ویژگی‌های خلیفة الله: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = خلافت الهی | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[ویژگی‌های خلیفة الله در حدیث]] | پرسش مرتبط  = }}

 

 

در اینجا یادکرد نکته‌ای ضرور است: چنین نیست که تمام [[جانشینان]] [[خدا]] چنان شأنی داشته باشند؛ زیرا ممکن است در دوره‌ای خاص چند [[خلیفه]] وجود داشته باشد - چنان‌که در عصر [[حضرت ابراهیم]] {{ع}}، [[حضرت لوط]] {{ع}} نیز می‌زیسته است - امّا تنها یکی از آنها [[منصب]] [[رهبری اجتماعی]] [[امت]] را در [[اختیار]] داشته باشد، و بر این اساس تلازمی میان [[مقام نبوت]] ([[جانشینی خدا]] در امر [[هدایت]]) و [[رهبری اجتماعی]] نیست. [[شاهد]] این مدعا، [[رهبری]] [[طالوت]] است که در عصر او [[پیامبری]] نیز می‌زیسته است: {{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و پیامبرشان به آنان گفت: خداوند طالوت را به پادشاهی شما گمارده است، گفتند: چگونه او را بر ما پادشاهی تواند بود با آنکه ما از او به پادشاهی سزاوارتریم و در دارایی (هم) به او گشایشی نداده‌اند. گفت: خداوند او را بر شما برگزیده و بر گستره دانش و (نیروی) تن او افزوده است و خداوند پادشاهی خود را به هر که خواهد می‌دهد و خداوند نعمت‌گستری داناست» سوره بقره، آیه ۲۴۷.</ref>.

 

از آنچه گذشت روشن می‌شود که ممکن است [[جانشین خدا]] در امر [[هدایت مردم]] متفاوت با [[جانشین]] او در امر [[رهبری اجتماعی]] باشد.

 

 

از آنچه گذشت روشن می‌شود [[جانشین خدا]] - که [[برترین]] [[انسان‌ها]] و نمایاننده صفات کمالی [[خداوند]] است - [[وظیفه]] [[هدایت تشریعی]] و [[تربیتی]] [[انسان‌ها]] را بر عهده دارد و [[مرجع]] [[اخلاقی]] آنها نیز به شمار می‌رود؛ چنان‌که [[قرآن کریم]] [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} و [[پیامبر اکرم]] {{صل}} را الگوی [[بندگان]] معرفی کرده است.

 

[[خلیفة الله]] کسی است که [[علم به اسماء]] را به، گونه حضوری، از [[خداوند]] دریافت کرده است: {{متن قرآن|وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا}}<ref>«و همه نام‌ها را به آدم آموخت» سوره بقره، آیه ۳۱.</ref>.

 

[[خلیفة الله]] [[منصوب]] از طرف [[خداوند]] است؛ چرا که تنها [[خداوند]] می‌داند، چه کسی [[شایستگی]] دریافت [[علم به اسماء]] و [[تصدی]] [[منصب]] [[خلافت]] را دارد: {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً}}<ref>«می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم» سوره بقره، آیه ۳۰.</ref>.

 

[[خلیفة الله]] [[برترین]] [[انسان‌ها]] در دوران خود به شمار می‌آید. اینک از آنجا که ثابت شد [[مقام امامت]] بر [[مقام خلافت]] منطبق است، باید گفت [[امام]] نیز کسی است که [[خلیفه خداوند]] بر روی [[زمین]] است و اموری همچون [[ولایت تکوینی]]، [[رهبری اجتماعی]]، [[مرجعیت علمی]]، [[هدایتگری]]، به کمال رساندن [[بندگان]] و [[مرجعیت دینی]] و [[اخلاقی]]، همگی از [[شئون]] اوست؛ چنان‌که ویژگی‌هایی همچون [[علم]]، [[عصمت]] و [[افضلیت]] نیز از ویژگی‌های اجتناب‌ناپذیر برای اوست. همچنین، [[امام]] به [[اذن خداوند]] سیطره‌ای مطلق بر [[عالم هستی]]، اعم از جانداران و غیر جانداران، دارد<ref>گفتنی است در روایات رسیده از امامان پاک {{عم}} نیز تمام مقامات یاد شده برای خلیفة الله برای امامان ذکر شده است تا آنجا که زنده کردن مردگان نیز، برای آنها نقل شده است. ر. ک: محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات «باب فی ان الائمة احیوا الموتی باذن الله تعالی»، ص۲۷۲-۲۷۴.</ref>.

 

[[گذشت]] از [[سنت]] [[جعل]] [[خلیفه]] بر روی [[زمین]]، سنتی همیشگی و پایدار است، بنابراین نمی‌توان پس از [[وفات]] [[آخرین پیامبر]]، [[زمین]] را خالی از [[خلیفه]] دانست. اینک [[پرسش]] این است که اولاً، پس از ختم [[سلسله]] [[نبوت]] [[جانشینان]] [[خداوند]] چه کسانی هستند؟ ثانیاً، چه رابطه‌ای میان [[خلافت قرآنی]] و [[امامت شیعی]] وجود دارد؟ برای پاسخ دادن به این [[پرسش]]، می‌توان از دو طریق وارد شد:

# [[خلیفه]] باید [[برترین]] [[انسان‌ها]] باشد. عنوان “برترین انسان” همان تعبیری است که [[شیعه]] آن را برای [[امام]] به کار می‌برد<ref>ر. ک: محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، اوائل المقالات، ص۷۲؛ محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، الافصاح فی الامامة، ص۳۴؛ محمد بن جریر طبری، دلائل الامامة، ص۴۷۹؛ سید مرتضی علم الهدی، الشافی فی الامامة، ج۱، ص۳۲۷ و ج۲، ص۷؛ ابوالصلاح حلبی، تقریب المعارف، ص۱۵۰؛ ابوالصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، ص۸۸؛ محمد بن حسن طوسی، الاقتصاد، ص۳۰۷؛ سید بن طاووس حسنی، الطرائف، ج۲، ص۵۱۵-۵۱۸؛ جعفر بن حسن حلی، المسلک فی اصول الدین، ص۱۹۸؛ میثم بن علی بن میثم بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ص۱۸۰؛ میثم بن علی بن میثم بحرانی، النجاة فی القیامة، ص۶۵؛ علی بن یوسف بن جبر، نهج الایمان، ص۵۱؛ حسن بن یوسف حلی، منهاج الکرامة، ص۱۱۵؛ حسن بن یوسف حلی، کشف المراد، ص۴۹۵؛ فاضل مقداد سیوری، النافع یوم الحشر، ص۱۰۲؛ علی بن یونس عاملی نباطی بیاضی، الصراط المستقیم، ج۱، ص۷۶-۷۷؛ ملاعبدالرزاق لاهیجی، گوهرمراد، ص۵۹۱؛ محمدحسین آل کاشف الغطاء، اصل الشیعه واصولها، ص۲۱۲؛ محمدرضا مظفر، عقاید الامامیة، ص۶۷.</ref> و برخی [[مفسران اهل سنت]] نیز از آن به عنوان “انسان کامل” یاد کرده و وجود آن را درهر عصری لازم دانسته‌اند<ref>سید محمود آلوسی، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، ج۱، ص۲۲۲. شایان ذکر است، عرفایی همچون ابن عربی نیز بر این مدعا تأکید کرده‌اند که خلیفة الله، انسان کامل است که باید در هر دوره زمانی وجود داشته باشد. در این باره، ر. ک: محمود جوادی والا، «خلافت الهی از دیدگاه ابن عربی»، معارف عقلی، شماره ۱۶، ص۴۲.</ref>. با توجه به آن چه [[گذشت]]، روشن می‌شود که [[ارتباط]] وثیقی میان [[مقام]] خلیفة اللهی و [[مقام امامت]] وجود دارد و متصدی [[منصب امامت]]، [[مقام]] خلیفة اللهی را نیز داراست. البته، روشن است که نمی‌توان گفت هر کسی که [[خلیفه خداوند]] است، لزوماً [[امام]] نیز است؛

با توجه به آنچه گذشت]]، روشن می‌شود که اوّلاً، مفهوم [[خلیفه]] بر [[امامت]] در [[مکتب تشیع]] منطبق است؛ ثانیاً، [[خلیفة الله]]، [[جانشین خداوند]] روی [[زمین]] است که شئونی همچون [[رهبری اجتماعی]]، [[ولایت تکوینی]]، [[مرجعیت اخلاقی]] و [[مرجعیت دینی|دینی]]، [[هدایتگری]] و به [[کمال رساندن بندگان]] را از جانب [[خداوند]]، بر [[مردم]] دارد و صفاتی همچون [[علم]]، [[عصمت]]، [[افضلیت]]، [[منصوص بودن]] و [[علم الهی]] را داراست<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)|معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان]]، ص ۱۴۹-۱۵۶.</ref>.

[[رده:خلافت الهی]]