بتریه در فرق و مذاهب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'احمدبن' به 'احمد بن'
جز (جایگزینی متن - 'محمدبن' به 'محمد بن') |
جز (جایگزینی متن - 'احمدبن' به 'احمد بن') |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
[[سعد بن عبدالله اشعری]]<ref>سعدبن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات والفرق، ص ۱۸.</ref>، گروهی از بتریّه را که [[حضرت علی]] {{ع}} را [[افضل]] ناس و با اینهمه [[خلافت ابوبکر]] و عمر را درست می‌‌دانند، "اوائل البتریّه" می‌‌خواند و می‌‌گوید: این دو فرقه (بتریّه و [[جارودیّه]]) [[امر]] [[زید بن علیّ بن حسین]] و [[زید بن حسن بن حسن بن علی]] را برخود بسته‌اند و فِرَق زیدیّه از ایشان منشعب شده است. عین این مطلب را [[نوبختی]]<ref>[[حسن بن موسی نوبختی]]، فرق الشیعة، ص ۲۰ـ۲۱.</ref> نیز آورده است. معلوم می‌‌شود که بتریّه پیش از [[قیام زید]] وجود داشته‌اند و [[روایت]] [[سدیر]] این معنی را [[تأیید]] می‌‌کند. در این روایت، [[زید بن حسن بن حسن]] درست نیست و باید [[زید بن حسن بن علی]] باشد<ref>محمد تقی تُستَری، قاموس الرجال، ج ۴،ص ۲۴۶.</ref>. [[زید بن حسن بن علی]]، به نقل [[شیخ مفید]] در [[ارشاد]]<ref>محمد بن محمد مفید، [[الارشاد]]، ج ۲، ص ۲۲.</ref>، مدّعی [[امامت]] نبوده و کسی از [[شیعه]] هم ادّعای امامت او را نکرده است، بنابراین، این قسمت از روایت [[سعد بن عبدالله اشعری]] درست نیست. اما این قول که صاحبان [[عقیده]] مذکور ([[علی]] {{ع}} [[افضل]] ناس است و [[خلافت ابوبکر]] و [[عمر]] هم صحیح است) "[[اوائل البتریه]]" باشند صحیح به نظر میرسد. | [[سعد بن عبدالله اشعری]]<ref>سعدبن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات والفرق، ص ۱۸.</ref>، گروهی از بتریّه را که [[حضرت علی]] {{ع}} را [[افضل]] ناس و با اینهمه [[خلافت ابوبکر]] و عمر را درست می‌‌دانند، "اوائل البتریّه" می‌‌خواند و می‌‌گوید: این دو فرقه (بتریّه و [[جارودیّه]]) [[امر]] [[زید بن علیّ بن حسین]] و [[زید بن حسن بن حسن بن علی]] را برخود بسته‌اند و فِرَق زیدیّه از ایشان منشعب شده است. عین این مطلب را [[نوبختی]]<ref>[[حسن بن موسی نوبختی]]، فرق الشیعة، ص ۲۰ـ۲۱.</ref> نیز آورده است. معلوم می‌‌شود که بتریّه پیش از [[قیام زید]] وجود داشته‌اند و [[روایت]] [[سدیر]] این معنی را [[تأیید]] می‌‌کند. در این روایت، [[زید بن حسن بن حسن]] درست نیست و باید [[زید بن حسن بن علی]] باشد<ref>محمد تقی تُستَری، قاموس الرجال، ج ۴،ص ۲۴۶.</ref>. [[زید بن حسن بن علی]]، به نقل [[شیخ مفید]] در [[ارشاد]]<ref>محمد بن محمد مفید، [[الارشاد]]، ج ۲، ص ۲۲.</ref>، مدّعی [[امامت]] نبوده و کسی از [[شیعه]] هم ادّعای امامت او را نکرده است، بنابراین، این قسمت از روایت [[سعد بن عبدالله اشعری]] درست نیست. اما این قول که صاحبان [[عقیده]] مذکور ([[علی]] {{ع}} [[افضل]] ناس است و [[خلافت ابوبکر]] و [[عمر]] هم صحیح است) "[[اوائل البتریه]]" باشند صحیح به نظر میرسد. | ||
ابتریه را "[[صالحیه]]" نیز گفته‌اند، زیرا که یکی دیگر از شخصیت‌های برجستۀ این گروه "[[حسن بن صالح بن حی|حسن بن صالح بن حیّ]]" است و لفظ صالحیّه از نام او گرفته شده است<ref>نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعة، ج۱۳، ص:۵۷؛ اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین، به کوشش محمد محیی‌الدین بن عبدالحمید، ج۱، ص:۱۳۶؛ [[مسعودی]]، علی ابن‌الحسین، مروج الذهب، ج ۳، ص:۲۰۸؛ [[طوسی]]، ۲۳۳؛ [[شهرستانی]]، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، به کوشش محمد بن فتح‌الله بدران، ص:۳۱۹؛ [[سمعانی]]، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج ۲، ص: ۷۸</ref>. [[سخن]] مقریزی دربارۀ نام پیشوای ابتریه آشفته است. وی ابتریه را [[پیروان]] حسن بن صالح بن کثیر الابتر پنداشته است<ref>مقریزی، | ابتریه را "[[صالحیه]]" نیز گفته‌اند، زیرا که یکی دیگر از شخصیت‌های برجستۀ این گروه "[[حسن بن صالح بن حی|حسن بن صالح بن حیّ]]" است و لفظ صالحیّه از نام او گرفته شده است<ref>نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعة، ج۱۳، ص:۵۷؛ اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین، به کوشش محمد محیی‌الدین بن عبدالحمید، ج۱، ص:۱۳۶؛ [[مسعودی]]، علی ابن‌الحسین، مروج الذهب، ج ۳، ص:۲۰۸؛ [[طوسی]]، ۲۳۳؛ [[شهرستانی]]، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، به کوشش محمد بن فتح‌الله بدران، ص:۳۱۹؛ [[سمعانی]]، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج ۲، ص: ۷۸</ref>. [[سخن]] مقریزی دربارۀ نام پیشوای ابتریه آشفته است. وی ابتریه را [[پیروان]] حسن بن صالح بن کثیر الابتر پنداشته است<ref>مقریزی، احمد بن علی، [[مواعظ]] و الاعتبار، ج۲، ص:۳۵۲</ref>.<ref>[[مسعود جلالی مقدم|جلالی مقدم، مسعود]]، [[ابتریه (مقاله)|مقاله «ابتریه»]]، [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج ۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، ج ۱۱، ص: ۱۹؛ [[عباس زریاب خویی|زریاب خویی، عباس]]، [[بتریه (مقاله)|مقاله «بتریه»]]، [[دانشنامه جهان اسلام (کتاب)|دانشنامه جهان اسلام]]، ج۱، ص۴۷۶؛ [[اعظم فرجامی|فرجامی، اعظم]]، [[زیدیه و حدیث امامیه (کتاب)|زیدیه و حدیث امامیه]]، ص: ۳۸-۴۱؛ [[دانشنامه جهان اسلام]]، ج۲، ص۲۳۱؛ [[قاسم کاجی|کاجی، قاسم]] و [[رسول رضوی|رضوی، رسول]]، [[بتریه و اندیشه تقصیر (مقاله)|بتریه و اندیشه تقصیر]]، ص ۱۵۰.</ref> | ||
== پیشوایان == | == پیشوایان == | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
پس از [[رهبران]] اصلی این [[طایفه]] نام چند تن از بزرگان آنان در طبقۀ اول می‌آید. بعضی از [[علما]] نام [[سالم بن ابی‌حفصه]]، [[ابوالمقدام]] [[ثابت الحداد]]، [[حکم ابن عتیبه]] و [[سلمة بن کُهیل]] را در کنار آن دو تن می‌آوردند<ref>نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعة، ص:۱۳و ۵۷؛ [[طوسی]]، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن المصطفوی، ص:۲۳۰، ۲۳۳، ۲۳۶، ۲۴۰؛ حلی، حسن بن علی، رجال، به کوشش جلال‌الدین حسینی "محدث"، صص: ۵۶۹، ۵۷۰</ref>. در کنار کثیر، از ابوالمقدام، [[حکم بن عتیبه]] و [[سلمة بن کهیل]] نام می‌برند و به این ترتیب طبقۀ اول بزرگان ابتریه شامل این چند تن است. نکتۀ قابل ذکر اینکه چون [[علمای رجال]] و [[حدیث]] از گروه‌های مذهبی [[مخالف]] [[زیدیه]] و [[ابتریه]] بوده‌اند، اغلب اوقات از بزرگان این [[فرقه]] به [[نیکی]] یاد نکرده و در [[مخالفت]] با آنان سخن رانده‌اند<ref>[[مسعود جلالی مقدم|جلالی مقدم، مسعود]]، [[ابتریه (مقاله)|مقاله «ابتریه»]]، [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج ۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، ج ۱۱، ص: ۱۹.</ref>. | پس از [[رهبران]] اصلی این [[طایفه]] نام چند تن از بزرگان آنان در طبقۀ اول می‌آید. بعضی از [[علما]] نام [[سالم بن ابی‌حفصه]]، [[ابوالمقدام]] [[ثابت الحداد]]، [[حکم ابن عتیبه]] و [[سلمة بن کُهیل]] را در کنار آن دو تن می‌آوردند<ref>نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعة، ص:۱۳و ۵۷؛ [[طوسی]]، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن المصطفوی، ص:۲۳۰، ۲۳۳، ۲۳۶، ۲۴۰؛ حلی، حسن بن علی، رجال، به کوشش جلال‌الدین حسینی "محدث"، صص: ۵۶۹، ۵۷۰</ref>. در کنار کثیر، از ابوالمقدام، [[حکم بن عتیبه]] و [[سلمة بن کهیل]] نام می‌برند و به این ترتیب طبقۀ اول بزرگان ابتریه شامل این چند تن است. نکتۀ قابل ذکر اینکه چون [[علمای رجال]] و [[حدیث]] از گروه‌های مذهبی [[مخالف]] [[زیدیه]] و [[ابتریه]] بوده‌اند، اغلب اوقات از بزرگان این [[فرقه]] به [[نیکی]] یاد نکرده و در [[مخالفت]] با آنان سخن رانده‌اند<ref>[[مسعود جلالی مقدم|جلالی مقدم، مسعود]]، [[ابتریه (مقاله)|مقاله «ابتریه»]]، [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج ۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، ج ۱۱، ص: ۱۹.</ref>. | ||
از بزرگان دیگر این [[فرقه]] می‌توان از [[عمر بن ریاح]] نام برد که کنیۀ وی "ابوحفص" بود<ref>ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد البجاوی، ج۳، ص:۱۹۷؛ ابن‌حجر عسقلانی، | از بزرگان دیگر این [[فرقه]] می‌توان از [[عمر بن ریاح]] نام برد که کنیۀ وی "ابوحفص" بود<ref>ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد البجاوی، ج۳، ص:۱۹۷؛ ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۷، ص:۴۴۷</ref>. همچنین از [[مسعدة بن صدقة العبدی]]<ref>نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص:۴۱۵؛ حلی، حسن بن علی، رجال، به کوشش جلال‌الدین حسینی "محدث"، ص:۳۴۴</ref>، [[عمرو بن جُمَیع الاسدی]]<ref>نجاشی، احمد بن علی، [[رجال]]، ص:۲۲۸؛ ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد البجاوی، ج۳، ص:۲۵۱</ref>، [[قیس بن ربیع الاسدی کوفی]]<ref>ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۸، ص:۳۹۱-۳۹۵</ref> نیز نام برده شده است<ref>[[مسعود جلالی مقدم|جلالی مقدم، مسعود]]، [[ابتریه (مقاله)|مقاله «ابتریه»]]، [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج ۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، ج ۱۱، ص۱۹.</ref>. | ||
به نظر میرسد [[بتریه]] تا [[قرن پنجم]] باقی بوده‌اند و منابع زیدی از آراء آنها یاد می‌کنند<ref>ر. ک: بُستی، کتاب المراتب فی فضائل امیر المؤمنین، ص۱۲۷.</ref> اما اکنون هیچ اثری از این فرقه برجا نیست و [[داوری]] مادلونگ درست می‌نماید که بتریه به [[اهل سنت]] پیوستند<ref>ویلفرد مادلونگ، «زیدیه»، ترجمهٔ محمد منافیان، طلوع، ۱۳۸۴ش، شج۱۵، ص۱۷۸.</ref><ref>[[اعظم فرجامی|فرجامی، اعظم]]، [[زیدیه و حدیث امامیه (کتاب)|زیدیه و حدیث امامیه]]، ص: ۳۸-۴۱؛ [[دانشنامه جهان اسلام]]، ج۲، ص۲۳۱.</ref> | به نظر میرسد [[بتریه]] تا [[قرن پنجم]] باقی بوده‌اند و منابع زیدی از آراء آنها یاد می‌کنند<ref>ر. ک: بُستی، کتاب المراتب فی فضائل امیر المؤمنین، ص۱۲۷.</ref> اما اکنون هیچ اثری از این فرقه برجا نیست و [[داوری]] مادلونگ درست می‌نماید که بتریه به [[اهل سنت]] پیوستند<ref>ویلفرد مادلونگ، «زیدیه»، ترجمهٔ محمد منافیان، طلوع، ۱۳۸۴ش، شج۱۵، ص۱۷۸.</ref><ref>[[اعظم فرجامی|فرجامی، اعظم]]، [[زیدیه و حدیث امامیه (کتاب)|زیدیه و حدیث امامیه]]، ص: ۳۸-۴۱؛ [[دانشنامه جهان اسلام]]، ج۲، ص۲۳۱.</ref> | ||