صبر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←حکم صبر
| خط ۹۶: | خط ۹۶: | ||
==[[حکم]] [[صبر]]== | ==[[حکم]] [[صبر]]== | ||
در [[آیات]] بسیاری [[پیامبر]] یا [[مؤمنان]] به صبر [[فرمان]] داده شده‌اند. ( | در [[آیات]] بسیاری [[پیامبر]] یا [[مؤمنان]] به صبر [[فرمان]] داده شده‌اند. ({{متن قرآن|فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ}}<ref> پس شکیبا باش که سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است؛ سوره هود، آیه۴۹.</ref>؛ {{متن قرآن|فَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ غُرُوبِهَا وَمِنْ آنَاء اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَأَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّكَ تَرْضَى}}<ref> باری، بر آنچه می‌گویند شکیب کن و پیش از برآمدن آفتاب و پیش از فرو رفتن آن پروردگارت را با سپاس به پاکی بستای! و پاس‌هایی از شب و پیرامون‌های روز را نیز به ستایش پرداز باشد که خشنود گردی؛ سوره طه، آیه۱۳۰.</ref>؛ {{متن قرآن|فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لَا يُوقِنُونَ}}<ref>«پس شکیبا باش که وعده خداوند راستین است و مبادا آنان که اهل یقین نیستند تو را سبکسار گردانند» سوره روم، آیه ۶۰.</ref>؛ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref> ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید؛ سوره آل عمران، آیه۲۰۰.</ref>؛ {{متن قرآن|وَأَطِيعُواْ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُواْ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ }}<ref> و از خداوند و پیامبرش فرمانبرداری کنید و در هم نیفتید که سست شوید و شکوهتان از میان برود و شکیبا باشید که خداوند با شکیبایان است؛ سوره انفال، آیه۴۶.</ref> با توجه به اینکه متعلَّق صبر در مواردی کلی است و در مواردی [[طاعت]] یا [[معصیت]] است، می‌توان گفت هر جا به صبر فرمان داده شده، [[حکم]] آن مطلوبیت ([[وجوب]] یا [[استحباب]]) است و از همین رو برخی مفاد {{متن قرآن|اصْبِرُواْ}} در [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref> ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید؛ سوره آل عمران، آیه۲۰۰.</ref> را [[لزوم]] [[پایبندی]] به [[عبادات]] و دوری از [[محرمات]] دانسته‌اند،<ref>زبدة البیان، ص۱۴۴.</ref> یا به طور مثال در آنجا که از [[رسول خدا]] خواسته شده در برابر سخنان‌آزار دهنده [[مشرکان]] صبر و با شیوه‌ای نیکو آنان را رها کند: {{متن قرآن|وَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلًا}}<ref>«و بر آنچه می‌گویند شکیبا باش و از آنان به نکویی دوری گزین» سوره مزمل، آیه ۱۰.</ref> برخی [[مفسران]] از فرمان به صبر در آیه یاد شده وجوب صبر [[مبلغان دینی]] در برابر [[آزار]] و اذیت‌های این راه را برداشت کرده‌اند.<ref>الوجیز، علی دخیل، ص۷۷۸.</ref> در برخی [[منابع حدیثی]] ـ [[فقهی]] [[شیعی]] نیز ابوابی در زمینه حکم صبر آمده است؛<ref>نک: وسائل الشیعه، ج ۳، ص۲۵۵؛ ج ۱۵، ص۲۳۶، ۲۶۱.</ref> برای مثال، یک باب با عنوان «استحباب صبر در همه امور» آمده و بر اساس روایتی از [[امام صادق]] صبر در همه امور لازم است.<ref>وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص۲۶۱.</ref> بابی هم با عنوان «وجوب [[صبر بر طاعت]] و [[صبر از معصیت]]» ذکر شده است.<ref>وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص۲۳۶؛ نیز مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص۲۵۹.</ref> افزون بر آنها بابی هم با عنوان «استحباب صبر در برابر [[بلایا]] و آزار [[همسایه]]» آمده است.<ref>وسائل الشیعه، ج ۳، ص۲۵۵.</ref> گفتنی است که در ابواب یادشده عموماً احادیثی در زمینه [[فضیلت]] [[اقسام صبر]] و توصیه به آن آمده‌اند. | ||
بعضی نیز با این فرض که امر، بر [[وجوب]] دلالت دارد، [[حکم]] وجوب [[صبر]] را از [[آیات]] | بعضی نیز با این فرض که امر، بر [[وجوب]] دلالت دارد، [[حکم]] وجوب [[صبر]] را از [[آیات]] یاد شده استفاده کرده‌اند،<ref>نک: کشف الأسرار، ج ۳، ص۷۲۹؛ مدارج السالکین، ص۴۲۴؛ سیمای صابران در قرآن، ص۶۱.</ref> چنان‌که بر وجوب صبر ادعای [[اجماع]] نیز شده است.<ref>مدارج السالکین، ص۴۲۴.</ref> بنابراین صبر بر [[واجبات]] و [[ترک محرمات]]، [[واجب]] و صبر بر [[مستحبات]] (و [[ترک مکروهات]])، [[مستحب]] است.<ref>نیز نک: سیمای صابران در قرآن، ص۶۴.</ref> در مواردی نیز صبر از بی‌صبری بهتر دانسته شده است؛ مانند صبر در برابر [[بدی]] دیگران و گذشت از [[انتقام]] که برای بردباران بهتر دانسته شده است: {{متن قرآن|وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُواْ بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُم بِهِ وَلَئِن صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِّلصَّابِرِينَ}}<ref> و اگر کیفر می‌کنید مانند آنچه خود کیفر شده‌اید کیفر کنید و اگر شکیبایی پیشه کنید همان برای شکیبایان بهتر است؛ سوره نحل، آیه۱۲۶.</ref> برخی از این [[آیه]] [[حکم]] [[استحباب]] صبر را برداشت کرده‌اند.<ref>مدارج السالکین، ص۴۲۴؛ سیمای صابران در قرآن، ص۶۳.</ref> نمونه چنین صبری خودداری [[هابیل]] از [[اقدام]] متقابل در برابر برادرش [[قابیل]] است: هابیل به قابیل گفت «اگر دستت را به سوی من دراز کنی تا مرا بکشی، من هرگز دست خود را به سوی تو دراز نخواهم کرد تا تو را بکشم» و علت آن را [[خداترسی]] خود دانست: {{متن قرآن|لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَيَّ يَدَكَ لِتَقْتُلَنِي مَا أَنَا بِبَاسِطٍ يَدِيَ إِلَيْكَ لِأَقْتُلَكَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِينَ}}<ref>«اگر به سوی من دست دراز کنی تا مرا بکشی، من به سوی تو دست دراز نمی‌کنم تا تو را بکشم؛ که من از خداوند، پروردگار جهانیان می‌هراسم» سوره مائده، آیه ۲۸.</ref> برخی [[مفسران]] گفته‌اند در آن [[زمان]] کشتن دیگری در [[مقام]] [[دفاع]] جایز نبوده و هابیل [[مأمور]] به صبر بوده است.<ref>نک: مجمع البیان، ج ۳، ص۲۸۴.</ref> | ||
<ref>[[علی‌جان کریمی|کریمی، علی‌جان]]، [[صبر - کریمی (مقاله)|مقاله «صبر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۷، ص96-97.</ref> | |||
== روش [[قرآن کریم]] در [[دعوت]] به [[صبر]] == | == روش [[قرآن کریم]] در [[دعوت]] به [[صبر]] == | ||