صبر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

صبر در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۵۹

۷۳٬۱۳۱ بایت اضافه‌شده ، ‏۱ اکتبر ۲۰۲۳

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۵٬۸۷۱

ویرایش

@@ خط ۳۳۰: / خط ۳۳۰: @@
 # صبر و [[استقامت]] [[مشرکان]] بر [[بت‌ها]] و [[پرستش]] آن به رغم [[دعوت پیامبر]] از آنان به [[توحید]]: {{متن قرآن|إِنْ كَادَ لَيُضِلُّنَا عَنْ آلِهَتِنَا لَوْلَا أَنْ صَبَرْنَا عَلَيْهَا}}<ref>«به راستی نزدیک بود ما را از (پرستش) خدایانمان- اگر بر آن شکیبایی نمی‌ورزیدیم- گمراه گرداند و به زودی هنگامی که عذاب را بنگرند خواهند دانست که چه کس گمراه‌تر است» سوره فرقان، آیه ۴۲.</ref>.
 # صبر بر [[هجرت]] و ترک وطن مورد [[تشویق]] [[خداوند]]: {{متن قرآن|ثُمَّ إِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ هَاجَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا فُتِنُوا ثُمَّ جَاهَدُوا وَصَبَرُوا...}}<ref>«سپس پروردگارت برای آنان که پس از آزار دیدن هجرت گزیدند آنگاه جهاد کردند و شکیبایی ورزیدند، بی‌گمان پس از آن آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره نحل، آیه ۱۱۰.</ref>، {{متن قرآن|وَأَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةٌ إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ}}<ref>«و زمین خداوند پهناور است؛ جز این نیست که پاداش شکیبایان را بی‌شمار، تمام دهند» سوره زمر، آیه ۱۰.</ref>.<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۲، ص ۲۲-۳۶.</ref>
+==معنای [[صبر]]==
+[[خداوند]] در [[قرآن]] یکی از [[صفات پیامبران]] و [[مؤمنان]] را صبر دانسته است. نقیض واژه صبر در [[زبان عربی]] [[جزع]] است که به معنای [[بی‌تابی]] است.<ref>ترتیب العین، ج ۲، ص۹۶۶، «صبر»</ref> کسی که بی‌تابی می‌‌کند، این بی‌تابی در همه وجودش خودش را نشان می‌‌دهد که فزع و ناله کردن از جمله آنها است.
+به نظر می‌‌رسد که اصل واژه از سنگ سخت گرفته شده که یکی از معنای صبر است.<ref>نگاه کنید: معجم مقاییس اللّغه، ج ۳، ص۳۲۹، «صبر».</ref> بر همین اساس به بالایی چیزی که به طور طبیعی سخت‌تر است، نیز صبر گفته می‌‌شود. [[حبس]] و بازداشت در یک محدوده و [[سخت‌گیری]] نسبت به آن نیز صبر گفته می‌‌شود که ارتباط تنگاتنگی با همان معنای نخست دارد. پس کسی که [[اهل صبر]] و [[شکیبایی]] است و در برابر [[مشکلات]] تاب می‌‌آورد و بی‌تابی نمی‌کند و [[مقاومت]] و [[استقامت]] دارد، صبر گفته می‌‌شود؛ زیرا خودش را در برابر فشارها محکم وسخت نشان می‌‌دهد و هیجانات خودش را محدود و مهار می‌‌کند و با امساک و خودداری [[اجازه]] نمی‌دهد امور بر [[عقل]] او [[غلبه]] و چیره شود.
+در اصطلاح صبر به معنای امساک در تنگناها و [[خویشتن داری]] به مقتضای عقل و [[شرع]] یا حبس هیجانات نفس از چیزی که عقل و شرع حبس آن را اقتضا کند.<ref>نگاه کنید: مفردات الفاظ قرآن کریم، راغب اصفهانی، ذیل واژه صبر</ref>
+حضرت [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]]{{ع}} در تبیین معنا و مفهوم [[حقیقت]] صبر در [[آموزه‌های قرآنی]] و [[روایی]] و [[اخلاقی]] فرموده است: {{متن حدیث|اَلصَّبْرُ اَنْ یَحْتَمِلَ الرَّجُلُ ما یَنُوبُهُ، وَ یـَکْظِمُ ما یَغْضِبـُهُ}}؛ صبر آن است که [[انسان]] مصیبتی را که به او می‌‌رسد [[تحمّل]] کند و [[خشم]] خود را فرو برد.<ref>غرر الحکم، چاپ دانشگاه تهران، ج ۲، ۱۸۷۴</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[یقین]] ریشه صبر==
+این که خاستگاه و منشای صبر در [[آدمی]] چیست؟ هر کسی نظری می‌‌دهد. امیرمؤمنان امام علی{{ع}} در این باره فرموده است: اَصْلُ الصَّبْرِ حُسْنُ الْیَقینِ بِاللّه ِ؛ ریشـه صــبر، [[ایمان]] [[نیکو]] و [[عقیده]] [[استوار]] به [[خداوند]] است.<ref>غرر الحکم، ۲ / ۳۱۸۴</ref>
+از نظر [[امام علی]]{{ع}} هر کسی نمی‌تواند به [[مقام صبر]] [[واقعی]] و [[حقیقی]] دست یابد؛ زیرا اگر خاستگاه [[صبر]]، [[یقین]] نیکو به [[خداوند تبارک و تعالی]] است، پس باید شخص از نظر [[معرفتی]] به جایی برسد که به [[مالکیت]]، [[ربوبیت]]، [[علم]] و [[حکمت]] و [[قدرت خداوند]] یقین داشته باشد. پس کسی که [[مالکیت خداوند]] را بر [[جان]] و [[جهان]] نپذیرد و یا نپذیرد خداوند بر اساس حکمت و علم و [[قدرت]] هر کاری را که حکمیانه و مبتنی بر [[مصلحت]] است انجام می‌‌دهد، به طور طبیعی قایل به تصادف یا تاثیر عوامل دیگر به عنوان علل است؛ در این صورت هرگاه امور را بر خلاف رویه و یا نظر و خواسته‌اش می‌‌یابد، به [[جزع]] و فزع می‌‌افتد و [[بی‌تابی]] و ناله می‌‌کند.
+از نظر [[قرآن]]، هر چیزی در جان و جهان بر اساس حکمت و مصالحی است که باید تحقق یابد و بی‌تابی و ناله [[انسان]] هیچ تاثیری در [[تغییر]] آن نخواهد کرد. خداوند می‌‌فرماید: {{متن قرآن|مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ * لِكَيْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ}}<ref>«هیچ گزندی در زمین و به جان‌هایتان نمی‌رسد مگر پیش از آنکه آن را پدید آوریم، در کتابی (آمده) است؛ این بر خداوند آسان است * تا بر آنچه از دست شما رفت دریغ نخورید و بر آنچه به شما دهد شادی نکنید و خداوند هیچ خود پسند خویشتن ستایی را دوست نمی‌دارد» سوره حدید، آیه ۲۲-۲۳.</ref>
+البته [[امیرمؤمنان]]{{ع}} بر [[حسن یقین]] به خداوند تاکید دارد؛ زیرا برخی که خداوند را [[عادل]] نمی‌دانند، [[فکر]] می‌‌کنند که همه [[بلایا]] و [[مصیبت‌ها]] بر سر او می‌‌آید و این به سبب [[بی‌عدالتی]] خداوند است؛ زیرا به برخی همه چیز می‌‌دهد و به برخی هیچ نمی‌دهد و اگر چیزی بدهد [[فقر]] و نداری و [[مصیبت]] و [[بلا]] است. چنین [[سوء]] ظنی نسبت به [[خداوند]] و [[عدالت]] او موجب می‌‌شود در برابر هر مصیبتی [[جزع]] و فزع کند و تاب و [[تحمل]] خودش را از دست دهد. البته برخی ممکن است از نظر [[معرفتی]] به [[یقین]] برسند ولی از نظر [[قلبی]] [[اعتقادی]] به آن نداشته باشد.<ref>{{متن قرآن|وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيْقَنَتْهَا أَنْفُسُهُمْ ظُلْمًا وَعُلُوًّا فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ}} «و از سر ستم و گردنکشی، با آنکه در دل باور داشتند آن را انکار کردند پس بنگر که سرانجام (کار) تبهکاران چگونه بود» سوره نمل، آیه ۱۴.</ref> چنین شخصی نیز گرفتار [[بی‌تابی]] و جزع و فزع می‌‌شود و صبری نخواهد داشت.
+اما اگر کسی به خداوند حسن الظن داشته باشد [[اطمینان]] می‌‌یابد که خداوند کاری جز به [[مصلحت]] و [[حکمت]] [[انسان]] و [[جهان]] انجام نمی‌دهد. البته چنین شخصی نسبت به برخی از [[مصیبت‌ها]] و [[مشکلات]] واکنش منفی نشان داده و جزع وفزع می‌‌کند؛ اما اگر به درجه حسن الیقین برسد و یقین داشته باشد که خداوند جز به مصلحت و حکمت هیچ کاری را انجام نمی‌دهد، پس هرگز جزع و فزع نخواهد کرد و [[صبر]] را پیشه می‌‌گیرد، بلکه صبری [[جمیل]] خواهد داشت؛ چنان که [[حضرت یعقوب]] از خداوند خواست به چنین صبری دست یابد و در برابر مصیبت‌ها بی‌تابی نکند و جزع و فزع نداشته باشد.<ref>{{متن قرآن|وَجَاءُوا عَلَى قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَاللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ * قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ عَسَى اللَّهُ أَنْ يَأْتِيَنِي بِهِمْ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ}} «و خونی دروغین را بر پیراهن او آوردند؛ (یعقوب) گفت: (نه چنین است که می‌گویید) بلکه (هوای) نفستان کاری را در چشمتان آراست، اکنون (کار من) شکیبی نیکوست و بر آنچه وصف می‌کنید از خداوند باید یاری جست * (یعقوب) گفت: (نه چنین است) بلکه هوای نفستان کاری را در چشمتان آراست پس (کار من) شکیبی نیکو (خواهد بود)، باشد که خداوند همه آنان را به نزد من باز آورد، اوست که دانای فرزانه است» سوره یوسف، آیه ۱۸ و ۸۳.</ref>
+البته ممکن است این سوال مطرح شود که آیا هر کسی به [[مقام]] [[یقین]] و حسن الیقین می‌‌رسد و اگر می‌‌خواهد برسد چگونه می‌‌تواند به این مقام برسد؟
+[[خداوند]] در آیاتی از جمله [[آیه]] ۲۹ و ۱۸۳ و ۲۸۲ [[سوره بقره]] و ۹۹ [[سوره حجر]] بیان می‌‌کند که راه دست یابی به تقوایی که خود موجب یقین می‌‌شود، [[عبادت]] است. پس کسی که می‌‌خواهد به یقین و حسن الیقین برسد باید عبادت کند تا تقوایی به دست آورد که یقین برآیند و نتیجه آن است.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[اقسام صبر]]==
+[[صبر]] یک نوع نیست؛ زیرا واکنش‌های [[انسان]] نسبت به امور و مسایلی که با آن مواجه می‌‌شود متفاوت است. تفاوت صبر به تفاوت میان عوامل موثر در هیجانات [[انسانی]] بستگی دارد. برخی از عوامل هیجانی با برخی دیگر فرق دارد. پس [[اختلاف]] و تفاوت در صبر به اعتبار عوامل ایجادی [[جزع]] و فزع بستگی دارد.
+[[امیرمؤمنان]] [[امام علی]]{{ع}} می‌‌فرماید: {{متنت حدیث|اَلصَّبْرُ، اِمّا صَبْرٌ عـَلَی الْمُصِیبـَةِ، أَوْ عـَلَی الطّـاعـَةِ، أَوْ عَنِ الْمَعْصِیَةِ وَهذَا الْقِسْمُ الثّالِثُ أَعْلی دَرَجَةً مِنَ الْقِسْمَینِ الاَوَّلَیْنِ}}؛ صبر یا بر مُصیبت است، یا بر [[اطاعت خدا]]، یا در مقابل [[معصیت]] است، که قسم سوّم از دو قسم قبلی با ارزش‌تر است.<ref>میزان الحکمه، نشر دفتر تبلیغات اسلامی،ج ۵، ح ۱۰۱۰۱</ref>
+پس عوامل موثر بر حالات نفس و ایجاد [[هیجان]] سه امر [[مصیبت]] و [[اطاعت]] و معصیت است. از آن جایی که [[طبیعت انسانی]] گزارش به [[راحتی]] و آسانی دارد و معصیت هماره آسان‌تر از هر کاری دیگر است، به طور طبیعی این که انسان بتواند در برابر فشار معصیت صبر کند و خود را از آن دور نگه دارد، بسیار مهم است. [[تزیین گری]] و تسویل گری [[ابلیس]] و [[هواهای نفسانی]] [[انسان]] را به سوی [[معصیت]] سوق می‌‌دهد و اگر کسی بتواند از فشارهای آن خود را نگه دارد بسیار [[هنر]] کرده است.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[مراتب صبر]]==
+همان طوری که [[صبر]] به اعتبار عوامل ایجادی [[جزع]] و فزع متفاوت است، همچنین درجات صبر [[آدمی]] نیز متفاوت است. از آن جایی که حضرت [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]]{{ع}} ارتباط تنگاتنگی میان [[یقین]] با صبر بیان کرده، می‌‌توان دست کم از سه درجه و مرتبه صبر نیز سخن گفت؛ زیرا بر اساس [[آیات قرآنی]] برای یقین سه درجه و مرتبه است: ۱. [[علم الیقین]]<ref>{{متن قرآن|كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ}} «هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید،» سوره تکاثر، آیه ۵.</ref>، ۲. [[عین الیقین]]<ref>{{متن قرآن|ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ}} «سپس آن را به «دیدار بی‌گمان» خواهید دید» سوره تکاثر، آیه ۷.</ref>، ۳. [[حق الیقین]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّ هَذَا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ}} «به راستی این همان «حقیقت بی‌گمان» است» سوره واقعه، آیه ۹۵.</ref>.
+پس باید گفت که صبر سه مرتبه دارد که شامل صبر [[علم]] الیقینی، صبر عین الیقینی و صبر [[حق]] الیقینی است. بنابراین، [[برترین]] درجات و مراتب صبر را باید صبر اخیر دانست که همان [[صبر جمیل]] است.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==انگیزه‏‌های صبر==
+انسان با چه انگیزه می‌‌تواند صبر را پیشه کند و به جای جزع و فزع و [[بی‌تابی]]، در برابر اقسام عوامل صبر و [[شکیبایی]] پیشه کند؟ به سخن دیگر، چرا باید [[صبور]] باشیم و جزع و فزع نداشته باشیم، در حالی که با جزع و فزع می‌‌توانیم خودمان را آرام کنیم و [[همدلی]] و [[همدردی]] دیگران را نیز داشته باشیم؟
+[[رسول خدا]]{{صل}} با بیان انگیزه‌هایی که موجب تحقق صبر در آدمی می‌‌شود می‌‌فرماید: {{متن حدیث|اَلصَّبْرُ عَلي اَرْبَعِ شُعَبٍ: اَلشـَّوْقُ وَ الشـَّفَـقَةُ وَالزَّهادَةُ، وَ التَّرقُّبُ، فَمَنِ اشْتاقَ اِلَي الْجَنَّةِ سَلا عَنِ الشَّـهَواتِ، وَ مَنْ اَشْفَقَ عَنِ النّارِ رَجَعَ عَنِ الْمُحَرَّماتِ، وَ مَنْ زَهِـدَ فِي الدُّنْيا تـَهاوَنَ بِالْمُصيباتِ، وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سـارَعَ فِي الْخَيْراتِ}}؛ صبر چهار شعبه دارد: [[اشتیاق]]، [[هراس]]، [[وارستگی]]، و [[انتظار]]. پس هر کس [[مشتاق]] [[بهشت]] است باید از [[شهوات]] بیرون برود. و کسی که از [[آتش]] می‌‌ترسد باید از [[گناهان]] برگردد، و کسی که نسبت به [[دنیا]] [[زهد]] می‌‌ورزد، باید [[گرفتاری]] را سبک بشمارد، و کسی که در [[انتظار مرگ]] است باید در کارهای خوب بشتابد. <ref>میزان الحکمه، نشر دفتر تبلیغات اسلامی،ج ۵، ح ۱۰۱۳۳</ref>
+پس از نظر [[پیامبر]]{{صل}} [[انسان]] به چهار انگیزه [[اشتیاق]]، [[هراس]]، [[وارستگی]] و [[انتظار]] تلاش می‌‌کند به جای [[بی‌تابی]] تاب آورده و [[صبر]] نماید. البته با دقت در این عناوین و توضیح و تبیینی که پیامبر{{صل}} می‌‌کند دانسته می‌‌شود که نوع نگاه انسان به هستی وفلسفه [[زندگی]] و درجات [[معرفتی]] و [[یقینی]] و [[اعتماد]] و [[توکل به خداوند]] و حسن الیقین به او در تحقق و تعیین [[انگیزه‌ها]] در شخص بسیار موثر است و نوع [[رفتار]] و کنش و واکنش هایش را مشخص می‌‌کند.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==جایگاه و اهمیت صبر==
+بر اساس [[آیات قرآنی]] دنیا محل [[ابتلا]] و [[امتحان]] و [[آزمون]] [[بشر]] است و انسان هماره در آزمون است تا ظرفیت‌های خود را آشکار کرده و ذات و [[سرشت]] خویش را نشان دهد و [[باطن]] خود را نشان دهد و این گونه [[حجت]] بر او تمام شود.<ref>{{متن قرآن|أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ * وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ}} «آیا مردم پنداشته‌اند همان بگویند ایمان آورده‌ایم وانهاده می‌شوند و آنان را نمی‌آزمایند؟ * و بی‌گمان پیشینیان آنان را (نیز) آزموده‌ایم، و همانا خداوند راستگویان را خوب می‌شناسد و دروغگویان را (نیز) نیک می‌شناسد» سوره عنکبوت، آیه ۲-۳.</ref>
+پس انسان در زندگی هماره در [[مشکلات]] و [[مصیبت‌ها]] به سر می‌‌برد و باید [[عادت]] کند تا [[صبور]] باشد و [[شکیبایی]] و بلکه [[حلیم]] باشد و [[بردباری]] داشته باشد. از نظر [[آموزه‌های اسلامی]]، صبر در امور همانند سر برای تن است که همه تن را [[مدیریت]] و مهار کرده و امور آن را سامان می‌‌دهد.
+[[امام علی]]{{ع}} فرموه استد: {{متن حدیث|اَلصَّبْرُ فِي الاُمُورِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ فَاِذا فارَقَ الرَّأْسُ الْجَسَدَ فَسَدَ الْجَسَدُ فَاِذا فارَقَ الصَّبْرُ الاُمُورَ فَسَدَتِ الاُمُورُ}}؛ [[صبر]] در [[کارها]] همانند سر در بدن است، همانطور که وقتی سر از بدن جدا شود، بدن [[فاسد]] می‌‌شود، هنـگامی هـم که صبر از کارها جـدا شود کـارها تبـاه می‌‌شـود.<ref>بحارالانوار، نشر کتابفروشی اسلامیه، ج ۷۱، ص۷۳</ref>
+پس کسی که [[جزع]] و فزع می‌‌کند و به جای صبر [[بی‌تابی]] دارد، نه تنها کاری را پیش نمی‌برد و مشکلی را حل نمی‌کند بلکه مشکلی بر [[مشکلات]] می‌‌افزاید و به سبب بی‌تابی و جزع دیگر امورش را نیز فاسد می‌‌کند؛ زیرا بر اساس هیجانات [[رفتاری]] را در پیش می‌‌گیرد که غیر [[عقلانی]] و ناسنجیده است.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[دین]] در گرو صبر==
+[[دین و اخلاق]] و [[عقل]] با هم رابطه و پیوند تنگاتنگی دارند به طوری که از هم جدا نمی‌شوند، از همین رو، با دستور و [[فرمان الهی]] چنان که در [[روایت]] عقل و [[جهل]] در [[اصول کافی]] است، آن سه با هم هستند. صبر به عنوان [[فرمانده]] عملیاتی عقل عمل می‌‌کند، پس باید گفت که اگر صبر نباشد، [[دین داری]] معنا و مفهومی ندارد؛ همان طوری که صبر نیز با [[عقلانیت]] و حسن الیقین نسبت به [[خداوند]] معنا می‌‌یابد و بدون دین معنا ومفهومی نمی‌یابد.
+اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ{{ع}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|اَيُّهَا النّاسُ عَلَيْكُمْ بِالصَّبْرِ فَاِنَّهُ لاديِنَ لِمَن لا صَبْرَلَهُ}}؛ [[مردم]]! بر شما باد صبر و شکیبائی، چون کسی که صــبر نداشـته باشد، دین نخواهـد داشت.<ref>بحارالانوار، ج ۷۱، ص۹۲</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر نیمی از [[ایمان]]==
+از آن جایی که میان ایمان و صبر ارتباط و [[پیوستگی]] است، در [[روایات]] این [[میزان]] پیوستگی به عناوین گوناگون بیان شده است. از جمله [[رسول خدا]]{{صل}} فرموده است: {{متن حدیث|اَلاْيْمانُ نِصْفانِ، نِصْفٌ فِي الصَّبْرِ وَ نِصْفٌ فِي الشُّكْرِ}}؛ ایمان دو نیمه دارد، نیمی از آن در صبر است، و نیمی از آن در [[شُکر]] نهفته است.<ref>نهج الفصاحه، ش ۱۰۷۰</ref>
+پس از نظر [[پیامبر]]{{صل}} اگر بخواهیم جایگاه و [[ارزش]] و اهمیت [[صبر]] را در [[زندگی]] [[مؤمن]] و بلکه [[ایمان]] وی ارزیابی کنیم باید بگوییم که نیمی از ایمان در صبر شخص تجلی و خودنمایی می‌‌کند؛ زیرا این صبر است که با قرار گرفتن در بالا و [[برتر]] همه [[کارها]] و در جایگاه [[فرماندهی]] عملیاتی، [[لشکر]] [[عقل]] را [[هدایت]] می‌‌کند و در پشت دژی [[استوار]] [[اجازه]] نمی‌دهد تا [[لشکریان]] [[جهالت]] و [[سفاهت]] پیشروی داشته باشند و ایمان شخص را از میان بردارند و [[دین]] و ایمانش را نابود سازند.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[حقیقت ایمان]]، صبر در گرفتاریها==
+همان طوری که [[پیامبر]]{{صل}} فرمود، صبر نیمی از ایمان است. حضرت [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]]{{ع}} در تبیین این امر، به حقیقت ایمان اشاره کرده و مولفه‌های آن را در اموری چند از جمله صبر دانسته و فرموده است: {{متن حدیث|لايـَذُوقُ الْمَرْءُ مِنْ حَقيقَةِ الاِيْمـانِ حَتّي يَكُونَ فيه ثـَلاثُ خِصالٍ: اَلْفِقْهُ فِي الدّينِ وَ الصَّبْرُ عَلَي الْمَصائِبِ وَ حُسْنُ التَّقْدِيرِ فِي الْمَعاشَ}}؛ [[مرد]] حقیقت ایمان را نمی‌چشد تا اینکه دارای سه خـصلت شـود: ۱ ـ به مسائل [[دینی]] [[آگاهی]] کامل داشته باشد؛ ۲ ـ در گرفتاریها [[صبور]] باشد؛ ۳ ـ در زندگی حساب و اندازه داشته باشد.<ref>بحارالانوار،ج ۷۱، ص۸۵</ref>
+پس از میان [[اقسام صبر]]، [[صبر در مصیبت]] بسیار ارزشی است؛ زیرا [[انسان]] در [[مصیبت‌ها]] [[تعادل]] [[رفتاری]] خود را از دست می‌‌دهد و حتی به [[کفر گویی]] می‌‌افتد. کسی که بتواند براساس حسن الیقین و [[معرفت یقینی]] دست حکمیانه [[خدا]] را ببیند، در برابر [[مصیبت]] صبر پیشه می‌‌کند و ایمان خود را به نمایش می‌‌گذارد. از این روست که آن حضرت{{ع}} از مولفه‌ها و [[نشانه‌های ایمان]] به صبر در [[گرفتاری‌ها]] اشاره می‌‌کند.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر، حامی‏ ایمان و معیار کارها==
+در تبیین جایگاه صبر در زندگی انسان، حضرت امام علی{{ع}} نیز فرموده است: {{متن حدیث|اِلْـزَمـُوا الصـَّبْرَ فَاِنَّهُ دِعامَةُ الاِيْمانِ وَمِلاكُ الاُمُورِ}}؛ همیشه همراه صبر و شکیبائی باشید که آن ستون ایمان و قوام کارهاست.<ref>غرر الحکم، ج ۲، ش ۲۵۴۲</ref>
+از نظر آن حضرت{{ع}} آن چه حامی ایمان است و [[ایمان]] [[انسان]] را [[پشتیبانی]] و [[حمایت]] می‌‌کند تا [[استوار]] بماند، [[صبر]] است. در [[حقیقت]] وقتی انسان با [[علم]] و عمل ایمان خویش را می‌‌سازد و استوار می‌‌سازد، این ایمان نیازمند پشتیبانی دایمی است تا استوار بماند، صبر به سبب آنکه [[فرماندهی]] [[جنود عقل]] را به عهده دارد، می‌‌تواند در این امر کند و ایمان [[آدمی]] را هماره با [[سربازان]] و لشکریانش حمایت و پشتیبانی کند.
+همچنین اگر بخواهیم [[امور اجتماعی]] و غیر [[اجتماعی]] خود را سامان دهیم و در [[رفتار]] و [[کردار]] خودمان به سامان باشیم، باید ملاک و معیاری داشته باشیم تا بدانیم تا چه اندازه این دیواری که می‌‌سازیم راست است؟ برای سنجش [[راستی]] کردار و امور [[زندگی]] نیازمند معیار و ملاکی هستیم که صبر بهترین ملاک خواهد بود؛ زیرا کسی که [[صبور]] است، هرگز کاری نمی‌کند که خلاف [[عقل]] باشد و موجبات [[پشیمانی]] شود.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[حکومت]] صبر==
+انسان همانند [[جامعه]] ای است که باید هر چیزی در جایی خود قرار گرفته و هر یک نقش و مسئولیتی را به عهده داشته و به [[درستی]] از عهده آن بر آید. اگر [[عدالت]] در جامعه نفس بر قرار شود، بسیاری از [[مشکلات]] [[انسانی]] حل وفصل می‌‌شود و شخص بهتر می‌‌تواند در مسیر کمالی [[خلافت]] و [[ربوبیت الهی]] قرار گیرد و به [[اهداف]] [[آفرینش]] و [[خلقت انسان]] برسد.
+[[پیامبر]]{{صل}} در [[حدیثی]]، مسئولیت‌های قوای انسانی را بیان کرده و فرموده است: {{متن حدیث|عَلَيْكَ بِالْعِلْمِ فَاِنَّ الْعِلْمَ خَليلُ الْمُؤْمِنِ، وَالْحِلْمَ وَزيرُهُ، وَالْعَـقْلَ دَليلُهُ، وَالْعَـمَلَ قَيِّمُهُ، وَالرِّفْـقَ اَبُـوهُ، وَاللِّـينَ اَخُـوهُ، وَالصَّبْرَ اَميرُ جُنُودِهِ}}؛ بر توباد علم، که علم [[دوست]] [[مؤمن]] است، وبردباری [[وزیر]] مؤمن است، وخرد راهنمای اوست، وعمل [[سرپرست]] او، ومدارا کردن پدر او، و [[نرمی]] و [[ملایمت]] [[برادر]] او، وصبر [[امیر]] [[سپاهیان]] اوست.<ref>نهج الفصاحه، نشر سازمان انتشارات جاویدان، ح ۱۹۶۱</ref>
+در [[اصول کافی]] در [[حدیث]] [[جنود عقل و جهل]]، بیان شده که انسان دارای عقل است و برای عقل [[جنود]] و لشکریانی است که در [[خدمت]] اویند؛ همان طوری که برای [[سفاهت]] و [[بی‌خردی]] یعنی همان [[جهالت]] در برابر [[عقلانیت]]، نیز [[جنود]] و لشکریانی است. اگر [[انسان]] [[صبر]] پیش کند همه [[لشکر]] در [[خدمت]] انسان خواهد بود و حتی می‌‌تواند به [[سادگی]] [[لشکریان]] سفاهت و بی‌خردی را [[شکست]] دهد و [[اجازه]] بروز و ظهور ندهد؛ زیرا وقتی [[امارت]] [[سپاه]] و [[فرماندهی]] به صبر سپرده شود، صبر هیجانات را [[حبس]] و مهار می‌‌کند و با محدودیت‌سازی نسبت به جنود [[شیطانی]] سفاهت و بی‌خردی اجازه نمی‌دهد تا کاری انجام دهند. صبر به [[عقل]] اجازه می‌‌دهد تا [[کارها]] را به عنوان [[فرمانده]] کل [[نظارت]] کند و راهنمای خوبی برای فرمانده عملیاتی یعنی صبر باشد. [[همکاری]] میان عقل عنوان فرمانده روشنگر [[راهبردی]] با صبر به عنوان فرماندهی علمیاتی موجب می‌‌شد تا همه چیز بر اساس آن باشد که موجب کمال یابی می‌‌شود.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر [[دشمن]] سختیها==
+در [[آیات]] و [[روایات]] برای صبر کارکردها و آثاری بیان شده که از جمله آنها [[یاری]] و معاونت [[خداوند]] <ref>انفال، آیه ۴۶؛ بقره، آیه ۴۵</ref> و مانند آن است.
+حضرت [[امام علی]]{{ع}} در بیان یکی دیگر از آثار و کارکردهای صبر فرموده است: {{متن حدیث|اَقوی عَدُوِّ الشَّدآئِدِ الصَّبْرُ}}؛ قویترین دشمن سختیها صبر و [[شکیبایی]] در برابر آنهاست.<ref>غرر الحکم، ج ۲، ش ۲۹۰۸</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر، دژِاستوار==
+حضرت [[امیرمؤمنان]] امام علی{{ع}} درباره جایگاه و اهمیت صبر همچنین می‌‌فرماید: {{متن حدیث|عَلَيْكَ بِالصَّبْرِ، فَاِنَّهُ حِصْنٌ حَصينٌ وَ عِبادَةُ الْمُؤقِنينَ}}.؛ بر تو باد به صبر، که صبر دژی [[استوار]] است، و عبـادت اهـل یقـین بـه شـمار می‌‌رود.<ref>غرر الحکم، ج ۴، ش ۶۱۳۴</ref>
+این که امام علی{{ع}} صبر را [[دژ]] بسیار استوار و محکم تعبیر می‌‌کند، برای آن است که در این دژ صبر همه لشکریان عقل صف بسته و آماده [[کارزار]] است و جنود و لشکریان سفاهت و بی‌خردی پشت این دژ استوار هستند. همچنین آن حضرت{{ع}} بیان می‌‌کند که صبر جزو عبادت‌های [[اهل یقین]] است. این سخن ایشان ناظر به همان عبارتی است که اصل صبر و ریشه و خاستگاه آن را [[یقین]] دانسته است. پس [[اهل یقین]]، [[اهل صبر]] هستند و [[عبادت]] آنان این گونه رنگ [[عقلانی]] می‌‌گیرد و از هیجانات [[عاطفی]] و احساسی زودگذر و بی‌معنا دور است.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[صبر]]، [[سلاح]] [[مؤمن]]==
+از آن جایی که صبر، [[فرمانده]] عملیاتی [[لشکر]] [[عقل]] است، بهترین سلاح در برابر [[دشمن]] غدار و [[وسوسه]] گر و [[حیله]] گر [[سفاهت]] و [[بی‌خردی]] است. [[اهل]] [[ایمان]] به سبب حسن الیقین به [[خداوند]] خود را در [[پناه]] [[دژ]] [[استوار]] صبر قرار داده و با سلاحی چون صبر می‌‌تواند در این دژ استوار از ایمان خود [[دفاع]] نماید و [[اجازه]] ندهد تا دشمن و لشکر [[جهل]] به او بتازد و بر او چیره شود.
+[[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|نِعْمَ سِلاحُ الْمُؤْمِنِ الصَّبْرُ وَ الدُّعآءُ}}؛ چه [[نیکو]] سلاحی است صبر و [[دُعا]] برای مؤمن.<ref>نهج الفصاحه، ۳۱۲۸</ref> پس همان طوری که [[دعا]] موجب می‌‌شود تا [[بلایا]] دفع شود و بدایی حاصل آید، همچنین با سلاح صبر می‌‌توان بلایا را دفع کرد و در برابر لشکر [[جهالت]] و سفاهت ایستاد و [[پیروز]] میدان شد.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==راه دشوار [[بهشت]] و [[یاری]] صبر==
+از آن جایی که [[سعادت اخروی]] [[انسان]] در [[دنیا]] تضمین می‌‌شود و راه بهشت از [[دوزخ]] [[طبیعت]] دنیا و [[ابتلائات]] و آزمون‌ها و مصیبت‌های آن می‌‌گذرد، کسی که بتواند در [[مشکلات]] صبر کند، می‌‌تواند [[امید]] داشته باشد که به بهشت در می‌‌آید. خداوند در [[آیات]] [[سوره عصر]] بیان کرده است که عصر دنیا همانند فشار آخر و نهایی است که به انسان وارد می‌‌شود و هر کسی گرفتار [[خسران]] و [[زیان]] است مگر آنکه به [[سلامت]] از این گذرگاه دوزخی طبیعت دنیا بگذرد و به سر [[منزل]] مقصود و مقصد برسد.
+[[امام باقر]]{{ع}} درباره ویژگی‌های مسیر بهشت به نقش کلیدی و ارزشی صبر اشاره کرده و فرموده است: {{متن حدیث|اَلْجَنَّةُ مَحْفُوفَةٌ بِالْمَكارِهِ وَ الصَّبْرِ فَمَنْ صَبَرَ عَلَي الْمَكارِهِ فِي الدُّنْيا دَخَلَ الْجَنَّةَ، وَ جَهَنَّمُ مَحْفُوفَةٌ بِاللَّذّاتِ وَ الشَّهواتِ، فَمَنْ اَعْطي نَفْسَهُ لَذَّتَها وَ شَهْوَتَها دَخَلَ النّـارَ}}؛ [[بهشت]] آمیخته به سختیها و [[صبر]] و بُردباری است، پس هر کس در [[دنیا]] بر [[سختی‌ها]] [[شکیبا]] و [[صبور]] باشد، وارد بهشت می‌‌شود، و [[جهنّم]] آمیخته به [[شهوات]] و خوشگذرانیهاست. پس هر کس [[خواسته‌ها]] و شهوات نفس خود را تأمین کند، وارد [[آتش]] می‌‌شود.<ref>اصول کافی، ج ۲، ص۷۳، ح ۷، مکتبة الاسلامیة، تهران ۱۳۸۸ شمسی</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر کفیل [[پیروزی]]==
+از قدیم گفته‌اند: صبر وظفر هردو [[دوستان]] قدیمند/ بر اثر صبر نوبت [[ظفر]] آید. کسی که صبر به معنای [[شکیبایی]] و [[استقامت]] را دارا باشد، در برابر حملات [[دشمن]] غدار و [[کینه‌توز]] [[عقل]] و [[عقلانیت]]، هرگز به دامن [[لشکریان]] [[کفر]] و [[شرک]] و [[جهالت]] و [[فرمانده]] عملیاتی آن یعنی [[جزع]] و [[بی‌تابی]] نمی‌افتد؛ زیرا [[ملت]] و [[جامعه]] ای که در برابر فشار [[مشکلات]] صبر و تاب نمی‌آورند و به [[دژ]] [[استوار]] صبر وفرماندهی آن نمی‌روند، باید همه چیز خود را از دست بدهند و داشته‌هایشان را [[تسلیم]] [[لشکر]] جهالت کنند و از [[ایمان]] و [[دین و اخلاق]] و عقلانیت دست بکشند.
+[[خداوند]] [[سنت]] و [[قانون الهی]] خویش را بر این قرار داده که [[سایه]] صبر [[عقلانی]] است که می‌‌توان در هر امری [[پیروز]] شد و لشکر [[جهل]] را [[شکست]] داد. در [[حقیقت]] صبر به عنوان کفیل پیروزی وارد میدان می‌‌شود و اگر کسی تحت [[فرماندهی]] آن قرار گیرد پیروزی‌اش تضمین است.
+[[امام علی]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|اَلصَّبْرُ کَفِیلٌ بِالظَّفَرِ}}؛ صبر ضامن پیروزی است.<ref>غرر الحکم، ج ۱، ش ۷۶۰</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==پیروزی [[عاقبت]] [[صبوری]]==
+چنان که گفته شد پیروزی نتیجه صبوری است و این پیروزی در هر حال تحقق می‌‌یابد. امام علی{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|لايَعْدِمُ الصَّـبُورُ الظَّـفَرَ وَ اِنْ طـالَ بـِهِ الزَّمـانُ}}؛ [[انسان]] صبور و شکیبا پیروزی را از دست نمی‌دهد، اگر چه [[زمان]] آن طولانی شود.<ref>میزان الحکمة، ج ۵، ش۱۰۰۷۰</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر سپر از [[فاقه]] و شکست==
+کسی که [[روحیه]] و [[خصلت]] و صفت صبر را دارا است، در [[پناه]] سپری قرار گرفته که او را از شکست در عرصه‌های [[زندگی]] به ویژه [[اقتصادی]] [[حفظ]] می‌‌کند؛ زیرا حضرت [[امیرمؤمنان]] [[امام]] عَلِیٌّ{{ع}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|اَلصَّبْرُ جُنَّةٌ مِنَ الْفاقَةِ}}؛ صــبر و بردبـاری سپری در برابر [[فقر]] است.
+البته گفتنی است که «[[فاقه]]» که به معنای فوق و بالای هر چیزی است، درست نیست؛ زیرا فوق به هر بالایی گفته نمی‌شود؛ زیرا این واژه در اصل لغت به معنای تیری است که بالایش شکسته باشد، از همین رو این واژه درباره کسی که در حالت [[احتضار]] و رو به [[موت]] و [[مرگ]] است، نیز به کار می‌‌رود؛ زیرا محتضر همانند تیری است که بالای [[عمر]] شکسته و دیگر کاربردی ندارد. بر اساس همین است که درباره انتظارات و توقعات بی‌جا و غیر منتظره نیز به کار می‌‌رود.
+این که این واژه در [[پیروزی]] و [[چیرگی]] وسلطه نیز به کار می‌‌رود، از آن جهت است که یک طرف از دو [[جبهه]] سرش شکسته و تیری سرش شکسته است به طوری که دیگر توان [[مقاومت]] ندارد. بر اساس همین مبنا کسی که بر دیگری سوار شده و او را سر شکسته کرده فائق می‌‌گویند حال چه در فضل باشد یا هر چیزی دیگر. پس اگر [[خداوند]] می‌‌فرماید: هو [[القاهر]] فوق عباده؛ او چیره بالای سر [[بندگان]] است؛ یعنی همه در برابر او سرشکسته و [[شکست]] خورده هستند.<ref>{{متن قرآن|وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ * وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَيُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَهُمْ لَا يُفَرِّطُونَ}} «و اوست که بر بندگان خویش چیره است و او فرزانه آگاه است * و او بر بندگان خویش چیره است و بر شما نگهبانانی می‌فرستد تا چون مرگ هر یک از شما در رسد فرشتگان ما جان او را بستانند و آنان کوتاهی نمی‌ورزند» سوره انعام، آیه ۱۸ و ۶۱.</ref>
+این که واژه «فاقه» به شخصی که گرفتار فقر شده به کار می‌‌رود، از آن روست که نداری بر او سوار شده و او را مانند تیر سرشکسته و مرد محتضر [[ناتوان]] و بی‌خاصیت کرده است. <ref>نگاه کنید: فرهنگ‌های عربی، ذیل واژه «فاقه»</ref>
+پس اگر کسی سپر [[صبر]] را در دست داده باشد، هم [[پیروز]] میدان نبردهای نظامی و [[اقتصادی]] و مانند آنها خود بود و هم خود را از [[برتری]] و فوقیت [[دشمن]] [[عقلانیت]] یعنی [[جهالت]] [[حفظ]] کرده است.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر، [[نیکوترین]] [[جامه]] [[ایمان]]==
+[[ارزش]] و جایگاه صبر هم در بعد سخت افزاری و هم نرم افزاری مورد توجه [[روایات]] است. صبر همان طوری که بنیاد ایمان و پایه‌ها و ستون‌های آن را شکل می‌‌دهد و از نظر سخت افزاری بسیار مهم و اساسی است، هم از جهت نرم افزاری و زیباشناختی بسیار مهم و اساسی است؛ از این روست که [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]]{{ع}} در تبیین جنبه‌های زیباشناختی صبر در حوزه ایمان و [[اخلاق]] [[انسانی]] می‌‌فرماید: {{متن حدیث|اَلصَّبْرُ اَحْسَنُ حُلَلِ الاِيْمانِ وَاَشْرَفٌ خـَلائِقِ الاِنْسـانِ}}؛ صــبر، بهترین جـامه‌های ایمـان و از [[برترین]] [[ویژگی‌های اخلاقی]] [[انسان]] است.<ref>غرر الحکم، ج ۲، ش ۱۸۹۳</ref>
+پس صبر موجب می‌‌شود انسان هم در برابر فشارها قوت و [[قدرت]] بیابد و [[باطن]] خود را محکم و [[استوار]] سازد و هم ظاهر خویش را [[زیبا]] نماید.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر، [[گنج]] [[بهشتی]]==
+صبر همانند گنجی از [[بهشت]] است که بهشت را برای شخص به ارمغان می‌‌آورد؛ زیرا خاستگاه و ریشه صبر، حسن الیقین نسبت به [[خدا]] و [[فرمانده]] عملیاتی [[لشکر]] [[عقل]] است. کسی که تحت چنین صبری [[رفتار]] می‌‌کند، بی‌گمان به گنجی دست یافته که بهشت برآیند آن است.
+[[پیامبر خدا]]{{صل}} در این باره فرموده است: {{متن حدیث|اَلصَّبْرُ كَنْزٌ مِنْ كُنُوزِ الْجَّنَّةِ}}؛ صبر و شـکیبائی گنجی از گنجهای بهشت است.<ref>بحارالانوار، ج ۸۲، ص۱۳۷</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر، صفت [[انبیاء]]==
+از آن جایی که صبر از نظر [[آموزه‌های وحیانی]] [[اسلامی]] که از [[آدم]]{{ع}} تا خاتم{{صل}} ادامه دارد، از چنین ارزش و جایگاهی برخوردار است، بی‌گمان در همه [[اولیای الهی]] از جمله [[پیامبران]]{{ع}} تحقق دارد و آنان متصف به چنین صفتی هستند؛ زیرا از [[مکارم اخلاقی]] و [[محاسن]] آن و از [[جنود]] و [[لشکریان]] [[عقل]] است و [[فرماندهی]] آن است. هم [[پیامبران]] و [[اولیای الهی]] از [[فضایل اخلاقی]] برخوردارند. بنابراین، فضلیت [[صبر]] نیز در آنان [[قوی]] است. بر همین [[حلم]] و [[بردباری]] که اوج درجات و [[مراتب صبر]] را نیز دارند.
+[[امام علی]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|اِنَّ الصَّبْرَ وَحُسْنَ الْخُلْقِ وَالْبِرَّ وَالْحِلْمَ مِنْ اَخْلاقِ الاَنْبِيآءِ}}؛ صبر و شکیبائی و [[اخلاق نیکو]] و حلم و بُردباری از اخـلاق پیـامـبران اسـت.<ref>بحارالانوار، ج ۷۱، ص۹۲</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر در [[سختی‌ها]]==
+چنان که گفته شد صبر دارای مراتب و نیز اقسامی است. از جمله اقسام آن [[صبر در سختی]] است. [[مؤمن]] که اصطلاح عام برای همه کسانی است که از درجه [[اسلام]] بالاتر رفته و به مرتبه [[یقین]] وارد شده است، در همه [[اقسام صبر]] استاد هستند. از این رو، پیامبران به عنوان مصادیقی از [[مؤمنان]] به این [[خصلت]] متصف و متخلق بودند. همین صبر است که او را در [[مشکلات]] و سختی‌ها و تکانه‌های شدید [[حفظ]] می‌‌کند و موجب می‌‌شود از درون و برون گرفتار [[اضطراب]] و تشویش و پریشان نشود و [[مصیبت]] و مشکلات کمرش را خم نکند و او را به واکنش‌های تند و احساسی و [[عاطفی]] نکشاند، بلکه با تمام [[وقار]] و [[صلابت]] و [[استواری]] در برابر مشکلات [[ایستادگی]] کرده و [[مقاومت]] می‌‌کند و به [[درستی]] عمل و [[رفتار]] می‌‌کند.
+[[امام صادق]]{{ع}} در این باره فرموده است: {{متن حدیث|اَلْمُؤْمِنُ صَبُورٌ فِي الشَّدائِدِ، وَقُورٌ فِي الزَّلازِلِ، قَنُـوعٌ بِمـا اُوتِيَ، لايَعْـظِمُ عَلَيْهِ الْمَصـائِبُ}}؛ مؤمن در سختیها [[صبور]] ودر مقابل اضطرابها با وقار است، بدانچه به اوداده شده قانع است، وگرفتاریها نزد او بزرگ نیست.<ref>بحارالانوار، ج ۸۲، ص۱۳۳</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر، بهترین‏ [[عبادت]]==
+از آن جایی که صبر فرماندهی عملیاتی لشکریان عقل است، بهترین عبادتی که [[انسان]] می‌‌تواند انجام دهد، بهره‌مندی از صبر در [[زندگی]] است؛ زیرا با صبر می‌‌تواند همه [[اعمال عبادی]] را به درستی انجام دهد. از این روست که [[خداوند]] [[استعانت]] به صبر را در کنار [[نماز]] قرار می‌‌دهد؛ زیرا با [[صبر]] می‌‌توان اعمالی [[عبادی]] چون [[نماز]] را به خوبی و [[نیکی]] به جا آورد.<ref>بقره، آیات ۴۵ و ۱۵۳</ref>
+اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ [[امام علی]]{{ع}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|اَفْضَلُ الْعِبـادَةِ الصَّـبْرُ وَالصَّمْتُ وَاِنْتِظارُ الْفَرَجِ}}؛ [[برترین]] [[پرستش خدا]] صبر و [[شکیبایی]]، [[سکوت]] وانتظارفرج است.<ref>بحارالانوار، ج ۷۱، ص۹۶</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[ثواب]] صبر، برترین ها==
+از آن جایی که جایگاه صبر در میان [[عبادت]] جایگاهی [[برتر]] است، بنابراین، باید ثوابی که به صبر تعلق می‌‌گیرد، از برترین‌ها باشد. [[ارزش]] هر کاری به اهمیت آن بستگی دارد؛ و چون صبر ارزش بسیاری دارد و در [[زندگی]] [[مردم]] بسیار مهم و اساسی است، به همین [[میزان]] ارزشی نیز بازتاب و آثار آن نیز [[ارزشمند]] خواهد شد. از همین رو، [[امیرمؤمنان]] امام علی{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|ثَوابُ الصَّبْرِ اَعْلَی الثَّوابِ}}؛ [[پاداش]] صبر، بالاترین پاداشهاست<ref>غرر الحکم، ج ۳، ش ۴۶۹۴.</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[نیکوترین]] صبر، صبر فقراء==
+بر اساس آن چه بیان شد می‌‌توان دریافت که صبر در یک درجه و ارزش نیست؛ زیرا [[مراتب صبر]] بر اساس اقسام آن نیز فرق دارد و بر اساس همین نیز ارزش آن نیز متفاوت خواهد بود. در میان [[اقسام صبر]] می‌‌توان به صبر بر [[فقر]] به عنوان برترین‌ها اشاره کرد. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|اَلصـَّبْرُ حَـسَن وَلكِنْ فِي الْفُقَراءِ اَحْسَنُ}}؛ صبر نیکوست ولی در فقراء نیکوتر است.<ref>نهج الفصاحه، ۲۰۰۶</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر، محبوبترین جرعه تلخی ها==
+اگر در کام [[آدمی]] برخی از نوشیدنی‌ها تلخ است، بی‌گمان نمی‌توان از تلخی [[مصیبت‌ها]] و [[مشکلات]] تلخ‌تر یافت؛ اما اگر این مصیبت‌ها و مشکلات با صبر جرعه جرعه نوشیده و خورده شود، می‌‌توان گفت که محبوب‌ترین جرعه ای است که [[انسان]] می‌‌نوشد و می‌‌خورد.
+رَسُولُ [[اللّه]] ِ{{صل}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|ما مِنْ جُرْعَةٍ اَحَبُّ اِلَي اللّه ِ مِنْ جُرْعَةِ غَيْظٍ كَظَمَها رَجُلٌ، اَوْ جُرْعَةِ صَبْرٍ عَلي مُصيبَةٍ}}؛ هیچ جرعه ای از جُرعه خشمی که مردی فرو برد، یا جرعه صبری که بر مصیبتی نوشیده شود، پیش [[خدا]] محبوبتر نیست.<ref>نهج الفصاحه، ۲۵۶۴</ref>
+پس کسی که [[مصیبت]] را جرعه جرعه می‌‌نوشد و [[اجازه]] ندهد چیزی او را به [[خشم]] و [[رفتاری]] نامعقول بکشاند، در [[حقیقت]] با پذیرش و [[نوشیدن]] کم کم نوشیدنی تلخ [[مصیبت]]، به محبوبیتی می‌‌رسد که جز از این راه به دست نمی‌آید.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[مقام ابرار]]، نتیجـه [[صبر]] وشکیبایی==
+مقام ابرار [[مقام]] [[مقربان]] و [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]]{{ع}} بر اساس [[آیات قرآنی]] از جمله [[آیات]] [[سوره انسان]] است. برای رسیدن به مقام راه‌هایی است که از جمله آنها می‌‌توان به صبر اشاره کرد. [[امام علی]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|اِنْ صَبَرْتَ اَدْرَكْتَ بِصَبْرِكَ مَنازِلَ الاَبْرارِ وَ اِنْ جَزَعْتَ اَوْرَدَكَ جَزَعُكَ عَذابَ النّارِ}}؛ اگر صبر کنی به مقام و [[منزلت]] [[نیکان]] می‌‌رسی، و اگر [[بی‌تابی]] کنی، آن تو را به [[آتش]] وارد می‌‌کند.<ref>غرر الحکم، ج ۳، ش ۳۷۱۳</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==خیر [[عاقبت]] صبر==
+[[انسان]] باید دنبال خیر باشد و از [[شر]] دور شود؛ ممکن است انسان نعمتی داشته باشد، ولی خیر نباشد؛ زیرا خیر آن چیزی است که در نهایت برای [[کمال انسان]] مفید و از [[نقص]] او را رها می‌‌سازد. البته در بیش‌تر موارد [[نعمت]] همراه خیر است؛ ولی این گونه نیست که هر نعمتی خیر باشد و هر نقمت و مشکلی شر باشد.
+به عنوان نمونه جرعه‌های مصیبتی که انسان با صبر می‌‌خورد ظاهرش نقمت و [[درد]] و [[رنج]] و تلخی است؛ اما در نهایت خیر میوه آن است. به هر حال در میان امور، صبر از چیزهایی است که پایان آن خیر است.
+[[امام صادق]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|اَلصَّبْرُ يُعَقِّبُ خَيْراً، فَاصْبِرُوا تَظْفُرُوا}}؛ عاقبت صبر وشکیبائی خیراست، بنابراین صبرکنید، تا [[پیروز]] شوید.<ref>بحارالانوار، ج ۷۱، ص۹۶</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبرمقدّمه محبوب‌های [[الهی]]==
+هر کسی [[دوست]] دارد [[محبوب خداوند]] شود. دست یابی به [[محبوبیت]] به معنای دست یابی به [[رستگاری]] است. انسان [[مؤمن]] تلاش می‌‌کند تا محبوب خداوند شود. برای دست یابی به این مهم راه‌هایی است که مهم‌ترین آنها رها کردن [[خواهش‌های نفسانی]] برای کسب [[رضایت خداوند]] است. به این معنا که هر چه [[محرم]] و [[مکروه]] و منکر است رها کند و به هر چه [[واجب]] و [[مستحب]] و معروف است بیاویزد. این گونه است که [[محبوب خداوند]] می‌‌شود و [[خداوند]] نیز هر آن چه را [[دوست]] می‌‌داری به [[انسان]] [[صابر]] می‌‌دهد. [[امام علی]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|اِنَّكَ لَنْ تُدْرِكَ ما تُحِبُّ مِنْ رَبِّكَ اِلاّ بِالصَّبْرِ عَمّا تَشْتَهي}}؛ تو به آنچه که دوست داری از پروردگارت بتو برسد <ref>بهشت</ref>دست نمی‌یابی، مگر اینکه در مقابل [[خواسته‌های نفسانی]] [[مقاومت]] کنی.<ref>غرر الحکم، ج ۳، ش ۳۷۹۴</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صابر [[پیروز]] میدان==
+گفته شد که در [[جنگ]] میان [[لشکریان]] [[عقل]] و [[جهل]]، کسی پیروز میدان خواهد بود که بر اسب [[صبر]] سوار باشد. سوار بر اسب صبر در میدان جنگ پیروز خواهد بود و با [[فرماندهی]] عملیاتی صبر می‌‌تواند به چیزهایی دست یابد که با هیچ چیز دیگر تحقق نخواهد یافت. امام علی{{ع}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|مَنْ رَكِبَ مَرْكَبَ الصَّبْرِ اِهْتَدي اِلي مِضْمارِ النَّصْرِ}}؛ کسی که بر مرکب صبر و [[بردباری]] سوار شُد به میدان [[پیروزی]] خواهد رسید.<ref>بحارالانوار، ج ۷۸، ص۷۹</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبر بازتاب [[رضایت]] از [[خدا]]==
+صبر نتیجه ای از [[رضایت الهی]] است. به این معنا که شخص وقتی از خداوند رضایت دارد، بر هر چیزی که از او می‌‌رسد رضایت می‌‌دهد. اما کسی که رضایت به [[حکمت الهی]] و [[مصلحت]] خود ندارد، به طور طبیعی بی‌صبری می‌‌کند و با [[کارها]] و رفتارهای نادرست تمام [[اعمال نیک]] خویش را تباه می‌‌سازد و اجرش را نابود می‌‌کند. [[امام باقر]]{{ع}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|مَنْ صَبَرَ وَ اسْتـَرْجَعَ وَ حـَمِدَ اللّه َ عِنْدَ الْمُصيـبَةِ فَقَدْ رَضِيَ بِما صَنَعَ اللّه ُ، وَ وَقَعَ اَجْرُهُ عَلَي اللّه ِ وَ مَنْ لَمْ يَفْعَلْ ذلِكَ جَري عَلَيْهِ الْقَضآءُ وَ هُوَ ذَميمٌ وَ اَحْبَطَ اللّه ُ اَجْـرَهُ}}؛ کسی که صبر کند، و کلمه [[استرجاع]]، یعنی <ref>اِنّا لِلّهِ وَاِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ</ref> بگوید و هنگام [[گرفتاری]] خدا را [[ستایش]] کند، پس او از کار خدا [[خشنود]] است و اجرش با خداست و کسی که این چنین نکند، [[سرنوشت]] او [[تغییر]] نمی‌کند و مذمّت می‌‌شود و [[پاداش]] او هم از بین می‌‌رود.<ref>بحارالانوار،ج ۷۱، ص۹۶</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[صبر]]، مایه [[عزّت]]==
+[[ابوحمزه]] ثُمالی از [[امام باقر]]{{ع}} نقل می‌‌کند که فرمود: {{متن حدیث|سَمِعْتُهُ يَقُولُ: مَنْ صَبَرَ عَلي مُصيبَةٍ زادَهُ اللّه ُ عزّ و جلّ عِزّاً عَلي عِزِّهِ وَ اَدْخَلَهُ جَنَّتَهُ مَعَ مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَيْتِهِ}}؛ کسی که در مقابل [[مصیبت]] شکیبائی ورزد، [[خداوند عزّ و جلّ]] بر عزّت او می‌‌افزاید و او را با [[حضرت محمد]]{{صل}} و خاندانش وارد [[بهشت]] می‌‌کند.<ref>بحارالانوار، ج ۸۲، ص۱۲۸</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==نشانه‏‌های [[صبور]]==
+چگونه می‌‌توانیم صبور را بشناسیم و یا صبر خود را ارزیابی کرده و درجه و مرتبه آن را بدانیم؟ در [[آیات]] و [[روایات]] به این [[پرسش]] پاسخ داده شده است. در [[روایت]] آمده است: {{متن حدیث|اِنَّ النَّبيَّ{{صل}} قالَ: عَلامَةُ الصّابِرِ فِي ثَلاثٍ: اَوَّلُها، اَنْ لايَكْسِلَ، وَالثَّانِيَةُ، اَنْ لايَضْجُرَ، وَالثّالِثَةُ، اَنْ لايَشْكُوَ مِنْ رَبِّهِ عز و جل لاِنَّهُ اِذا كَسِلَ فَقَدْ ضَيَّعَ الْحَقَّ وَ اِذا ضَجِرَ لَمْ يُؤَدِّ الشُّكْرَ، وَاِذا شَكا مِنْ رَبِّهِ عز و جل فَقَدْ عَصاهُ}}؛ [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمود: نشانه [[انسان]] صبور در سه چیز است: ۱. اینکه کسل نمی‌شود؛ ۲ ـ [[دل]] تنگ نمی‌شود؛ ۳ ـ از پروردگارش [[شکایت]] نمی‌کند؛ چراکه وقتی کسل شود، [[حق]] را ضایع و تباه خواهد کرد، و هنگامی که دلتنگ شد، [[سپاسگزاری]] نمی‌کند و وقتی که از پروردگارش شکایت کند، [[گناه]] خواهد کرد.<ref>بحارالانوار، ج ۷۱، ص۸۶</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==صبور [[مجاهد در راه خدا]]==
+درباره جایگاه و [[ارزش]] و اهمیت صبر مطالب بسیاری گفته شد. یکی از ارزش‌هایی که در روایت برای صبر بیان شده، مجاهد در راه خدا است. [[امام علی]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|مَنْ صَبَرَ عَلي طاعَةِ اللّه ِ وَ عَنْ مَعاصيهِ فَهُوَ الْمُجاهِدُ الصَّبُورُ}}؛ کسی که در [[اطاعت خدا]] و [[کناره‌گیری]] از [[گناهان]] صبر و [[شکیبایی]] داشته باشد، او [[مجاهد]] بسیار [[صبوری]] است<ref>غرر الحکم، ج ۵، ش ۹۱۹۰</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==بهشت برآیند صبر و مقاومـت دربرابرگرفتاریها==
+اگر صبر [[فرمانده]] عملیاتی [[عقل]] است و عقل به اطاعت خدا و [[رضایت]] او [[فرمان]] می‌‌دهد؛ پس نتیجه و برآیند صبر و [[مقاومت]] در برابر [[مشکلات]] و [[گرفتاری‌ها]]، چیزی جز [[بهشت]] نخواهد بود. [[امیرمؤمنان]] [[امام علی]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|لايُنْعَمُ بِنَعيمِ الاخِرَةِ اِلاَّ مَنْ صَبَرَ عَلي بَلاءِ الدُّنْيا}}؛ تنها کسی به [[نعمت‌های آخرت]] می‌‌رسد، که در مقابل گرفتاریهای [[دنیا]] [[صبر]] و شکیبائی داشته باشد.<ref>غرر الحکم، ج ۶، ش ۱۰۷۵۲</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[ارزش]] صبر [[شیعیان]] بیش‌تر از صبر [[امامان]]{{ع}}==
+گفته شد که صبر دارای اقسام و نیز مراتبی است. از جمله [[مراتب صبر]] می‌‌توان به صبر شیعیان و [[مؤمنان]] در مشکلات و مصیبت‌هایی است که بر ایشان وارد می‌‌شود، اشاره کرد. این نوع صبر از نظر [[روایات]] بسیار ارزشی است.
+[[امام صادق]]{{ع}} درباره علت این ارزش و مرتبه عالی صبر شیعیان می‌‌فرماید: {{متن حدیث|نَحْنُ صُبَّرٌ وَ شيعَتُنا اَصْبَرُ مِنّا، قُلْتُ: جُعِلْتُ فِداكَ، كَيْفَ صارَ شيعَتُكُمْ اَصْبَرُ مِنْكُمْ؟ قالَ: لاِنّا نَصْبِرُ عَلي ما نَعْلَمُ وَ شيعَتُنا يَصْبِرُونَ عَلي مالايَعْلَمُونَ}}؛ ما [[خاندان]]، [[صبور]] و شکیبائیم و شیعیان ما، از ما هم شکیباترند. گفتم: جانم به فدایت، چگونه شیعیان شما از شما شکیباترند؟ فرمود: چون صبر ما بر چیزی است که می‌‌دانیم؛ امّا شیعیان ما صبر و شکیبائی می‌‌ورزند بر چیزی که نمی‌دانند.<ref>بحارالانوار، ج ۷۱، ص۸۰</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==شیرین [[پیروزی]] و تلخی صبر==
+صبر تلخ است و کام [[آدمی]] را تلخ می‌‌کند، اما شیرینی پیروزی موجب می‌‌شود که تلخی صبر را از میان می‌‌برد. امام علی{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|حَلاوَةُ الظَّفَرِ تَمْحُو مِرارَةَ الصَّبْرِ}}؛ شیرینی پیروزی، تلخی صبر را محو می‌‌کند.<ref>غرر الحکم، ج ۳، ش ۴۸۸۲</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==آسان‏تر بودن صبر بر [[اطاعت]] از [[عقوبت]]==
+[[انسان]] [[عاقل]] هماره [[اهل]] [[حساب و کتاب]] است. حتی انسان‌هایی که اهل [[داد و ستد]] هستند، در این [[اندیشه]] هستند که ببیند در [[معامله]] چگونه می‌‌توانند سودی برند و سودشان بیش‌تر باشد. اگر انسان برآیند و نتیجه صبر را با بی‌صبری بسنجند در می‌‌یابد که این جا در دنیا اگر بخواهد در [[تکالیف]] و انجام آن [[مقاومت]] و صبر داشته باشد، بهتر از آن است که در [[آخرت]] صبر بر عقوبت داشته باشد. امام علی{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|اَلصَّبْرُ عَلي طاعَةِ اللّه ِ اَهْوَنُ مِنَ الصَّبْرِ عَلي عُقُوبَتِهِ}}؛ [[صبر بر طاعت]] [[خدا]]، از [[صبر]] بر [[عذاب]] او آسانتر است.<ref>غرر الحکم، ج ۲، ش ۱۷۳۱</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[ارزش]] صبر در راه [[حق]]==
+صبر در راه حق حتی اگر بسیار تلخ باشد به سبب آنکه آثاری بسیار دارد، بهتر از آنکه [[جزع]] وفزع کند و [[بی‌تابی]] نماید. [[امام زین العابدین]] عَلِیّ بْنِ الْحُسَیْنِ{{ع}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|يا بُنَيَّ اِصْبِرْ عَلي الْحَقِّ وَ اِنْ كانَ مُرّاً}}؛ در راه حق، صبر و [[بردباری]] داشته باش اگر چه تلخ باشد.<ref>بحارالانوار، ج ۷۱، ص۷۷</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==[[بهشت]] بی‌حساب [[پاداش]] [[صبور]]==
+برخی از افراد بدون [[حساب و کتاب]] وارد بهشت می‌‌شوند؛ زیرا چنان در [[دنیا]] [[رفتار]] کرده‌اند که حساب خودشان را همین جا پس داده و سربلند و سالم از دنیا به سوی [[آخرت]] می‌‌روند. کسی که خودش [[اهل]] حساب وکتاب و [[تزکیه نفس]] است و صبر پیشه می‌‌گیرد بی‌حساب و کتاب وارد بهشت می‌‌رود. در [[روایت]] است: {{متن حدیث|سُئِل النَّبِيُّ{{صل}}: هَلْ رَجُلٌ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسابٍ؟ قـالَ: نَعَمْ كُلُّ رَحـيمٍ صَبُورٌ}}؛ از [[رسول خدا]]{{صل}} سؤال شد. آیا کسی بدون حساب وارد بهشت می‌‌شود؟ [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: آری هر [[انسان]] [[مهربان]] و [[شکیبا]] بدون حساب وارد بهشت می‌‌شود.<ref>بحارالانوار، ج ۸۲، ص۱۳۹</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
+==ارتباط صبر و [[آزادگی]]==
+از نظر [[روایات]] [[حر]] [[واقعی]] کسی که از بند دنیا و زینت‌های آن [[آزاد]] و در بند [[بندگی خدا]] باشد و [[مالکیت]] او را بپذیرد. این گونه است که صبر واقعی را می‌‌توان در چنین [[حریت]] و آزادگی دید. در روایت است: {{متن حدیث|اَبي بَصيرٍ قالَ سَمِعْتُ اَبا عَبْدِ اللّه ِ{{ع}} يَقُولُ: اِنَّ الْحُـرَّ حُرٌّ عَلي جَميِع اَحْوالِهِ اِنْ نابَتْهُ نائِبَةٌ صَبَرَ لَها، وَ اِنْ تَدارَكَتْ عَلَيْهِ الْمَصائِبُ لَمْ تَكْسُرْهُ وَ اِنْ اُسِرَ وَ قُهِرَ وَ اسْتُبْدِلَ بِالْيُسْرِ عُسْراً}} [[ابوبصیر]] از [[امام صادق]]{{ع}} نقل کرده که فرمود: انسان [[آزاده]] همیشه آزاده است، اگر حادثه ای برای او پیش آید، صبر و [[شکیبایی]] دارد، و اگر مصیبتها بر او فرو ریزد، او را نمی‌شکند اگر چه [[اسیر]] و مغلوب شود و [[آسایش]] او به [[سختی]] تبدیل شود.<ref>بحارالانوار، ج ۷۱، ص۶۹</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر و شکیبایی در اسلام (مقاله)|صبر و شکیبایی در اسلام]].</ref>.
 == منابع ==
@@ خط ۳۳۶: / خط ۵۱۴: @@
 # [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']]
 # [[پرونده:13681050.jpg|22px]] [[علی‌جان کریمی|کریمی، علی‌جان]]، [[صبر - کریمی (مقاله)|مقاله «صبر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۷ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۷''']]
+# [[پرونده:11790.jpg|22px]] [[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[اصلاحات اقتصادی در گام دوم انقلاب اسلامی (مقاله)|'''اصلاحات اقتصادی در گام دوم انقلاب اسلامی''']]
 {{پایان منابع}}