علم غیر ذاتی معصوم: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←پانویس) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
* | *در مورد علم امامان(علیهم السلام) بحث است که آیا علوم ایشان ذاتی است یا غیرذاتی؟ و یا اینکه بخشی ذاتی و بخشی غیرذاتی است. برای ذاتی بودن علم امامان(علیهم السلام) دو معنا صورت گرفته و هر دو رد شده است، یعنی غیرذاتی بودن علوم ایشان به اثبات رسیده است. | ||
==ذاتی به معنای استقلالی== | |||
*بدان معناست که تصور شود امام دانشهای خود را به طور غیر وابسته به خداوند و صرف نظر از عطای الهی در ذات خود دارد؛ به عبارت دیگر علم او هیچ ارتباطی با خداوند نداشته و ذات امام به طور مستقل دارای این علوم باشد. این معنا با توجه به معارف توحیدی و اسلامی باطل است و تنها علم خداوند ذاتی است.<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگیهای علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟ و قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن، ص 276؛ بخارایی زاده، سید حبیب، علم غیب امامان از نگاه عقل كتاب و سنت، ص 19</ref> روایات اشاره به این مطلب دارند که علوم اهل بیت(علیهم السلام) از طریق فراگیری از پیامبر(صلی الله علیه و آله)، بهرهمندی از کتابهای الهی و ویژه، الهام، تحدیث فرشتگان و... به دست میآید؛ یعنی وقتی علوم آنان کسبی است، ذاتی بودن آن نفی می شود<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگیهای علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟</ref> و علوم ایشان غیرذاتی است.<ref>ر.ک. سلطانی، مصطفی، امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه، ص 69</ref> در روایتی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است:<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج 1، ص 109</ref> «إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَيْنِ عِلْمٌ مَكْنُونٌ مَخْزُونٌ لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ مِنْ ذَلِكَ يَكُونُ الْبَدَاءُ وَ عِلْمٌ عَلَّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِيَاءَهُ فَنَحْنُ نَعْلَمُه»<ref>ر.ک. سلطانی، مصطفی، امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه، ص 69</ref> | |||
*بخشی از علوم معصومان(علیهم السلام) به شیوههای عادی مانند حواس یا تعقل کسب میشود، لذا این بخش از دانش آنان اکتسابی است و بخشی دیگر به توسط وحی و الهام و شهود دریافت می شود که در این صورت نیز به نوعی اکتسابی یا موهوبی و با تعلیم خداوند است. از حیث توحید افعالی، علوم همه انسانها وابسته به خداوند است و او معلم کل است.<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، علوم برگزیدگان، صفحه؟؟؟</ref> | |||
==ذاتی به معنای فطری== | |||
*اگر چه علم امام غیر ذاتی و وابسته به عطای خداوند متعال است، اما خداوند، هرگاه امامی را میآفریند، علم ویژه را همراه او در فطرتش قرار میدهد لذا علم امام ذاتی یعنی فطری است. البته این معنا مورد اختلاف میان علما قرار گرفته است، برخی از علما<ref>مانند مرحوم ملاصالح مازندرانی</ref> از فطری بودن علم امام طرفداری کردهاند؛ اما عدهای دیگر علم امام را تدریجی و افزایش پذیر دانستهاند.<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگیهای علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟</ref> | |||
==چیستی علم غیب غیر ذاتی== | |||
*بخشی از علوم | *علم غیب غیر ذاتی علمی است که به واسطۀ تعلیم خداوند، انسانهای برگزیده میتوانند از آن بهرهمند شوند و چنین علمی، تبعی و نسبت به علم خداوند موقتی و محدود میباشد.<ref>ر.ک. مهدی فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگیها ابعاد و مبادی آن، ص 24</ref> از این علم به علم مستفاد<ref>ر.ک. فاضل لنکرانی، محمد جواد، سخنرانی با موضوع: همگرایی قیام امام حسین با علم حضرت به شهادت خود و یارانش</ref> و یا علم غیب اکتسابی<ref>ر.ک. غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمدرضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ج 2، ص 27</ref> نیز یاد شده است. علم خداوند بالذات است اما علم انبیاء و امامان(علیهم السلام) علم مستفاد.<ref>ر.ک. فاضل لنکرانی، محمد جواد، سخنرانی با موضوع: همگرایی قیام امام حسین با علم حضرت به شهادت خود و یارانش</ref> توجه باشد که علم غیرذاتی باید از طریق وحی و یا از طریق زمینه ها و اسباب لازم منتقل شود.<ref>ر.ک. غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمدرضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ج 2، ص 27</ref> در مقابل علم غیر ذاتی، علم غیب ذاتی یا استقلالی قرار دارد و آن علمی است که از درون عالِم میجوشد و وابسته به دیگری نیست،<ref>ر.ک. شریعتی، غلام محمد، علم امامان به غیب از منظر قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی، دوفصلنامه قرآنشناخت، شماره ۱۵، ص ۲۹</ref> علمی است که اکتسابی و محدود نبوده<ref>ر.ک. سبحانی، جعفر، جدال احسن: نقد و بررسی شبهات وهابیان، ص ۹۸ و 99؛ مصباح یزدی، محمدتقی، انسانشناسی، ص 400</ref> و تعلیم و تحصیل در آن راه ندارد.<ref>ر.ک. جزیری احصائی، علی، دفع الریب عن علم الغیب، صفحه؟؟؟</ref> به عبارتی دیگر علم حضوری خداوند است به خویش و به اشیا قبل از ایجاد آنان که در مرتبه ذات او عین آن است،<ref>ر.ک. تحریری، محمدباقر، جلوه های لاهوتی، ج 1، ص 250</ref> چنین علمی ازلی و ابدی و نامتناهی است.<ref>ر.ک. مهدی فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی ها ابعاد و مبادی آن، ص 24</ref> این علم، ویژه خدای سبحان است،<ref>ر.ک. شریعتی، غلام محمد، علم امامان به غیب از منظر قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی، دوفصلنامه قرآنشناخت، شماره ۱۵، ص ۲۹؛ غرویان، محسن، میرباقری، غلامی، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ج ٢، ص ٢٧</ref> و هیچکس با او در این صفت شریک نیست.<ref>ر.ک. سبحانی، جعفر، جدال احسن: نقد و بررسی شبهات وهابیان، ص ۹۸ و 99</ref> | ||
==دلیل نقلی== | |||
آیات و روایات دال بر این مطلب هستند که علم غیب غیر خداوند به صورت غیرذاتی است و اگر خبر از موضوعی در آینده می دانند به تعلیم الهی بوده است، مانند تعبیر خواب حضرت یوسف توسط حضرت یعقوب که از پس پرده خبر داد و ... .<ref>ر.ک. سبحانی، جعفر، جدال احسن، نقد و بررسی شیهات وهابیان، ص 100</ref> باید توجه داشت اگر برخی از آیات علم غیب را از غیر خداوند نفی می کنند منظورشان علم غیب ذاتی است نه غیرذاتی، چه اینکه منظور آیاتی که علم غیب را برای غیرخداوند اثبات می کنند علم غیب غیرذاتی است لذا تعارضی میان آیات قرآن وجود ندارد.<ref>ر.ک. سلطانی، مصطفی، امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه، ص 69</ref> در روایتی از امام صادق(علیه السلام) آمده است:<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج 1، ص 109</ref> «إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَيْنِ عِلْمٌ مَكْنُونٌ مَخْزُونٌ لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ مِنْ ذَلِكَ يَكُونُ الْبَدَاءُ وَ عِلْمٌ عَلَّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِيَاءَهُ فَنَحْنُ نَعْلَمُه»<ref>ر.ک. سلطانی، مصطفی، امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه، ص 69</ref> همچنین افزایش علم امامان(علیهم السلام) که در روایات بدان اشاره رفته است به معنای غیرذاتی بودن علم ایشان است.<ref>ر.ک. فاضل لنکرانی، محمد جواد، سخنرانی با موضوع: همگرایی قیام امام حسین با علم حضرت به شهادت خود و یارانش </ref> | |||
==نتیجه گیری== | |||
*بنابراین در غیرذاتی بودن علوم امامان(علیهم السلام) به معنای غیر استقلالی بودن تردیدی وجود ندارد و بزرگان بر این نکته تاکید دارند که همه مخلوقات در تمام کمالات خود وابسته به خداوند متعال هستند و نه تنها علم امام بلکه کمالات ایشان هم وابسته به لطف و افاضه خداوند است.<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگیهای علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟</ref> | |||
== پرسشهای وابسته == | == پرسشهای وابسته == | ||
خط ۲۴: | خط ۲۸: | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
=='''[[:رده:آثار علم معصوم|منبعشناسی جامع علم معصوم]]'''== | =='''[[:رده:آثار علم معصوم|منبعشناسی جامع علم معصوم]]'''== |