پرش به محتوا

عدل در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۲٬۷۱۹ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۱ سپتامبر ۲۰۲۳
خط ۴۴۷: خط ۴۴۷:
از نظر [[آموزه‌های وحیانی قرآن]]، عدالت در ساحت اجتماعی – سیاسی موجب می‌‌شود که [[نظام ولایی]] [[حق الهی]] جایگزین [[جور]] [[ولایت طاغوت]] شود.
از نظر [[آموزه‌های وحیانی قرآن]]، عدالت در ساحت اجتماعی – سیاسی موجب می‌‌شود که [[نظام ولایی]] [[حق الهی]] جایگزین [[جور]] [[ولایت طاغوت]] شود.


بر اساس [[آیات قرآنی]] یکی از مهم‌ترین اهداف و [[فلسفه‌های بعثت]] [[پیامبران]] و [[رسالت]] آنان، رفع تبعیضها و ایجاد [[عدالت]] در [[جامعه بشری]] است.<ref>شوری، آیات ۱۳ و ۱۵</ref> در همین راستا [[خدا]] در [[قرآن]] بیان می‌‌کند که [[رفتار عادلانه]] بین طبقات مختلف [[اجتماع]]، در [[مقام تبلیغ]]، [[هدایت]] و [[اجرای شریعت]]، از [[وظایف پیامبر]]{{صل}} در [[مقام رهبری امت]] است<ref>همان</ref>؛ چراکه [[شهادت به حق]] و خدایی بودن به [[اجرای عدالت فراگیر]] از جمله [[عدالت اقتصادی]] – [[اجتماعی]] و مانند آنها است. <ref>نساء، آیه ۱۳۵</ref> پس کسانی که «[[شهداء]] لله» هستند، به عنوان [[گواهان]] خدا در [[زمین]] و [[فرهنگ]] [[الهی]]، به [[اقامه عدالت]] در همه ابعاد از جمله [[عدالت قسطی]] می‌‌پردازند و در این امر چنان [[ثبات]] دارند که هیچ [[کژی]] و [[رکون]] و [[گرایش]] به سوی [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] در آنان راه نمی‌یابد؛ زیرا این امور برای آنان به شکل مقوم [[هویت]] و وجودی ایشان در آمده است.<ref>همان</ref>
بر اساس [[آیات قرآنی]] یکی از مهم‌ترین اهداف و [[فلسفه‌های بعثت]] [[پیامبران]] و [[رسالت]] آنان، رفع تبعیضها و ایجاد [[عدالت]] در [[جامعه بشری]] است.<ref>{{متن قرآن|شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ اللَّهُ يَجْتَبِي إِلَيْهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ يُنِيبُ}} «از دین، همان را برای شما بیان داشت که نوح را بدان سفارش کرده بود و نیز آنچه را که به تو وحی کردیم و آنچه را که به ابراهیم و موسی و عیسی، سفارش کردیم که دین را استوار بدارید و در آن به پراکندگی نیفتید؛ بر مشرکان آنچه آنان را بدان می‌خوانی گران است، خداوند است که هر که را بخواهد به سوی خود برمی‌گزیند و هر که را (به درگاه او) بازگردد به سوی خویش رهنمون می‌گردد» سوره شوری، آیه 13.  {{متن قرآن|فَلِذَلِكَ فَادْعُ وَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَقُلْ آمَنْتُ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ كِتَابٍ وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ اللَّهُ رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ لَنَا أَعْمَالُنَا وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ لَا حُجَّةَ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ اللَّهُ يَجْمَعُ بَيْنَنَا وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ}} «پس به همین (یگانگی مردم را) فرا خوان و چنان که فرمان یافته‌ای پایداری کن و از هوس‌های آنان پیروی مکن و بگو: به هر کتابی که خداوند فرو فرستاده است ایمان دارم و فرمان یافته‌ام که میان شما دادگری کنم، خداوند پروردگار ما و شماست، کردارهای ما از آن ما و کردارهای شما از آن شما، هیچ چالشی میان ما و شما نیست، خداوند میان ما را جمع می‌گرداند و بازگشت (هر چیز) به سوی اوست» سوره شوری، آیه 15. </ref> در همین راستا [[خدا]] در [[قرآن]] بیان می‌‌کند که [[رفتار عادلانه]] بین طبقات مختلف [[اجتماع]]، در [[مقام تبلیغ]]، [[هدایت]] و [[اجرای شریعت]]، از [[وظایف پیامبر]]{{صل}} در [[مقام رهبری امت]] است؛ چراکه [[شهادت به حق]] و خدایی بودن به [[اجرای عدالت فراگیر]] از جمله [[عدالت اقتصادی]] – [[اجتماعی]] و مانند آنها است. <ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ إِنْ يَكُنْ غَنِيًّا أَوْ فَقِيرًا فَاللَّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَى أَنْ تَعْدِلُوا وَإِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا}} «ای مؤمنان! به دادگری بپاخیزید و برای خداوند گواهی دهید هر چند به زیان خود یا پدر و مادر و یا نزدیکان (تان) باشد و اگر (هر یک از دو طرف دعوا) دارا باشد یا نادار، خداوند به (دستگیری از) هر دو سزاوارتر است، پس (در گواهی دادن) از هوا (ی نفس) پیروی نکنید که به یک سو گرایید و اگر (در گواهی دادن) زبان بگردانید یا (از آن) رو برتابید بی‌گمان خداوند از آنچه می‌کنید آگاه است» سوره نساء، آیه ۱۳۵.</ref> پس کسانی که {{متن قرآن|شُهَدَاءَ لِلَّهِ}} هستند، به عنوان [[گواهان]] خدا در [[زمین]] و [[فرهنگ]] [[الهی]]، به [[اقامه عدالت]] در همه ابعاد از جمله [[عدالت قسطی]] می‌‌پردازند و در این امر چنان [[ثبات]] دارند که هیچ [[کژی]] و [[رکون]] و [[گرایش]] به سوی [[ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] در آنان راه نمی‌یابد؛ زیرا این امور برای آنان به شکل مقوم [[هویت]] و وجودی ایشان در آمده است.


از نظر [[آموزه‌های وحیانی قرآن]]، بر توده‌های [[مردم]] از هر [[آیین]] و [[دین]] و [[مذهب]] و [[قوم]] و نژاد و [[فرهنگی]] است تا [[حقوق]] [[فطری]] و [[تکوینی]] خویش را بشناسند و برای احقاق این حقوق حتی [[سلاح]] و [[شمشیر]] برگیرند و با [[قیام]] توده‌ای، سهم و [[قسط]] خویش را مطالبه کنند.<ref>حدید، آیه ۲۵</ref>
از نظر [[آموزه‌های وحیانی قرآن]]، بر توده‌های [[مردم]] از هر [[آیین]] و [[دین]] و [[مذهب]] و [[قوم]] و نژاد و [[فرهنگی]] است تا [[حقوق]] [[فطری]] و [[تکوینی]] خویش را بشناسند و برای احقاق این حقوق حتی [[سلاح]] و [[شمشیر]] برگیرند و با [[قیام]] توده‌ای، سهم و [[قسط]] خویش را مطالبه کنند.<ref>{{متن قرآن|لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ}}<ref>«ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند» سوره حدید، آیه ۲۵.</ref>


شکی نیست که قوام اجتماع به [[عدالت اجتماعی]] است و می‌‌بایست مناسبات میان افراد اجتماع را در ساختار عدالت ساماندهی کرد<ref>نحل، آیه ۹۰</ref>؛ چنان که [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]]{{ع}} نیز به این نکته توجه داده و می‌‌فرماید: العَدلُ قِوامُ الرَّعِیَّةِ و جَمالُ الوُلاةِ؛ عدالت قوام [[ملت]] و [[زیور]] [[فرمانروایان]] و اولیای امور است.<ref>غرر الحکم، شماره ۱۹۵۴</ref>
شکی نیست که قوام اجتماع به [[عدالت اجتماعی]] است و می‌‌بایست مناسبات میان افراد اجتماع را در ساختار عدالت ساماندهی کرد<ref>{{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ}} «به راستی خداوند به دادگری و نیکی کردن و ادای (حقّ) خویشاوند، فرمان می‌دهد و از کارهای زشت و ناپسند و افزونجویی، باز می‌دارد؛ به شما اندرز می‌دهد باشد که شما پند گیرید» سوره نحل، آیه 90.</ref>؛ چنان که [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]]{{ع}} نیز به این نکته توجه داده و می‌‌فرماید: {{متن حدیث|العَدلُ قِوامُ الرَّعِیَّةِ و جَمالُ الوُلاةِ}}؛ «عدالت قوام [[ملت]] و [[زیور]] [[فرمانروایان]] و اولیای امور است».<ref>غرر الحکم، شماره ۱۹۵۴</ref>


بنابراین، اگر [[امت اسلام]] بخواهد قوام یابد می‌‌بایست به سمت عدالت برود؛ زیرا بدون عدالت نمی‌توان از بقا و ثبات [[امت]] و [[استواری]] ملت سخنی گفت. البته اولیای امور می‌‌بایست به عدالت به عنوان یک زیور برای خودشان نگاه کنند تا در چشم مردم مقبول باشند.
بنابراین، اگر [[امت اسلام]] بخواهد قوام یابد می‌‌بایست به سمت عدالت برود؛ زیرا بدون عدالت نمی‌توان از بقا و ثبات [[امت]] و [[استواری]] ملت سخنی گفت. البته اولیای امور می‌‌بایست به عدالت به عنوان یک زیور برای خودشان نگاه کنند تا در چشم مردم مقبول باشند.


امیرمؤمنان امام علی{{ع}} بر اساس آموزه‌های وحیانی قرآن همچنین می‌‌فرماید: جَعَلَ [[اللّه]] ُ سُبحانَهُ العَدلَ قِواما لِلأنامِ، و تَنزیها مِنَ المَظالِمِ و الآثامِ، و تَسنِیَةً لِلإسلامِ؛ [[خداوند]] [[پاک]]، [[عدالت]] را بر پا دارنده [[اجتماع]] [[مردمان]]، مایه دوری از [[حق]] کشیها و [[گناهان]] و وسیله آسانی و [[گشایش]] برای [[اسلام]] قرار داده است.<ref>غرر الحکم، شماره ۴۷۸۹</ref>
امیرمؤمنان امام علی{{ع}} بر اساس آموزه‌های وحیانی قرآن همچنین می‌‌فرماید:{{متن حدیث|جَعَلَ اَللَّهُ سُبْحَانَهُ اَلْعَدْلَ قِوَامَ الْأَنَامِ وَ تَنْزِيهاً مِنَ اَلْمَظَالِمِ وَ اَلْآثَامِ وَ تَسْنِيَةً لِلْإِسْلاَمِ}}؛ «[[خداوند]] [[پاک]]، [[عدالت]] را بر پا دارنده [[اجتماع]] [[مردمان]]، مایه دوری از [[حق]] کشیها و [[گناهان]] و وسیله آسانی و [[گشایش]] برای [[اسلام]] قرار داده است».<ref>غرر الحکم، شماره ۴۷۸۹</ref>


در نگره [[مولی]] الموحدین [[امام المتقین]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} [[حاکمان]] باید بدانند که «عدالت، محکم‌ترین شالوده»، «[[برترین]] [[سیاست]]» و «سپر دولت‌هاست» و [[مردم]] نیز باید بدانند که «با عدالت، کار [[ملت]] و [[امت]] [[اصلاح]] می‌‌شود».<ref>نگاه کنید: محمدی ری شهری، ترجمه‌ میزان الحکمه، ج۷، همان، ص۲۵۵</ref>
در نگره [[مولی]] الموحدین [[امام المتقین]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} [[حاکمان]] باید بدانند که «عدالت، محکم‌ترین شالوده»، «[[برترین]] [[سیاست]]» و «سپر دولت‌هاست» و [[مردم]] نیز باید بدانند که «با عدالت، کار [[ملت]] و [[امت]] [[اصلاح]] می‌‌شود».<ref>نگاه کنید: محمدی ری شهری، ترجمه‌ میزان الحکمه، ج۷، همان، ص۲۵۵</ref>


با نگاهی به عملکرد [[رهبران الهی]] از جمله [[حضرت داوود]]{{ع}} معلوم می‌‌شود که آنان بر اساس [[تکلیف]] و [[وظیفه الهی]] به عدالت پای بند بوده و به اقامه آن در همه سطوح و ساحات [[اقدام]] می‌‌کردند<ref>ص، آیه ۲۶</ref>؛ زیرا [[اقامه عدالت]] را به معنای [[اقامه حق]] و احقاق آن می‌‌دانستند.<ref>همان</ref>
با نگاهی به عملکرد [[رهبران الهی]] از جمله [[حضرت داوود]]{{ع}} معلوم می‌‌شود که آنان بر اساس [[تکلیف]] و [[وظیفه الهی]] به عدالت پای بند بوده و به اقامه آن در همه سطوح و ساحات [[اقدام]] می‌‌کردند<ref>{{متن قرآن|يَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَى فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا نَسُوا يَوْمَ الْحِسَابِ}} «ای داود! ما تو را در زمین خلیفه (خویش) کرده‌ایم پس میان مردم به درستی داوری کن و از هوا و هوس پیروی مکن که تو را از راه خداوند گمراه کند؛ به راستی آن کسان که از راه خداوند گمراه گردند، چون روز حساب را فراموش کرده‌اند، عذابی سخت خواهند داشت» سوره ص، آیه 26. </ref>؛ زیرا [[اقامه عدالت]] را به معنای [[اقامه حق]] و احقاق آن می‌‌دانستند.


بر اساس [[آموزه‌های وحیانی]] در اقامه [[عدالت اجتماعی]] فرقی میان [[مسلمانان]] و [[اهل کتاب]] نیست و [[پیامبر]]{{صل}} [[مکلف]] و موظف بود تا [[عدالت فراگیر]] و جامع را نسبت به اهل کتاب نیز اقامه کند.<ref>شوری، آیات ۱۴ و ۱۵</ref>
بر اساس [[آموزه‌های وحیانی]] در اقامه [[عدالت اجتماعی]] فرقی میان [[مسلمانان]] و [[اهل کتاب]] نیست و [[پیامبر]]{{صل}} [[مکلف]] و موظف بود تا [[عدالت فراگیر]] و جامع را نسبت به اهل کتاب نیز اقامه کند.<ref>{{متن قرآن|وَمَا تَفَرَّقُوا إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ أُورِثُوا الْكِتَابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مُرِيبٍ}} «و به پراکندگی نیفتادند مگر پس از آنکه به دانش دست یافتند  (آن هم) از سر افزونجویی  میان خود و اگر سخنی از سوی پروردگارت تا زمانی معیّن پیشی نگرفته بود بی‌گمان میان آنان داوری می‌شد و آنان که پس از ایشان به کتاب (آسمانی) رسیدند از آن در تردیدی گمان‌انگیزند» سوره شوری، آیه ۱۴، {{متن قرآن|فَلِذَلِكَ فَادْعُ وَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَقُلْ آمَنْتُ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ كِتَابٍ وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ اللَّهُ رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ لَنَا أَعْمَالُنَا وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ لَا حُجَّةَ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ اللَّهُ يَجْمَعُ بَيْنَنَا وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ}}«پس به همین (یگانگی مردم را) فرا خوان و چنان که فرمان یافته‌ای پایداری کن و از هوس‌های آنان پیروی مکن و بگو: به هر کتابی که خداوند فرو فرستاده است ایمان دارم و فرمان یافته‌ام که میان شما دادگری کنم، خداوند پروردگار ما و شماست، کردارهای ما از آن ما و کردارهای شما از آن شما، هیچ چالشی میان ما و شما نیست، خداوند میان ما را جمع می‌گرداند و بازگشت (هر چیز) به سوی اوست» سوره شوری، آیه ۱۵.</ref>


البته اقامه عدالت به عنوان اساس هر چیزی از جمله اساس عدالت اجتماعی – [[سیاسی]] و [[قضایی]] می‌‌بایست در باره [[دشمنان]] به شکل عدالت مثلی و [[مقابله به مثل]]<ref>بقره، آیات ۱۹۰ و ۱۹۴؛ مائده، آیات ۲ و ۸ و ۴۲</ref> و [[کافران]]<ref>ممتحنه، آیه ۸</ref> مراعات شود. بنابراین، مراعات آن در حق دیگر اقشار مردم از جمله [[زنان]]<ref>نساء، آیه ۱۲۷</ref>، [[ضعیفان]] و [[ناتوانان]]<ref>همان</ref>، [[فقیران]]<ref>نساء، آیه ۱۳۵</ref>، [[همسران]]<ref>نساء، آیات ۳ و ۴ و ۱۲۹</ref> و [[یتیمان]]<ref>نساء، آیات ۳ و ۲۷</ref> از امور [[قطعی]] است که شکی در [[وجوب]] اقامه آن نیست.
البته اقامه عدالت به عنوان اساس هر چیزی از جمله اساس عدالت اجتماعی – [[سیاسی]] و [[قضایی]] می‌‌بایست در باره [[دشمنان]] به شکل عدالت مثلی و [[مقابله به مثل]]<ref>{{متن قرآن|وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ}} «و در راه خداوند با آنان که با شما جنگ می‌کنند، جنگ کنید اما تجاوز نکنید که خداوند تجاوزکاران را دوست نمی‌دارد» سوره بقره، آیه ۱۹۰. {{متن قرآن|الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ}} «(این) ماه حرام در برابر (آن) ماه حرام است و حرمت شکنی‌ها قصاص دارد پس هر کس بر شما ستم روا داشت همان‌گونه که با شما ستم  روا داشته است با وی ستم روا دارید، و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است» سوره بقره، آیه ۱۹۴؛ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ وَلَا الْهَدْيَ وَلَا الْقَلَائِدَ وَلَا آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنْ رَبِّهِمْ وَرِضْوَانًا وَإِذَا حَلَلْتُمْ فَاصْطَادُوا وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ أَنْ تَعْتَدُوا وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}} «ای مؤمنان! (حرمت) شعائر خداوند را و نیز (حرمت) ماه حرام و قربانی‌های بی‌نشان و قربانی‌های دارای گردن‌بند و (حرمت) زیارت‌کنندگان بیت الحرام را که بخشش و خشنودی پروردگارشان را می‌جویند؛ نشکنید و چون از احرام خارج شدید می‌توانید شکار کنید و نباید دشمنی با گروهی که شما را از (ورود به) مسجد الحرام باز داشتند، وادارد که به تجاوز دست یازید؛ و یکدیگر را در نیکی و پرهیزگاری یاری کنید و در گناه و تجاوز یاری نکنید و از خداوند پروا کنید، بی‌گمان خداوند سخت کیفر است» سوره مائده، آیه ۲، {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ}} «ای مؤمنان! برای خداوند بپاخیزید و با دادگری گواهی دهید  و نباید دشمنی با گروهی شما را وادارد که دادگری نکنید، دادگری ورزید که به پرهیزگاری نزدیک‌تر است و از خداوند پروا کنید که خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره مائده، آیه ۸. {{متن قرآن|سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ أَكَّالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِنْ جَاءُوكَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَإِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ يَضُرُّوكَ شَيْئًا وَإِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}«گوش سپارندگان به دروغ و بسیار حرام  خوارند پس اگر به نزد تو آمدند میان آنان داوری کن و یا از آنان رو بگردان؛ و اگر از ایشان رو بگردانی هرگز هیچ زیانی به تو نمی‌توانند رساند  و اگر میان آنان داوری کردی به داد داوری کن که خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره مائده، آیه ۴۲.</ref> و [[کافران]]<ref>{{متن قرآن|لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}} «خداوند شما را از نیکی ورزیدن و دادگری با آنان که با شما در کار دین جنگ نکرده‌اند و شما را از خانه‌هایتان بیرون نرانده‌اند باز نمی‌دارد؛ بی‌گمان خداوند دادگران را دوست می‌دارد» سوره ممتحنه، آیه ۸.</ref> مراعات شود. بنابراین، مراعات آن در حق دیگر اقشار مردم از جمله [[زنان]]<ref>{{متن قرآن|وَيَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّسَاءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَمَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ فِي يَتَامَى النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا تُؤْتُونَهُنَّ مَا كُتِبَ لَهُنَّ وَتَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدَانِ وَأَنْ تَقُومُوا لِلْيَتَامَى بِالْقِسْطِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِهِ عَلِيمًا}}«از تو درباره زنان نظر می‌خواهند، بگو خداوند برای شما درباره آنان و (نیز درباره) آنچه برای شما در این کتاب خوانده می‌شود نظر می‌دهد (از جمله) درباره دختران یتیمی که مقرّری ایشان را نمی‌پردازید و به ازدواج با آنها رغبت دارید و (نیز) درباره کودکان ناتوان شمرده شده (که حقوق آنان را بپردازید) و اینکه برای یتیمان به دادگری برخیزید و هر خیری انجام دهید خداوند به آن داناست» سوره نساء، آیه ۱۲۷.</ref>، [[ضعیفان]] و [[ناتوانان]]، [[فقیران]]<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ إِنْ يَكُنْ غَنِيًّا أَوْ فَقِيرًا فَاللَّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَى أَنْ تَعْدِلُوا وَإِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا}} «ای مؤمنان! به دادگری بپاخیزید و برای خداوند گواهی دهید هر چند به زیان خود یا پدر و مادر و یا نزدیکان (تان) باشد و اگر (هر یک از دو طرف دعوا) دارا باشد یا نادار، خداوند به (دستگیری از) هر دو سزاوارتر است، پس (در گواهی دادن) از هوا (ی نفس) پیروی نکنید که به یک سو گرایید و اگر (در گواهی دادن) زبان بگردانید یا (از آن) رو برتابید بی‌گمان خداوند از آنچه می‌کنید آگاه است» سوره نساء، آیه ۱۳۵.</ref>، [[همسران]]<ref>{{متن قرآن|وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَى فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ذَلِكَ أَدْنَى أَلَّا تَعُولُوا}} «و اگر می‌هراسید که در مورد یتیمان  دادگری نکنید (با آنان ازدواج نکنید و) از زنانی که می‌پسندید، دو دو، و سه سه، و چهار چهار همسر گیرید و اگر بیم دارید که داد نورزید یک زن را و یا کنیز خود را (به همسری گزینید)؛ این کار به آنکه ستم نورزید نزدیک‌تر است» سوره نساء، آیه ۳. {{متن قرآن|وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَرِيئًا}} «و کابین زنان را با خشنودی به آنان بپردازید و اگر با خوشدلی چیزی از آن را به شما بخشیدند نوش و گوارا بخورید» سوره نساء، آیه ۴. {{متن قرآن|وَلَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّسَاءِ وَلَوْ حَرَصْتُمْ فَلَا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوهَا كَالْمُعَلَّقَةِ وَإِنْ تُصْلِحُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا}} «و هرگز نمی‌توانید میان زنان (خود) دادگری کنید هر چند (به آن) آزمند باشید پس، (از یکی) یکسره رو مگردانید که او را سرگردان واگذارید و اگر (میان خود و او را) سازش دهید و پرهیزگاری ورزید بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نساء، آیه ۱۲۹.</ref> و [[یتیمان]]<ref>{{متن قرآن|وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَى فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ذَلِكَ أَدْنَى أَلَّا تَعُولُوا}} «و اگر می‌هراسید که در مورد یتیمان  دادگری نکنید (با آنان ازدواج نکنید و) از زنانی که می‌پسندید، دو دو، و سه سه، و چهار چهار همسر گیرید و اگر بیم دارید که داد نورزید یک زن را و یا کنیز خود را  (به همسری گزینید)؛ این کار به آنکه ستم نورزید نزدیک‌تر است» سوره نساء، آیه ۳، {{متن قرآن|وَيَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّسَاءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَمَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ فِي يَتَامَى النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا تُؤْتُونَهُنَّ مَا كُتِبَ لَهُنَّ وَتَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدَانِ وَأَنْ تَقُومُوا لِلْيَتَامَى بِالْقِسْطِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِهِ عَلِيمًا}}<ref>«از تو درباره زنان نظر می‌خواهند، بگو خداوند برای شما درباره آنان و (نیز درباره) آنچه برای شما در این کتاب خوانده می‌شود نظر می‌دهد (از جمله) درباره دختران یتیمی که مقرّری ایشان را نمی‌پردازید و به ازدواج با آنها رغبت دارید و (نیز) درباره کودکان ناتوان شمرده شده (که حقوق آنان را بپردازید) و اینکه برای یتیمان به دادگری برخیزید و هر خیری انجام دهید خداوند به آن داناست» سوره نساء، آیه ۱۲۷.</ref> از امور [[قطعی]] است که شکی در [[وجوب]] اقامه آن نیست.


[[عدالت قضایی]] در همه ابعاد می‌‌بایست مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا عدالت قضایی اساس [[حکومت و دولت]] است، و [[بی‌عدالتی]] در این امر موجب می‌‌شود که پایه‌های [[نظام سیاسی]] [[سست]] شود<ref>نساء، آیه ۵۸؛ ص، آیه ۲۶</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[عدالت اساس نظام هستی از نظر قرآن (مقاله)|عدالت اساس نظام هستی از نظر قرآن]].</ref>
[[عدالت قضایی]] در همه ابعاد می‌‌بایست مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا عدالت قضایی اساس [[حکومت و دولت]] است، و [[بی‌عدالتی]] در این امر موجب می‌‌شود که پایه‌های [[نظام سیاسی]] [[سست]] شود<ref>{{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا}} «خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحب آنها باز گردانید و چون میان مردم داوری می‌کنید با دادگری داوری کنید؛ بی‌گمان خداوند به کاری نیک اندرزتان می‌دهد؛ به راستی خداوند شنوایی بیناست» سوره نساء، آیه ۵۸. {{متن قرآن|يَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَى فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا نَسُوا يَوْمَ الْحِسَابِ}} «ای داود! ما تو را در زمین خلیفه (خویش) کرده‌ایم پس میان مردم به درستی داوری کن و از هوا و هوس پیروی مکن که تو را از راه خداوند گمراه کند؛ به راستی آن کسان که از راه خداوند گمراه گردند، چون روز حساب را فراموش کرده‌اند، عذابی سخت خواهند داشت» سوره ص، آیه 26.</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[عدالت اساس نظام هستی از نظر قرآن (مقاله)|عدالت اساس نظام هستی از نظر قرآن]].</ref>


==عدالت در ساحت شخصی==
==عدالت در ساحت شخصی==
۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش