پرش به محتوا

عصمت پیامبران از دیدگاه اهل سنت: تفاوت میان نسخه‌ها

برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۱۹: خط ۱۹:


=== معنای اصطلاحی ===
=== معنای اصطلاحی ===
==== تعریف امامیه ====
متکلمان شیعه دست کم دو معنا برای عصمت ارائه کرده‌اند. برخی معتقدند عصمت از ناحیه [[خداوند متعال]]، همان [[توفیق]] و [[لطف]] او برای حجت‌های اوست<ref>محمد بن محمدبن نعمان، شیخ مفید، تصحیح الاعتقادات الامامیة، ص۱۲۸؛ علی بن یونس نباطی، الصراط المستقیم، ج۱، ص۵۰.</ref>. برخی دیگر نیز معتقدند عصمت ملکه‌ای است که با وجود آن، از صاحبش [[گناهان]] صادر نمی‌شود<ref>خواجه نصیرالدین طوسی، تلحیص المحصل، ص۳۶۹؛ میثم بن علی بن میثم بحرانی، النجاة فی یوم القیامة، ص۵۵؛ حسن بن یوسف حلی، کشف المراد، ص۴۹۴.</ref>.
متکلمان شیعه دست کم دو معنا برای عصمت ارائه کرده‌اند. برخی معتقدند عصمت از ناحیه [[خداوند متعال]]، همان [[توفیق]] و [[لطف]] او برای حجت‌های اوست<ref>محمد بن محمدبن نعمان، شیخ مفید، تصحیح الاعتقادات الامامیة، ص۱۲۸؛ علی بن یونس نباطی، الصراط المستقیم، ج۱، ص۵۰.</ref>. برخی دیگر نیز معتقدند عصمت ملکه‌ای است که با وجود آن، از صاحبش [[گناهان]] صادر نمی‌شود<ref>خواجه نصیرالدین طوسی، تلحیص المحصل، ص۳۶۹؛ میثم بن علی بن میثم بحرانی، النجاة فی یوم القیامة، ص۵۵؛ حسن بن یوسف حلی، کشف المراد، ص۴۹۴.</ref>.


با این وجود [[متکلمان]] [[اهل سنت]]، به جهت رویکرد و دیدگاه اعتقادیشان در بحث [[عصمت انبیا]] و [[اختلافات]] بسیاری که در این خصوص با یکدیگر دارند، چندان به ارائه تعریفی اصطلاحی برای عصمت نپرداخته‌اند. آری برخی از ایشان تعاریفی را در این خصوص بیان کرده‌اند. به عنوان نمونه [[متکلمان]] اشاعره در [[تبیین]] [[ماهیت عصمت]] به تقریرهای مختلفی تمسک جسته‌اند از جمله گفته‌اند: عصمت عبارت است از:
==== تعاریف اهل سنت ====
با این وجود [[متکلمان]] [[اهل سنت]]، به جهت رویکرد و دیدگاه اعتقادیشان در بحث [[عصمت انبیا]] و [[اختلافات]] بسیاری که در این خصوص با یکدیگر دارند، چندان به ارائه تعریفی اصطلاحی برای عصمت نپرداخته‌اند. آری برخی از ایشان تعاریفی را در این خصوص بیان کرده‌اند.  
 
===== تعریف اشاعره =====
به عنوان نمونه [[متکلمان]] اشاعره در [[تبیین]] [[ماهیت عصمت]] به تقریرهای مختلفی تمسک جسته‌اند از جمله گفته‌اند: عصمت عبارت است از:


'''[[قدرت]] بر [[طاعت]] و عدم قدرت بر [[معصیت]]''': می‌گویند [[خداوند متعال]]، [[معصوم]] را به گونه‌ای [[خلق]] کرده که همواره قدرت بر [[اطاعت خدا]] دارد و [[توفیق]] [[اطاعت خداوند]] هرگز از او سلب نمی‌شود، و همین سبب می‌شود که قدرت بر معصیت از او سلب گردد؛ به گونه‌ای که اصلاً قادر بر انجام معصیت نیست.
'''[[قدرت]] بر [[طاعت]] و عدم قدرت بر [[معصیت]]''': می‌گویند [[خداوند متعال]]، [[معصوم]] را به گونه‌ای [[خلق]] کرده که همواره قدرت بر [[اطاعت خدا]] دارد و [[توفیق]] [[اطاعت خداوند]] هرگز از او سلب نمی‌شود، و همین سبب می‌شود که قدرت بر معصیت از او سلب گردد؛ به گونه‌ای که اصلاً قادر بر انجام معصیت نیست.
خط ۳۹: خط ۴۴:


تنها امتیاز این تعریف نسبت به تعریف اول، قول به [[قدرت]] و [[اختیار]] در انسان است که با مبنا و تبیین آنها در باب [[توحید در خالقیت]]، ناسازگاری دارد. به نظر نگارنده، تبیین [[اشاعره]] از [[حقیقت عصمت]] دارای اشکال‌های زیادی است که قابل پاسخ‌گویی و [[دفاع]] نیست؛ چنان‌که دانشمندان [[اهل سنت]] و [[شیعه]]، اشکال‌های زیادی بر آنها وارد کرده‌اند»<ref>[[ابراهیم صفرزاده|صفرزاده، ابراهیم]]، [[عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی (کتاب)|عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی]]، ص ۳۰.</ref>.
تنها امتیاز این تعریف نسبت به تعریف اول، قول به [[قدرت]] و [[اختیار]] در انسان است که با مبنا و تبیین آنها در باب [[توحید در خالقیت]]، ناسازگاری دارد. به نظر نگارنده، تبیین [[اشاعره]] از [[حقیقت عصمت]] دارای اشکال‌های زیادی است که قابل پاسخ‌گویی و [[دفاع]] نیست؛ چنان‌که دانشمندان [[اهل سنت]] و [[شیعه]]، اشکال‌های زیادی بر آنها وارد کرده‌اند»<ref>[[ابراهیم صفرزاده|صفرزاده، ابراهیم]]، [[عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی (کتاب)|عصمت امامان از دیدگاه عقل و وحی]]، ص ۳۰.</ref>.
===== تعریف معتزله =====
[[قاضی عبدالجبار معتزلی]]<ref>متوفای ۴۱۵ق.</ref> نیز که از افراد شاخص [[معتزله]] است، [[عصمت]] را [[لطف]] می‌داند که به سبب آن مکلّف از [[ارتکاب گناه]] خودداری می‌ورزد؛ درست همان‌گونه که یک لطف [[انسان]] را بر انجام کار خوب برمی‌انگیزد که اگر مورد قبول واقع شود به آن نام «[[توفیق]]» می‌دهند، لطف نیز انسان را از ارتکاب کار بد باز می‌دارد که اگر مورد قبول واقع شود «عصمت» نام دارد<ref>مارتین مکدرموت، اندیشه‌های کلامی شیخ مفید، ص۱۱۰، به نقل از: قاضی عبدالجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج۱۳، ص۱۵.</ref>.
[[عبدالجبار]] [[معتقد]] است عصمت می‌تواند به دو معنا باشد:
# [[خدا]] به فرد مدد می‌کند تا خود از [[بدی]] خودداری کند؛ از این لحاظ هر مکلّفی به اندازه کافی از طرف خدا مدد می‌شود تا از بدی بپرهیزد.
# [[معصوم]] کسی است که حالت وی چنان است که نمی‌خواهد [[شرّ]] را [[انتخاب]] کند و در انجام دادن [[وظیفه]] خویش [[قصور]] ورزد. خدا او را بدان معنا مصون کرده است که او را در وصفی قرار داده که مقتضای آن [[انجام وظیفه]] است و خودداری از بدی.
عبدالجبار قرائت دوم را دیدگاه معتزله می‌داند<ref>مارتین مکدرموت، اندیشه‌های کلامی شیخ مفید، ص۱۵۷، به نقل از: قاضی عبدالبجار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج۲۰، ص۸۶.</ref>. طبق این عقیدۀ معتزله، عصمت لطفی است که به وسیله آن شخص به [[اختیار]] خود [[گناه]] نمی‌کند؛ اما این لطف ممکن است در اثر این باشد که مثلاً خدا می‌داند در اثر ایجاد باد یا [[ابر]] یا تحریک جسمی، فلان شخص از [[زشتی]] خودداری می‌کند. در این صورت بر خدا لازم است وسایل مذکور را فراهم سازد؛ هرچند این عصمت، موقتی و استثنایی است<ref>مارتین مکدرموت، اندیشه‌های کلامی شیخ مفید، ص۱۵۷.</ref>.»<ref>[[بهروز مینایی|مینایی، بهروز]]، [[اندیشه کلامی عصمت (کتاب)|اندیشه کلامی عصمت]]، ص ۹۲.</ref>


== دیدگاه کلی مذاهب اهل سنت ==
== دیدگاه کلی مذاهب اهل سنت ==
۱۱٬۰۷۴

ویرایش