شکرگزاری در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها
←مقدمه
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←مقدمه) |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
دو واژه [[حمد]] و [[شکر]] | دو واژه [[حمد]] و [[شکر]] ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. حمد به معنای [[تعظیم]] و [[خضوع]] نسبت به خوبی‌های [[فرد]] و شکر به معنای [[سپاسگزاری]] و نوعی جبران [[نعمت]] یا خدمتی است که به [[انسان]] می‌شود<ref>مجمع البحرین.</ref>. | ||
حمد و شکر از واژه‌های پراستعمال در [[قرآن]] و [[روایات]] است. قرآن حمد را مطلقاً مخصوص [[خدا]] می‌داند<ref>{{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ}} «سپاس، خداوند، پروردگار جهانیان را» سوره فاتحه، آیه ۲.</ref> و حامدان<ref>سپاسگزاران خدا.</ref> را [[ستایش]] می‌نماید<ref>{{متن قرآن|التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ}} «آنان توبه‌کنندگان، پرستشگران، ستایشگران، رهپویان، نمازگزاران، سجده‌کنندگان فرمان دهندگان به کار شایسته و بازدارندگان از کار ناشایست و پاسداران حدود خداوندند و به (چنین) مؤمنان نوید ده» سوره توبه، آیه ۱۱۲.</ref> و [[دستور]] می‌دهد که او را بپرستیم و [[شکرگزار]] نعمت‌هایش باشیم: {{متن قرآن|بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَكُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ}}<ref>«بلکه تنها خداوند را پرستش کن و از سپاسگزاران باش!» سوره زمر، آیه ۶۶.</ref>. | حمد و شکر از واژه‌های پراستعمال در [[قرآن]] و [[روایات]] است. قرآن حمد را مطلقاً مخصوص [[خدا]] می‌داند<ref>{{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ}} «سپاس، خداوند، پروردگار جهانیان را» سوره فاتحه، آیه ۲.</ref> و حامدان<ref>سپاسگزاران خدا.</ref> را [[ستایش]] می‌نماید<ref>{{متن قرآن|التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ}} «آنان توبه‌کنندگان، پرستشگران، ستایشگران، رهپویان، نمازگزاران، سجده‌کنندگان فرمان دهندگان به کار شایسته و بازدارندگان از کار ناشایست و پاسداران حدود خداوندند و به (چنین) مؤمنان نوید ده» سوره توبه، آیه ۱۱۲.</ref> و [[دستور]] می‌دهد که او را بپرستیم و [[شکرگزار]] نعمت‌هایش باشیم: {{متن قرآن|بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَكُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ}}<ref>«بلکه تنها خداوند را پرستش کن و از سپاسگزاران باش!» سوره زمر، آیه ۶۶.</ref>. | ||
[[صحیفه سجادیه]] سرشار از حمد و ثنا و شکرگزاری‌های [[امام زین‌العابدین]] {{ع}} در برابر [[پروردگار]] | [[صحیفه سجادیه]] سرشار از حمد و ثنا و شکرگزاری‌های [[امام زین‌العابدین]] {{ع}} در برابر [[پروردگار]] عزیز است. نمونه بارز این سپاسگزاری‌ها را می‌توان در دعای نخست [[صحیفه]] مشاهده نمود. همچنین دعای چهل‌وهفتم که به [[مناجات]] [[روز عرفه]] اختصاص دارد. از این جهت مثال زدنی است. با رجوعی به این مناجات‌ها راه و رسم [[شکرگزاری]] را می‌آموزیم و از آن مهم‌تر این که: {{متن حدیث|... فَكَيْفَ نُطِيقُ حَمْدَهُ أَمْ مَتَى نُؤَدِّي شُكْرَهُ!}}<ref>دعای ۱.</ref>؛ «[[سپاس]] خداوندی را که جز به خود، در نیاز را به روی ما فرو بست، چگونه از حمد او براییم؟ سپاسش توانیم گفت؟ نمی‌توانیم، کی توانیم؟» | ||
برخی از آموزه‌های [[امام سجاد]] {{ع}} در زمینه این دو موضوع عبارت‌اند از: | برخی از آموزه‌های [[امام سجاد]] {{ع}} در زمینه این دو موضوع عبارت‌اند از: | ||
# [[شکر نعمت]] خدا را آن‌طور که | # [[شکر نعمت]] خدا را آن‌طور که شایسته است نمی‌توان به جا آورد: «بار خدایا، کس هنوز سپاس نعمتت را چنان که باید به جای نیاورده که نعمت دیگرش ارزانی داری و شکری دیگرش [[واجب]] گردانی... بار خدایا، شکرگزارترین [[بندگان]] تو از سپاس تو عاجزند و [[عبادت]] کننده‌ترین [[عابدان]] تو در عبادت خویش قاصر»<ref>نیایش سی‌وهفتم.</ref>. | ||
# [[شکر نعمت]] باعث افزایش آن شود: «بار خدایا،... تو خود گفته‌ای: “مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم. مرا [[سپاس]] گویید و [[ناسپاسی]] من مکنید». و نیز گفته‌ای: «اگر مرا سپاس گویید، بر [[نعمت]] شما | # [[شکر نعمت]] باعث افزایش آن شود: «بار خدایا،... تو خود گفته‌ای: “مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم. مرا [[سپاس]] گویید و [[ناسپاسی]] من مکنید». و نیز گفته‌ای: «اگر مرا سپاس گویید، بر [[نعمت]] شما می‌افزایم و اگر کفران کنید، بدانید که [[عذاب]] من سخت است»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>. | ||
# [[خداوند]] به خاطر کار کم [[پاداش]] بزرگ می‌دهد: «ای خداوندی که اندک عملی را می‌پذیری و بر آن پاداش بزرگ می‌دهی»<ref>نیایش چهل‌وششم.</ref>. و نیز: «بار خدایا در برابر اندک سپاسی جزای فراوان دهی و در برابر اندک طاعتی [[ثواب]] بسیار»<ref>نیایش سی‌وهفتم.</ref>. | # [[خداوند]] به خاطر کار کم [[پاداش]] بزرگ می‌دهد: «ای خداوندی که اندک عملی را می‌پذیری و بر آن پاداش بزرگ می‌دهی»<ref>نیایش چهل‌وششم.</ref>. و نیز: «بار خدایا در برابر اندک سپاسی جزای فراوان دهی و در برابر اندک طاعتی [[ثواب]] بسیار»<ref>نیایش سی‌وهفتم.</ref>. | ||
# [[شکر]] [[احسان]] دیگران به [[انسان]]: ما باید از احسان و لطفی که دیگران در [[حق]] ما روا می‌دارند سپاسگزار باشیم. [[امام]] {{ع}} چنین [[دعا]] می‌کند: «بار خدایا، از درگاه تو پوزش می‌طلبم:... اگر کسی در حق من [[نیکی]] کرده و من سپاسش نگفته باشم»<ref>نیایش سی‌وهشتم.</ref>. | # [[شکر]] [[احسان]] دیگران به [[انسان]]: ما باید از احسان و لطفی که دیگران در [[حق]] ما روا می‌دارند سپاسگزار باشیم. [[امام]] {{ع}} چنین [[دعا]] می‌کند: «بار خدایا، از درگاه تو پوزش می‌طلبم:... اگر کسی در حق من [[نیکی]] کرده و من سپاسش نگفته باشم»<ref>نیایش سی‌وهشتم.</ref>. | ||
[[حسن]] ختام این مبحث را به مناجاتی دل‌انگیز و پرمغز از [[امام سجاد]] {{ع}} اختصاص می‌دهیم. ما نه تنها در [[نعمت‌ها]] و [[عطایا]] بلکه در [[گرفتاری‌ها]] و گرفتنی‌ها نیز باید [[شکرگزار]] [[خدا]] باشیم: «ای خداوند، سپاس مرا به درگاهت، بر آنچه مرا نداده‌ای، افزون‌تر نمای از سپاس من به درگاهت بر آنچه مرا | [[حسن]] ختام این مبحث را به مناجاتی دل‌انگیز و پرمغز از [[امام سجاد]] {{ع}} اختصاص می‌دهیم. ما نه تنها در [[نعمت‌ها]] و [[عطایا]] بلکه در [[گرفتاری‌ها]] و گرفتنی‌ها نیز باید [[شکرگزار]] [[خدا]] باشیم: «ای خداوند، سپاس مرا به درگاهت، بر آنچه مرا نداده‌ای، افزون‌تر نمای از سپاس من به درگاهت بر آنچه مرا عطا کرده‌ای»<ref>نیایش سی‌و‌پنجم.</ref>.<ref>الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین {{ع}}، نشر الهادی، قم، ۱۴۱۸؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، دارالقرآن الکریم، قم، ۱۳۷۳؛ مجمع‌البحرین، فخرالدین طریحی، مرتضوی، تهران، ۱۳۷۵.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «شکر و حمد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۹۹.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||