گستره عصمت معصومان مشتمل بر چه اموری است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

گستره عصمت معصومان مشتمل بر چه اموری است؟ (پرسش) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۲ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۲۹

۳۳٬۳۰۱ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۲ اکتبر ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

فرقانی

مدیران

۱۱٬۱۴۹

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه ==
 {{جعبه اطلاعات پرسش
 | موضوع اصلی = [[عصمت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ عصمت]]
@@ خط ۵: / خط ۶: @@
 | مدخل اصلی = [[گستره عصمت]]
 | موضوعات وابسته =
-| تعداد پاسخ = ۱
+| تعداد پاسخ = 2
 }}
 '''گستره عصمت معصومان مشتمل بر چه اموری است؟ ''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[عصمت (پرسش)|عصمت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[عصمت]]''' مراجعه شود.
-== پاسخ نخست ==
+== پاسخ جامع اجمالی ==
-[[پرونده:334567.jpg|بندانگشتی|راست|100px|[[محمد حسین فاریاب|فاریاب]]]]
+گستره عصمت معصومان به دو بخش قابل تقسیم است یکی گستره زمانی و دیگری گستره متعلق
-حجت الاسلام و المسلمین دکتر [[محمد حسین فاریاب]] در کتاب ''«[[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]»'' در این‌باره گفته‌ است:
-«'''[[عصمت]] از [[گناه]]''': غالب روایاتی که تاکنون از متون [[شیعه]] و [[سنی]] نقل شد، بیانگر این قسم از عصمت بودند. برای نمونه می‌توان به روایتی که [[فرات]] [[کوفی]] از این عباس نقل می‌کند، اشاره کرد که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|فَوَ اللَّهِ [وَ اللَّهِ‌] {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> فَأَنَا وَ أَهْلُ بَيْتِي مُطَهَّرُونَ مِنَ الْآفَاتِ وَ الذُّنُوبِ‌}}<ref>فرات بن ابراهیم کوفی، تفسیر فرات کوفی، ص۳۴۰. نیز ر.ک: جلال الدین عبدالرحمن ابن بکر سیوطی، الدر المنثور، ج۵، ص۱۹۹؛ محمد بن علی شوکانی، فتح القدیر، ج۴، ص۲۸۰.</ref>.
+'''گستره زمانی'''
-در این [[روایت]]، بر عصمت از گناه تأکید شده است و بر اساس آن، معصومانی که در سطور پیشین از آنان یاد شد، از همه [[گناهان]] معصوم‌اند.
-'''[[عصمت از خطیئه]]''': در برخی [[روایات نبوی]]، افزون بر [[عصمت از گناهان]]، بر عصمت از «[[خطیئه]]» نیز تأکید شده است. محمدبن علی، تمیمی از [[امام رضا]] {{ع}}، و ایشان از اجداد طاهرینش، و آنان از [[پیامبر گرامی اسلام]] نقل کرده‌اند که [[پیامبر خدا]] {{صل}} و [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[برگزیدگان خدا]] و از همه گناهان و خطیئات معصوم‌اند: {{متن حدیث|فَإِنَّهُمْ خِيَرَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَفْوَتُهُ وَ هُمُ الْمَعْصُومُونَ مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ وَ خَطِيئَةٍ}}<ref>محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، الامالی، ص۵۸۳.</ref>.
+گستره زمانی نیز خود مشتمل بر دو بخش است
-لغویون در تبیین {{متن حدیث|خَطِيئَةٍ}} بر این نظرند که این واژه از ریشه «[[خطأ]]»، به معنای [[ضد]] «صواب» گرفته شده است. با وجود این، آنان بر این مطلب تأکید کرده‌اند که این واژه به معنای گناه نیز به کار رفته و در مواردی نیز برای گناهی که غیرعمد انجام شده است، به کار می‌رود<ref>ر.ک: خلیل بن احمد فراهیدی، العین، ج۴، ص۲۹۲؛ اسماعیل بن حماد جوهری، صحاح، ج۱، ص۴۷-۴۸؛ محمد بن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۶۵؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات، ص۲۸۷.</ref>.
+'''عصمت پیش از تصدی منصب  ([[نبوت]] یا [[امامت]])'''
-در [[آیات قرآن کریم]] و [[روایات نبوی]]، این واژه هنگامی که به [[تنهایی]] به کار رفته، عمدتاً به معنای [[گناه]] و [[معصیت]] بوده است؛ چنان که در [[قرآن کریم]] می‌خوانیم: {{متن قرآن|وَالَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ}}<ref>«و همان که امید می‌برم در روز پاداش و کیفر لغزش مرا ببخشاید» سوره شعراء، آیه ۸۲.</ref>.
-[[پیامبر اکرم]] {{صل}} درباره کسی که [[وضو]] گرفته است و به سوی [[مسجد]] گام برمی‌دارد تا [[نماز]] بخواند، فرمودند: {{متن حدیث|لَمْ يَخْطُ خُطْوَةً إِلاَّ رَفَعَهُ اللَّهُ بِهَا دَرَجَةً، وَحَطَّ عَنْهُ خَطِيئَةً، حَتَّى يَدْخُلَ الْمَسْجِدَ}}<ref>محمد بن اسماعیل بخاری، الصحیح، ج۱، ص۱۲۲.</ref>؛ «هر گامی که برمی‌دارد، [[خداوند]] یک درجه او را بالا می‌برد، و خطیئه‌ای از او محو می‌شود تا آنکه وارد مسجد شود».
+{{اصلی|عصمت پیش از تصدی منصب}}
-ایشان در روایتی دیگر فرمودند: {{متن حدیث|الْقَتْلُ فِي سَبِيلِ الله يُكَفِّرُ كُلَّ خَطِيئَةٍ}}<ref>محمد بن عیسی ترمذی، سنن ترمذی، تحقیق: عبدالوهاب بن عبداللطیف، ج۳، ص۹۷.</ref>.
+بحث از [[قلمرو عصمت]] [[معصومان]] اعم از [[پیامبران]] و [[امامان]] و نیز تفکیک این بحث به قبل از تصدی منصب [[نبوت]] و امامت و پس از آن تا عصر [[امامان اهل بیت]]{{ع}} دیده و شنیده نشده چه اینکه گویا تأکید [[ائمه]] در دوران حضور بیشتر بر تثبیت اصل مسأله [[عصمت]] بوده است. به نظر می‌رسد این مسأله تا [[زمان]] مرحوم [[شیخ صدوق]] مطرح نبوده و در طول حیات [[فکری]] ایشان به تبع بحث از گناهان صغیره و کبیره، تفکیک [[عصمت پیامبران]] مطرح و به [[عصمت امام]] نیز کشیده شد. ایشان [[ضرورت عصمت پیامبران]] و به تبع آن، امامان را از برخی گناهان صغیره، پیش از تصدی منصب امامت [[نفی]] و پس از ایشان نیز [[شیخ مفید]] همین نظریه را [[اختیار]] کرد<ref>استادی، رضا، پاسخ به چالش‌های فکری در بحث عصمت و امامت، ماهنامه معرفت، شماره۳۷، ص۳۶.</ref>.<ref>[[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]؛ [[احمد حسین شریفی|شریفی، احمد حسین]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]]، ص۶۹.</ref>
-روشن است که مقصود از [[خطیئه]] در این [[روایات]]، همان گناه و [[عصیان]] است؛ زیرا اساساً ارتکاب [[اشتباه]]، مستوجب [[عقاب]] یا ملامتی نیست، تا قابلیت رفع داشته باشد.
-با وجود این، در [[آیات]] و روایاتی نیز خطیئه با واژه «[[ذنب]]» همراه است که می‌تواند به معنای گناه غیرعمدی باشد؛ چنان که در قرآن کریم آمده است: {{متن قرآن|وَمَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا}}<ref>«و هر کس خطایی یا گناهی کند سپس آن را به گردن بی‌گناهی اندازد بار بهتان و گناهی آشکار را بر دوش کشیده است» سوره نساء، آیه ۱۱۲.</ref>.
+'''عصمت پس از تصدی منصب (نبوت یا امامت)'''
-در این [[آیه]] واژه‌های «خطیئه» و «[[اثم]]»، در پی هم آمده‌اند، و چنان که برخی [[مفسران]] گفته‌اند، مقصود از «خطیئه» همان گناه غیرعمدی است<ref>محمد بن جریر طبری، جامع البیان، ج۵، ص۱۷۶؛ محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۳، ص۳۲۲؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۶۶؛ محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، کنز الدقائق، ج۳، ص۵۳۵.</ref>.
-پیامبر اکرم {{صل}} همچنین ضمن دعایی که به [[زید بن ثابت]] [[آموزش]] دادند، فرمودند: {{متن حدیث|وَ أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ أَوْ أَعْتَدِيَ أَوْ يُعْتَدَى عَلَيَّ أَوْ أَكْتَسِبَ خَطِيئَةً أَوْ ذَنْباً لاَ تَغْفِرُهُ}}<ref>محمد بن محمد حاکم نیسابوری، المستدرک، تحقیق: یوسف مرعشلی، ج۱، ص۵۱۶.</ref>.
+{{اصلی|عصمت پس از تصدی منصب}}
-در این [[روایت]]، [[پیامبر اکرم]] {{صل}} واژه «[[ذنب]]» را به واژه «[[خطیئه]]» عطف کرده‌اند، و ظاهر عطف، تغادر میان معطوف و معطوف علیه است، و چنان که لغویون نیز تصریح کرده‌اند، مقصود از آن در اینجا می‌تواند همان [[گناه]] غیرعمدی باشد<ref>در مقدمه درباره مفهوم «گناه غیر عمدی» به تفصیل سخن گفتیم.</ref>.»<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۹۷.</ref>
+یکی از مسائل مورد اتفاق اندیشمندان امامیه در این قرون و حتی امروز، ضرورت عصمت پیامبران [[امامان معصوم]] از [[گناه]] پس از تصدی منصب نبوت و امامت است. تصریح به این مسأله دست کم از دوران امامان معصوم{{ع}} مطرح شده و تا به امروز نیز ادامه داشته است<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۴۱۲.</ref>. این بخش خود به چهار قسم دیگر تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:
+# [[عصمت در تلقی وحی|عصمت در تلقی]] و [[عصمت در ابلاغ وحی|ابلاغ وحی]]؛
+# [[عصمت در تفسیر وحی|عصمت در تفسیر]] و [[عصمت در تبیین وحی|تبیین وحی]]؛
+# [[عصمت از اشتباه]]، [[عصمت از خطا|خطا]] و [[عصمت از فراموشی|فراموشی]] در انجام [[تکالیف]] شخصی و [[اجتماعی]]؛
+# [[عصمت از گناه]].
+یکی از [[وظایف انبیا]]، دریافت وحی از [[خداوند متعال]] و رساندن آن به [[مردم]] است که بالاترین مرتبه [[عصمت]] و قوام [[نبوت]] به شمار می‌رود. بیشتر متکلمان شیعه و [[سنی]]، [[عصمت انبیا]] در این مراحل ـ دست کم در [[دروغگو]] نبودن در مقام تبلیغ ـ را قبول دارند<ref>شرح الأسماء الحسنى، ج۲، ص۳۶؛ ر.ک: أبو عبدالله محمد بن عبدالباقی الزرقانی المصری المالکی، شرح المواهب اللدنیه بالمنح المحمدیه، ج۵، ص۳۱۴؛ گوهر مراد، ص۴۲۱؛ ایجی، المواقف، ص۳۵۸.</ref>.
+عصمت در این مرحله دو بخش دارد:
+# [[عصمت از دروغ]]؛
+# [[عصمت از خطا در تلقی وحی|عصمت از خطا در تلقّی و دریافت و فهم وحی]] و [[عصمت در تبلیغ وحی|رساندن آن به مردم]].<ref>برای مطالعه بیشتر ر.ک: سبحانی، شیخ جعفر، منشور جاوید، ج ۵، ص ۳۳ـ۳۶؛ منشور عقاید امامیه، ص۱۱۰.</ref>.<ref>[[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]؛ [[احمد حسین شریفی|شریفی، احمد حسین]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]]، ۱۱۲ـ۱۱۰.</ref>
+'''گستره متعلق (ابعاد عصمت)'''
+مقصود از «گستره متعلق»، ابعادی است که [[امام]]{{ع}} در آنها [[معصوم]] است. به بیان دیگر می‌‌توان [[عصمت امام]] را از جنبه‌های متعددی بررسی و آنها را در دو بخش کلی مطرح کرد:
+'''[[عصمت عملی]]'''
+مقصود از عصمت عملی آن است که بدانیم امام در کدامیک از [[اعمال]] خود به [[استعانت]] [[خداوند]] معصوم است. این بخش خود به انواعی قابل تقسیم است:
+# [[عصمت از گناهان]] صغیره و کبیره، پیش یا پس از دریافت منصب: تمامی متکلمان شیعه، [[پیامبران الهی]] و [[امامان]] اثنی عشر را از انجام کلیه گناهان صغیره و کبیره، قبل و پس از تصدی منصب، [[معصوم]] می‌دانند و اختلافی در این خصوص میان آنها وجود ندارد<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۲۷۹ ـ ۳۸۰.</ref>. در برخی [[روایات نبوی]]، افزون بر [[عصمت از گناهان]]، بر عصمت از «[[خطیئه]]» نیز تأکید شده است. محمدبن علی، تمیمی از [[امام رضا]] {{ع}}، و ایشان از اجداد طاهرینش، و آنان از [[پیامبر گرامی اسلام]] نقل کرده‌اند که [[پیامبر خدا]] {{صل}} و [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[برگزیدگان خدا]] و از همه گناهان و خطیئات معصوم‌اند: {{متن حدیث|فَإِنَّهُمْ خِيَرَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَفْوَتُهُ وَ هُمُ الْمَعْصُومُونَ مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ وَ خَطِيئَةٍ}}<ref>محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، الامالی، ص۵۸۳.</ref>. لغویون در تبیین {{متن حدیث|خَطِيئَةٍ}} بر این نظرند که این واژه از ریشه «[[خطأ]]»، به معنای [[ضد]] «صواب» گرفته شده است. با وجود این، آنان بر این مطلب تأکید کرده‌اند که این واژه به معنای گناه نیز به کار رفته و در مواردی نیز برای گناهی که غیرعمد انجام شده است، به کار می‌رود<ref>ر.ک: خلیل بن احمد فراهیدی، العین، ج۴، ص۲۹۲؛ اسماعیل بن حماد جوهری، صحاح، ج۱، ص۴۷-۴۸؛ محمد بن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۶۵؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات، ص۲۸۷.</ref>. در [[آیات قرآن کریم]] و [[روایات نبوی]]، این واژه هنگامی که به [[تنهایی]] به کار رفته، عمدتاً به معنای [[گناه]] و [[معصیت]] بوده است؛ چنان که در [[قرآن کریم]] می‌خوانیم: {{متن قرآن|وَالَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ}}<ref>«و همان که امید می‌برم در روز پاداش و کیفر لغزش مرا ببخشاید» سوره شعراء، آیه ۸۲.</ref>. با وجود این، در [[آیات]] و روایاتی نیز خطیئه با واژه «[[ذنب]]» همراه است که می‌تواند به معنای گناه غیرعمدی باشد؛ چنان که در قرآن کریم آمده است: {{متن قرآن|وَمَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا}}<ref>«و هر کس خطایی یا گناهی کند سپس آن را به گردن بی‌گناهی اندازد بار بهتان و گناهی آشکار را بر دوش کشیده است» سوره نساء، آیه ۱۱۲.</ref>. در این [[آیه]] واژه‌های «خطیئه» و «[[اثم]]»، در پی هم آمده‌اند، و چنان که برخی [[مفسران]] گفته‌اند، مقصود از «خطیئه» همان گناه غیرعمدی است<ref>محمد بن جریر طبری، جامع البیان، ج۵، ص۱۷۶؛ محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۳، ص۳۲۲؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۶۶؛ محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، کنز الدقائق، ج۳، ص۵۳۵.</ref>.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۹۷.</ref>
+# عصمت از اشتباه و خطا در مرحله عمل به [[دین]]، پیش یا پس از دریافت منصب: [[اشتباه]] در عمل به دین می‌تواند دو گونه باشد:
+## اشتباهی که به یک عمل [[قبیح]] در عالم نینجامد: مانند اشتباه در ادای [[واجبات]]، از قبیل [[نماز]] یا [[خواب]] ماندن در وقت نماز.
+## اشتباهی که به یک عمل قبیح در [[جهان]] بینجامد: مانند اینکه کسی بدون [[علم]] یا [[اختیار]]، مرتکب عمل شراب‌خواری شود که به این قسم گناه سهوی گفته می‌شود. اساساً «گناه سهوی» مفهوم روشنی ندارد. تنها تصویری که از گناه سهوی به ذهن می‌رسد این است که عملی ـ مانند شراب‌خواری یا [[قتل]] ـ در متن واقع [[قبیح]] باشد و شخص بدون علم به موضوع یا [[حکم]] و یا بدون قصد آن را انجام دهد. حال هرچند مرتکب این عمل را نمی‌توان گناهکار به شمار آورد، نفس عمل، قبیح بوده است. حال وقتی می‌گوییم [[امام]] از گناه سهوی [[معصوم]] است، بدین معناست که هیچ عمل قبیحی، حتی بدون علم و [[اختیار]] نیز از او صادر نمی‌شود<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۳۹ و ۳۸.</ref>.
+# عصمت از سهو: [[مرحوم صدوق]] به همراه استاد خود ابن ولید، با ادعای وجود [[روایات]] فراوانی مبنی بر وقوع [[سهو]] و به تعبیر دقیق‌تر، اسهاء از [[پیامبر خاتم]]{{صل}}، [[ضرورت عصمت]] آن حضرت از اشتباه در [[نماز]]<ref>ر.ک: صدوق، عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۲۰۳.</ref> و نیز [[خواب]] ماندن از نماز<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۳۶۰-۳۵۸، ح۱۰۳۱.</ref>را [[نفی]] می‌کند. اما پس از او مرحوم [[شیخ مفید]] قاطعانه امکان [[اشتباه]] [[امام]] در نماز<ref>مفید، محمدبن محمد بن نعمان، الفصول المختارة، ص۱۰۴.</ref> و به طور کلی عمل به [[دین]] را رد نموده و امام را از چنین اشتباهاتی [[معصوم]] می‌داند<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۴۱۳ ـ ۴۱۴.</ref>.
+# [[عصمت از نسیان]]: فراموش کردن [[احکام الهی]] از جانب [[انبیا]] {{عم}} باعث [[گمراهی]] دیگران و [[احتجاج]] ایشان به آن عمل می‌گردد. جمله {{متن قرآن|لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسَالَاتِ رَبِّهِمْ}}<ref>«تا معلوم دارد که رسالت‌های پروردگارشان را رسانده‌اند» سوره جن، آیه ۲۸.</ref> می‌فهماند که [[رسول]] به‌گونه‌ای [[وحی|وحی الهی]] را دریافت و [[ابلاغ]] می‌کند که [[اشتباه]] و [[فراموشی]] در آن رخ نمی‌دهد. اگر [[رسول]] در گرفتن [[وحی]]، حفظ وحی و [[تبلیغ]] آن [[مصونیت]] نداشته باشد. غرض [[خداوند]] یعنی [[ابلاغ]] [[رسالت]] حاصل نمی‌شود<ref>[[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]]، ص۲۳۴-۲۳۵.</ref>.
+# [[عصمت از ترک اولی]] و ترک مستحبات: مسأله [[عصمت]] از ترک مستحبات و [[ترک اولی]] هر چند با برخی [[روایت‌ها]] قابل [[استنباط]] است اما در منابع [[کلامی]] [[امامیه]] تا [[زمان]] مرحوم [[شیخ مفید]] مطرح نبوده و ایشان نخستین کسی بود که با اشاره به این مسأله زمینه طرح آن را برای برخی [[متکلمان]] متأخر، فراهم آورد. به اعتقاد ایشان [[پیامبران]]{{ع}} از ترک غیر عمدی [[مستحبات]]، [[معصوم]] نیستند و لذا ممکن است به طور سهوی، برخی [[مستحبات]] از آنان فوت گردد؛ این در حالی است که وی، [[پیامبر خاتم]]{{صل}} و [[امامان اهل بیت]]{{ع}} را حتی از ترک [[سهوی]] [[مستحبات]] نیز [[معصوم]] می‌داند هر چند بر این [[باور]] است که چنین عصمتی عقلا برای آن حضرات [[ضرورت]] ندارد و لذا از منظر وی امکان ترک [[مستحب]] برای متصدی [[منصب نبوت]] و [[امامت]] وجود دارد<ref>مفید، محمدبن محمد بن نعمان، الفصول المختاره، ص۶۲؛ همو، تصحیح الاعتقادات الامامیة، ص۱۲۹.</ref>.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۳۷۰.</ref> با این حال از مجموع آرای متکلمان امامیه در این مسأله می‌توان به این نتیجه دست یافت که مشهور متکلمان، در مسأله [[عصمت از ترک اولی]] و ترک مستحبات میان پیامبر خاتم{{صل}} و [[امامان معصوم]]{{ع}} با سایر [[پیامبران الهی]]{{ع}} تفکیک کرده و معتقدند از آنجا که عصمت مقوله‌ای تشکیکی و دارای درجات متعدد است و با توجه به آنکه پیامبر خاتم{{صل}} و امامان معصوم{{ع}} از بالاترین درجه عصمت برخوردار بوده‌اند؛ لذا هرگونه ترک مستحبات یا حتی ترک اولی نیز در مورد آن حضرات منتفی است و آنها معصوم از این قسم نیز هستند به خلاف سایر [[انبیا]]{{ع}} که چون بنا به ظرفیت و شأن وجودی هریک، از عالی‌ترین درجات عصمت برخوردار نبودند؛ لذا از ترک اولی یا ترک مستحبات نیز معصوم نبوده‌اند هرچند آنها نیز از ارتکاب انواع [[معاصی]]، خطای در [[دین]]، [[اشتباه]] و [[فراموشی]]، معصوم بوده‌اند.
+'''[[عصمت علمی]]'''
+مقصود از «عصمت علمی» آن است که آیا امام در نظریاتی که ارائه می‌‌کند، از اشتباه معصوم است؟ به دیگر بیان، آیا نظریات ارائه شده از سوی امام با واقع مطابق است؟ این بخش از [[عصمت]] نیز می‌‌تواند دارای انواع زیر باشد:
+# [[عصمت از اشتباه]] در [[تبیین دین]] پیش یا پس از دریافت منصب: از آنجا که جامعه شیعی و نیز [[اندیشمندان مسلمان]]، یکی از [[اهداف]] [[نصب امام]] را [[تبیین دین]] پس از [[رسول خدا]]{{صل}} می‌دانند، همگی بر این نظر اتفاق دارند که [[امام]]، ضرورتا از [[اشتباه]] در تبیین دین [[معصوم]] است<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۴۱۵.</ref>.
+# عصمت از اشتباه در نظریات [[علمی]] غیر [[دینی]] پیش یا پس از دریافت منصب: امروزه [[روایات]] فراوانی از [[پیامبر خاتم]]{{صل}} و [[امامان معصوم]] در امور غیر [[دینی]] در [[اختیار]] داریم و [[تاریخ]] نیز [[شاهد]] این مدعاست که حضرات [[معصومان]]{{ع}} آن هنگام که فضای [[حاکم]] بر [[جامعه]] مساعد بود، به [[تربیت]] شاگردانی در حوزه علوم غیر دینی نیز [[همت]] می‌گماشتند با وجود این به نظر می‌رسد به بحث از اینکه آیا متصدی [[منصب امامت]] و [[نبوت]] در نظریات غیر دینی خود ـ همچون نظریات دینی ـ از [[اشتباه]] [[معصوم]] است یا نه، در عصر [[امام]] توجه نمی‌شده است. در میان [[متکلمان]] تنها مرحوم [[طبری]] و اسدآبادی، علم امام را مطلق دانسته‌اند<ref>ر.ک: طبری ابن جریر، المسترشد، تحقیق احمد محمودی، ص۵۷۱؛ همان، ص۴۶۹.</ref>. از این رو می‌توان آنان را بر این [[باور]] دانست که امام از اشتباه در نظریات غیر دینی معصوم است<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۴۱۵ و ۴۱۶.</ref>.
+# [[عصمت از اشتباه در امور عادی]] [[زندگی]] پیش یا پس از دریافت منصب: به نظر می‌رسد تبیین این مسأله در عصر [[امامان معصوم]]{{ع}}، دغدغه اصلی خود آن حضرات و نیز یارانشان نبوده است؛ زیرا مطلب خاصی در این باره به دست نیامده است. از کلمات محدثان نیز نظریه روشنی در [[اختیار]] نداریم. اما از میان [[متکلمان]]، باید مرحوم [[سید مرتضی]] را نخستین کسی دانست که به صراحت درباره این مسأله نظریه پردازی کرده و [[پیامبران]] و به تبع آن، [[امام]] را از چنین اشتباهاتی [[معصوم]] ندانسته است<ref>ر.ک: سید مرتضی، تنزیه الانبیاء و الائمة، ص۱۲۱.</ref>. البته لازمه کلمات مرحوم [[ابن قبه رازی]] و نیز مرحوم [[شیخ صدوق]] و [[شیخ مفید]] نیز [[نفی]] [[ضرورت عصمت امام]] از اشتباه در امور عادی است<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۳۶۳.</ref>.
+== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه ==
+{{پاسخ پرسش
+| عنوان پاسخ‌دهنده = 1. حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین فاریاب؛
+| تصویر = 334567.jpg
+| پاسخ‌دهنده = محمد حسین فاریاب
+| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[محمد حسین فاریاب|فاریاب]]''' در [[کتاب]] ''«[[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]»'' در این‌باره گفته است:
+مقصود از «گستره متعلق»، ابعادی است که [[امام]]{{ع}} در آنها [[معصوم]] است. به بیان دیگر می‌‌توان [[عصمت امام]] را از جنبه‌های متعددی بررسی و آنها را در دو بخش کلی مطرح کرد:
+'''[[عصمت عملی]]'''
+مقصود از عصمت عملی آن است که بدانیم امام در کدامیک از [[اعمال]] خود به [[استعانت]] [[خداوند]] معصوم است. این بخش خود به انواعی قابل تقسیم است:
+# [[عصمت از گناهان]] صغیره و کبیره، پیش یا پس از دریافت منصب: تمامی متکلمان شیعه، [[پیامبران الهی]] و [[امامان]] اثنی عشر را از انجام کلیه گناهان صغیره و کبیره، قبل و پس از تصدی منصب، [[معصوم]] می‌دانند و اختلافی در این خصوص میان آنها وجود ندارد<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۲۷۹ ـ ۳۸۰.</ref>. در برخی [[روایات نبوی]]، افزون بر [[عصمت از گناهان]]، بر عصمت از «[[خطیئه]]» نیز تأکید شده است. محمدبن علی، تمیمی از [[امام رضا]] {{ع}}، و ایشان از اجداد طاهرینش، و آنان از [[پیامبر گرامی اسلام]] نقل کرده‌اند که [[پیامبر خدا]] {{صل}} و [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[برگزیدگان خدا]] و از همه گناهان و خطیئات معصوم‌اند: {{متن حدیث|فَإِنَّهُمْ خِيَرَةُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَفْوَتُهُ وَ هُمُ الْمَعْصُومُونَ مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ وَ خَطِيئَةٍ}}<ref>محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، الامالی، ص۵۸۳.</ref>. لغویون در تبیین {{متن حدیث|خَطِيئَةٍ}} بر این نظرند که این واژه از ریشه «[[خطأ]]»، به معنای [[ضد]] «صواب» گرفته شده است. با وجود این، آنان بر این مطلب تأکید کرده‌اند که این واژه به معنای گناه نیز به کار رفته و در مواردی نیز برای گناهی که غیرعمد انجام شده است، به کار می‌رود<ref>ر.ک: خلیل بن احمد فراهیدی، العین، ج۴، ص۲۹۲؛ اسماعیل بن حماد جوهری، صحاح، ج۱، ص۴۷-۴۸؛ محمد بن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۶۵؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات، ص۲۸۷.</ref>. در [[آیات قرآن کریم]] و [[روایات نبوی]]، این واژه هنگامی که به [[تنهایی]] به کار رفته، عمدتاً به معنای [[گناه]] و [[معصیت]] بوده است؛ چنان که در [[قرآن کریم]] می‌خوانیم: {{متن قرآن|وَالَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ}}<ref>«و همان که امید می‌برم در روز پاداش و کیفر لغزش مرا ببخشاید» سوره شعراء، آیه ۸۲.</ref>. با وجود این، در [[آیات]] و روایاتی نیز خطیئه با واژه «[[ذنب]]» همراه است که می‌تواند به معنای گناه غیرعمدی باشد؛ چنان که در قرآن کریم آمده است: {{متن قرآن|وَمَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا}}<ref>«و هر کس خطایی یا گناهی کند سپس آن را به گردن بی‌گناهی اندازد بار بهتان و گناهی آشکار را بر دوش کشیده است» سوره نساء، آیه ۱۱۲.</ref>. در این [[آیه]] واژه‌های «خطیئه» و «[[اثم]]»، در پی هم آمده‌اند، و چنان که برخی [[مفسران]] گفته‌اند، مقصود از «خطیئه» همان گناه غیرعمدی است<ref>محمد بن جریر طبری، جامع البیان، ج۵، ص۱۷۶؛ محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۳، ص۳۲۲؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۶۶؛ محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، کنز الدقائق، ج۳، ص۵۳۵.</ref>.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۹۷.</ref>
+# عصمت از اشتباه و خطا در مرحله عمل به [[دین]]، پیش یا پس از دریافت منصب: [[اشتباه]] در عمل به دین می‌تواند دو گونه باشد:
+## اشتباهی که به یک عمل [[قبیح]] در عالم نینجامد: مانند اشتباه در ادای [[واجبات]]، از قبیل [[نماز]] یا [[خواب]] ماندن در وقت نماز.
+## اشتباهی که به یک عمل قبیح در [[جهان]] بینجامد: مانند اینکه کسی بدون [[علم]] یا [[اختیار]]، مرتکب عمل شراب‌خواری شود که به این قسم گناه سهوی گفته می‌شود. اساساً «گناه سهوی» مفهوم روشنی ندارد. تنها تصویری که از گناه سهوی به ذهن می‌رسد این است که عملی ـ مانند شراب‌خواری یا [[قتل]] ـ در متن واقع [[قبیح]] باشد و شخص بدون علم به موضوع یا [[حکم]] و یا بدون قصد آن را انجام دهد. حال هرچند مرتکب این عمل را نمی‌توان گناهکار به شمار آورد، نفس عمل، قبیح بوده است. حال وقتی می‌گوییم [[امام]] از گناه سهوی [[معصوم]] است، بدین معناست که هیچ عمل قبیحی، حتی بدون علم و [[اختیار]] نیز از او صادر نمی‌شود<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۳۹ و ۳۸.</ref>.
+# عصمت از سهو: [[مرحوم صدوق]] به همراه استاد خود ابن ولید، با ادعای وجود [[روایات]] فراوانی مبنی بر وقوع [[سهو]] و به تعبیر دقیق‌تر، اسهاء از [[پیامبر خاتم]]{{صل}}، [[ضرورت عصمت]] آن حضرت از اشتباه در [[نماز]]<ref>ر.ک: صدوق، عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۲۰۳.</ref> و نیز [[خواب]] ماندن از نماز<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۳۶۰-۳۵۸، ح۱۰۳۱.</ref>را [[نفی]] می‌کند. اما پس از او مرحوم [[شیخ مفید]] قاطعانه امکان [[اشتباه]] [[امام]] در نماز<ref>مفید، محمدبن محمد بن نعمان، الفصول المختارة، ص۱۰۴.</ref> و به طور کلی عمل به [[دین]] را رد نموده و امام را از چنین اشتباهاتی [[معصوم]] می‌داند<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۴۱۳ ـ ۴۱۴.</ref>.
+# [[عصمت از نسیان]]: فراموش کردن [[احکام الهی]] از جانب [[انبیا]] {{عم}} باعث [[گمراهی]] دیگران و [[احتجاج]] ایشان به آن عمل می‌گردد. جمله {{متن قرآن|لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسَالَاتِ رَبِّهِمْ}}<ref>«تا معلوم دارد که رسالت‌های پروردگارشان را رسانده‌اند» سوره جن، آیه ۲۸.</ref> می‌فهماند که [[رسول]] به‌گونه‌ای [[وحی|وحی الهی]] را دریافت و [[ابلاغ]] می‌کند که [[اشتباه]] و [[فراموشی]] در آن رخ نمی‌دهد. اگر [[رسول]] در گرفتن [[وحی]]، حفظ وحی و [[تبلیغ]] آن [[مصونیت]] نداشته باشد. غرض [[خداوند]] یعنی [[ابلاغ]] [[رسالت]] حاصل نمی‌شود<ref>[[رحمت‌الله احمدی|احمدی، رحمت‌الله]]، [[پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی (کتاب)|پدیده وحی از دیدگاه علامه طباطبائی]]، ص۲۳۴-۲۳۵.</ref>.
+# [[عصمت از ترک اولی]] و ترک مستحبات: مسأله [[عصمت]] از ترک مستحبات و [[ترک اولی]] هر چند با برخی [[روایت‌ها]] قابل [[استنباط]] است اما در منابع [[کلامی]] [[امامیه]] تا [[زمان]] مرحوم [[شیخ مفید]] مطرح نبوده و ایشان نخستین کسی بود که با اشاره به این مسأله زمینه طرح آن را برای برخی [[متکلمان]] متأخر، فراهم آورد. به اعتقاد ایشان [[پیامبران]]{{ع}} از ترک غیر عمدی [[مستحبات]]، [[معصوم]] نیستند و لذا ممکن است به طور سهوی، برخی [[مستحبات]] از آنان فوت گردد؛ این در حالی است که وی، [[پیامبر خاتم]]{{صل}} و [[امامان اهل بیت]]{{ع}} را حتی از ترک [[سهوی]] [[مستحبات]] نیز [[معصوم]] می‌داند هر چند بر این [[باور]] است که چنین عصمتی عقلا برای آن حضرات [[ضرورت]] ندارد و لذا از منظر وی امکان ترک [[مستحب]] برای متصدی [[منصب نبوت]] و [[امامت]] وجود دارد<ref>مفید، محمدبن محمد بن نعمان، الفصول المختاره، ص۶۲؛ همو، تصحیح الاعتقادات الامامیة، ص۱۲۹.</ref>.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۳۷۰.</ref> با این حال از مجموع آرای متکلمان امامیه در این مسأله می‌توان به این نتیجه دست یافت که مشهور متکلمان، در مسأله [[عصمت از ترک اولی]] و ترک مستحبات میان پیامبر خاتم{{صل}} و [[امامان معصوم]]{{ع}} با سایر [[پیامبران الهی]]{{ع}} تفکیک کرده و معتقدند از آنجا که عصمت مقوله‌ای تشکیکی و دارای درجات متعدد است و با توجه به آنکه پیامبر خاتم{{صل}} و امامان معصوم{{ع}} از بالاترین درجه عصمت برخوردار بوده‌اند؛ لذا هرگونه ترک مستحبات یا حتی ترک اولی نیز در مورد آن حضرات منتفی است و آنها معصوم از این قسم نیز هستند به خلاف سایر [[انبیا]]{{ع}} که چون بنا به ظرفیت و شأن وجودی هریک، از عالی‌ترین درجات عصمت برخوردار نبودند؛ لذا از ترک اولی یا ترک مستحبات نیز معصوم نبوده‌اند هرچند آنها نیز از ارتکاب انواع [[معاصی]]، خطای در [[دین]]، [[اشتباه]] و [[فراموشی]]، معصوم بوده‌اند.
+'''
+[[عصمت علمی]]'''
+مقصود از «عصمت علمی» آن است که آیا امام در نظریاتی که ارائه می‌‌کند، از اشتباه معصوم است؟ به دیگر بیان، آیا نظریات ارائه شده از سوی امام با واقع مطابق است؟ این بخش از [[عصمت]] نیز می‌‌تواند دارای انواع زیر باشد:
+# [[عصمت از اشتباه]] در [[تبیین دین]] پیش یا پس از دریافت منصب: از آنجا که جامعه شیعی و نیز [[اندیشمندان مسلمان]]، یکی از [[اهداف]] [[نصب امام]] را [[تبیین دین]] پس از [[رسول خدا]]{{صل}} می‌دانند، همگی بر این نظر اتفاق دارند که [[امام]]، ضرورتا از [[اشتباه]] در تبیین دین [[معصوم]] است<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۴۱۵.</ref>.
+# عصمت از اشتباه در نظریات [[علمی]] غیر [[دینی]] پیش یا پس از دریافت منصب: امروزه [[روایات]] فراوانی از [[پیامبر خاتم]]{{صل}} و [[امامان معصوم]] در امور غیر [[دینی]] در [[اختیار]] داریم و [[تاریخ]] نیز [[شاهد]] این مدعاست که حضرات [[معصومان]]{{ع}} آن هنگام که فضای [[حاکم]] بر [[جامعه]] مساعد بود، به [[تربیت]] شاگردانی در حوزه علوم غیر دینی نیز [[همت]] می‌گماشتند با وجود این به نظر می‌رسد به بحث از اینکه آیا متصدی [[منصب امامت]] و [[نبوت]] در نظریات غیر دینی خود ـ همچون نظریات دینی ـ از [[اشتباه]] [[معصوم]] است یا نه، در عصر [[امام]] توجه نمی‌شده است. در میان [[متکلمان]] تنها مرحوم [[طبری]] و اسدآبادی، علم امام را مطلق دانسته‌اند<ref>ر.ک: طبری ابن جریر، المسترشد، تحقیق احمد محمودی، ص۵۷۱؛ همان، ص۴۶۹.</ref>. از این رو می‌توان آنان را بر این [[باور]] دانست که امام از اشتباه در نظریات غیر دینی معصوم است<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۴۱۵ و ۴۱۶.</ref>.
+# [[عصمت از اشتباه در امور عادی]] [[زندگی]] پیش یا پس از دریافت منصب: به نظر می‌رسد تبیین این مسأله در عصر [[امامان معصوم]]{{ع}}، دغدغه اصلی خود آن حضرات و نیز یارانشان نبوده است؛ زیرا مطلب خاصی در این باره به دست نیامده است. از کلمات محدثان نیز نظریه روشنی در [[اختیار]] نداریم. اما از میان [[متکلمان]]، باید مرحوم [[سید مرتضی]] را نخستین کسی دانست که به صراحت درباره این مسأله نظریه پردازی کرده و [[پیامبران]] و به تبع آن، [[امام]] را از چنین اشتباهاتی [[معصوم]] ندانسته است<ref>ر.ک: سید مرتضی، تنزیه الانبیاء و الائمة، ص۱۲۱.</ref>. البته لازمه کلمات مرحوم [[ابن قبه رازی]] و نیز مرحوم [[شیخ صدوق]] و [[شیخ مفید]] نیز [[نفی]] [[ضرورت عصمت امام]] از اشتباه در امور عادی است<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۳۶۳.</ref>.
+}}
+{{پاسخ پرسش
+| عنوان پاسخ‌دهنده = 2. حجت الاسلام و المسلمین حسن یوسفیان و احمد حسین شریفی؛
+| تصویر = 11917.jpg
+| پاسخ‌دهنده = حسن یوسفیان
+| پاسخ = آقای '''[[حسن یوسفیان|یوسفیان]]''' و '''[[احمد حسین شریفی|شریفی]]''' در [[کتاب]] ''«[[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]]»'' در این‌باره گفته است:
+گستره عصمت معصومان بر دو قسم است، گستره زمانی و گستره متعلق
+'''گستره زمانی'''
+گستره متعلق نیز خود مشتمل بر دو بخش است
+'''عصمت پیش از تصدی منصب  ([[نبوت]] یا [[امامت]])'''
+{{اصلی|عصمت پیش از تصدی منصب}}
+بحث از [[قلمرو عصمت]] [[معصومان]] اعم از [[پیامبران]] و [[امامان]] و نیز تفکیک این بحث به قبل از تصدی منصب [[نبوت]] و امامت و پس از آن تا عصر [[امامان اهل بیت]]{{ع}} دیده و شنیده نشده چه اینکه گویا تأکید [[ائمه]] در دوران حضور بیشتر بر تثبیت اصل مسأله [[عصمت]] بوده است. به نظر می‌رسد این مسأله تا [[زمان]] مرحوم [[شیخ صدوق]] مطرح نبوده و در طول حیات [[فکری]] ایشان به تبع بحث از گناهان صغیره و کبیره، تفکیک [[عصمت پیامبران]] مطرح و به [[عصمت امام]] نیز کشیده شد. ایشان [[ضرورت عصمت پیامبران]] و به تبع آن، امامان را از برخی گناهان صغیره، پیش از تصدی منصب امامت [[نفی]] و پس از ایشان نیز [[شیخ مفید]] همین نظریه را [[اختیار]] کرد<ref>استادی، رضا، پاسخ به چالش‌های فکری در بحث عصمت و امامت، ماهنامه معرفت، شماره۳۷، ص۳۶.</ref>.<ref>[[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]؛ [[احمد حسین شریفی|شریفی، احمد حسین]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]]، ص۶۹.</ref>
+'''عصمت پس از تصدی منصب (نبوت یا امامت)'''
+{{اصلی|عصمت پس از تصدی منصب}}
+یکی از مسائل مورد اتفاق اندیشمندان امامیه در این قرون و حتی امروز، ضرورت عصمت پیامبران [[امامان معصوم]] از [[گناه]] پس از تصدی منصب نبوت و امامت است. تصریح به این مسأله دست کم از دوران امامان معصوم{{ع}} مطرح شده و تا به امروز نیز ادامه داشته است<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص۴۱۲.</ref>. این بخش خود به چهار قسم دیگر تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:
+# [[عصمت در تلقی وحی|عصمت در تلقی]] و [[عصمت در ابلاغ وحی|ابلاغ وحی]]؛
+# [[عصمت در تفسیر وحی|عصمت در تفسیر]] و [[عصمت در تبیین وحی|تبیین وحی]]؛
+# [[عصمت از اشتباه]]، [[عصمت از خطا|خطا]] و [[عصمت از فراموشی|فراموشی]] در انجام [[تکالیف]] شخصی و [[اجتماعی]]؛
+# [[عصمت از گناه]].
+یکی از [[وظایف انبیا]]، دریافت وحی از [[خداوند متعال]] و رساندن آن به [[مردم]] است که بالاترین مرتبه [[عصمت]] و قوام [[نبوت]] به شمار می‌رود. بیشتر متکلمان شیعه و [[سنی]]، [[عصمت انبیا]] در این مراحل ـ دست کم در [[دروغگو]] نبودن در مقام تبلیغ ـ را قبول دارند<ref>شرح الأسماء الحسنى، ج۲، ص۳۶؛ ر.ک: أبو عبدالله محمد بن عبدالباقی الزرقانی المصری المالکی، شرح المواهب اللدنیه بالمنح المحمدیه، ج۵، ص۳۱۴؛ گوهر مراد، ص۴۲۱؛ ایجی، المواقف، ص۳۵۸.</ref>.
+عصمت در این مرحله دو بخش دارد:
+# [[عصمت از دروغ]]؛
+# [[عصمت از خطا در تلقی وحی|عصمت از خطا در تلقّی و دریافت و فهم وحی]] و [[عصمت در تبلیغ وحی|رساندن آن به مردم]].<ref>برای مطالعه بیشتر ر.ک: سبحانی، شیخ جعفر، منشور جاوید، ج ۵، ص ۳۳ـ۳۶؛ منشور عقاید امامیه، ص۱۱۰.</ref>.<ref>[[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]؛ [[احمد حسین شریفی|شریفی، احمد حسین]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]]، ۱۱۲ـ۱۱۰.</ref>
+}}
 == [[:رده:آثار عصمت|منبع‌شناسی جامع عصمت]] ==