تمیم بن حاتم در تراجم و رجال: تفاوت میان نسخه‌ها

تمیم بن حاتم در تراجم و رجال (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۸ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۴۳

۲۵٬۹۵۶ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۸ ژوئن ۲۰۲۳

←‏نام و نسب

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۲۸: / خط ۲۸: @@
 }}
 {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = تمیم بن حاتم| عنوان مدخل  = تمیم بن حاتم| مداخل مرتبط = [[تمیم بن حاتم در تراجم و رجال]]| پرسش مرتبط  = }}
+==آشنایی اجمالی==
+تمیم بن حاتم<ref>ر.ک: أ. منابع [[شیعی]]: [[رجال البرقی]]، ص۴؛ [[رجال]] الطوسی، ص۵۸، ش۴۹۱؛ [[الرجال]] ([[ابن داود]])، ص۷۶، ش۲۶۹؛ [[خلاصة الأقوال]] ([[رجال العلامة الحلی]])، ص۲۸، ش۲؛ منهج المقال، ج۳، ص۱۰۵، ش۸۹۳؛ [[جامع الرواه]]، ج۱، ص۱۳۲، ش۱۰۴۶؛ [[منتهی المقال]]، ج۲، ص۱۸۷، ش۴۹۶؛ [[تنقیح المقال]]، ج۱۳، ص۱۷۵، ش۳۳۲۵؛ أعیان الشیعه، ج۳، ص۶۳۹؛ معجم [[رجال الحدیث]]، ج۴، ص۲۸۵، ش۱۹۲۶-۱۹۲۷؛ مستدرکات [[علم رجال الحدیث]]، ج۲، ص۷۳، ش۲۲۹۶-۲۲۹۷؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۴۲۳، ش۱۲۳۴.
+ب. منابع [[سنی]]: إکمال الکمال، ج۲، ص۴۰۵؛ التاریخ [[الکبیر]]، ج۲، ص۱۵۲، ش۲۰۲۱.</ref> در سند یک [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] و به نقل از کتاب‌های [[علل الشرائع]] و [[روضه کافی]] واقع شده است:
+{{عربی|و فی کتاب علل الشرائع، بإسناده إلی تمیم بن حاتم قَالَ: كُنَّا مَعَ عَلِيٍّ{{ع}} حَيْثُ تَوَجَّهْنَا إِلَى الْبَصْرَةِ قَالَ فَبَيْنَمَا نَحْنُ نُزُولٌ إِذَا اضْطَرَبَتِ الْأَرْضُ فَضَرَبَهَا عَلِيٌّ{{ع}} بِيَدِهِ ثُمَّ قَالَ لَهَا مَا لَكِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَيْنَا بِوَجْهِهِ ثُمَّ قَالَ لَنَا أَمَا إِنَّهَا لَوْ كَانَتِ الزَّلْزَلَةُ الَّتِي ذَكَرَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كِتَابِهِ لَأَجَابَتْنِي وَ لَكِنَّهَا لَيْسَتْ بِتِلْكَ و فی [[روضة الکافی]]: [[علی بن محمد]]، عن [[صالح]]، عن [[محمد بن سنان]]، عن ابن مسکان، عن أبی [[بکر]] [[الحضرمی]]، عن [[تمیم بن حاتم]] مثل ما فی کتاب العلل بتغییر یسیر غیر مغیر للمعنی المقصود}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۴، ص۳۸۹ به گزارش از علل الشرائع، ج۲، ص۵۵۵، ح۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 38.</ref>
+==تصحیف در نام [[راوی]]==
+نام راوی در نسخه‌ها به گونه‌های متفاوت ثبت شده است؛ مانند: [[تمیم بن جذیم]]<ref>ر.ک: بحار الأنوار، ج۴۱، ص۲۵۳، ح۱۳.</ref>، [[تمیم بن حذیم]]<ref>ر.ک: بحار الأنوار، ج۵۷، ص۱۲۹، ح۲۳؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۷۲۷، ح۱۱۸۲۹.</ref>، [[تمیم بن خزیم]]<ref>ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱۴، ص۳۹۲..</ref>، [[تمیم بن حزیم]]<ref>ر.ک: تأویل الآیات الظاهره، ص۸۰۶.</ref>، [[تمیم بن جذلم]]<ref>ر.ک: تفسیر القرآن العظیم (ابن أبی حاتم رازی)، ج۵، ص۱۵۴۱، ح۸۸۳۸: {{عربی|عن عمر بن قیس، عن جابر، عن تمیم بن جذلم قال: سمعت عبدالله بن عباس...}}.</ref> و [[تمیم بن حاتم]]<ref>الکافی، ج۸، ص۲۵۶، ح۳۶۶.</ref>.
+[[علامه مجلسی]] به این [[اختلاف]] اشاره کرده و نوشته است: {{عربی|"اختلف في تصحیح اسم والد تميم فقيل: حذيم بالحاء المهملة والذال المعجمة، وقيل: بالخاء المعجمة والزاي، وقيل: بالحاء المهملة المكسورة والذال المعجمة الساكنة والياء المفتوحة، وفي الصحاح بالحاء المهملة المفتوحة والذال المعجمة الساکنة واللام المفتوحة (حذلم)"}}<ref>بحار الأنوار، ج۳۴، ص۲۷۲.</ref>.
+[[علامه حلی]] از [[راوی]] با عنوان [[تمیم بن حذلم]] یاد کرده<ref>خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۸، ش۲: {{عربی|تمیم بن حذلم، بالحاء غیر المعجمة و الذال المعجمة الناجی شهد مع علی{{ع}}}}.</ref> و [[ابن داوود]] آن را به [[حقیقت]] نزدیک‌تر دانسته و نوشته است: {{عربی|"تميم بن حذيم، بكسر الحاء المهملة وسكون الذال المعجمة وفتح الياء المثناة تحت، الناجي، شهد معه وكان من خواصه، كذا أثبته الشيخ بخطه ورأيت بعض أصحابنا<ref>مقصود ابن داوود از بعض أصحابنا، علامه حلی است.</ref> قد أثبته حذلم وهو أقرب، قال الجوهري: تميم بن حذلم من التابعين ورأیت هذا المصنف<ref>یعنی بعض أصحابنا که علامه حلی است که در خلاصه الأقوال، ص۱۹۲ نوشته است: {{عربی|و من خواص أمیر المؤمنین{{ع}} من مضر: تمیم بن خزیم، بضم الخاء المعجمة و الزای و الیاء قبل المیم الناجی بالنون و الجیم و قد شهد مع علی{{ع}}}}.</ref> قد أثبت هذا الإسم بعينه في خواص أمیر المؤمنين{{ع}}: تميم بن خزيم بالخاء المعجمة والزاء وهو وهم"}}<ref>الرجال (ابن داود)، ص۷۶، ش۲۶۹.</ref>.
+'''یادآوری:''' [[استشهاد]] [[ابن داوود]] به [[کلام]] [[جوهری]] خطاست؛ زیرا مراد از «تمیم بن حذلم» در عبارت جوهری، «تمیم بن حذلم الضبی» است؛ نه «تمیم بن حذلم الناجی» که راوی مورد بحث است.
+جوهری نوشته است: {{عربی|"حذلم: اسم رجل. وتميم بن حذلم الضبي، من التابعين"}}<ref>الصحاح، ج۵، ص۱۸۹۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 39-40.</ref>
+==تغایر [[تمیم بن حذیم]] با تمیم بن حذلم==
+بر اساس تحقیق، «تمیم بن حذیم» غیر از «تمیم بن حذلم» است و هر یک راوی جداگانه است، به قرائن ذیل:
+#تصریح [[فیروزآبادی]] و [[زبیدی]] به تغایر آن دو<ref>القاموس المحیط، ج۴، ص۳۳؛ تاج العروس، ج۱۶، ص۱۳۲: {{عربی|سلم بن حذیم و تمیم ابن حذیم: تابعیان، و هو غیر تمیم بن حذلم}}.</ref>.
+#اولی متصف به «الناجی» است<ref>ر.ک: رجال البرقی، ص۴؛ رجال الطوسی، ص۵۸، ش۴۹۱.</ref>؛ ولی دومی متصف به «الضبی»<ref>ر.ک: الثقات، ج۴، ص۸۵؛ تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۲۸.</ref>.
+#[[تمیم بن حذلم]] از [[اصحاب]] [[ابن مسعود]] و [[ابوبکر]] و [[عمر]] شمرده شده است<ref>تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۲۸، ش۸۰۱: {{عربی|من أصحاب عبدالله بن مسعود، و أدرک أبا بکر و عمر}}؛ المصنف، ج۷، ص۵۲۱، ش۶: {{عربی|عن الأعمش، عن العلاء بن بدر، عن تمیم بن حذلم قال: قد جالست أصحاب محمد{{صل}} و أبا بکر و عمر، فما رأیت أزهد فی الدنیا و لا أرغب فی الآخرة و لا أحب إلی أن أکون فی مسلاخه یوم القیامة منک یا عبدالله بن مسعود}}.</ref>؛ ولی [[تمیم بن حذیم]] از [[اصحاب امام علی]]{{ع}}<ref>الإختصاص، ص۴: {{عربی|وَ مِنْ خَوَاصِّهِ تَمِيمُ بْنُ حِذْيَمٍ النَّاجِي وَ قَدْ شَهِدَ مَعَ عَلِيٍّ{{ع}}}}.</ref>.
+#[[شاهد]] دیگر بر تغایر دو عنوان، [[اختلاف]] طبقه است؛ زیرا «تمیم بن حذلم» [[عصر جاهلیت]] را [[ادراک]] کرده و از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} نیز شمرده شده است<ref>الإصابه، ج۱، ص۴۹۵، ش۸۶۲: {{عربی|أدرک الجاهلیة، و وفد فی عهد أبی بکر}}؛ المصنف، ج۱، ص۳۵۶، ش۲۲؛ ابن حجر در تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۴۳، ش۸۰۲: {{عربی|... تمیم بن حذلم و کان من أصحاب النبی{{صل}}...}}.</ref>، اما «تمیم بن حذیم» عصر و [[زمان]] [[امیر مؤمنان]]{{ع}} و حادثه [[جنگ صفین]] را ادراک کرده است.
+#ذکر نام «تمیم بن حذلم» در [[رجال]] [[سنی]]<ref>الثقات (ابن حبان)، ج۴، ص۸۵؛ تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۲۸.</ref> و یاد کرد نام «تمیم بن حذیم» در [[رجال شیعه]]<ref>رجال البرقی، ص۴؛ رجال الطوسی، ص۵۸.</ref>.
+#در کتب متعدد از [[تمیم ابن حذلم]] با [[کنیه]] «ابو سلمة» یاد شده؛ ولی در هیچ کتابی به کنیه «ابن حذیم» اشاره نشده است.
+'''یادآوری:''' در بعضی [[اسناد]] «تمیم بن حذیم» به «تمیم بن حذلم» تصحیف شده است؛ از جمله:
+#{{عربی|... عن عمر بن هارون، عن عمرو، عن جابر، عن محمد بن علی و تمیم بن حذلم، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ}}<ref>بی‌گمان آنانکه ایمان آورده‌اند و کردارهایی شایسته کرده‌اند، بهترین آفریدگانند سوره بینه، آیه ۷.</ref> قَالَ النَّبِيُّ{{صل}} لِعَلِيٍّ: هُوَ أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ، تَأْتِي أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ رَاضِينَ مَرْضِيِّينَ،! وَ يَأْتِي عَدُوُّكَ غِضَاباً مُقْمَحِينَ- قَالَ [عَلِيٌ]: يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ عَدُوِّي قَالَ: مَنْ تَبَرَّأَ مِنْكَ وَ لَعَنَكَ- ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}: مَنْ قَالَ: رَحِمَ اللَّهُ عَلِيّاً، يَرْحَمْهُ اللَّهُ}}<ref>شواهد التنزیل، ج۲، ص۴۶۰، ش۱۱۲۶.</ref>.
+#{{عربی| قَالَ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ السَّرِيِّ، قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ الْحَرِيرِيِّ، قَالَ: حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ عَلِيِّ الْحَرِيرِيِّ، قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَعْلَى الْأَسْلَمِيِّ، قَالَ: حَدَّثَنَا شَرِيكٍ، عَنْ جَابِرٍ، عَنْ تَمِيمِ بْنِ حذلم، وَ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ ذَكَرَهُ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، وَ ذَكَرَهُ جَابِرٍ، عَنْ زَيْدِ بْنِ حَسَنٍ بَنُو مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ، وَكَّلَهُمْ ذَكَرَ  أَنَّ النَّبِيَّ بَيْنَمَا هُوَ جَالِسُ إِذْ مَرَّ بِهِ فِتْيَةً مِنْ بَنِي هَاشِمٍ فَتُغَيِّرَ لَوْنَهُ وَ اغْرَوْرَقَتْ عَيْنَاهُ بِالدُّمُوعِ، فَقَالَ لَهُ بَعْضُ أَصْحَابِهِ: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا تَرَاكَ نَرَى فِي وَجْهِكَ تغيّرا يسوؤنا؟ فَقَالَ: إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ اخْتَارَ اللَّهُ لَنَا الْآخِرَةِ عَلَى الدُّنْيَا، وَأَنْ أَهْلِ بَيْتِي سيلقون بَعْدِي بَلَاءً شَدِيداً وَ تَشْرِيداً، ثُمَّ يَبْعَثُ اللَّهُ قَوْماً فِي آخِرِ الزَّمَانِ مِنْ أَطْرَافِ الْأَرْضِ يَجْتَمِعُونَ كَمَا يَجْتَمِعُ قَزَعُ السَّحَابَ خَرِيفاً، فيبايعون رَجُلًا مِنِّي، فَيَمْلَأُ اللَّهُ بِهِ الْأَرْضَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً }}<ref>الدر النظیم، ص٨٠٠.</ref>. به قرینه [[روایت]] جابر، مراد از «تمیم»، [[تمیم بن حذیم]] است که به «حذلم» تصحیف شده است؛ زیرا [[جابر بن یزید جعفی]] در [[اسناد]] متعدد ازوی روایت کرده است.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 40-43.</ref>
+==شرح حال [[راوی]]==
+در [[کتب رجالی]] قدماء، تنها [[برقی]] و [[شیخ طوسی]] از «تمیم بن حذیم الناجی»<ref>سمعانی در عنوان الناجی نوشته است: {{عربی|بالنون المشددة و الجیم بعد الألف، هذه النسبة إلی بنی ناجیة، و هم عدد کثیر من بنی سامة بن لؤی}}. (الأنساب (سمعانی)، ج۵، ص۴۴۲).</ref> یاد کرده و او را از [[خواص اصحاب]] [[امیر مؤمنان]]{{ع}} که در رکاب آن حضرت در [[جنگ‌ها]] حضور داشته، معرفی کرده‌اند<ref>{{عربی|من خواص أمیر المؤمنین{{ع}} و قد شهد مع علی{{ع}}}}. (ر.ک: رجال البرقی، ص۴؛ رجال الطوسی، ص۵۸؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۱۹۲).</ref> و بیش از این، گزارشی از حال وی ارائه نکردند؛ لیکن در کتاب [[وقعه صفین]] و [[شرح نهج البلاغه]] [[ابن أبی الحدید]] برخی از رخدادهای [[جنگ صفین]] را از وی نقل کرده‌اند؛ نمونه‌ها:
+#{{متن حدیث|نَصْرٌ عَمْرُو بْنُ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ تَمِيمٍ قَالَ: كَانَ عَلِيٌّ إِذَا سَارَ إِلَى الْقِتَالِ ذَكَرَ اسْمَ اللَّهِ حِينَ يَرْكَبُ ثُمَّ يَقُولُ: الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى نِعَمِهِ عَلَيْنَا وَ فَضْلِهِ الْعَظِيمِ- {{متن قرآن|سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ * وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ}}<ref>تا بر پشت آن قرار گیرید سپس نعمت پروردگارتان را هنگامی که بر آن قرار گرفتید یاد کنید و بگویید: پاکا آن (خداوند) که این را برای ما رام کرد و ما را توان آن نبود * و ما به سوی پروردگارمان برمی‌گردیم سوره زخرف، آیه ۱۳.</ref> ثُمَّ يَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ وَ يَرْفَعُ يَدَيْهِ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يَقُولُ: اللَّهُمَّ إِلَيْكَ نُقِلَتِ الْأَقْدَامُ وَ أُتْعِبَتِ الْأَبْدَانُ وَ أَفْضَتِ الْقُلُوبُ وَ رُفِعَتِ الْأَيْدِي وَ شَخَصَتِ الْأَبْصَارُ- {{متن قرآن|رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنَا وَبَيْنَ قَوْمِنَا بِالْحَقِّ وَأَنْتَ خَيْرُ الْفَاتِحِينَ}}<ref>اگر به آیین شما -پس از آنکه خداوند ما را از آن رهایی بخشیده است- باز گردیم بی‌گمان بر خداوند دروغ بسته‌ایم و ما را نرسد که به آن باز گردیم مگر آنکه خداوند پروردگار ما بخواهد، دانش پروردگار ما همه چیز را فرا گرفته است، ما بر خداوند توکّل داریم، خداوندا! میان ما و قوم ما به حق داوری فرما و تو بهترین داورانی سوره اعراف، آیه ۸۹.</ref> سِيرُوا عَلَى بَرَكَةِ اللَّهِ...}}<ref>وقعة صفین، ص۲۳۰.</ref>.
+#{{متن حدیث|نَصْرٌ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ: سَمِعْتُ تَمِيمَ بْنَ حِذْيَمٍ يَقُولُ: لَمَّا أَصْبَحْنَا مِنْ لَيْلَةِ الْهَرِيرِ نَظَرْنَا فَإِذَا أَشْبَاهُ الرَّايَاتِ أَمَامَ صَفِّ أَهْلِ الشَّامِ وَسْطَ الْفَيْلَقِ مِنْ حِيَالِ مَوْقِفِ مُعَاوِيَةَ فَلَمَّا أَسْفَرْنَا إِذَا هِيَ الْمَصَاحِفُ قَدْ رُبِطَتْ عَلَى أَطْرَافِ الرِّمَاحِ وَ هِيَ عِظَامُ مَصَاحِفِ الْعَسْكَرِ وَ قَدْ شَدُّوا ثَلَاثَةَ أَرْمَاحٍ جَمِيعاً وَ قَدْ رَبَطُوا عَلَيْهَا مُصْحَفَ الْمَسْجِدِ الْأَعْظَمِ يُمْسِكُهُ عَشْرَةُ رَهْطٍ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ وَ أَبُو الطُّفَيْلِ اسْتَقْبَلُوا عَلِيّاً بِمِائَةِ مُصْحَفٍ وَ وَضَعُوا فِي كُلِّ مُجَنِّبَةٍ مِائَتَيْ مُصْحَفٍ وَ كَانَ جَمِيعُهَا خَمْسَمِائَةِ مُصْحَفٍ}}<ref>وقعة صفین، ص۴۷۸.</ref>.
+#{{متن حدیث|نَصْرٌ عَمْرُو بْنُ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ تَمِيمَ بْنَ حِذْيَمٍ النَّاجِي يَقُولُ: لَمَّا اسْتَقَامَ لِمُعَاوِيَةَ أَمْرُهُ لَمْ يَكُنْ شَيْءٌ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ لِقَاءِ عَامِرِ بْنِ وَاثِلَةَ فَلَمْ يَزَلْ يُكَاتِبُهُ وَ يُلْطِفُ حَتَّى أَتَاهُ فَلَمَّا قَدِمَ سَاءَلَهُ عَنْ عَرَبِ الْجَاهِلِيَّةِ قَالَ: وَ دَخَلَ عَلَيْهِ عَمْرُو بْنُ الْعَاصِ وَ نَفَرٌ مَعَهُ فَقَالَ لَهُمْ مُعَاوِيَةُ: تَعْرِفُونَ هَذَا هَذَا؟ فَارِسُ صِفِّينَ وَ شَاعِرُهَا هَذَا خَلِيلُ أَبِي الْحَسَنِ قَالَ: ثُمَّ قَالَ يَا أَبَا الطُّفَيْلِ مَا بَلَغَ مِنْ حُبِّكَ عَلِيّاً؟ قَالَ: حُبُّ أُمِّ مُوسَى لِمُوسَى قَالَ: فَمَا بَلَغَ مِنْ بُكَائِكَ عَلَيْهِ؟ قَالَ: بُكَاءُ الْعَجُوزِ الْمِقْلَاةِ<ref>زنی که فرزندش میمیرد. {{عربی|التی لا یبقی لها ولد}}.</ref> وَ الشَّيْخِ الرَّقُوبِ<ref>مردی که فرزندش باقی نمی‌ماند. {{عربی|الذی لا یبقی له ولد}}.</ref> إِلَى اللَّهِ أَشْكُو تَقْصِيرِي فَقَالَ مُعَاوِيَةُ: وَ لَكِنَّ أَصْحَابِي هَؤُلَاءِ لَوْ كَانُوا سُئِلُوا عَنِّي مَا قَالُوا فِيَّ مَا قُلْتَ فِي صَاحِبِكَ قال [قَالُوا]: إِنَّا وَ اللَّهِ لَا نَقُولُ الْبَاطِلَ}}<ref>وقعة صفین، ص۵۵۴.</ref>.
+#{{متن حدیث|قَالَ أَبُو مِخْنَفٍ وَ حَدَّثَنِي جَابِرُ بْنُ يَزِيدَ عَنْ تَمِيمِ بْنِ حِذْيَمٍ قَالَ: قَدِمَ عَلَيْنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ{{ع}} وَ عَمَّارُ بْنُ يَاسِرٍ يَسْتَنْفِرَانِ النَّاسَ إِلَى عَلِيٍّ{{ع}} وَ مَعَهُمَا كِتَابُهُ فَلَمَّا فَرَغَا مِنْ كِتَابِهِ قَامَ الْحَسَنُ{{ع}} وَ هُوَ فَتًى حَدَثٌ وَ اللَّهِ إِنِّي لَأَرْثِي لَهُ مِنْ حَدَاثَةَ سِنِّهِ وَ صُعُوبَةِ مَقَامِهِ فَرَمَاهُ النَّاسُ بِأَبْصَارِهِمْ وَ هُمْ يَقُولُونَ اللَّهُمَّ سَدِّدْ مَنْطِقَ ابْنِ بِنْتِ نَبِيِّنَا فَوَضَعَ يَدَهُ عَلَى عَمُودٍ يَتَسَانَدُ إِلَيْهِ وَ كَانَ عَلِيلًا مِنْ شَكْوَى بِهِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْعَزِيزِ الْجَبَّارِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ الْكَبِيرِ الْمُتَعَالِ...}}<ref>شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج۱۴، ص۱۱-۱۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 43-45.</ref>
+==[[طبقه راوی]]==
+[[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] [[تمیم بن حذیم]] ناشناخته است؛ ولی در بیشتر [[اسناد روایات]]، [[جابر بن یزید جعفی]] که از [[اصحاب]] [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{عم}} شمرده شده است، از وی [[روایت]] کرده و از این استفاده می‌شود که وی تا اواخر [[قرن اول هجری]] [[قمری]] زنده بوده است.
+[[آیت الله بروجردی]]، [[تمیم بن حاتم]] را که در [[سند روایت]] کافی واقع شده و [[مصحف]] [[تمیم بن حذیم]] است، از طبقه دوم دانسته است<ref>الموسوعة الرجالیه، ج۴، ص۸۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 45.</ref>
+==[[استادان]] و [[شاگردان راوی]]==
+تمیم از [[ابن عباس]]<ref>إکمال الکمال، ج۲، ص۴۰۵؛ الأمالی (طوسی)، ص۲۴۷، ح۴۳۵.</ref>، [[اشعث بن قیس]]<ref>وقعة صفین، ص۱۶۹.</ref> و [[عقبة بن حمیری]]<ref>إکمال الکمال، ج۲، ص۴۰۵؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۹، ص۴۷۳.</ref> [[روایت]] کرده که از استادان [[حدیثی]] وی شمرده می‌شوند و بیشتر [[روایات]] تمیم از [[جابر بن یزید جعفی]]<ref>وقعة صفین، ص۲۳۰، ۲۴۴، ۲۷۲ و....</ref> نقل شده که از شاگردان حدیثی وی است. [[ابن ماکولا]] از شخصی به نام [[عبدالرحمن بن حذیم الکوغی]] اسم برده و او را [[برادر]] تمیم و [[راوی]] از او معرفی کرده است<ref>إکمال الکمال، ج۲، ص۴۰۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 46.</ref>
+==[[مذهب]] راوی==
+تمیم بن حذیم از [[راویان]] [[کوفی]] امامی است که در [[صراط مستقیم]] [[ولایت]] حرکت کرده و هیچ [[انحراف]] و لغزشی از وی صورت نگرفته است، از این رو [[برقی]] او را در ردیف قنبر [[غلام علی]]{{ع}} و [[اصبغ بن نباته]] و [[عامر بن وائله]] از [[خواص]] [[اصحاب امیر المؤمنین]]{{ع}} برشمرده است<ref>رجال البرقی، ص۴-۵: {{عربی|و من خواص أصحاب أمیر المؤمنین{{ع}} من مضره: تمیم بن حذیم الناجی، و قد شهد مع علی{{ع}}... قنبر مولی علی{{ع}}... عامر بن واثلة الکنانی... الأصبغ بن نباتة التمیمی الحنظلی...}}.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 46.</ref>
+==جایگاه حدیثی راوی==
+[[شیخ طوسی]] تنها به ذکر نام راوی و عبارت {{عربی|"شهد مع علي{{ع}}"}} بسنده کرده؛ ولی [[برقی]] با تعبیر {{عربی|"من خواص أصحاب أمير المؤمنين{{ع}} "}} از او یاد کرده است که از [[جلالت]] و [[منزلت]] بالای راوی نشان دارد، از این رو [[علامه حلی]] و [[ابن داوود]] نام راوی را در قسم یکم از کتاب [[رجال]] خودشان ذکر کردند <ref>ر.ک: الرجال (ابن داود)، ص۷۶، ش۲۶۹؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۸، ش۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۵ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۵، ص 47.</ref>
 == نام و نسب ==
 * برخی از دانشمندان رجال احتمال داده‌اند او همان [[تمیم بن حذیم ناجی]] باشد.