|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مدخل مرتبط
| | #تغییر_مسیر [[اثبات وجود اطاعت امام]] |
| | موضوع مرتبط = اطاعت اولی الامر
| |
| | عنوان مدخل =
| |
| | مداخل مرتبط = [[اثبات وجوب اطاعت اولی الامر در قرآن]] - [[اثبات وجوب اطاعت اولی الامر در حدیث]]
| |
| | پرسش مرتبط =
| |
| }}
| |
| | |
| == ادله عقلی [[وجوب]] [[اطاعت]] [[اولو الامر]] ==
| |
| '''دلیل اول''': مهم‌ترین [[دلیل عقلی]] بر [[لزوم اطاعت]] از [[حاکم]]، آن است که تحقق [[نظم]] و [[امنیّت]] در [[جامعه]]، برای اصلاح امور مردم و تأمین [[حقوق]] آنان، بستگی تامّ به "اطاعت [[مردم]] از [[حاکم]] و قوانین" دارد و بدون التزام عمومی به این مهم و احیانا [[سرکشی]] و [[نافرمانی]] در برابر [[حاکم]] و زیر پا نهادن [[قوانین]]، [[جامعه]]، دچار [[هرج‌ومرج]] شده و هر گونه [[رشد]] و تعالی [[شهروندان]]، متوقّف خواهد شد، بلکه ضایعات فراوانی، گریبان [[جامعه]] را خواهد گرفت و [[جامعه]]، دچار آسیب‌های جدّی شده و [[مردم]]، بیش از همه، متضرّر خواهند شد. [[امام علی]] {{ع}} در این زمینه فرموده‌اند: {{متن حدیث|إِنَّ فِي سُلْطَانِ اللَّهِ عِصْمَةً لِأَمْرِكُمْ فَأَعْطُوهُ طَاعَتَكُمْ غَيْرَ مُلَوَّمَةٍ وَ لَا مُسْتَكْرَهٍ بِهَا وَ اللَّهِ لَتَفْعَلُنَّ أَوْ لَيَنْقُلَنَّ اللَّهُ عَنْكُمْ سُلْطَانَ الْإِسْلَامِ ثُمَّ لَا يَنْقُلُهُ إِلَيْكُمْ أَبَداً حَتَّى يَأْرِزَ الْأَمْرُ إِلَى غَيْرِكُم!}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۶۹.</ref>؛ در پرتو [[حکومت الهی]]، امور شما [[حفظ]] می‌شود. بنابراین، بدون آنکه [[نفاق]] ورزید یا [[کراهت]] داشته باشید، از او [[اطاعت]] کنید. به [[خدا]] [[سوگند]]! یا باید از [[حاکم]] الهی، خالصانه [[پیروی]] کنید یا [[خداوند]]، حتما [[حاکم اسلامی]] را از شما خواهد گرفت و هرگز، آن را به سوی شما باز نمی‌گرداند تا به غیر شما برسد! نیاز به توضیح ندارد که این [[دلیل]]، [[لزوم اطاعت]] از [[حاکم]] را در هر جامعه‌ای [[اثبات]] می‌کند و اختصاصی به [[جامعه اسلامی]] ندارد؛ هرچند [[سرپیچی]] از [[حاکم اسلامی]]، [[مردم]] را از این [[نعمت الهی]] [[محروم]] می‌کند.
| |
| | |
| '''دلیل دوم''': در بینش الهی، همه [[مردم]]، [[بندگان خدا]] هستند و تمامی هستی آنان وابسته به اوست. همان‌طور که [[اراده]] او در [[نظام تکوین]]، نافذ است، اراده‌اش در [[نظام]] [[تشریع]] نیز لازم الاطاعه خواهد بود. گرچه انسان‌ها، همگی، [[آزاد]]، [[آفریده]] شده و هیچ‌کدام بر دیگری، [[ولایت]] و سلطه‌ای ندارند، اما [[خداوند]] که بر همگان [[سلطه]] دارد، می‌تواند بنابر [[مصالح]] [[انسان‌ها]]، برخی را بر بعضی دیگر [[ولایت]] بخشد و بعضی از [[مردم]]، به [[اذن خداوند]]، دارای [[حقّ]] [[امر و نهی]] باشند و در نتیجه، دیگران موظّف به [[اطاعت]] از آنان شوند. [[پیامبران]] که [[مبلغان]] [[پیام]] الهی‌اند، دارای چنین حقّی هستند. به [[جانشینان]] ایشان نیز چنین حقّی واگذار شده است و هر کسی‌که مستقیم یا غیرمستقیم، دارای [[حقّ]] [[امر و نهی]] از جانب [[خداوند]] باشد، اطاعتش بر دیگران [[واجب]] خواهد بود؛ چرا که، [[اطاعت]] از ایشان، در [[حقیقت]]، [[اطاعت]] از [[اوامر الهی]] است. در [[نظام اسلامی]] که [[حاکم]]، از سوی [[خداوند]] [[منصوب]] شده یا شرایطی خاص برای او معیّن گردیده و [[مردم]] موظّف شده‌اند که آنان را به عنوان [[حاکم]] [[انتخاب]] کنند، اطاعتش بر همگان [[واجب]] است، به گونه‌ای که تخلّف از [[اوامر]] او، علاوه بر [[مفاسد]] [[دنیوی]]، دارای [[مجازات]] [[اخروی]] هم خواهد بود. البته این [[دلیل]]، اختصاصا، [[اطاعت]] از [[حاکم]] در [[جامعه اسلامی]] را [[اثبات]] می‌کند و برای [[لزوم اطاعت]] از هر حاکمی در هر جامعه‌ای، کاربرد ندارد.
| |
| | |
| '''دلیل سوم''': متکلّمان و [[فقیهان]]، "شکر منعم" را به [[حکم]] مستقل [[عقل]]، [[واجب]] دانسته‌اند<ref>شیخ مرتضی انصاری، المکاسب، ص۱۵۳.</ref> و البته [[شکر منعم]] می‌تواند در مواقع مختلف، مصادیق و نمودهای متفاوتی داشته باشد. در این بحث، بنابر مبنای [[الهی]]، [[حکومت]] که [[حاکم]]، حقّ حاکمیّت را از جانب [[خداوند]] دریافت کرده، [[نصب]] او از جانب خداوند، در [[حقیقت]]، انعامی از ناحیه او در [[حقّ]] [[مردم]] است. بیان شرایط حاکم و تحدید اختیارات او در حدّ [[اجرای قوانین الهی]] و [[تدبیر امور]] بر اساس [[مصالح]] واقعی مردم، در جهت ایجاد شرایط مساعد [[رشد]] و [[تکامل]] مادّی و معنوی ایشان، شاهدی بر این "انعام خداوندی" است. [[شکر منعم]]، در این عرصه، [[اطاعت]] از حاکمی است که از سوی [[خداوند]]، اجازه [[حکومت]] دارد. [[حاکم]]، برای آنکه خود را [[وقف]] [[مردم]] کند و تنها هدفش، تأمین [[حقوق]] و [[مصالح مردم]] باشد، از ناحیه [[خداوند]]، حقّ حاکمیّت پیدا کرده است. ظاهر این [[استدلال]]، اختصاص به مبنای [[نصب]] [[حاکم]] از سوی [[خداوند]] دارد، امّا بنابر مبنای [[انتخاب حاکم]] واجد شرایط از سوی [[مردم]] نیز می‌توان آن را تقریر کرد و به وسیله آن، [[لزوم اطاعت]] از [[حاکم اسلامی]] را [[اثبات]] نمود<ref>حسینعلی منتظری، دراسات فی ولایة الفقیه، ج۱، ص۳۰.</ref>. [[خداوند]]، برای [[اصلاح امور جامعه]]، شرایطی را در [[حاکم]]، مشخّص [[انتخاب]] شخص واجد شرایط را به [[مردم]] واگذار کرده و [[مردم]]، او را [[انتخاب]] می‌کنند تا [[قوانین الهی]] را در [[جامعه]] پیاده کند و در پرتو آن، [[حقوق]] و [[مصالح]] ایشان را تأمین نماید. وضع [[قوانین]] از سوی [[خداوند]]، از یک سو، و معرفی شرایط مجری [[قانون]] از طرف دیگر و اعطای [[حقّ]] [[انتخاب حاکم]] واجد شرایط از سوی [[مردم]]، "انعامی بر مردم" است؛ چرا که در این بینش، [[مردم]]، نه [[توانایی]] [[شناخت]] و وضع [[قوانین]] را دارند تا در پرتو آنها همه مصالح دنیوی و [[اخروی]] [[بشر]] را تأمین کنند و نه شرایط لازم مجری [[قوانین الهی]] را می‌شناسند. بالاتر از آن، حتّی در یک [[جامعه]] غیرالهی که [[حاکم]]، از سوی [[مردم]] [[انتخاب]] می‌شود؛ چنان‌که از معنای [[حقیقی]] "انعام" تنزل کنیم و [[پذیرفتن]] [[حکومت]] و اداره جامعه و فداکاری در جهت [[اصلاح امور جامعه]] و تأمین [[حقوق مردم]]، از سوی فردی را "انعامی از سوی او نسبت به مردم" بشماریم، باز هم به [[حکم عقل]]، تشکّر و [[سپاس‌گزاری]] از [[حاکم]]، لازم است<ref>[[احسان پورحسین|پورحسین، احسان]]، [[مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه (مقاله)|مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه]]، [[علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (نشریه)|فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم]]، ص۱۱۸.</ref>.
| |
| | |
| == جستارهای وابسته ==
| |
| {{مدخل وابسته}}
| |
| * [[اطاعت]]
| |
| * [[اولو الامر]]
| |
| * [[آیه اولی الامر]]
| |
| * [[اتباع]]
| |
| * [[اتباع حق]]
| |
| * [[اراده اطاعت]]
| |
| * [[استثقال اطاعت]]
| |
| * [[استحقاق ثواب]]
| |
| * [[استحقاق مدح]]
| |
| * [[امتثال]]
| |
| * [[انقیاد]]
| |
| * [[اوامر و نواهی]]
| |
| * [[آیه اطاعت]]
| |
| * [[بیعت اطاعت]]
| |
| * [[تأسی]]
| |
| * [[تجری]]
| |
| * [[تسلیم]]
| |
| * [[تمکین]]
| |
| * [[تنافی کفر و اطاعت]]
| |
| * [[تنعم به اطاعت]]
| |
| * [[توحید در اطاعت]]
| |
| * [[ثواب اطاعت]]
| |
| * [[ثواب و عقاب]]
| |
| * [[حسن طاعات]]
| |
| * [[داعی به اطاعت]]
| |
| * [[طاعات عبد]]
| |
| * [[طاعات کافر]]
| |
| * [[طاعات مطلقه]]
| |
| * [[طاعات مفترضه]]
| |
| * [[اطاعت از ابوین]]
| |
| * [[اطاعت از امام]]
| |
| * [[اطاعت از امام مهدی]]
| |
| * [[اطاعت از اوصیای انبیا]]
| |
| * [[اطاعت از اولی الامر]]
| |
| * [[اطاعت از حاکم جائر]]
| |
| * [[اطاعت از خدا]]
| |
| * [[اطاعت از رسول خدا]]
| |
| * [[اطاعت از زوج]]
| |
| * [[اطاعت از غیر معصوم]]
| |
| * [[اطاعت از نماینده ولی فقیه]]
| |
| * [[اطاعت از نواب امام]]
| |
| * [[اطاعت الهی]]
| |
| * [[اطاعت امام]]
| |
| * [[اطاعت انبیا در افعال]]
| |
| * [[اطاعت انبیا در اقوال]]
| |
| * [[اطاعت انسان]]
| |
| * [[اطاعت اولوالامر]]
| |
| * [[اطاعت اهل اجماع]]
| |
| * [[اطاعت اهل بیت]]
| |
| * [[اطاعت پیامبر]]
| |
| * [[اطاعت پیامبر خاتم]]
| |
| * [[اطاعت تکوینی]]
| |
| * [[اطاعت خدا]]
| |
| * [[اطاعت در عبادات]]
| |
| * [[اطاعت در غیر عبادات]]
| |
| * [[اطاعت درعبادات]]
| |
| * [[اطاعت درغیرعبادات]]
| |
| * [[اطاعت سلطان جایر]]
| |
| * [[اطاعت سلطان عادل]]
| |
| * [[اطاعت شیطان]]
| |
| * [[اطاعت طاغوت]]
| |
| * [[اطاعت غیر افضل]]
| |
| * [[اطاعت غیر خدا]]
| |
| * [[اطاعت متأخره]]
| |
| * [[اطاعت مخلوق در معصیت خالق]]
| |
| * [[اطاعت مرتد]]
| |
| * [[اطاعت مکلفین]]
| |
| * [[اطاعت ملائکه]]
| |
| * [[اطاعت ولی فقیه]]
| |
| * [[عصیان]]
| |
| * [[علم به مناقب طاعات]]
| |
| * [[قصد قربت در عبادت]]
| |
| * [[کتاب طاعات]]
| |
| * [[گناه]]
| |
| * [[مطیع]]
| |
| * [[مقام افتراض اطاعت]]
| |
| * [[مقام مطیعان]]
| |
| * [[وجوب اطاعت امام]]
| |
| * [[وقت اطاعت]]
| |
| {{پایان مدخل وابسته}}
| |
| | |
| == منابع ==
| |
| {{منابع}}
| |
| # [[پرونده:151733.jpg|22px]] [[احسان پورحسین|پورحسین، احسان]]، [[مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه (مقاله)|'''مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه''']]، [[علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (نشریه)|فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم]]
| |
| {{پایان منابع}}
| |
| | |
| == پانویس ==
| |
| {{پانویس}}
| |
| | |
| {{فضائل اهل بیت}}
| |
| | |
| [[رده:اولو الامر]]
| |
| [[رده:مقاله‌های اولویت دو]]
| |
