|
|
خط ۴۴: |
خط ۴۴: |
|
| |
|
| همانطور که [[پیامبر اعظم]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|وَ أَهْلُ بَيْتِي أَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْضِ فَإِذَا ذَهَبَ أَهْلُ بَيْتِي ذَهَبَ أَهْلُ الْأَرْضِ}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۰۵.</ref>؛ "[[اهل بیت]] من مایه امنیت و [[امان]] [[اهل]] [[زمین]] است، پس زمانیکه آنان از [[زمین]] بروند، [[اهل]] [[زمین]] نیز از میان خواهند رفت". بر همین اساس، [[امام باقر]] {{ع}}، [[امام]] و [[حجت خدا]] را عامل بقا و مایه امنیت [[اهل]] [[زمین]] معرفی فرموده است: {{متن حدیث|لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ يَوْماً بِلَا إِمَامٍ مِنَّا، لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا، وَ لَعَذَّبَهُمُ اللَّهُ بِأَشَدِّ عَذَابِهِ، ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ جَعَلَنَا حُجَّةً فِي أَرْضِهِ، وَ أَمَاناً فِي الْأَرْضِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ}}<ref>عدهای از علماء، الأصول الستة عشر، ص۱۴۰.</ref>؛ "اگر [[زمین]] یک روز بدون امامی از ما [[اهل بیت]] باشد، اهلش را در خود فرو خواهد بُرد و [[خداوند]] [[اهل]] [[زمین]] را به شدیدترین عذابها گرفتار خواهد کرد. این بدان جهت است که که [[خداوند]] ما [[اهل بیت]] را [[حجت]] خود در [[زمین]] و عامل امنیت [[اهل]] [[زمین]] قرار داده است"<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.</ref>. | | همانطور که [[پیامبر اعظم]] {{صل}} فرمود: {{متن حدیث|وَ أَهْلُ بَيْتِي أَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْضِ فَإِذَا ذَهَبَ أَهْلُ بَيْتِي ذَهَبَ أَهْلُ الْأَرْضِ}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۰۵.</ref>؛ "[[اهل بیت]] من مایه امنیت و [[امان]] [[اهل]] [[زمین]] است، پس زمانیکه آنان از [[زمین]] بروند، [[اهل]] [[زمین]] نیز از میان خواهند رفت". بر همین اساس، [[امام باقر]] {{ع}}، [[امام]] و [[حجت خدا]] را عامل بقا و مایه امنیت [[اهل]] [[زمین]] معرفی فرموده است: {{متن حدیث|لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ يَوْماً بِلَا إِمَامٍ مِنَّا، لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا، وَ لَعَذَّبَهُمُ اللَّهُ بِأَشَدِّ عَذَابِهِ، ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ جَعَلَنَا حُجَّةً فِي أَرْضِهِ، وَ أَمَاناً فِي الْأَرْضِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ}}<ref>عدهای از علماء، الأصول الستة عشر، ص۱۴۰.</ref>؛ "اگر [[زمین]] یک روز بدون امامی از ما [[اهل بیت]] باشد، اهلش را در خود فرو خواهد بُرد و [[خداوند]] [[اهل]] [[زمین]] را به شدیدترین عذابها گرفتار خواهد کرد. این بدان جهت است که که [[خداوند]] ما [[اهل بیت]] را [[حجت]] خود در [[زمین]] و عامل امنیت [[اهل]] [[زمین]] قرار داده است"<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.</ref>. |
|
| |
| == اقسام و گونهها ==
| |
| === به لحاظ فرد و اجتماع ===
| |
| ==== امنیت فردی ====
| |
| امنیت فردی یعنی مصونیت و [[حرمت]] یک شخص از تعرض و [[تجاوز به حقوق]] مشروعش که نباید حریم خصوصی وی نقض شود و [[اختیار]] و [[آزادی]] فردی او سلب گردد<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام ۵۱.</ref>. رسیدن به این سطح از امنیت، مستلزم توجه و [[مبارزه]] با موانع و تهدیدات آن است<ref>لکزایی، فلسفه امنیت از دیدگاه امام خمینی، ۱۲–۱۳.</ref>. مهمترین [[تهدید]] و سرمنشأ گرفتاریهای [[بشر]]، مبارزه نکردن با نفس اماره و [[شیطان]] باطنی است و سازندگی روحی، مقدم بر همه سازندگیهاست<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۱/۳۷۹–۳۸۰.</ref>.
| |
|
| |
| بُعد عینی و ظاهری امنیت فردی به این است که شخص، فارغ از [[ترس]] آسیب رسیدن به [[جان]]، [[مال]] یا آبروی خود و فارغ از خطر از دست دادن آنها [[زندگی]] کند<ref>آشوری، دانشنامه سیاسی، ۳۹.</ref> این بُعد از امنیت شامل مصونیت از بازداشت غیرقانونی و [[شکنجه]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۴۲ و ۱۷/۱۴۱.</ref>، [[حفظ]] حریم خصوصی افراد، امنیت [[شغل]]، سرمایه و امنیت [[مسکن]]<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۴۰، ۱۶۱–۱۶۲ و ۱۶۵.</ref> است<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ – ۲۹۳.</ref>.
| |
|
| |
| ==== [[امنیت اجتماعی]] ====
| |
| امنیت اجتماعی به معنای مصونیت یک فرد، گروه و [[ملت]] از تعرض و [[تجاوز به حقوق]] [[اجتماعی]] مشروعش است<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام ۱۱۷.</ref>. این تهدید میتواند ناشی از [[کردار]] غیرقانونی [[دولت]]، افراد یا گروهها در تمامی یا بخشی از [[جامعه]] باشد<ref>آشوری، دانشنامه سیاسی، ۳۹.</ref>. امنیت اجتماعی دارای ابعاد مختلف [[سیاسی]]، [[اقتصادی]]، [[فرهنگی]] و [[قضایی]] است<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳.</ref>.
| |
|
| |
| [[مسئولیت]] برقراری هر دو بُعد از امنیت را [[نظام سیاسی]] و [[دولت]] بر عهده دارند؛ امّا در [[جامعه]] [[قرآنی]] [[مؤمنان]] با [[آراستگی]] به صفت [[ایمان]]، در وجود خود امنیت ایجاد میکنند تا کسی از [[تجاوز]] و تعدّی آنان، دچار [[ظلم]] نگردد <ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۷، ص۲۰۰-۲۰۱.</ref>؛ بدین ترتیب [[امنیت اجتماعی]] در درون و [[باطن]] آحاد و اعضای [[جامعه]] خاستگاه مییابد که بسیار [[استوار]] و خدشهناپذیر خواهد بود<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص ۱۲۵.</ref>.
| |
|
| |
| === به لحاظ زمینهها ===
| |
| ==== [[امنیت سیاسی]] ====
| |
| هنگامی که افراد، گروهها و [[ملتها]] فرصت و [[آزادی]] کافی برای اعمال [[حاکمیت]] بر [[سرنوشت]] خویش داشته باشند و چیزی مانع رسیدن آنان به این [[حق]] نشود از [[امنیت سیاسی]] برخوردارند<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام ۱۰۹.</ref>. [[مرجع]] امنیت سیاسی [[دولت اسلامی]] است که اجزای آن را [[اسلام]] که مبنای دولت اسلامی است، [[ولایت فقیه]] به مثابه نمود نهادی و [[مردم]] که پایگاه اجتماعی دولت اسلامی است تشکیل میدهند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۰/۵۸ و ۵۲۵–۵۲۶؛ امام خمینی، ولایت فقیه، ۷۳ و ۱۵۳؛ پورسعید، مرجع امنیت در کنش گفتاری امام خمینی، ۲۹–۳۱.</ref>، حتی در حکومتهای نامشروع [[دفاع]] از امنیت [[کشور اسلامی]] واجب است<ref>پورحسین، بغی و تمرد در حکومت اسلامی، ۲۵–۲۶.</ref>. برای [[امنیت سیاسی]] میتوان ابزارهایی در نظر گرفت که از آن جمله میتوان به نهادهای [[امنیتی]] و نیروهای اطلاعاتی و امنیتی اشاره کرد<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳.</ref>.
| |
|
| |
| ==== [[امنیت اقتصادی]] ====
| |
| امنیت اقتصادی در سطح فردی و گروهی، به [[میزان]] دسترسی افراد به ضروریات زیستی (غذا، آب، [[مسکن]]، [[آزادی]] کار، [[تولید]] و [[مالکیت]]) که جزو [[حقوق اساسی]] است مربوط میشود<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام، ۹۹.</ref> و در سطح عمومی، دستیابی به [[رفاه]] [[عامه]] و رشد اقتصادی در [[جامعه]]<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام، ۱۰۰.</ref> است. [[امنیت اقتصادی]] نتیجه توزیع عادلانه ثروت در جامعه و بخش عمده ناامنیهای [[اجتماعی]] محصول [[فقر]] و [[بیعدالتی]] [[اقتصادی]] است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲/۱۲۴؛ ۴/۶۹ و ۷/۲۵۸–۲۵۹.</ref>. راهکار تأمین عدالت، خدمت بیشتر به [[ضعیفان]] و وضع قوانین برای اعاده [[حقوق]] [[فقیران]] و تأمین [[زندگی]] آنان است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۴/۲۰۱ و ۱۴/۳۰۴.</ref>.<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ – ۲۹۳.</ref>
| |
|
| |
| ==== [[امنیت فرهنگی]] ====
| |
| هرگاه فرد، گروه، یا ملتی از تعرض و [[تجاوز]] به [[اعتقادات دینی]]، عرفها، [[قوانین]]، [[شخصیت]] و [[هویت]] مصون باشد، دارای [[امنیت فرهنگی]] است<ref>بزرگی، امنیت در نظام سیاسی اسلام ۱۲۴.</ref>. راهکار اساسی برای رفع معضلات فرهنگی توجه کردن به [[آخرت]] و [[اعتقاد قلبی]] به [[خداوند]] و گسترش [[معنویت]] در جامعه است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۳۷۷.</ref>.
| |
|
| |
| یکی از عوامل ناامنی در حوزه فرهنگ، تهدیدهای تبلیغاتی دولتهای دیگر است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۲۴۳.</ref> و از آنجا که [[هدف]] آنان ایجاد اختلاف، [[ناامیدی]]، بیاعتمادی و تحریک مردم است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۲–۳ و ۱۴/۱۷۴–۱۷۶.</ref> یکی از رسالتهای رسانههای جمعی [[کشور]]، خنثی کردن این [[تبلیغات]] و از بین بردن آثار تهدید کننده و تخریبی آنها در کنار دشمنشناسی است<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۲/۴۸۵؛ ۱۴/۱۷۷–۱۷۸ و ۱۶/۱۱۳–۱۱۴.</ref>.<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳.</ref>
| |
|
| |
| ==== [[امنیت قضایی]] ====
| |
| عملکرد صحیح و بدون [[تبعیض]] دستگاه قضایی جهت رسیدن به اهداف تعریف شده و [[اطمینان]] عمومی به این عملکرد را امنیت قضایی میگویند<ref>علی نقی، امنیت قضایی، ۵۷.</ref>. امنیت در معنای [[نظم]]، زمانی تحقق مییابد که همگان [[قوانین]] را بپذیرند و در اجرای آن بکوشند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۹/۴۲۵ و ۱۴/۲۲۱، ۴۱۴.</ref>. اقدام مسلحانه به منظور ایجاد [[ترس]] و [[وحشت]] در میان عموم [[مردم]] که در اصطلاح فقهی به محاربه مشهور است، به دلیل سلب امنیت روانی و [[اجتماعی]] مردم، به تناسب جرمی که صورت میگیرد، مستلزم [[مجازات]] است. همه [[ملت]] با هر [[مذهب]] و قومیتی، در مقابل قانون برابرند و در [[حکومت اسلامی]] با افراد در هر رتبه و مقامی که هستند باید به [[عدالت]] و بهطور یکسان [[رفتار]] شود<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۴۵۳؛ ۹/۴۲۵ و ۱۱/۲۹۳.</ref> و [[جان]]، [[مال]] و حیثیت همه افراد باید در [[امان]] باشد و کسی [[حق]] ندارد [[حقوق مردم]] را زیر پا بگذارد و با [[مردم]] رفتار غیر انسانی و غیر [[اسلامی]] کند<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۱۴۰.</ref>.<ref>[[مقصود رنجبر|رنجبر]] و [[راضیه مهرابی کوشکی|مهرابی کوشکی]]، [[امنیت - رنجبر و مهرابی کوشکی (مقاله)|مقاله «امنیت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۲۸۵ ـ ۲۹۳.</ref>
| |
|
| |
| ==== امنیت ملی ====
| |
| امنیت ملی عبارت از [[احساس]] [[آزادی]] [[کشور]] در تعقیب هدفهای ملی و فقدان [[ترس]] و خطر جدی از خارج، نسبت به منافع اساسی و حیاتی کشور<ref>فرهنگ علوم سیاسی، ص۱۷۳.</ref> است. مفهوم امنیت ملی در این تعریف به معنای آزادی، [[هدفها]] و منافع ملی و حیاتی کشور بستگی دارد. از این رو هر کشور به تناسب برداشت خاصی که از این مفاهیم دارد امنیت ملی خود را به نوع خاصی [[تفسیر]] میکند، تا آنجا که گاه قلمرو امنیت ملی، سلب امنیت از کشورهای دیگر را نیز شامل میشود. به همین دلیل امنیت ملی آمری نسبی تلقی میشود و بر اساس اندیشههای خاصی که در زمینه مفاهیم ذکر شده در اذهان شکل میگیرد، به صورت [[ذهنی]] و در رابطه با [[قدرت]] نمود پیدا میکند، و همین پیچیدگیهای ذهنی است که امنیت را در عمل یا به عامل [[تجاوز]] تبدیل میکند و یا آن را در برابر تجاوز آسیبپذیر میکند<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی ج۱]]، ص ۳۲۱.</ref>.
| |
|
| |
| ==== امنیت جانی ====
| |
| امنیت جانی تنها به معنای مصونیت هر [[انسان]] از هر نوع تعرضی که [[جان]] او را به خطر اندازد، نیست بلکه شامل امنیت [[روحی]] و روانی و نیز امنیت از هر نوع تعرض جسمی و روانی است. تنها [[قتل]]، جرح، ادماء، خداش و خراش نیست که ممنوع است، ارعاب و ایجاد [[اضطراب]] و جو [[وحشت]] نیز به نوعی از مصادیق [[محارب]] است<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی ج۱]]، ص ۳۲۴.</ref>.
| |
|
| |
| ==== امنیت روحی و روانی ====
| |
| امنیت، موهبت الهی و نیاز [[فطری]] [[انسان]] است. همۀ [[انسانها]] [[نیازمند]] امنیتِ درون و [[آرامش]] خاطرند. امنیت روانی، از برجسته ترین ویژگیهای شخصیتی افراد خلاق و تواناست. امنیت روانی به معنای واقعی آن زمانی میتواند به صورت مطلوب در میان [[مردم]] وجود داشته باشد که افراد بدون دغدغۀ خاطر و به دور از اندیشۀ پیدا کردن فردی [[صاحب]] نفوذ، در کوتاه ترین زمان ممکن و در تمام اوقات شبانه روز، به امکانات مادی و معنوی دسترسی داشته باشند<ref>ر.ک: [[غلام علی افروز|افروز، غلام علی]]، [[امنیت (مقاله)|احساس امنیت]]، مجله پیوند.</ref>. [[مکتب]] [[انتظار]] میتواند چنین احساسی را در فرد [[منتظر]] ایجاد نماید<ref>ر.ک: [[محسن موحدی|موحدی، محسن]]، مکاتبه اختصاصی [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>.
| |
|
| |
| [[اسلام]] نگاه ویژهای به [[روح]] و روان انسان دارد. [[خداوند متعال]] به هنگام [[خلقت انسان]] ابعاد وجودی متعددی را مورد توجه قرار داده و ضمن تأکید بر بعد جسمانی [[انسان]]، ابعاد [[عقلانی]]، روانی و [[روحانی]] او را نیز مورد توجه قرار داده است. عدم [[تعادل]] در ابعاد روحی ـ روانی میتواند در دیگر ابعاد [[انسان]] مانند بُعد [[عقلانی]] و حتی جسمی وی نیز تأثیرگذار باشد<ref>ر.ک: [[سید مهدی روحبخش|روحبخش، سید مهدی]]، [[انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح (مقاله)|انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح]]، ص۲۷۴.</ref>.
| |
|
| |
|
| == اسباب و مؤلفهها == | | == اسباب و مؤلفهها == |