حسن بن احمد مالکی: تفاوت میان نسخه‌ها

#طریق [[شیخ صدوق]] به [[ابراهیم بن ابی‌محمود]] در مشیخه: {{عربی|و ما كان فيه، عن إبراهيم بن أبي محمود فقد رؤيته، عن محمد بن علي ماجيلويه عن علي بن إبراهيم، عن أبيه عن إبراهيم بن أبي محمود. و رؤيته عن أبيه عن الحسن بن أحمد المالكي، عن أبيه، عن إبراهيم بن أبي محمود}}<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۲۸.</ref>.

الحسن بن احمد المالکی در اسناد

أ. {{عربی|...الحسن بن أحمد المالکی، عن أبیه، عن إبراهیم بن أبی محمود قال: قال الرضا{{ع}}:...}}<ref>کمال الدین، ج۱، ص۲۰۲، ح۶.</ref>.

ب. {{عربی|الحسن بن أحمد المالکی، عن علی بن المؤمل: عن موسی بن جعفر{{ع}}، قال:...}}<ref>الإمامة و التبصره، ص۶۴، ح۵۲.</ref>.

ج. {{عربی|حدثنا أبی -رضوان الله علیه- قال: حدثنا الحسن بن أحمد المالکی، عن أبیه، عن علی بن المؤمل قال: لقیت موسی بن جعفر{{ع}}:...}}<ref>الأمالی (صدوق)، ص۳۰۴، ح۹.</ref>.

د. {{عربی|حدثنا أبی -رضوان الله علیه- قال: حدثنا الحسن بن أحمد المالکی قال: حدثنا منصور بن العباس، عن محمد بن أبی عمیر، عن هشام بن سالم، عن زید الشحام، عن أبی عبدالله الصادق{{ع}} قال:...}}<ref>الأمالی (صدوق)، ص۵۷۶، ح۵.</ref>.

ه. {{عربی|حدثنا أبی قال: حدثنا الحسن بن أحمد المالکی قال: حدثنا عبدالله بن طاوس سنة إحدی و أربعین و مائتین قال: قلت لأبی الحسن الرضا{{ع}}...}}<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۱۰، ح۷۴.</ref>.

و. {{عربی|حدثنا علی بن الحسین قال: حدثنا الحسن بن أحمد المالکی قال: حدثنا الحسین بن زید الزنادی...}}<ref>شواهد التنزیل، ج۱، پانوشت ص۲۰۳.</ref>.

ز. {{عربی|أخبرنا أبو علی محمد بن همام بن سهیل، لفظا: حدثنا الحسن بن أحمد أبو علی المالکی: حدثنا هارون بن مسلم...}}<ref>الأربعون حدیثا (رازی)، ص۴۶.</ref>.

ح. {{عربی|وجدت فی کتاب محمد بن الحسن بن بندار القمی بخطه، حدثنی الحسن بن أحمد المالکی، قال: حدثنی عبدالله بن طاوس، فی سنة ثمان و ثلاثین و مأتین؛ قال: سألت أبا الحسن الرضا{{ع}}...}}<ref>رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۶۰۴، ح۱۱۲۳.</ref>.

[[الحسین بن احمد المالکی]] در طرق

۱. طریق [[نجاشی]] به کتاب [[مروان بن مسلم]]: {{عربی|کوفی، ثقة، له کتاب یرویه جماعة أخبرنا محمد بن جعفر قال: حدثنا أحمد بن محمد بن سعید قال: حدثنا الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب المالکی قال: حدثنا أحمد بن هلال قال: حدثنا علی بن یعقوب الهاشمی قال: حدثنا مروان بکتابه}}<ref>رجال النجاشی، ص۴۱۹، ش۱۱۲۰.</ref>.

۲. طریق نجاشی به کتاب [[داود الرقی]]: {{عربی|له کتاب المزار أخبرنا أبو الحسن بن الجندی قال: حدثنا أبو علی همام قال: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی قال: حدثنا محمد بن الولید المعروف بشباب الصیرفی الرقی، عن أبیه، عن داوود به}}<ref>رجال النجاشی، ص۱۵۶، ش۴۱۰.</ref>.

۳. طریق نجاشی به کتاب [[محمد بن الفرج الرخجی]]: {{عربی|له کتاب مسائل. أخبرنا أحمد بن عبدالواحد قال: حدثنا عبیدالله بن أحمد قال: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی قال: قرأ علی أحمد بن هلال مسائل محمد بن الفرج}}<ref>رجال النجاشی، ص۳۷۱، ش۱۰۱۴.</ref>.

۴. طریق [[شیخ طوسی]] به کتاب [[علی بن یقطین]]:

{{عربی|و لعلی بن یقطین کتب،...و أخبرنا بکتبه و مسائله أبو عبدالله محمد بن محمد بن النعمان و الحسین بن عبیدالله، عن محمد بن علی بن الحسین، عن أبیه و محمد بن الحسن، عن سعد بن عبدالله و الحمیری و محمد بن یحیی و أحمد بن إدریس کلهم، عن أحمد بن محمد، عن الحسن بن علی بن یقطین، عن أخیه الحسین (بن علی)، عن أبیه علی بن یقطین. و رواه محمد بن علی بن الحسین<ref>آیة الله خویی به استناد این عبارت شیخ طوسی، حسن بن احمد مالکی را از مشایخ شیخ صدوق دانسته است. (معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۲۱۳، ش۳۳۱۲: {{عربی|الحسین بن أحمد المالکی: من مشایخ الصدوق روی عن أحمد بن هلال، ذکره الشیخ فی ترجمة علی بن یقطین ۳۹۰}}) ولی این صحیح نیست؛ زیرا حسن بن احمد المالکی از مشایخ پدر شیخ صدوق است (در بحث طبقه راوی خواهد آمد) و در عبارت شیخ طوسی افتادگی رخ داده است.</ref>، عن الحسین بن أحمد المالکی}}<ref>الفهرست (طوسی)، ص۲۷۱، ش۳۸۹.</ref>.

[[الحسین بن احمد المالکی]] در [[اسناد روایات]]

أ. {{عربی|قال محمد بن العباس: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی، عن محمد بن عیسی، عن محمد بن أبی عمیر...}}<ref>کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج۲، ص۹۴۸.</ref>.

ب. {{عربی|حدثنا أبی قال: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی، عن أبیه، عن إبراهیم بن أبی محمود...}}<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۰۳، ح۶۳.</ref>.

ج. {{عربی|حدثنا أبی قال: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی قال: حدثنا عبدالله بن طاوس سنة إحدی و أربعین و مائتین قال: قلت لأبی الحسن الرضا{{ع}}...}}<ref>معانی الأخبار، ص۲۶۳، ح۱.</ref>.

د. {{عربی|...عن الحسین بن محمد بن الفرزدق القطعی البزاز قال: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی قال: حدثنا أحمد بن هلال العبرتائی قال: حدثنا محمد بن أبی عمیر...}}<ref>تهذیب الأحکام، ج۱، ص۱۱۷، ح۳۰۸.</ref>.

ه. {{عربی|حدثنا ابن همام، قال: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی، قال: حدثنا محمد بن عیسی بن عبید بن یقطین،...}}<ref>الأمالی (طوسی)، ص۳۰۵، ح۶۱۳.</ref>.

و. {{عربی|... أخبرنا ابن همام، قال: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی، قال: حدثنا محمد بن عیسی بن عبید، قال:...}}<ref>الأمالی (طوسی)، ص۳۰۶، ح۶۱۴.</ref>.

ز. {{عربی|حدثنی أبو طالب عبدالله بن أحمد بن یعقوب قال: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی الأسدی قال: أخبرنی أبو هاشم الجعفری قال:...}}<ref>إعلام الوری، ج۲، ص۱۱۷.</ref>.

ح. {{عربی|عن أبی المفضل، قال: حدثنا الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب أبو علی المالکی، قال: حدثنا أحمد بن هلال الکرخی،...}}<ref>الأمالی (طوسی)، ص۴۵۸، ح۱۰۲۳.</ref>.

ط. {{عربی|عن أبی المفضل، قال: حدثنا الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب بن عبدالعزیز أبو علی الآمدی، قال: حدثنا محمد بن عیسی بن عبید الیقطینی،...}}<ref>الأمالی (طوسی)، ص۴۹۷، ح۱۰۸۹.</ref>.

ی. {{عربی|محمد بن الحسن، قال: حدثنی الحسین بن أحمد المالکی، عن عبدالله بن جعفر الحمیری، عن محمد بن الولید، عن محمد بن فرات}}<ref>رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۲۲۲، ح۳۹۷.</ref>.

از سنجش [[اسناد]] و ملاحظه [[راوی]]<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۰۳، ح۶۳: {{عربی|حدثنا أبی قال: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی عن أبیه}}؛ الأمالی (صدوق)، ص۳۰۴، ح۹: {{عربی|حدثنا أبی -رضوان الله علیه- قال: حدثنا الحسن بن أحمد المالکی عن أبیه}}.</ref> و مروی عنه<ref>تأویل الآیات الظاهرة، ج۱، ص۳۷۷: {{عربی|قال محمد بن العباس: حدثنا الحسین بن أحمد، عن محمد بن عیسی}}؛ [[تأویل]] الآیات الظاهرة، ج۱، ص۴۰۰: {{عربی|و قال (محمد بن العباس) أیضا: حدثنا الحسن بن أحمد، عن محمد بن عیسی}}؛ تأویل الآیات الظاهرة، ج۱، ص۴۶۳: {{عربی|قال محمد بن العباس، حدثنا الحسین بن أحمد المالکی، عن محمد بن عیسی}}؛ تأویل الآیات الظاهرة، ج۱، ص۶۸۸: {{عربی|قال محمد بن العباس: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی، عن محمد بن عیسی}}؛ [[الأمالی]] ([[طوسی]])، ص۳۰۵-۳۰۶، ح۶۱۳: {{عربی|حدثنا الحسین بن أحمد المالکی، قال: حدثنا محمد بن عیسی بن عبید بن یقطین}}؛ الأمالی (طوسی)، ص۴۹۷، ح۱۰۸۹: {{عربی|أخبرنا جماعة، عن أبی المفضل، قال: حدثنا الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب بن عبدالعزیز أبو علی الآمدی، قال: حدثنا محمد بن عیسی بن عبید الیقطینی}}.

[[رجال الکشی]] (إختیار معرفة الرجال)، ص۶۰۴، ح۱۱۲۳: {{عربی|حدثنی الحسن بن أحمد المالکی، قال: حدثنی عبدالله بن طاووس فی سنة ثمان و ثلاثین و مأتین}}؛ [[معانی الأخبار]]، ص۲۶۳، ح۱: {{عربی|حدثنا أبی قال: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی قال: حدثنا عبدالله بن طاوس سنة إحدی و أربعین و مائتین قال:...}}.</ref>، [[اتحاد]] دو عنوان [[الحسن بن احمد]] المالکی با [[الحسین بن احمد المالکی]] و تصحیف حسین به حسن در بعضی طرق و [[اسناد]] استظهار می‌شود و عنوان صحیح، [[حسین بن احمد مالکی]] است.

از [[راوی]] در [[کتب رجالی]] و [[اسناد روایات]] با عناوین مختلفی یاد شده است؛ مانند الحسین بن أحمد بن [[عبدالله بن وهب]] أبو علی المالکی<ref>الأمالی (طوسی)، ص۴۵۸، ح۱۰۲۳.</ref>؛ الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب بن [[عبدالعزیز]] أبو علی الآمدی<ref>الأمالی (طوسی)، ص۴۹۷، ح۱۰۸۹.</ref>؛ أبو علی، الحسین بن أحمد بن عبدالله المالکی البغدادی<ref>تهذیب الکمال، ج۳۱، ص۲۰۹.</ref>؛ الحسین بن أحمد المالکی، أبو علی ببغداد<ref>تاریخ بغداد، ج۸، ص۴.</ref>؛ الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب. أبو علی الآمدی من بنی [[مالک بن حبیب]]<ref>تاریخ الإسلام، ج۲۲، ص۱۳۲، ش۴.</ref>؛ الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب. أبو علی الآمدی المالکی الفقیه<ref>تاریخ الإسلام، ج۲۲، ص۱۳۵، ش۴.</ref>؛ الحسین بن أحمد ابن عبدالله بن وهب بن عبدالعزیز أبو علی الآمدی<ref>الأمالی (طوسی)، ص۴۹۷، ح۱۰۸۹.</ref>؛ الحسین بن أحمد ابن عبدالله بن وهب أبو علی المالکی<ref>الأمالی (طوسی)، ص۴۵۸، ح۱۰۲۳.</ref>؛ الحسین بن أحمد بن عبدالله المالکی<ref>وسائل الشیعه، ج۹، ص۳۸۱، ح۱۲۲۸۹.</ref>؛ الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب المالکی<ref>الولایه (ابن عقده)، ص۱۰۳.</ref>؛ [[خطیب بغدادی]]: الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب بن علی، المالکی من بنی مالک بن حبیب، و یعرف بالأسدی<ref>تاریخ بغداد ج۸، ص۴، ش۴۰۳۴.</ref>؛ [[ابن عساکر]]: الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب بن علی؛ أبو علی الآمدی المالکی<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۲۰، ش۱۴۹۵.</ref>؛ [[ابن حجر عسقلانی]]: الحسین بن أحمد المالکی؛ ذکره الطوسی فی [[رجال]] الشیعة و قال: روی عن [[محمد بن عیسی بن عبید]] بن یقطین روی عنه [[محمد بن همام]]؛ و أسند الطوسی عنه بسند له إلی أبی عبدالله جعفر [[الصادق]] خبرا باطلا مع کونه معضلا قال: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}: قَالَ اللَّهُ (عَزَّ وَ جَلَّ): لَوْ لَا أَنِّي أَسْتَحْيِي مِنْ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ، مَا تَرَكْتُ عَلَيْهِ خِرْقَةً يَتَوَارَى بِهَا، وَ إِذَا أَكْمَلْتُ لَهُ الْإِيمَانَ ابْتَلَيْتُهُ بِضَعْفٍ فِي قُوَّتِهِ وَ قِلَّةٍ فِي رِزْقِهِ، فَإِنْ هُوَ جَزِعَ أَعَدْتُ عَلَيْهِ، وَ إِنْ صَبَرَ بَاهَيْتُ بِهِ مَلَائِكَتِي، أَلَا وَ قَدْ جَعَلْتُ عَلِيّاً عَلَماً لِلنَّاسِ، فَمَنْ تَبِعَهُ كَانَ هَادِياً، وَ مَنْ تَرَكَهُ كَانَ ضَالًّا}}<ref>لسان المیزان، ج۲، ص۲۶۶، ش۱۱۱۲.</ref>.

مقصود [[ابن حجر]] از عبارت {{عربی|و أسند الطوسی عنه بسند له إلی أبی عبدالله جعفر الصادق}} روایتی است که [[شیخ طوسی]] در [[الأمالی]] آن را از [[امام صادق]]{{ع}} گزارش کرده است:

{{عربی|...حدثنا الحسین بن أحمد المالکی،...حدثنا داوود بن کثیر بن أبی خالد الرقی، قال: حدثنا أبو عبدالله{{ع}}، قال: قال [[رسول الله]]{{صل}}: قال [[الله]] -عزوجل-: لو لا أنی أستحیی من [[عبدی]] [[المؤمن]]، ما ترکت علیه خرقة یتواری بها، و إذا أکملت له الإیمان ابتلیته بضعف فی قوته و قلة فی رزقه، فإن هو [[جزع]] أعدت علیه، و إن [[صبر]] باهیت به ملائکتی، ألا و قد جعلت علیا [[علما]] للناس، فمن [[تبعه]] کان هادیا، و من ترکه کان ضالا، لا یحبه إلا [[مؤمن]] و لا یبغضه إلا [[منافق]]}}<ref>الأمالی (طوسی)، ص۳۰۵-۳۰۶، ح۶۱۳.</ref>.

ابن حجر [[امانت]] را در [[نقل حدیث]] رعایت ننموده و عبارت پایانی [[حدیث]] {{متن حدیث|لَا يُحِبُّهُ إِلَّا مُؤْمِنٌ وَ لَا يُبْغِضُهُ إِلَّا مُنَافِقٌ}} را نقل نکرده؛ اما اینکه [[سخن پیامبر]]{{صل}} را درباره [[امام علی]]{{ع}} خبر [[باطل]] دانسته و نوشته است که {{عربی|خبرا باطلا مع کونه معضلا}} گویای [[تعصب]] و [[انکار]] [[حقیقت]] ابن حجر است؛ زیرا حدیث یاد شده، موافق ده‌ها [[حدیثی]] است که از زبان [[رسول خدا]]{{صل}} درباره [[امیرمؤمنان]]{{ع}} رسیده و [[علمای اهل سنت]] نیز گزارش کرده‌اند<ref>ر.ک، الغدیر، ج۱، ص۳۰۱، ذیل ش۲۲؛ ج۳، ص۱۱۸، ح۱۶؛ و....</ref>. أعاذنا الله من [[شرور]] أنفسنا!

[[سید]] [[امین]] نوشته است: {{عربی|و جزم ابن حجر ببطلانه لیس إلا لما فی آخره مما هو کالمتواتر فجعله باطلا و الباطل جعله باطلا}}<ref>أعیان الشیعه، ج۵، ص۴۲۷، ش۹۶۲.</ref>.

[[مذهب]] [[راوی]]

١. {{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمَالِكِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ طَاوُسٍ سَنَةَ إِحْدَى وَ أَرْبَعِينَ وَ مِائَتَيْنِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا{{ع}} إِنَّ لِيَ ابْنَ أَخٍ زَوَّجْتُهُ ابْنَتِي وَ هُوَ يَشْرَبُ الشَّرَابَ وَ يُكْثِرُ ذِكْرَ الطَّلَاقِ فَقَالَ إِذَا كَانَ مِنْ إِخْوَانِكَ فَلَا شَيْءَ عَلَيْهِ وَ إِنْ كَانَ مِنْ هَؤُلَاءِ فَأَبِنْهَا مِنْهُ فَإِنَّهُ عَنَى الْفِرَاقَ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَ لَيْسَ رُوِيَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}}أَنَّهُ قَالَ إِيَّاكُمْ وَ الْمُطَلَّقَاتِ ثَلَاثاً فِي مَجْلِسٍ وَاحِدٍ فَإِنَّهُنَّ ذَوَاتُ أَزْوَاجٍ فَقَالَ ذَاكَ مِنْ إِخْوَانِكُمْ لَا مِنْ هَؤُلَاءِ لِأَنَّهُ مَنْ دَانَ بِدِينِ قَوْمٍ لَزِمَتْهُ أَحْكَامُهُمْ}}<ref>معانی الأخبار، ص۲۶۳، ح۱.</ref>.

٢. {{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَبِي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمَالِكِيُّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي مَحْمُودٍ قَالَ قَالَ الرِّضَا{{ع}}نَحْنُ حُجَجُ اللَّهِ فِي خَلْقِهِ وَ خُلَفَاؤُهُ فِي عِبَادِهِ وَ أُمَنَاؤُهُ عَلَى سِرِّهِ وَ نَحْنُ كَلِمَةُ التَّقْوَى وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى وَ نَحْنُ شُهَدَاءُ اللَّهِ وَ أَعْلَامُهُ فِي بَرِيَّتِهِ بِنَا يُمْسِكُ اللَّهُ {{متن قرآن|السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ أَنْ تَزُولَا}}<ref>خداوند، آسمان‌ها و زمین را از اینکه از جای بروند باز می‌دارد سوره فاطر، آیه ۴۱.</ref> وَ بِنَا {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْغَيْثَ}}<ref>و او باران را فرو می‌فرستد سوره لقمان، آیه ۳۴.</ref> وَ يَنْشُرُ الرَّحْمَةَ وَ لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ مِنَّا ظَاهِرٍ أَوْ خَافٍ وَ لَوْ خَلَتْ يَوْماً بِغَيْرِ حُجَّةٍ لَمَاجَتْ بِأَهْلِهَا كَمَا يَمُوجُ الْبَحْرُ بِأَهْلِهِ}}<ref>کمال الدین، ج۱، ص۲۰۲-۲۰۳، ح۶.</ref>.

۳. {{متن حدیث|حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمَالِكِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ زَيْدٍ الزُّنَادِيُّ: عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى قَالَ: سَمِعْتُ الصَّادِقَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِمَا السَّلَامُ يَقُولُ: الثَّامِنَ عَشَرَ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ عِيدُ اللَّهِ الْأَكْبَرُ مَا طَلَعَتْ عَلَيْهِ شَمْسٌ فِي يَوْمٍ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْهُ، وَ هُوَ [الْيَوْمُ] الَّذِي أَكْمَلَ اللَّهُ فِيهِ دِينَهُ لِخَلْقِهِ وَ أَتَمَّ عَلَيْهِمْ نِعَمَهُ وَ رَضِيَ لَهُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً، وَ مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِيّاً إِلَّا أَقَامَ وَصِيَّهُ فِي مِثْلِ هَذَا الْيَوْمِ دُونَ سَائِرِ الْأَيَّامِ. قَالَ: فَقُلْتُ: يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَمَا نَصْنَعُ فِيهِ فَقَالَ: تَصُومُهُ فَإِنَّ صِيَامَهُ يَعْدِلُ سِتِّينَ شَهْراً، وَ تُحْسِنُ فِيهِ إِلَى نَفْسِكَ وَ عِيَالِكَ وَ مَا مَلَكَتْ عَيْنُكَ بِمَا قَدَرْتَ عَلَيْهِ}}<ref>شواهد التنزیل، ج۱، پانوشت ص۲۰۳.</ref>.

۴. {{متن حدیث|أَخْبَرَنَا أَبُو عَلِيٍّ مُحَمَّدُ بْنُ هَمَّامِ بْنِ سُهَيْلٍ، لَفْظاً: حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ أَبُو عَلِيٍّ الْمَالِكِيُّ: حَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ مُسْلِمٍ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَمْرِو بْنِ الْأَشْعَثِ، عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ الصَّبِيحِ عَنِ الْحَسَنِ الْبَصْرِيِّ، قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى الْحَجَّاجِ فَقَالَ: مَا تَقُولُ يَا حَسَنُ فِي أَبِي تُرَابٍ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ؟ قَالَ: قُلْتُ لَهُ: فِي أَيِّ حَالاتِهِ؟ قَالَ: أَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ؟ أَمْ مِنْ أَهْلِ النَّارِ؟ قَالَ: قُلْتُ: مَا دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَأَعْرِفَ أَهْلَهَا وَ لَا دَخَلْتُ النَّارَ فَأَعْرِفَ أَهْلَهَا وَ إِنِّي لَأَرْجُو أَنْ يَكُونَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ، لِأَنَّهُ أَوَّلُ النَّاسِ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِيمَاناً وَ أَبُو الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ، وَ زَوْجُ فَاطِمَةَ، وَ بَلَاؤُهُ فِي الْإِسْلَامِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} وَ نَصْرُهُ لِرَسُولِ اللَّهِ، وَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى فِيهِ مِنَ الْآيِ بَيِّنٌ...}}<ref>الأربعون حدیثا (رازی)، ص۴۷.</ref>.

۵. {{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَبِي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمَالِكِيُّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي مَحْمُودٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا عَنْ أَبِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ{{ع}} قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} يَا عَلِيُّ أَنْتَ الْمَظْلُومُ مِنْ بَعْدِي فَوَيْلٌ لِمَنْ ظَلَمَكَ وَ اعْتَدَى عَلَيْكَ وَ طُوبَى لِمَنْ تَبِعَكَ وَ لَمْ يَخْتَرْ عَلَيْكَ يَا عَلِيُّ أَنْتَ الْمُقَاتِلُ بَعْدِي فَوَيْلٌ لِمَنْ قَاتَلَكَ وَ طُوبَى لِمَنْ قَاتَلَ مَعَكَ يَا عَلِيُّ أَنْتَ الَّذِي تَنْطِقُ بِكَلَامِي وَ تَتَكَلَّمُ بِلِسَانِي بَعْدِي فَوَيْلٌ لِمَنْ رَدَّ عَلَيْكَ وَ طُوبَى لِمَنْ قَبِلَ كَلَامَكَ يَا عَلِيُّ...}}<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۰۳، ح۶۳.</ref>.

۶. {{متن حدیث|حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمَالِكِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ هِلَالٍ الْعَبَرْتَائِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: صُومُوا شَعْبَانَ وَ اغْتَسِلُوا لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْهُ {{متن قرآن|ذَلِكَ تَخْفِيفٌ مِنْ رَبِّكُمْ}}<ref>این آسانگیری و بخشایشی از سوی پروردگار شماست سوره بقره، آیه ۱۷۸.</ref>}}<ref>تهذیب الأحکام، ج۱، ص۱۱۷، ح۳۰۸.</ref>.

۷. {{متن حدیث|قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْعَبَّاسِ رَحِمَهُ اللَّهُ: حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ الْمَالِكِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ أَبِي عَيَّاشٍ عَنْ سُلَيْمِ بْنِ قَيْسٍ الْهِلَالِيِّ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ، أَنَّهُ قَالَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ: {{متن قرآن|مَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ}}<ref>آنچه خداوند از (دارایی‌های) اهل این شهرها بر پیامبرش (به غنیمت) بازگرداند از آن خداوند و پیامبر و خویشاوند و یتیمان و مستمندان و در راه مانده است تا میان توانگران شما دست به دست نگردد و آنچه پیامبر به شما می‌دهد بگیرید و از آنچه شما را از آن باز می‌دارد دست بکشید و از خداوند پروا کنید که خداوند، سخت کیفر است سوره حشر، آیه ۷.</ref> وَ ظُلْمَ آلِ مُحَمَّدٍ، {{متن قرآن|أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ}}<ref>و بدانید که خداوند سخت کیفر است سوره بقره، آیه ۱۹۶.</ref> لِمَنْ ظَلَمَهُمْ}}<ref>کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج۲، ص۹۴۸.</ref>.

بر این اساس، در کتاب موسوعة طبقات الفقهاء او را از [[علما]] و [[فقهای امامیه]] به شمار آورده است<ref>موسوعة طبقات الفقهاء، ج۴، ص۱۵۸، ش۱۳۷۳: {{عربی|أحد علماء الإمامیة}}.</ref>.

[[طبقه راوی]]

[[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] [[راوی]] مشخص نیست؛ ولی [[شیخ طوسی]] او را از [[اصحاب امام عسکری]]{{ع}} دانسته و در [[سال ۲۴۱ هجری]] [[قمری]] از [[عبدالله بن طاووس]] [[حدیث]] می‌شنیده است<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۱۰، ح۷۴: {{عربی|حدثنا أبی قال: حدثنا الحسن بن أحمد المالکی قال: حدثنا عبدالله بن طاوس سنة إحدی و أربعین و مائتین قال:...}}.</ref> و به قرینه [[روایت]] [[ابو طالب انباری]] متوفای [[سال ۳۵۶ هجری]] قمری<ref>رجال النجاشی، ص۲۳۳، ش۶۱۷: {{عربی|و مات أبو طالب بواسط سنة ست و خمسین و ثلاثمائة}}.</ref> از [[حسن بن احمد]] المالکی استفاده می‌شود که وی تا اواخر [[قرن سوم]] و اوایل [[قرن چهارم]] زنده بوده است.

[[استادان]] و [[شاگردان راوی]]

در طرق و [[اسناد]] از افرادی مانند [[محمد بن عیسی بن عبید الیقطینی]]، أحمد المالکی (پدرش)، عبدالله بن طاوس، أحمد بن هلال العبرتائی، [[ابو هاشم الجعفری]]، [[محمد بن الولید]] الرقی معروف به [[شباب]] صیرفی، أحمد بن هلال الکرخی<ref>کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج۲، ص۹۴۸؛ عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۰۳، ح۶۳؛ معانی الأخبار، ص۲۶۳، ح۱؛ تهذیب الأحکام، ج۱، ص۱۱۷، ح۳۰۸؛ إعلام الوری، ج۲، ص۱۱۷؛ رجال النجاشی، ص۱۵۶، (ش ۴۱۰) و ۴۱۹، (ش ۱۱۲۰).</ref> [[روایت]] کرده که از استادان [[حدیثی]] وی شمرده می‌شوند و [[محمد بن العباس]]، [[علی بن الحسین بن بابویه]]، [[الحسین بن محمد بن الفرزدق القطعی البزاز]]، [[محمد بن همام بن سهیل]] [[بغدادی]]، [[أبو طالب]] عبدالله بن أحمد بن [[یعقوب]]، [[ابن عقده]] [[کوفی]]، [[محمد بن الحسن]] بن [[بندار]] القمی}}<ref>کتاب [[سلیم بن قیس]] الهلالی، ج۲، ص۹۴۸؛ [[عیون أخبار الرضا]]{{ع}}، ج۱، ص۳۰۳، ح۶۳؛ [[تهذیب الأحکام]]، ج۱، ص۱۱۷، ح۳۰۸؛ [[الأمالی]] ([[طوسی]])، ص۳۰۵، ح۶۱۳؛ [[إعلام الوری]]، ج۲، ص۱۱۷؛ الولایه (ابن عقده)، ص۱۰۳؛ [[رجال الکشی]] (إختیار معرفة الرجال)، ص۶۰۴، ح۱۱۲۳.

[[آیة الله خویی]] با استناد به عبارت [[شیخ طوسی]] در [[ترجمه]] [[علی بن یقطین]] (و رواه [[محمد بن علی بن الحسین]]، عن الحسین بن أحمد المالکی ([[الفهرست]] (طوسی)، ص۲۷۱، ش۳۸۹)) او را از [[مشایخ]] [[صدوق]] دانسته است: معجم [[رجال الحدیث]]، ج۶، ص۲۱۳، ش۳۳۱۲: {{عربی|الحسین بن أحمد المالکی: من مشایخ الصدوق روی عن أحمد بن هلال، ذکره الشیخ فی ترجمة علی بن یقطین ۳۹۰}} که صحیح نیست، چنان که گذشت.</ref> از ایشان روایت کردند که از شاگردانش به شمار می‌روند.

جایگاه حدیثی [[راوی]]

۱. قرار گرفتن نام وی در مشیخه [[شیخ صدوق]]<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۲۸، طریق شیخ صدوق به ابراهیم بن ابی محمود.</ref>. [[علامه مامقانی]] نوشته است: {{عربی|و هذا یدل علی وثاقته عنده و اعتماده علیه}}<ref>تنقیح المقال، ج۱۸، ص۳۷۸، ش۴۹۶۸.</ref>.

۲. [[اتحاد راوی]] با [[حسن بن مالک]] القمی که [[شیخ طوسی]] او را [[توثیق]] نموده است<ref>رجال الطوسی، ص۳۸۵، ش۵۶۷۱: {{عربی|الحسین بن مالک القمی ثقة}}؛ در رجال ابن داود به گزارش از رجال الطوسی الحسن ثبت شده است و علامه شوشتری نوشته است: {{عربی|نسخة ابن داوود من رجال الشیخ بخط مصنفه، فالمتبع ما قاله}}. (قاموس الرجال، ج۳، ص۳۴۶، ش۲۰۱۱).</ref>. [[وحید بهبهانی]] در عنوان [[الحسن بن احمد]] المالکی نوشته است: {{عربی|قیل: إنه الحسن بن مالک الأشعری القمی الثقة، الذی هو من ذی نسبة إلی جدهم مالک الأحوص الأشعری}}<ref>منهج المقال، ج۴، ص۱۷، ش۴۲۶.</ref>.

[[علامه شوشتری]] در رد این احتمال نوشته است: {{عربی|یرد علی احتماله: أولا أن هذا الحسن و ذاک الحسین و ثانیا هذا ابن أحمد و ذاک ابن مالک و ثالثا أن هذا من أصحاب العسکری{{ع}} و ذاک من أصحاب [[الهادی]]{{ع}} و رابعا أنه من أین [[جعل]] ذاک الأشعری؟ و خامسا من أین [[نسب]] واحد من ولد مالک (مع کثرتهم فی المحدثین) إلیه حتی ینسب هذا إلیه؟ بل یقال فی کل منهم: الأشعری و مالک هو مالک بن الأحوص، لا مالک الأحوص و قد ذکر فی لباب أنساب السمعانی نسبة المالکی إلی جمع کثیر، و لم یذکر فیهم مالک بن الأحوص هذا}}<ref>قاموس الرجال، ج۳، ص۱۹۲، ش۱۸۴۴.</ref>.

منشأ توهم [[اتحاد]] [[حسین بن احمد]] المالکی با حسن بن مالک [[اشعری]] وصف [[راوی]] به المالکی است. به [[پندار]] وحید بهبهانی این وصف (المالکی) به جهت انتساب به مالک بن الأحوص بوده است، در حالی که از روی انتساب به [[مالک بن حبیب]] است، چنان که در عبارت [[خطیب بغدادی]] و [[ذهبی]] گذشت<ref>{{عربی|...المالکی من بنی مالک بن حبیب}}. (تاریخ الإسلام، ج۲۲، ص۱۳۲، ش۴؛ تاریخ بغداد، ج۸، ص۴، ش۴۰۳۴).</ref>.

[[روایت]] اجلای [[اصحاب]] از [[راوی]]

۱. [[محمد بن همام]] [[بغدادی]]<ref>ر.ک: الأمالی (طوسی)، ص۳۰۶، ح۶۱۴: {{عربی|أخبرنا ابن همام، قال: حدثنا الحسین بن أحمد المالکی}}.</ref> که [[شیخ طوسی]] وی را [[ثقه]] و از [[مشایخ]] [[اجازه]] دانسته و نوشته است: {{عربی|جلیل القدر، ثقة، روی عنه التلعکبری و سمع منه أولا سنة ثلاث و عشرین و ثلاثمائة و له منه إجازة، و مات سنة اثنتین و ثلاثین و ثلاثمائة}}<ref>رجال الطوسی، ص۴۳۹، ش۶۲۷۰.</ref>.

۲. [[محمد بن عباس]]<ref>ر.ک: تأویل الآیات الظاهرة، ج۲، ص۵۳۲، ح۱۶: {{عربی|قال محمد بن العباس حدثنا الحسین بن أحمد المالکی، عن محمد بن عیسی}}؛ و....</ref>: [[محمد بن العباس]] بن علی بن [[مروان]] بن ماهیار معروف به ابن الحجام که [[نجاشی]] درباره‌اش نوشته است: {{عربی|ثقة ثقة، من أصحابنا، عین، سدید، کثیر الحدیث}}<ref>رجال النجاشی، ص۳۷۹، ش۱۰۳۰.</ref>.

۳. [[علی بن الحسین بن بابویه]]<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۱۰: {{عربی|حدثنا أبی، قال: حدثنا الحسن بن أحمد المالکی}}.</ref> که نجاشی درباره‌اش نوشته است: {{عربی|شیخ القمیین فی عصره، و متقدمهم، و فقیههم، و ثقتهم}}<ref>رجال النجاشی، ص۲۶۱، ش۶۸۴.</ref>.

۴. [[احمد بن محمد بن سعید]] معروف به [[ابن عقده]]<ref>رجال النجاشی، ص۴۱۹، ش۱۱۲۰: {{عربی|حدثنا أحمد بن محمد بن سعید قال: حدثنا الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب المالکی}}.</ref> که شیخ طوسی درباره‌اش نوشته است:

{{عربی|و أمره فی الثقة و الجلالة و عظم الحفظ أشهر من أن یذکر}}<ref>الفهرست (طوسی)، ص۶۸، ش۸۶.</ref>.

۵. نجاشی: {{عربی|هذا رجل جلیل فی أصحاب الحدیث مشهور بالحفظ الحکایات تختلف عنه فی الحفظ و عظمه... و ذکره أصحابنا لاختلاطه بهم، و مداخلته إیاهم، و عظم محله، و ثقته، و أمانته}}<ref>رجال النجاشی، ص۹۴، ش۲۳۳.</ref>.

۶. [[محمد بن یعقوب کلینی]]<ref>الکافی، ج۱، ص۳۴۲، ح۲۹: الحسین بن أحمد، عن أحمد بن هلال.</ref> که نجاشی در [[ترجمه]] [[کلینی]] نوشته است: {{عربی|شیخ أصحابنا بالری و کان أوثق الناس و أثبتهم فی الحدیث}}<ref>رجال النجاشی، ص۳۷۷، ش۱۰۲۶.</ref>.

[[رجالیان سنی]] نیز او را [[ستایش]] کردند؛ مانند [[ابن عساکر]]: {{عربی|و ما علمت منه إلا خیرا}}<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۲۱، ش۱۴۹۴.</ref>.

نکته

در مقصود از این عنوان [[اختلاف]] است: [[آیة الله خویی]] در عنوان الحسین بن احمد نوشته است: {{عربی|وقع بهذا العنوان فی أسناد جملة من الروایات، فقد روی عن أحمد بن هلال الکافی: الجزء ١، کتاب الحجة ۴، باب فی الغیبة ٨٠، الحدیث ۲۹... أقول: الحسین بن أحمد هذا مشترک بین جماعة و التمییز إنما هو بالراوی و المروی عنه}}<ref>معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۲۰۵، ش۳۲۸۷.</ref>.

[[علامه مجلسی]] و [[آیة الله]] [[بروجردی]]، [[حسین بن احمد]] را [[مصحف]] [[حسین بن محمد]] دانسته و آن را به [[حسین بن محمد اشعری]] برگردانده‌اند<ref>مرآة العقول، ج۲۶، ص۲۴۳: {{عربی|بل الظاهر الصواب الحسین عن أحمد بن هلال کما یدل علیه سند الخبر الذی بعده، و الحسین هو ابن محمد الأشعری و یحتمل ابن أحمد أیضا}}؛ الموسوعة الرجالیه، ج۱، ص۱۵۵-۱۵۶: {{عربی|یحتمل کون الحسین فی الحدیثین الحسین بن محمد الأشعری کذا فیما یأتی بعدها}}.</ref> و مقصود از حسین بن محمد اشعری، [[حسین بن]] [[محمد بن عمران]] بن أبی بکر الأشعری القمی؛ [[أبو عبدالله]] است که از مشایخ کلینی است و در [[کتاب الکافی]] فراوان از وی با عنوان [[الحسین بن محمد]] [[روایت]] کرده است<ref>۶۲۸ مورد.</ref>.

[[نجاشی]] درباره [[راوی]] مورد بحث نوشته است: {{عربی|ثقة. له کتاب النوادر، أخبرناه محمد بن محمد، عن أبی غالب الزراری، عن محمد بن یعقوب، عنه}}<ref>رجال النجاشی، ص۶۶، ش۱۵۶.</ref>.

[[آیة الله تبریزی]] و آیة الله شبیری زنجانی، عنوان الحسین بن احمد را صحیح دانسته و نوشته‌اند [[حسین بن]] [[احمد بن عبدالله]] بن وهب [[مالکی]] مراد است که در بعضی طرق از [[احمد بن هلال]] [[روایت]] کرده است<ref>الموسوعة الرجالیه (ترتیب أسانید [[کتاب الکافی]])، ج۱، ص۲۸-۲۹، ش۱۰:

{{عربی|الحسین بن أحمد. روی المصنف فی هذا الکتاب فی أربعة مواضع عن الحسین بن أحمد و فی واحد منها: الحسین بن أحمد بن هلال، یأتی فی محله وقوع التصحیف فیه. المراد به هو الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب المالکی، ذکره الشیخ فی ترجمة علی بن یقطین، و النجاشی فی رجاله فی ترجمة محمد بن الفرج الرخجی، و فی ترجمة داوود بن کثیر الرقی، و فی ترجمة عبدالله بن سعید بن حیان بن أبجر الکنانی، و صرح فی ترجمة مروان بن مسلم بروایته عن أحمد بن هلال، و هو من مشایخ الصدوق أیضا. ذکره الشیخ فی رجاله فی أصحاب العسکری{{ع}}، إلا أن فیه: [[الحسن]] بن أحمد المالکی.</ref>.

تحقیق و بررسی

بررسی طرق و [[اسناد]] نشان می‌دهد که [[راوی]] احمد بن هلال همان [[حسین بن احمد]] است؛ نه [[حسین بن محمد]] الأشعری؛ زیرا در هیچ موردی یافت نشده که حسین بن محمد الأشعری از احمد بن هلال روایت کرده باشد؛ ولی حسین بن احمد از احمد بن هلال روایت کرده، بلکه در بعضی اسناد دیده شده که حسین بن محمد الأشعری با دو واسطه از احمد بن هلال روایت کرده است؛ برای نمونه:

{{متن حدیث|الحسین بن محمد، عن معلی بن محمد، عن أحمد بن محمد بن عبدالله، عن أحمد بن هلال، عن أمیة بن علی، عن داوود الرقی قال: سألت أبا عبدالله{{ع}} عن قول [[الله]] -تبارک و تعالی-: {{متن قرآن|وَمَا تُغْنِي الْآيَاتُ وَالنُّذُرُ عَنْ قَوْمٍ لَا يُؤْمِنُونَ}}<ref>بگو: بنگرید که در آسمان‌ها و زمین چیست؟ و (این) نشانه‌ها و بیم دادن برای گروهی که ایمان ندارند سودی ندارد سوره یونس، آیه ۱۰۱.</ref> قال: الآیات هم الأئمة و النذر هم الأنبیاء{{عم}}}}<ref>الکافی، ج۱، ص۲۰۷، ح۱.</ref>.

آری! اتحادش با الحسین بن [[عبدالله بن وهب]] مذکور در [[رجال اهل سنت]]، [[اتحاد]] در نام، [[کنیه]] و [[لقب]] است.

[[ابن عساکر]] از الحسین بن أحمد بن [[عبدالله بن وهب]] بن علی؛ [[ابو علی]] الآمدی المالکی<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۲۱، ش۱۴۹۵.</ref> یاد کرده که مطابق است با الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب أبو علی المالکی<ref>الأمالی (طوسی)، ص۴۵۸، ح۱۰۲۳.</ref> و الحسین بن أحمد بن عبدالله بن وهب بن [[عبدالعزیز]] أبو علی الآمدی که در [[اسناد روایات]] ما واقع شده است<ref>الأمالی (طوسی)، ص۴۹۷، ح۱۰۸۹.</ref>.

در پایان به نمونه‌ای از [[روایات]] [[حسین بن احمد]] المالکی که در کتب [[سنّی]] گزارش شده است اشاره می‌شود:

{{عربی|حدثنا الحسن بن أحمد المالکی و القاسم بن عباد بالبصرة قالا: ثنا لوین، ثنا بن عیینة، عن أبی جعفر، عن إبراهیم بن سعد، عن أبیه قال: کنت عند النبی{{صل}} و عنده [[قوم]] فدخل علی -[[رضی]] [[الله تعالی]] عنه- فلما دخل قال: اخرجوا فلما خرجوا تلاوموا فقال بعضهم لبعض: و [[الله]]! ما أخرجنا فارجعوا فقال النبی{{صل}}: والله! ما أدخلته و أخرجتکم ولکن الله -عزوجل- أدخله و أخرجکم قال لوین: ثنا به بن عیینة [[مرة]] أخری، عن إبراهیم بن [[سعد بن أبی وقاص]] لم یجاوز به}}<ref>طبقات المحدثین، ج۲، ص۱۴۴-۱۴۵، ح۱۶۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص363-365.</ref>