امام صادق در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

صرف‌نظر از یکی - دو استثنا، قاطبه [[عالمان]] [[عامّه]] امام صادق {{ع}} را به نیکویی ستوده و او را توثیق نموده‌اند. جز [[محمد بن اسماعیل بخاری]](م ۲۵۶ق) که [[احادیث]] [[امام]] را در صحیح خود ترک کرده است، سایر صاحبان کتب شش‌گانه از آن [[حضرت]] [[روایت]] نموده‌اند. بزرگان [[اصحاب]] [[رأی]] و نامداران [[اهل حدیث]]، به رغم [[اختلافات]] گسترده با حضرت در [[فقه]] و [[کلام]]، به شاگردی آن حضرت می‌بالیدند و از آن جناب با اوصافی بلند یاد می‌نمودند. [[ابوحنیفه]] امام صادق {{ع}} را “افقه الناس” می‌خواند<ref>تهذیب الکمال، ج۷، ص۴۲۰؛ سیر اعلام النبلا، ج۶، ص۲۵۶.</ref>. مالک بن [[انس]] درباره آن حضرت می‌گفت: هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به هیچ [[قلبی]] خطور نکرده است، بشری [[افضل]] از [[جعفر بن محمد]] در [[علم]] و [[فضل]] و [[تقوا]]<ref>المناقب، ج۴، ص۲۴۸.</ref> همو در بیان حالات امام می‌گفت: “هیچ‌گاه او را ندیدم مگر اینکه یا [[نماز]] می‌گزارد، یا [[روزه]] بود، و یا به [[قرائت قرآن]] اشتغال داشت”<ref>تهذیب التهدیب، ج۲، ص۸۸.</ref>. بنابر گزارش [[مزی عمرو بن ثابت]] و [[صالح بن ابی‌الاسود]]، حضرت در میان اصحاب [[عامه]] {{متن حدیث|سَلُونِي‏ قَبْلَ‏ أَنْ‏ تَفْقِدُونِي‏}} می‌گفت و می‌فرمود: پس از من هیچ کسی شما را به احادیثی مانند احادیث من [[آگاه]] نمی‌سازد<ref>تهذیب الکمال، ج۷، ص۴۲۰.</ref>. با این حال برخی از [[اندیشمندان]] [[سنّی]] تلاش‌هایی در جهت کمرنگ نشان دادن [[جایگاه علمی امام]] و ترک احادیث آن حضرت از خود بروز داده‌اند. برای نمونه [[محمد بن سعد]](م ۲۳۰ق) آن حضرت را در [[نقل]] [[حدیث ضعیف]] می‌انگاشت و می‌گفت: جعفر بن محمد یک بار ادعا می‌کرد این احادیث را از پدرم شنیده‌ام و بار دیگر مدعی می‌شد که در مکتوبات پدرم یافته‌ام<ref>تهذیب التهذیب، ج۷، ص۴۲۰.</ref>. اما او توجه نداشته است که چنین مطلبی - به فرض صدور آن - نافی [[وثاقت]] گوینده نیست، زیرا شرط [[تعارض]]، [[وحدت]] موضوع و هم‌سانی شرایط است. [[ابن حجر عسقلانی]] در ردّ [[پندار]] [[ابن سعد]] و در [[دفاع]] از [[وثاقت]] آن [[امام]]، ذیل این حکایت می‌نویسد: احتمال دارد [[احادیث]] مختلفی مورد سؤال واقع شده باشد... ، همین پاسخ امام، دلالت بر وثاقت و دقت نظر او دارد<ref>تهذیب التهذیب، ج۷، ص۴۲۰.</ref>.<ref>الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین {{ع}}؛ دلائل الامامه، محمد الاملی، قم، بعثت، ۱۴۱۳ ق؛ التوحید، محمد بن بابویه، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۹۸ ق، الخصال، محمدبن بابویه، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ ش؛ عیون اخبار الرضا {{ع}}، محمدبن بابویه، تهران، جهان، ۱۳۷۸ ق، کمال‌الدین، محمد بن بابویه، تهران، الاسلامیه، ۱۳۹۵ ق؛ علل الشرائع، محمدبن بابویه، قم، الداوری، ۱۳۸۵ ش؛ الفقیه، محمدبن بابویه، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ ق؛ تهذیب التهذیب، احمدبن حجر، بیروت، دارالفکر، ۱۹۸۴ م؛ دعائم الاسلام، نعمان بن حیون، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۳۸۵ ق؛ شرح الاخبار، نعمان بن حیون، جامعه مدرسین، ۱۴۰۹ ق؛ المناقب، محمدبن شهرآشوب، قم، علامه، ۱۳۷۹ ق؛ عیون المعجزات، حسین بن عبدالوهاب قم، الداوری، بی‌تا؛ کشف الغمه، علی الاربلی، تبریز، بنی‌هاشمی، ۱۳۸۱ ق؛ کفایه الاثر، علی الخراز، قم، بیدار، ۱۴۰۱ ق؛ سیر اعلام النبلاء محمد الذهبی، الرساله، ط ۳، ۱۴۰۵ ق؛ الخرائج و الجرائح، سعید الراوندی، قم، الامام المهدی، ۱۴۰۹ ق؛ بصائر الدرجات، محمد الصفار، قم، مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ ق؛ اعلام الوری، فضل الطبرسی، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۷ ق؛ تهذیب الاحکام، محمد الطوسی، تهران، اسلامیه، ۱۴۰۷ ق؛ الامالی، علی علم الهدی الشریف المرتضی، قاهره، دارالفکر، ۱۹۹۸ م؛ التفسیر، محمد العیاشی، تهران، العلمیه، ۱۳۸۰ ق؛ اختیار معرفه الرجال، محمد الکشی، مشهد، ۱۴۰۹ ق؛ الکافی، محمد الکلینی، تهران، الاسلامیه، ۱۴۰۷ ق؛ بحارالانوار، محمدباقر المجلسی، بیروت، دار احیاء التراث، ۱۴۰۳ ق؛ اثبات الوصیة، علی المسعودی، قم، انصاریان، ۱۴۲۶ ق؛ الارشاد، محمد المفید، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ ق؛ الغیبه، محمد النعمانی، تهران، صدوق، ۱۳۹۷ ق؛ روضة الواعظین، فتال النیسابوری، قم، رضی، ۱۳۷۵ ش؛ التاریخ، احمد الیعقوبی، بیروت، دارصادر، بی‌تا.</ref>.<ref>[[محمد علی موحدی|موحدی، محمد علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «امام صادق»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۸۵.</ref>