بنای کوفه: تفاوت میان نسخه‌ها

بنای کوفه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۳۱

۹٬۳۰۸ بایت اضافه‌شده ، ‏۲ دسامبر ۲۰۲۳

←‏مقدمه

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۰۵۸

ویرایش

@@ خط ۲۳: / خط ۲۳: @@
 فاصله کوفه از شهرهای مهم [[جهان اسلام]] از این قرار بوده است: از کوفه تا [[مدینه]] ۲۰ مرحله، از مدینه تا [[مکه]] از طریق جاده ۱۰ مرحله و از کوفه تا مکه به خط مستقیم نزدیک به ۳ مرحله کم‌تر از این راه بوده است (یعنی ۲۷ مرحله). همچنین از کوفه تا [[بصره]] ۱۲ مرحله و از کوفه تا [[بغداد]] (که بعدها توسط [[منصور عباسی]] ساخته شد) ۴ مرحله، و تا [[شهر واسط]] ۶ مرحله فاصله بوده است.<ref>[[محمد حسین رجبی|رجبی، محمد حسین]]، [[کوفه (مقاله)| مقاله «کوفه»]]، [[دانشنامه امام علی ج۹ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۹]] ص ۳۶۸.</ref>
+==بنای کوفه در تاریخ اسلامی==
+در خصوص تاریخ بنای شهر کوفه [[روایات]] مختلفی هست؛ از جمله [[بلاذری]] [[مورخ]] متقدم، تاریخ بنای این [[شهر]] را سال ۱۷ می‌داند<ref>فتوح البلدان، ص۳۸۷.</ref>. [[یعقوبی]] نیز در کتاب البلدان بنای آن را هم‌زمان با بنای [[بصره]] در سال ۱۷ نوشته است<ref>البلدان، ص۶، ترجمه فارسی.</ref>، ولی در تاریخ خود می‌نویسد در سال ۲۰ [[سعد بن ابی وقاص]] به کوفه بازگشت و آنجا اقامت گزید و نقشه‌ها طرح کرد و [[خانه‌ها]] و محله‌ها ساخت<ref>تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۰۸.</ref>. [[طبری]] [[محرم]] سال ۱۷ (یعنی سال چهارم [[خلافت عمر]]) را سال طراحی کوفه و [[اردو]] زدن [[مسلمانان]] در این منطقه می‌داند و در عین حال از [[واقدی]] نقل می‌کند که [[مردم]] در آخر سال ۱۷ در کوفه فرود آمدند. به روایتی نیز در آغاز سال ۱۸ کوفه محل اقامت شد<ref>تاریخ طبری، ج۳، ص۱۴۷.</ref>. [[مسعودی]] در مروج الذهب، [[سال]] ۱۵ را تاریخ بنای کوفه نوشته<ref>مروج الذهب، ج۲، ص۳۲۹.</ref>، ولی در التنبیه و الاشراف در تاریخ بنای آن تشکیک کرده است و می‌نویسد: کوفه دومین شهر بزرگ بود که توسط مسلمانان بنا شد. درباره بنیاد آن [[اختلاف]] است. بعضی گفته‌اند بنای آن نیز (مانند بصره) در سال هفدهم بوده که واقدی و دیگران بر این رفته‌اند، و جمعی دیگر گفته‌اند بنیاد آن به سال پانزدهم [[هجرت]] و به [[راهنمایی]] [[عبدالمسیح بن بقیله غسانی]] بوده است<ref>التنبیه و الاشراف، ص۳۲۶.</ref>. یاقوت نیز بنای کوفه را سال ۱۷ یعنی همان سالی که بصره شهر شد، دانسته و می‌نویسد: عده‌ای گفته‌اند کوفه دو سال بعد از بصره (در سال ۱۹)، شهر شد و سال ۱۸ هم گفته شده است<ref>معجم البلدان، ص۳۲۶.</ref>.
+قول یعقوبی در تاریخ خود که سال ۲۰ را [[زمان]] اقامت سعد در کوفه و طراحی شهر قلمداد کرده و نیز قول‌های دیگر که سال ۱۹ را قید کرده‌اند به احتمال زیاد مربوط به زمانی است که پس از آتش‌سوزی خانه‌های نئین، شهر، بازسازی شد و منزل‌ها و عمارت‌های آن از آجر ساخته شد. همچنین با دقت در گفتار [[مسعودی]] در التنبیه و الاشراف که [[کوفه]] را دومین [[شهر]] بزرگ بنا شده توسط [[مسلمانان]] دانسته و [[تاریخ]] بنای [[بصره]] را سال ۱۷ گرفته است، اگر اولین شهر را بصره در نظر بگیریم ـ که چنین است ـ دیگر سال ۱۵ معنایی نخواهد داشت. نظر به [[روایات]] مربوط به [[فتوحات]] مسلمانان در [[عراق]] (گرچه بسیار مغشوش است) می‌توان نتیجه گرفت به احتمال [[زیاد]] تاریخ بنای کوفه سال ۱۷ بوده است<ref>[[محمد حسین رجبی دوانی|رجبی دوانی، محمد حسین]]، [[کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی (کتاب)|کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی]]، ص۱۱۰؛ [[عاتق بن غیث بلادی|بلادی، عاتق بن غیث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]]، ص۲۶۷.</ref>.
+اقلیم شناسان متقدم، کوفه را از شهرهای اقلیم سوم<ref>مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ص۶۰.</ref> و [[منزل]] [[نوح نبی]]{{ع}} گفته‌اند<ref>بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۱۴۲.</ref> و از شهرهای تابعه آن به نام حمام [[عمر]]، جامعین، [[سورا]]، نیل، [[قادسیه]] و [[عین التمر]] اشاره کرده‌اند<ref>مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ص۱۱۴.</ref>. «مقدسی» در توصیف [[کوفه]]، این [[شهر]] را «قصبه‌ای بزرگ، سبک، خوش ساختمان با بازارهایی بزرگ، پر [[برکت]] و جامع مرافق» گفته<ref>مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ص۱۱۶.</ref> و از قرار داشتن [[مسجد جامع]] و نیز [[رود فرات]] در سمت شرق و [[کناسه]] در غرب این شهر خبر داده و پیرامون شهر را مملو از نخلستان، باغ، حوضها و جوی‌های آب معرفی کرده است<ref>مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ص۱۱۶-۱۱۷.</ref>.
+فاصله این شهر تا [[مدینه]] در حدود ۲۰ مرحله و تا [[مکه]] ۲۷ مرحله ذکر شده است<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۴۹۳.</ref>.
+این شهر در سده‌های نخست [[اسلام]] نقشی بسیار پر رنگ و اساسی در حوادث ایام ایفا نمود و موقعیت ممتاز [[اجتماعی]] اش، آن را پیوسته کانون توجه هیأت حاکمه و اقشار مختلف [[مردم]] زمانه قرار داد. از جمله وقایع مهم و تأثیر گذار به وقوع پیوسته در این شهر می‌‌توان به حوادث ایام [[خلافت امیرالمؤمنین]]{{ع}} و سپس [[ترور]] ایشان در مسجد جامع این شهر، [[قیام خونین کربلا]] و قیام‌هایی نظیر [[توابین]] و مختار که پس از آن در [[خونخواهی]] از شهدای این واقعه هولناک انجام گرفت و نیز [[قیام]] و [[شهادت]] [[زید بن علی]] اشاره کرد. گذشته از حوادث و رخدادهای [[سیاسی]] بیشمار این شهر، کوفه یکی از قطب‌های [[علمی]] [[جهان اسلام]] محسوب می‌‌شد. وجود تعداد زیادی از نوابغ [[علم]] و [[شعر]] و زبان و [[ادب]] در این شهر در سده‌های نخست [[اسلامی]] که در کتب تراجم مفصل به نام و آثارشان پرداخته شده است، شاهدی بر این مدعاست. موقعیت علمی این شهر با تأسیس [[مکتب]] نحوی [[کوفی]] بیش از پیش شهره [[آفاق]] گشت و این شهر را تا مدت‌ها عرصه [[رقابت]] و [[کشمکش]] با [[بصره]] و [[مکتب]] نحوی‌اش کرد. تا اینکه موقعیت ممتاز [[علمی]] و [[سیاسی]] این دو [[شهر]] با تأسیس [[بغداد]] به حاشیه رفت. با تأسیس شهر بغداد در [[سال ۱۴۵ هجری]]، [[کوفه]] [[قرن]] به قرن بسیاری از ذخایر علمی خود را از دست داد و رفته رفته با از دست دادن [[جایگاه علمی]] و سیاسی خود، بسیاری از ابنیه هایش ویرانه شد و شهر به دهکده‌ای کوچک تبدیل شد. چندان که از [[عظمت]] سابق این شهر در حال حاضر، تنها [[مسجد]] بزرگش باقی مانده که [[گواهی]] بر [[شکوه]] و عظمت آن و سرمایه‌ای [[معنوی]] و نماد این شهر قرار گرفته است.
+امروزه کوفه در کنار [[رود فرات]] در فاصله ۸ کیلومتری شهر [[نجف]] و ۱۰۶ کیلومتری بغداد و ۶۰ کیلومتری جنوب شهر [[کربلا]] قرار دارد. [[زمین]] آن دشتی است مرتفع که ارتفاع آن از سطح دریا به ۲۲ متر می‌‌رسد. کرانه [[غربی]] این شهر، تقریباً شش متر از [[ساحل]] شرقی بلندتر است که آن را از سیل در گذشته و در عصر کنونی مصون می‌‌دارد. در [[جانب غربی]] کوفه، زمین کم کم از سطح دریا بالا می‌‌رود به حدی که این ارتفاع تا شصت و نیم متر هم می‌‌رسد. سپس این ارتفاع، با شیب تند به سمت جنوب غربی فرود می‌‌آید تا به دریاچه نمکی کم عمق معروف به «بحرالنجف» می‌‌رسد<ref>[[عاتق بن غیث بلادی|بلادی، عاتق بن غیث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]] ص۲۶۷.</ref>.