خمس: تفاوت میان نسخهها
←معناشناسی
برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
|||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
خمس، به معنای یک پنجم و به فتح خاء به معنای گرفتن یکی از پنجتاست<ref>فراهیدی، العین، ۴/۲۰۵؛ ابنفارس، معجم مقاییس اللغه، ۲/۲۱۷.</ref>. فقهای گذشته به سبب وضوح مفهوم خمس، به جای تعریف آن، به بیان [[حکم]] آن پرداختهاند<ref>حلبی، الکافی فی الفقه، ۱۷۰؛ طوسی، المبسوط، ۱/۲۳۶؛ حلی، محقق، المعتبر، ۲/۶۱۹.</ref>. تنها از [[زمان]] [[شهید اول]] است که خمس به حقِ مالیِ مختص به بنیهاشم تعریف شده که عوض از زکات است<ref>شهید اول، الدروس الشرعیة، ۱/۲۵۸.</ref> و فقهای بعدی اجمالاً این تعریف را پذیرفتهاند<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱/۲۴۸؛ عاملی، مدارک الاحکام، ۵/۳۵۹؛ یزدی طباطبایی، العروة الوثقی، ۴/۲۳۰.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[خمس - ادرکنی (مقاله)| مقاله «خمس»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۵ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۵]]، ص۲۱۷ ـ ۲۲۴.</ref> | خمس، به معنای یک پنجم و به فتح خاء به معنای گرفتن یکی از پنجتاست<ref>فراهیدی، العین، ۴/۲۰۵؛ ابنفارس، معجم مقاییس اللغه، ۲/۲۱۷.</ref>. فقهای گذشته به سبب وضوح مفهوم خمس، به جای تعریف آن، به بیان [[حکم]] آن پرداختهاند<ref>حلبی، الکافی فی الفقه، ۱۷۰؛ طوسی، المبسوط، ۱/۲۳۶؛ حلی، محقق، المعتبر، ۲/۶۱۹.</ref>. تنها از [[زمان]] [[شهید اول]] است که خمس به حقِ مالیِ مختص به بنیهاشم تعریف شده که عوض از زکات است<ref>شهید اول، الدروس الشرعیة، ۱/۲۵۸.</ref> و فقهای بعدی اجمالاً این تعریف را پذیرفتهاند<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱/۲۴۸؛ عاملی، مدارک الاحکام، ۵/۳۵۹؛ یزدی طباطبایی، العروة الوثقی، ۴/۲۳۰.</ref>.<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[خمس - ادرکنی (مقاله)| مقاله «خمس»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۵ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۵]]، ص۲۱۷ ـ ۲۲۴.</ref> | ||
== پیشینه == | |||
در میان [[ادیان پیشین]] پرداخت مال به صورت عملی [[عبادی]] برای مصرفهای خاص گزارش شده است<ref>کتاب مقدس، سفر اعداد، ب۱۸، ۸–۲۹، انجیل متی، ب۲۳، ۲۴.</ref> و برخی از [[روایات]]، [[تشریع]] [[خمس]] را به [[زمان]] [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} میرسانند<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۲/۵۷.</ref>. [[سنت]] [[عبدالمطلب]] در [[پرداخت خمس]] گنج نیز گزارش شده است<ref>صدوق، من لایحضر، ۴/۳۶۵.</ref>. برخی گزارشهای [[تاریخی]] از وجود قانونی در [[دوران جاهلیت]] خبر میدهد که طبق آن برای [[امیر سپاه]] از غنیمتهای [[جنگی]] سهمی معادل یکچهارم بوده است<ref>زبیدی، تاج العروس، ۸/۲۶۴.</ref>. در [[اسلام]] در [[سال دوم هجری]] پس از [[غزوه بدر]]، [[آیه]] تشریع خمس<ref>انفال، ۴۱.</ref> نازل شد<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱/۲۴۹ و ۲۵۵؛ جرجانی، تفسیر شاهی، ۱/۳۱۶.</ref>. در زمان [[خلفا]] پرداخت خمس [[غنایم جنگی]] رواج داشت و بر همین اساس میان [[صحابه]] در پنج یک کردن [[اراضی]] مفتوحه [[ایران]] و [[عراق]] [[اختلاف]] به وجود آمد<ref>قطان، تاریخ التشریع الاسلامی، ۱۱۸.</ref>. در منابع حدیثی شیعه<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۹/۴۸۳–۵۲۳.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>بخاری، صحیح البخاری، ۲/۱۳۶–۱۳۷.</ref> روایات فراوانی درباره [[خمس]] و [[احکام]] آن یافت میشود. | |||
در میان آثار [[فقهی]] از زمان فقیهانی مانند [[ابن ابی عقیل عمانی]] که [[غیبت صغری]] را [[درک]] کردهاند<ref> حلی، محقق، المعتبر، ۲/۶۲۳.</ref> تا دورههای بعد از آن، [[احکام]] خمس ضمن مسائل یا باب خاصی<ref>صدوق، المقنع، ۱۷۱؛ مفید، المقنعه، ۲۷۶؛ سید مرتضی، الانتصار، ۲۲۵.</ref> یا ضمن کتابی مستقل<ref> نجفی، جواهر الکلام، ۱۶/۲–۱۸۰؛ یزدی طباطبایی، العروة الوثقی، ۴/۲۳۰–۳۱۶.</ref> بررسی شده است<ref>[[محمد جواد ادرکنی|ادرکنی، محمد جواد]]، [[خمس - ادرکنی (مقاله)| مقاله «خمس»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۵ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۵]]، ص۲۱۷ ـ ۲۲۴.</ref>. | |||
== موارد مصرف خمس == | == موارد مصرف خمس == |