حدیث فاطمة بضعة منی: تفاوت میان نسخه‌ها

با عنایت به نقل‌هایی که از این [[حدیث]] در اینجا ذکر گردید، می‌توان گفت: عبارت {{متن حدیث|فاطمة بضعة منی}} که در بخش اول این حدیث ذکر شده، تواتر لفظی داشته<ref>خبر متواتر لفظی، خبری است که گروه کثیری از راویان در تمام طبقات که تبانی آنها بر [[کذب]] و [[توطئه]] عادتاً محال است، آن را با الفاظ و کلمات یکسان نقل کرده باشند، مانند: حدیث متواتر {{متن حدیث|انما الاعمال بالنیات}} و [[حدیث غدیر]] {{متن حدیث|من کنت مولاه فهذا علی مولاه}} و [[حدیث ثقلین]] {{متن حدیث|انی تارک فیکم الثقلین}}. این [[احادیث شریف]] با همین الفاظ به صورت تواتر نقل شده تا این که سند آن به [[پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}}‌ رسیده است. به بیان دیگر، اگر خبرهای راویان متعددی، همگی در مدلول مطابقی به طور کامل مشترک باشد به آن مدلول مطابقی، خبر متواتر لفظی گفته می‌شود. صدر، محمدباقر، دروس فی علم الاصول، ج۲، ص۱۴۳؛ زهیرالمالکی، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج۳، ص۱۲۹؛ محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، ص۱۶۲.</ref> و مضامین یا عبارت‌هایی که در بخش دوم این روایت آمده، [[تواتر معنوی]]<ref>تواتر معنوی: گزارش تعدادی از [[راویان]] از واقعه یا مطلبی خاص با الفاظ گوناگون اما با معنا و مضمون یکسان است. (شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ص۶۶؛ عاملی، معالم‌ الدین، ص۱۸۷؛ میرزای قمی، قوانین الاصول، ج۲، ص۳۸۵؛ فرهنگ‌نامه اصول فقه، ص۳۶۹. گفته شده فراوانی گزارش‌ها در تواتر معنوی، موجب علم و [[یقین]] به محتوای مشترک می‌شود. میرزای قمی، قوانین الاصول، ج۲، ص۳۸۵؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه، ص۳۵. مانند اینکه [[اخبار]] زیادی با کلمات متفاوت در مورد شرکت [[امام علی]] {{ع}} در [[سرایا]] و [[غزوات]] و به هلاکت رساندن بسیاری از پهلوانان [[مشرکان]] نقل شده است که مضمون همه آنها به طور متواتر بر [[شجاعت]] آن حضرت دلالت می‌نماید و از آن جایی که الفاظ این اخبار یکسان نبوده ولی معنا و مضمون آن یکسان است، به این [[تواتر]]، تواتر معنوی می‌گویند</ref> دارند. از این رو، برخی با تعبیر مستفیض<ref>خبر مستفیض، [[حدیثی]] است که ناقلان آن در هر مرتبه بیش از سه نفر باشند. (محسنی، بحوث فی علم الرجال، ص۳۹۹؛ شیخ بهائی، الوجیزه، ص۴؛ استرآبادی، لب اللباب، ص۷۳؛ مامقانی، مقباس الهدایة، ج۱، ص۱۲۸. به گفته برخی، [[راویان]] خبر مستفیض کمتر از راویان [[خبر متواتر]] هستند. مامقانی، مقباس الهدایة، ج۱، ص۱۳۱.</ref>.<ref>تبریزی، محمد علی، اللمعة البیضاء فی شرح خطبة الزهراء، ص١٣۶.</ref>، برخی با تعبیر [[متواتر]]<ref>«خبر متواتر» به روایتی گفته می‌شود که راویان آن در همه طبقات دارای تعدد بوده و تبانی و [[همدستی]] آنان بر [[جعل]] و [[دروغ‌پردازی]] عادتاً محال باشد. ر.ک: رحمانی، محمد، بحث‌های مقارن در علم الحدیث، "خبر متواتر".</ref>.<ref>کاشف الغطاء، جعفربن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج۱، ص۹۷.</ref> از این [[حدیث]] یاد کرده‌اند و برخی دیگر نیز مضمون آن را [[مورد اتفاق]] دانسته‌اند<ref>نووی، یحیی بن شرف، المجموع شرح المهذب، ج۲۰، ص۲۴۴.</ref>.