عدل در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

بر اساس [[آیات قرآنی]] یکی از مهم‌ترین اهداف و [[فلسفه‌های بعثت]] [[پیامبران]] و [[رسالت]] آنان، رفع تبعیضها و ایجاد [[عدالت]] در [[جامعه بشری]] است.<ref>شوری، آیات ۱۳ و ۱۵</ref> در همین راستا [[خدا]] در [[قرآن]] بیان می‌‌کند که [[رفتار عادلانه]] بین طبقات مختلف [[اجتماع]]، در [[مقام تبلیغ]]، [[هدایت]] و [[اجرای شریعت]]، از [[وظایف پیامبر]]{{صل}} در [[مقام رهبری امت]] است<ref>همان</ref>؛ چراکه [[شهادت به حق]] و خدایی بودن به [[اجرای عدالت فراگیر]] از جمله [[عدالت اقتصادی]] – [[اجتماعی]] و مانند آنها است. <ref>نساء، آیه ۱۳۵</ref> پس کسانی که «[[شهداء]] لله» هستند، به عنوان [[گواهان]] خدا در [[زمین]] و [[فرهنگ]] [[الهی]]، به [[اقامه عدالت]] در همه ابعاد از جمله [[عدالت قسطی]] می‌‌پردازند و در این امر چنان [[ثبات]] دارند که هیچ [[کژی]] و [[رکون]] و [[گرایش]] به سوی [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] در آنان راه نمی‌یابد؛ زیرا این امور برای آنان به شکل مقوم [[هویت]] و وجودی ایشان در آمده است.<ref>همان</ref>

از نظر [[آموزه‌های وحیانی قرآن]]، بر توده‌های [[مردم]] از هر [[آیین]] و [[دین]] و [[مذهب]] و [[قوم]] و نژاد و [[فرهنگی]] است تا [[حقوق]] [[فطری]] و [[تکوینی]] خویش را بشناسند و برای احقاق این حقوق حتی [[سلاح]] و [[شمشیر]] برگیرند و با [[قیام]] توده‌ای، سهم و [[قسط]] خویش را مطالبه کنند.<ref>حدید، آیه ۲۵</ref>

شکی نیست که قوام اجتماع به [[عدالت اجتماعی]] است و می‌‌بایست مناسبات میان افراد اجتماع را در ساختار عدالت ساماندهی کرد<ref>نحل، آیه ۹۰</ref>؛ چنان که [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]]{{ع}} نیز به این نکته توجه داده و می‌‌فرماید: العَدلُ قِوامُ الرَّعِیَّةِ و جَمالُ الوُلاةِ؛ عدالت قوام [[ملت]] و [[زیور]] [[فرمانروایان]] و اولیای امور است.<ref>غرر الحکم، شماره ۱۹۵۴</ref>

امیرمؤمنان امام علی{{ع}} بر اساس آموزه‌های وحیانی قرآن همچنین می‌‌فرماید: جَعَلَ [[اللّه]] ُ سُبحانَهُ العَدلَ قِواما لِلأنامِ، و تَنزیها مِنَ المَظالِمِ و الآثامِ، و تَسنِیَةً لِلإسلامِ؛ [[خداوند]] [[پاک]]، [[عدالت]] را بر پا دارنده [[اجتماع]] [[مردمان]]، مایه دوری از [[حق]] کشیها و [[گناهان]] و وسیله آسانی و [[گشایش]] برای [[اسلام]] قرار داده است.<ref>غرر الحکم، شماره ۴۷۸۹</ref>

با نگاهی به عملکرد [[رهبران الهی]] از جمله [[حضرت داوود]]{{ع}} معلوم می‌‌شود که آنان بر اساس [[تکلیف]] و [[وظیفه الهی]] به عدالت پای بند بوده و به اقامه آن در همه سطوح و ساحات [[اقدام]] می‌‌کردند<ref>ص، آیه ۲۶</ref>؛ زیرا [[اقامه عدالت]] را به معنای [[اقامه حق]] و احقاق آن می‌‌دانستند.<ref>همان</ref>

بر اساس [[آموزه‌های وحیانی]] در اقامه [[عدالت اجتماعی]] فرقی میان [[مسلمانان]] و [[اهل کتاب]] نیست و [[پیامبر]]{{صل}} [[مکلف]] و موظف بود تا [[عدالت فراگیر]] و جامع را نسبت به اهل کتاب نیز اقامه کند.<ref>شوری، آیات ۱۴ و ۱۵</ref>

البته اقامه عدالت به عنوان اساس هر چیزی از جمله اساس عدالت اجتماعی – [[سیاسی]] و [[قضایی]] می‌‌بایست در باره [[دشمنان]] به شکل عدالت مثلی و [[مقابله به مثل]]<ref>بقره، آیات ۱۹۰ و ۱۹۴؛ مائده، آیات ۲ و ۸ و ۴۲</ref> و [[کافران]]<ref>ممتحنه، آیه ۸</ref> مراعات شود. بنابراین، مراعات آن در حق دیگر اقشار مردم از جمله [[زنان]]<ref>نساء، آیه ۱۲۷</ref>، [[ضعیفان]] و [[ناتوانان]]<ref>همان</ref>، [[فقیران]]<ref>نساء، آیه ۱۳۵</ref>، [[همسران]]<ref>نساء، آیات ۳ و ۴ و ۱۲۹</ref> و [[یتیمان]]<ref>نساء، آیات ۳ و ۲۷</ref> از امور [[قطعی]] است که شکی در [[وجوب]] اقامه آن نیست.

[[عدالت قضایی]] در همه ابعاد می‌‌بایست مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا عدالت قضایی اساس [[حکومت و دولت]] است، و [[بی‌عدالتی]] در این امر موجب می‌‌شود که پایه‌های [[نظام سیاسی]] [[سست]] شود<ref>نساء، آیه ۵۸؛ ص، آیه ۲۶</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[عدالت اساس نظام هستی از نظر قرآن (مقاله)|عدالت اساس نظام هستی از نظر قرآن]].</ref>

[[خدا]] در [[آموزه‌های اسلامی]] همان طوری که به ابعاد [[اجتماعی]] [[عدالت]] توجه داشته به ساحت شخصی نیز توجه داشته است. بر اساس [[آموزه‌های قرآنی]] همان طوری که در ساحت اجتماعی معیار تفاوت‌های اقشار اجتماعی مبنا قرار نمی‌گیرد، همچنین در ساحت امور شخصی تفاوت‌های جنسیتی را ملاک و معیاری برای ارزش‌گذاری نمی‌داند. از همین رو، با تاکید بر [[حقیقت انسان]] یعنی همان [[نفس انسانی]]، تفاوت‌های جنسیتی را برای اهداف [[دنیوی]] و مسئولیت‌هایی می‌‌داند که بر دو جنس متضاد گذاشته شده است. از همین روست که مبنای [[داوری]] همان تقوایی است که [[زن]] و مرد در چارچوب [[اسلام]] و عمل به آموزه‌های آن کسب می‌‌کنند.<ref>نساء، آیات ۱ و ۳۲؛ بقره، آیه ۲۸۶</ref>

[[اقامه عدالت]] همان طوری که موجب می‌‌شود تا در ساحت اجتماعی آثاری مفید و سازنده ای بروز و ظهور کند، در ساحت شخصی و فردی نیز موجب [[آرامش]] و سکونت [[روحی]] و روانی است؛ یعنی عدالت در ساحت [[روان‌شناسی]] فردی و [[شخصیت]] نیز آثار مثبت و سازنده دارد. از همین روست که فاطمةُ الزَّهراءُ علیها [[السلام]] می‌‌فرماید: فَرَضَ … العَدلَ تَسکینا لِلقُلوبِ؛ [[خداوند]] عدالت را برای آرامش دلها [[واجب]] فرمود.<ref>علل الشرائع، ج ۲، ص۲۴۸</ref>

 

اصولا عدالت امری است که [[قلب]] به آن [[الفت]] دارد و برایش مطبوع و خوشایند است؛ چنان که [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]]{{ع}} نیز می‌‌فرماید: العَدلُ مَألوفٌ، و الهَوی عَسوفٌ؛ عدالت، مطبوع است و هوایِ [[نفْس]]، [[منحرف]] و [[ستمگر]]<ref>مطالب السؤول، ص۵۶</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[عدالت اساس نظام هستی از نظر قرآن (مقاله)|عدالت اساس نظام هستی از نظر قرآن]].</ref>