شکیبایی پیشه کنید همان برای شکیبایان بهتر است» سوره نحل، آیه ۱۲۶</ref>؛ {{متن قرآن|وَجَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ}}<ref>«و کیفر هر بدی بدییی، مانند آن است پس هر که درگذرد و به راه آید پاداش وی بر خداوند است» سوره شوری، آیه ۴۰.</ref> و [[قصاص]]{{متن قرآن|وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ}}<ref>«و شما را ای خردمندان در قصاص، زندگانی (نهفته) است؛ باشد که شما پرهیزگاری ورزید» سوره بقره، آیه ۱۷۹.</ref>.<ref>المبسوط، ج۲۶، ص۶۱.</ref> | ||
انتقام گاهی به [[انسان]] و گاهی به [[خداوند]] نسبت داده شده است؛ انتقام [[خداوند]] به معنای [[کیفر]] دادن [[گناهکاران]] براساس [[حق]] و [[عدالت]] است، ولی انتقامهای بشری بیشتر تلافی در آوردن است که در ضمن تلافی گاه از حدّ [[اعتدال]] بیرون رفته و مرتکب کار ناروا و خلاف [[حق]] میشوند<ref>اخلاق، ص۳۲۳؛ [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان، ج۱۲، ص۸۷.</ref>. | انتقام گاهی به [[انسان]] و گاهی به [[خداوند]] نسبت داده شده است؛ انتقام [[خداوند]] به معنای [[کیفر]] دادن [[گناهکاران]] براساس [[حق]] و [[عدالت]] است، ولی انتقامهای بشری بیشتر تلافی در آوردن است که در ضمن تلافی گاه از حدّ [[اعتدال]] بیرون رفته و مرتکب کار ناروا و خلاف [[حق]] میشوند<ref>اخلاق، ص۳۲۳؛ [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان، ج۱۲، ص۸۷.</ref>. | ||
خط ۲۱: | خط ۲۲: | ||
# کشته شدن [[انسانی]] یا وارد شدن جراحتی بر او: {{متن قرآن|أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ الْعَينَْ بِالْعَينِْ وَ الْأَنفَ بِالْأَنفِ وَ الْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَ السِّنَّ بِالسِّنِّ وَ الْجُرُوحَ قِصَاصٌ}}<ref>سوره مائده، آیه ۴۵.</ref>؛ | # کشته شدن [[انسانی]] یا وارد شدن جراحتی بر او: {{متن قرآن|أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ الْعَينَْ بِالْعَينِْ وَ الْأَنفَ بِالْأَنفِ وَ الْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَ السِّنَّ بِالسِّنِّ وَ الْجُرُوحَ قِصَاصٌ}}<ref>سوره مائده، آیه ۴۵.</ref>؛ | ||
# مُثله شدن (قطع شدن گوش، [[چشم]] و بینی توسط فرد دیگر) چه فرد مثله شده زنده باشد یا مرده: {{متن قرآن|وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُمْ}}<ref>«و اگر کیفر میکنید مانند آنچه خود کیفر شدهاید کیفر کنید» سوره نحل، آیه ۱۲۶.</ref>. همچنین جواز انتقام در مورد آیۀ {{متن قرآن|الْعَيْنَ بِالْعَيْنِ وَالْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَالْأُذُنَ بِالْأُذُنِ}}<ref>«آدمی در برابر آدمی و چشم در برابر چشم و بینی در برابر بینی قصاص دارند» سوره مائده، آیه ۴۵.</ref> نیز قابل استفاده است<ref>ر. ک: [[محمد ابوطالبی|ابوطالبی، محمد]]، [[انتقام (مقاله)|انتقام]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص؟؟ ؟</ref>. | # مُثله شدن (قطع شدن گوش، [[چشم]] و بینی توسط فرد دیگر) چه فرد مثله شده زنده باشد یا مرده: {{متن قرآن|وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُمْ}}<ref>«و اگر کیفر میکنید مانند آنچه خود کیفر شدهاید کیفر کنید» سوره نحل، آیه ۱۲۶.</ref>. همچنین جواز انتقام در مورد آیۀ {{متن قرآن|الْعَيْنَ بِالْعَيْنِ وَالْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَالْأُذُنَ بِالْأُذُنِ}}<ref>«آدمی در برابر آدمی و چشم در برابر چشم و بینی در برابر بینی قصاص دارند» سوره مائده، آیه ۴۵.</ref> نیز قابل استفاده است<ref>ر. ک: [[محمد ابوطالبی|ابوطالبی، محمد]]، [[انتقام (مقاله)|انتقام]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص؟؟ ؟</ref>. | ||
در انتقام مجاز [[اسلام]] [[عفو]] را از انتقام بهتر دانسته و کسانی را که از [[حقوق]] خویش بگذرند مستحق [[پاداش]] و [[اجر]] [[الهی]] دانسته است: {{متن قرآن|وَجَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَلَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولَئِكَ مَا عَلَيْهِمْ مِنْ سَبِيلٍ}}<ref>«و کیفر هر بدی بدییی، مانند آن است پس هر که درگذرد و به راه آید پاداش وی بر خداوند است، بیگمان او ستمگران را دوست نمیدارد و بر آنانکه پس از ستم دیدن داد ستانند ایرادی نیست» سوره شوری، آیه ۴۰ ـ ۴۱</ref> و در [[روایات]] نیز آمده است که [[پیامبر]] هیچگاه برای [[حق]] شخصی از کسی انتقام نگرفت<ref>مستدرک الوسائل، ج۹، ص۷؛ التحریر والتنویر، ج۲۴، ص۲۹۲.</ref> مگر اینکه [[محرمات الهی]] هتک میگردید<ref>التحریر والتنویر، ج۲۴، ص۲۹۲؛ کنزالعمال، ج۷، ص۲۲۱.</ref> و نیز آیۀ {{متن قرآن|قَالَ لَا تَثْرِيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُ اللَّهُ لَكُمْ}}<ref>«(یوسف) گفت: امروز (دیگر) بر شما سرزنشی نیست، خداوند شما را ببخشاید و او مهربانترین مهربانان است» سوره یوسف، آیه ۹۲.</ref> به [[گذشت]] [[یوسف]] {{ع}} از [[ظلم]] برادرانش و حتی [[سرزنش]] نکردن آنها اشاره دارد<ref>ر. ک: [[محمد ابوطالبی|ابوطالبی، محمد]]، [[انتقام (مقاله)|انتقام]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص؟؟ ؟</ref> و [[اسلام]] نه تنها [[مؤمنان]] را به [[عفو و گذشت]] از [[حق]] خویش فرا میخواند بلکه به [[مؤمنان]] سفارش میکند [[بدی]] را با خوبی پاسخ دهند نه با [[بدی]]: {{متن قرآن|وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ}}<ref>«نیکی با بدی برابر نیست؛ به بهترین شیوه (دیگران را از چالش با خود) باز دار، ناگاه آن کس که میان تو و او دشمنی است چون دوستی مهربان میگردد» سوره فصلت، آیه ۳۴.</ref>. | در انتقام مجاز [[اسلام]] [[عفو]] را از انتقام بهتر دانسته و کسانی را که از [[حقوق]] خویش بگذرند مستحق [[پاداش]] و [[اجر]] [[الهی]] دانسته است: {{متن قرآن|وَجَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَلَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولَئِكَ مَا عَلَيْهِمْ مِنْ سَبِيلٍ}}<ref>«و کیفر هر بدی بدییی، مانند آن است پس هر که درگذرد و به راه آید پاداش وی بر خداوند است، بیگمان او ستمگران را دوست نمیدارد و بر آنانکه پس از ستم دیدن داد ستانند ایرادی نیست» سوره شوری، آیه ۴۰ ـ ۴۱</ref> و در [[روایات]] نیز آمده است که [[پیامبر]] هیچگاه برای [[حق]] شخصی از کسی انتقام نگرفت<ref>مستدرک الوسائل، ج۹، ص۷؛ التحریر والتنویر، ج۲۴، ص۲۹۲.</ref> مگر اینکه [[محرمات الهی]] هتک میگردید<ref>التحریر والتنویر، ج۲۴، ص۲۹۲؛ کنزالعمال، ج۷، ص۲۲۱.</ref> و نیز آیۀ {{متن قرآن|قَالَ لَا تَثْرِيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُ اللَّهُ لَكُمْ}}<ref>«(یوسف) گفت: امروز (دیگر) بر شما سرزنشی نیست، خداوند شما را ببخشاید و او مهربانترین مهربانان است» سوره یوسف، آیه ۹۲.</ref> به [[گذشت]] [[یوسف]] {{ع}} از [[ظلم]] برادرانش و حتی [[سرزنش]] نکردن آنها اشاره دارد<ref>ر. ک: [[محمد ابوطالبی|ابوطالبی، محمد]]، [[انتقام (مقاله)|انتقام]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص؟؟ ؟</ref> و [[اسلام]] نه تنها [[مؤمنان]] را به [[عفو و گذشت]] از [[حق]] خویش فرا میخواند بلکه به [[مؤمنان]] سفارش میکند [[بدی]] را با خوبی پاسخ دهند نه با [[بدی]]: {{متن قرآن|وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ}}<ref>«نیکی با بدی برابر نیست؛ به بهترین شیوه (دیگران را از چالش با خود) باز دار، ناگاه آن کس که میان تو و او دشمنی است چون دوستی مهربان میگردد» سوره فصلت، آیه ۳۴.</ref>. | ||
انتقام مجاز شرایطی دارد مانند: | انتقام مجاز شرایطی دارد مانند: |