اراده در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخهها
←پیشینه
(←پیشینه) |
|||
خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
آیاتی از [[کلام الهی]] که بر اراده و [[مشیت]] شامله {{متن قرآن|وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا}}<ref>«و جز آنچه خواست خداوند است، مخواهید که خداوند دانایی فرزانه است» سوره انسان، آیه ۳۰.</ref> [[خدای تعالی]] دلالت میکرد، در مقابل آیاتی که هر کسی را [[مسئول]] [[اعمال]] خویش میدانست<ref>مدثر، ۳۸.</ref>، این [[پرسش]] را در میان [[مسلمانان]] پیش آورد که آیا گستره اراده الهی، [[اراده انسان]] را شامل میشود؟<ref>لاهیجی، گوهر مراد، ۲۴۹-۲۵۷ و ۳۲۶-۳۳۰.</ref> این امر سبب شد مباحثی، چون [[جبر و اختیار]] و [[قضا و قدر]] به [[علم کلام]] راه یابد؛ از اینرو، مسلمانان در مسئله اراده از دو جهت [[اختلاف]] کردهاند: یکی اینکه آیا انسان در [[افعال]] خود مختار است؟<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱/۴۱-۴۲ و ۳/۵۸-۶۰.</ref> دیگری اختلاف در اصل ثبوت [[اراده]] برای [[خداوند]]، تا آنجا که بعضی قائل به [[انکار]] این صفت از [[حقتعالی]] شدند<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ۱/۶۰ و ۶۸-۶۹.</ref>. این دو مسئله مسائل دیگری را، از جمله زیادت یا عینیت اراده با ذات [[حق]] و اینکه اراده از صفات ذات است یا از صفات فعل، به دنبال داشت که [[متکلمان]] و [[فلاسفه]] بر اساس مبانی خود به حل آن پرداختند<ref>خواجهنصیر، شرح الاشارات و التنبیهات، ۳/۱۵۱-۱۵۳؛ قطبالدین شیرازی، شرح حکمة الاشراق، ۳۴۶-۳۵۲؛ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۶/۳۷۳-۳۷۴.</ref>. در [[عرفان]] از اراده با عنوان یکی از اسمای کلی و امهات [[اسمای الهی]] یاد شده است و [[اراده الهی]] یکی از اسمای مؤثر در ظهور عالم به شمار رفته است<ref>قونوی، مفتاح الغیب، ۳۹؛ فناری، مصباح الانس، ۱۲۱ و ۳۵۸.</ref>. | آیاتی از [[کلام الهی]] که بر اراده و [[مشیت]] شامله {{متن قرآن|وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا}}<ref>«و جز آنچه خواست خداوند است، مخواهید که خداوند دانایی فرزانه است» سوره انسان، آیه ۳۰.</ref> [[خدای تعالی]] دلالت میکرد، در مقابل آیاتی که هر کسی را [[مسئول]] [[اعمال]] خویش میدانست<ref>مدثر، ۳۸.</ref>، این [[پرسش]] را در میان [[مسلمانان]] پیش آورد که آیا گستره اراده الهی، [[اراده انسان]] را شامل میشود؟<ref>لاهیجی، گوهر مراد، ۲۴۹-۲۵۷ و ۳۲۶-۳۳۰.</ref> این امر سبب شد مباحثی، چون [[جبر و اختیار]] و [[قضا و قدر]] به [[علم کلام]] راه یابد؛ از اینرو، مسلمانان در مسئله اراده از دو جهت [[اختلاف]] کردهاند: یکی اینکه آیا انسان در [[افعال]] خود مختار است؟<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱/۴۱-۴۲ و ۳/۵۸-۶۰.</ref> دیگری اختلاف در اصل ثبوت [[اراده]] برای [[خداوند]]، تا آنجا که بعضی قائل به [[انکار]] این صفت از [[حقتعالی]] شدند<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ۱/۶۰ و ۶۸-۶۹.</ref>. این دو مسئله مسائل دیگری را، از جمله زیادت یا عینیت اراده با ذات [[حق]] و اینکه اراده از صفات ذات است یا از صفات فعل، به دنبال داشت که [[متکلمان]] و [[فلاسفه]] بر اساس مبانی خود به حل آن پرداختند<ref>خواجهنصیر، شرح الاشارات و التنبیهات، ۳/۱۵۱-۱۵۳؛ قطبالدین شیرازی، شرح حکمة الاشراق، ۳۴۶-۳۵۲؛ ملاصدرا، الحکمة المتعالیه، ۶/۳۷۳-۳۷۴.</ref>. در [[عرفان]] از اراده با عنوان یکی از اسمای کلی و امهات [[اسمای الهی]] یاد شده است و [[اراده الهی]] یکی از اسمای مؤثر در ظهور عالم به شمار رفته است<ref>قونوی، مفتاح الغیب، ۳۹؛ فناری، مصباح الانس، ۱۲۱ و ۳۵۸.</ref>. | ||
امام خمینی نیز در آثاری، مانند [[شرح دعاء السحر]]<ref>امام خمینی، شرح دعاء السحر، ۱۰۶-۱۰۸. </ref>، [[شرح چهل حدیث]]<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۶۱۱-۶۱۸.</ref>، [[مصباح الهدایه]]<ref>امام خمینی، مصباح الهدایه، ۴۵-۴۹.</ref> و بهویژه درسهای [[اصول فقه]] در بحث [[اوامر و نواهی]]، با اشاره به زمینههای [[تاریخی]]، [[کلامی]] و [[فلسفی]] بحث اراده، به طور کامل به این بحث پرداخته است و حاصل آن، نگارش اثر مستقلی با عنوان طلب و اراده است. نظر به اهمیتی که ایشان برای مسئله اراده قائل بود، تلاش کرد برخی ابعاد مسئله، ازجمله [[اتحاد]] اراده با ذات، ثبوت اراده در | امام خمینی نیز در آثاری، مانند [[شرح دعاء السحر]]<ref>امام خمینی، شرح دعاء السحر، ۱۰۶-۱۰۸. </ref>، [[شرح چهل حدیث]]<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۶۱۱-۶۱۸.</ref>، [[مصباح الهدایه]]<ref>امام خمینی، مصباح الهدایه، ۴۵-۴۹.</ref> و بهویژه درسهای [[اصول فقه]] در بحث [[اوامر و نواهی]]، با اشاره به زمینههای [[تاریخی]]، [[کلامی]] و [[فلسفی]] بحث اراده، به طور کامل به این بحث پرداخته است و حاصل آن، نگارش اثر مستقلی با عنوان طلب و اراده است. نظر به اهمیتی که ایشان برای مسئله اراده قائل بود، تلاش کرد برخی ابعاد مسئله، ازجمله [[اتحاد]] اراده با ذات، ثبوت اراده در مقام ذات و فعل و [[نفی]] [[جبر و تفویض]] را در این کتاب تبیین کند<ref>امام خمینی، الطلب و الاراده، ۱۶-۱۷ و ۳۵-۳۷؛ امام خمینی، چهل حدیث، ۶۱۳.</ref>.<ref>[[علی الله بداشتی|بداشتی، علی الله]]، [[اراده - بداشتی (مقاله)|مقاله «اراده»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۱ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۱]]، ص ۵۷۷ - ۵۸۳.</ref> | ||
== [[حقیقت]] و ماهیت اراده == | == [[حقیقت]] و ماهیت اراده == |