گستره علم امام: تفاوت میان نسخه‌ها

یکی از مسائل مهم در ارتباط با [[علم امام]]، گستره و متعلق علم امام است. آیا [[امام]] به [[زمان]] حال [[علم]] دارد یا به گذشته و [[آینده]] هم علم دارد؟ آیا امام فقط به [[امور دینی]] علم دارد یا به امور غیردینی نیز، علم دارد؟ بر پایه بسیاری از [[روایات]]، [[گستره علم امام]] به زمان حال و امور دینی منحصر نیست و همه زمان‌ها و امور دینی و غیر [[دینی]] را در بر می‌گیرد.

مهم‌ترین عرصه‌های شمول علم امام را می‌توان [[علم به دین]]، [[علم گذشته]]، حال و آینده، علم به امور ظاهری و [[باطنی]]، امور آشکار و غایب، به زبان‌های مختلف، به [[علوم]] و [[فنون]] مختلف و به [[اسرار]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] برشمرد. در روایات نیز، از گستره و متعلق علم امام[[سخن]] به میان آمده است:

# '''علم به همه امور:''' [[حضرت علی]]{{ع}} می‌فرماید: "ممکن نیست از آنچه امروز تا [[قیامت]] رخ می‌دهد، از من [[پرسش]] کنید...، جز آن‌که پاسخ دهم"<ref>{{متن حدیث|لَا تَسْأَلُونِّي عَنْ شَيْ‌ءٍ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ السَّاعَةِ... إِلَّا أَنْبَأْتُكُمْ}}؛ بحارالأنوار، ج۳۴، ص۱۱۶.</ref>. نیز می‌فرماید: {{متن حدیث|قَالَ إِنَّ عِنْدَنَا عِلْمَ جَمِيعِ الْأَشْيَاءِ}}<ref> بحارالأنوار، ج۳۸، ص۴۸.</ref>.

# '''علم به آنچه [[مردم]] نیاز دارند:''' "صحیفه‌ای نزد ماست که در ازای آن، هفتاد ذرع و به [[املای پیامبر]] خداست و حضرت علی{{ع}} آن را به دست خود نوشته و همه آنچه نیاز است، حتّی [[دیه]] خراش، در آن ثبت شده است"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ عِنْدَنَا صَحِيفَةً طُولُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعاً إِمْلَاءُ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} وَ خَطَّهُ عَلِيٌّ{{ع}} بِيَدِهِ وَ إِنَّ فِيهَا لَجَمِيعَ مَا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ النَّاسُ حَتَّى أَرْشُ الْخَدْشِ}}؛ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۲۳.</ref>.

# '''[[علم به قرآن]]:''' [[حضرت صادق]]{{ع}} می‌فرماید: "من علم به [[کتاب خدا]] دارم که در آن، [[آغاز آفرینش]] و آنچه تا [[روز قیامت]] موجود است و نیز، [[خبر آسمان]] و [[خبر زمین]] و خبر جنّت و [[خبر نار]] و [[خبر آنچه در گذشته بوده]] و آنچه در آینده خواهد بود، همگی آمده است و من این [[اخبار]] را می‌دانم، مانند اینکه به کف دستم نگاه می‌کنم"<ref>{{متن حدیث|قَدْ وَلَدَنِي رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} وَ أَنَا أَعْلَمُ كِتَابَ اللَّهِ‌، وَ فِيهِ بَدْءُ الْخَلْقِ وَ مَا هُوَ كَائِنٌ إِلى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، وَ فِيهِ خَبَرُ السَّمَاءِ وَ خَبَرُ الْأَرْضِ، وَ خَبَرُ الْجَنَّةِ وَ خَبَرُ النَّارِ، وَ خَبَرُ مَا كَانَ وَ خَبَرُ مَا هُوَ كَائِنٌ، أَعْلَمُ ذلِكَ كَمَا أَنْظُرُ إِلى كَفِّي، إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ: فِيهِ تِبْيَانُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ}}؛ کافی، ج۱، ص۶۱.</ref>.

# '''[[علم به کتاب‌های آسمانی]] دیگر:''' [[حضرت باقر]]{{ع}} می‌فرماید: "[[خداوند]] دو [[علم]] دارد: یکی علمی‌است که کسی جز او آن را نمی‌داند و دیگری علمی‌است که آن را به [[ملائکه]] و [[رسولان]] خود آموخت و ما آن را می‌دانیم"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَيْنِ عِلْمٌ لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ وَ عِلْمٌ عَلَّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ فَمَا عَلَّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ فَنَحْنُ نَعْلَمُهُ}}؛ کافی، ج۱، ص۱۴۷.</ref>. [[حضرت صادق]]{{ع}} می‌فرماید: "[[حضرت سلیمان]]{{ع}} از [[حضرت داود]]{{ع}} [[ارث]] برد. [[حضرت محمّد]]{{صل}} از حضرت سلیمان{{ع}} ارث برد و ما از حضرت محمّد{{صل}} ارث بردیم؛ ازاین رو، [[علم به تورات]]، [[انجیل]]، [[زبور]] و بیان آنچه در [[الواح حضرت موسی]]{{ع}} بود، نزد ماست"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ سُلَيْمَانَ وَرِثَ داوُدَ وَ إِنَّ مُحَمَّداً وَرِثَ سُلَيْمَانَ وَ إِنَّا وَرِثْنَا مُحَمَّداً{{صل}} وَ إِنَّ عِنْدَنَا عِلْمَ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِيلِ وَ الزَّبُورِ وَ تِبْيَانَ مَا فِي الْأَلْوَاحِ‌}}؛ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۱۸۷؛ بصائر الدرجات ج۱، ص۱۳۸.</ref>.

# '''[[علم به گذشته]]، حال و [[آینده]]:''' حضرت صادق{{ع}} می‌فرمایند: {{متن حدیث|إِنَّ عِنْدَنَا عِلْمَ مَا كَانَ وَ عِلْمَ مَا هُوَ كَائِنٌ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ}}<ref>کافی، ج۱، ص۲۳۸.</ref>.

# '''علم به امور ظاهری و [[باطنی]]، به امور آشکار و غایب:''' [[حضرت علی]]{{ع}} می‌فرماید: "من زنده می‌کنم و می‌میرانم به [[اجازه]] [[خدا]]. من به شما خبر می‌دهم، چه می‌خورید و چه در خانه‌های خود ذخیره کرده‌اید به [[اذن خدا]]، من از دل‌های شما آگاهم و [[ائمه]] از اولادم نیز، همین [[کارها]] را می‌کنند و این اطلاعات را دارند، هرگاه بخواهند و [[اراده]] کنند"<ref>{{متن حدیث|أَنَا أُحْيِي وَ أُمِيتُ بِإِذْنِ رَبِّي وَ أَنَا أُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَ مَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ بِإِذْنِ رَبِّي وَ أَنَا عَالِمٌ بِضَمَائِرِ قُلُوبِكُمْ وَ الْأَئِمَّةُ مِنْ أَوْلَادِي يَعْلَمُونَ وَ يَفْعَلُونَ هَذَا إِذَا أَحَبُّوا وَ أَرَادُوا}}؛ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۵.</ref>.

# '''[[علم به زبان‌های گوناگون]]:''' [[زراره]] از [[امام صادق]]{{ع}} نقل کرده که [[امیرمؤمنان]]{{ع}} به [[ابن‌عباس]] فرمودند: "[[خداوند]] [[زبان]] پرندگان را به ما آموخت، چنان‌که به سلیمان‌ بن داوود آموخت و زبان هر [[جنبنده]] خشکی و دریایی را به ما آموخت"<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ عَلَّمَنَا مَنْطِقَ الطَّيْرِ كَمَا عَلَّمَهُ سُلَيْمَانَ بْنَ دَاوُدَ مَنْطِقَ كُلِّ دَابَّةٍ فِي بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ}}؛ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۲۶۴.</ref>.

# '''[[علم]] به [[آسمان‌ها]] و [[زمین]]:''' امام صادق{{ع}} فرمود: "من می‌دانم آنچه در آسمان‌ها و زمین‌هاست و آنچه در [[بهشت و جهنم]] است و آنچه بیشتر بوده و آنچه خواهد بود. پس از درنگی، [[احساس]] کردند، [[تحمّل]] این مطلب برای برخی از حاضران، دشوار است؛ از این رو فرمودند: (آنچه می‌گویم، چیز [[شگفتی]] نیست؛ زیرا) اینها را از [[کتاب خدا]] دانستم. خداوند می‌فرماید: بیان هر چیزی در کتاب وی است"<ref>{{متن حدیث|إِنِّي لَأَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا فِي الْجَنَّةِ وَ أَعْلَمُ مَا فِي النَّارِ وَ أَعْلَمُ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ قَالَ ثُمَّ مَكَثَ هُنَيْئَةً فَرَأَى أَنَّ ذَلِكَ كَبُرَ عَلَى مَنْ سَمِعَهُ مِنْهُ فَقَالَ عَلِمْتُ ذَلِكَ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ فِيهِ تِبْيَانُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ}}؛ کافی، ج۱، ص۲۶۱.</ref>

# '''[[علم به شهادت]] خود:''' [[ابوبصیر]] از امام صادق{{ع}} نقل کرده است: "هر امامی که نداند به چه مصیبتی گرفتار خواهد شد و چه بر سر او خواهد آمد چنین کسی، اساساً [[حجت خدا]] بر [[خلق]] او نیست<ref>{{متن حدیث|أَيُّ إِمَامٍ لَا يَعْلَمُ مَا يُصِيبُهُ وَ إِلَى مَا يَصِيرُ فَلَيْسَ ذَلِكَ بِحُجَّةٍ لِلَّهِ عَلَى خَلْقِهِ}}؛کافی، ج۱، ص۲۵۸.</ref><ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص:۷۲-۷۶.</ref>.