حدیث کساء در علوم حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه== | == مقدمه== | ||
حقانیت و جایگاه اهل بیت{{عم}} در [[آیات قرآن]] و بسیاری از [[روایات]] تأکید شده است. یکی از آن موارد [[حدیث شریف کساء]] است که بیانگر | حقانیت و جایگاه اهل بیت{{عم}} در [[آیات قرآن]] و بسیاری از [[روایات]] تأکید شده است. یکی از آن موارد [[حدیث شریف کساء]] است که بیانگر عظمت [[پنج تن آل عبا]] و سبب یا [[شأن نزول آیه]] تطهیر<ref>{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}} «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> است؛ آیهای که به اعتقاد شیعه و برخی از [[اهل سنت]]، در وصف [[اهل بیت]]{{عم}} و مهمترین دلیل [[اثبات عصمت]] آنهاست. | ||
گونه‌های مختلف حدیث کساء در مهمترین | گونه‌های مختلف حدیث کساء در مهمترین منابع روایی شیعه و اهل سنت با طرق متفاوت وجود دارد. یکی از راویان، [[جابر بن عبدالله انصاری]] است که آن را از حضرت [[فاطمه]]{{س}} نقل کرده است. محتوای سرشار از معارف حدیث کساء باعث شده این [[حدیث]] در قرون اخیر، بیشتر مورد اهتمام اندیشمندان قرار گرفته و آثار متعددی درباره آن در قالب کتاب، مقاله، پایاننامه و... پدید آید و [[شیعیان]] با برگزاری مجالس [[قرائت]] حدیث کساء، به [[پیامبر]]{{صل}} و [[خاندان]] آن حضرت [[تقرب]] جویند. از آنجا که شبهاتی درباره اعتبار حدیث مذکور به [[روایت]] [[حضرت زهرا]]{{س}} مطرح شده است، نوشتار پیش رو تلاش دارد وثاقت سندی و صدوری حدیث کساء را بررسد<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref>. | ||
== واژه‌شناسی== | == واژه‌شناسی== | ||
در ابتدا بایسته است معنای واژه | در ابتدا بایسته است معنای واژه «کساء» و اصطلاح «حدیث کساء» تبیین گردد. | ||
===کساء=== | ===کساء=== | ||
کساء واژه ای | کساء واژه ای عربی و مشتق از ریشه «ک س و» {{عربی|الكِسوَةُ و الكُسوَةُ}}<ref>فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۵، ص۳۹۱؛ ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، ج۲، ص۸۵۷.</ref> و به معنای [[لباس]]<ref>راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ القرآن، ج۱، ص۷۱۱.</ref> و [[پوشیدن]] و پوشاندن لباس است<ref>ر.ک: مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۰، ص۶۲.</ref>. | ||
از این ریشه، پنج واژه در [[قرآن کریم]] به کار رفته است: {{متن قرآن|كِسْوَتُهُنَّ}}<ref>{{متن قرآن|وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ...}} «و مادران فرزندان خود را دو سال کامل شیر می‌دهند؛ این برای کسی است که بخواهد دوران شیردهی را کامل کند، و خوراک و پوشاک آنان به شایستگی بر صاحب فرزند است» سوره بقره، آیه ۲۳۳.</ref>، {{متن قرآن|نَكْسُوهَا}}<ref>{{متن قرآن|...وَلِنَجْعَلَكَ آيَةً لِلنَّاسِ وَانْظُرْ إِلَى الْعِظَامِ كَيْفَ نُنْشِزُهَا ثُمَّ نَكْسُوهَا لَحْمًا فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}} «... و (این) برای آن (است) که تو را نشانه‌ای برای مردم کنیم- و به استخوان‌ها بنگر که چگونه آنها را جنبانده، کنار هم فرا می‌چینیم آنگاه گوشت (و پوست) بر آن می‌پوشانیم، و چون بر وی آشکار شد گفت: می‌دانم که خداوند بر هر کاری تواناست» سوره بقره، آیه ۲۵۹.</ref>، {{متن قرآن|اكْسُوهُمْ}}<ref>{{متن قرآن|وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا}} «و دارایی‌هایتان را که خداوند (مایه) پایداری (زندگی) شما گردانیده است به کم‌خردان نسپارید و از در آمد آن، آنان را روزی و پوشاک رسانید و با آنان با زبانی شایسته سخن گویید» سوره نساء، آیه ۵.</ref>، {{متن قرآن|كِسْوَتُهُمْ}}<ref>{{متن قرآن|لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَكِنْ يُؤَاخِذُكُمْ بِمَا عَقَّدْتُمُ الْأَيْمَانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ...}} «خداوند شما را در سوگندهای بیهوده بازخواست نمی‌کند اما از سوگندهایی که آگاهانه خورده‌اید باز می‌پرسد بنابراین کفّاره (شکستن) آن، خوراک دادن به ده مستمند است از میانگین آنچه به خانواده خود می‌دهید یا (تهیّه) لباس آنان و یا آزاد کردن یک بنده.».. سوره مائده، آیه ۸۹.</ref>، {{متن قرآن|فَكَسَوْنَا}}<ref>{{متن قرآن|ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ}} «سپس نطفه را خونی بسته و آنگاه خون بسته را گوشتپاره‌ای و گوشتپاره را استخوان‌هایی آفریدیم پس از آن بر استخوان‌ها گوشت پوشاندیم سپس آن را آفرینشی دیگر دادیم؛ پس بزرگوار است خداوند که نیکوترین آفریدگاران است» سوره مؤمنون، آیه ۱۴.</ref>. | از این ریشه، پنج واژه در [[قرآن کریم]] به کار رفته است: {{متن قرآن|كِسْوَتُهُنَّ}}<ref>{{متن قرآن|وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ...}} «و مادران فرزندان خود را دو سال کامل شیر می‌دهند؛ این برای کسی است که بخواهد دوران شیردهی را کامل کند، و خوراک و پوشاک آنان به شایستگی بر صاحب فرزند است» سوره بقره، آیه ۲۳۳.</ref>، {{متن قرآن|نَكْسُوهَا}}<ref>{{متن قرآن|...وَلِنَجْعَلَكَ آيَةً لِلنَّاسِ وَانْظُرْ إِلَى الْعِظَامِ كَيْفَ نُنْشِزُهَا ثُمَّ نَكْسُوهَا لَحْمًا فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}} «... و (این) برای آن (است) که تو را نشانه‌ای برای مردم کنیم- و به استخوان‌ها بنگر که چگونه آنها را جنبانده، کنار هم فرا می‌چینیم آنگاه گوشت (و پوست) بر آن می‌پوشانیم، و چون بر وی آشکار شد گفت: می‌دانم که خداوند بر هر کاری تواناست» سوره بقره، آیه ۲۵۹.</ref>، {{متن قرآن|اكْسُوهُمْ}}<ref>{{متن قرآن|وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا}} «و دارایی‌هایتان را که خداوند (مایه) پایداری (زندگی) شما گردانیده است به کم‌خردان نسپارید و از در آمد آن، آنان را روزی و پوشاک رسانید و با آنان با زبانی شایسته سخن گویید» سوره نساء، آیه ۵.</ref>، {{متن قرآن|كِسْوَتُهُمْ}}<ref>{{متن قرآن|لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَكِنْ يُؤَاخِذُكُمْ بِمَا عَقَّدْتُمُ الْأَيْمَانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ...}} «خداوند شما را در سوگندهای بیهوده بازخواست نمی‌کند اما از سوگندهایی که آگاهانه خورده‌اید باز می‌پرسد بنابراین کفّاره (شکستن) آن، خوراک دادن به ده مستمند است از میانگین آنچه به خانواده خود می‌دهید یا (تهیّه) لباس آنان و یا آزاد کردن یک بنده.».. سوره مائده، آیه ۸۹.</ref>، {{متن قرآن|فَكَسَوْنَا}}<ref>{{متن قرآن|ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ}} «سپس نطفه را خونی بسته و آنگاه خون بسته را گوشتپاره‌ای و گوشتپاره را استخوان‌هایی آفریدیم پس از آن بر استخوان‌ها گوشت پوشاندیم سپس آن را آفرینشی دیگر دادیم؛ پس بزرگوار است خداوند که نیکوترین آفریدگاران است» سوره مؤمنون، آیه ۱۴.</ref>. | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
در [[ادعیه]] نیز همان معنای لغوی مراد است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْيَانٍ}}<ref>کفعمی، البلد الأمین و الدرع الحصین، ص۱۹۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۹۵، ص۱۲۰.</ref>. {{متن حدیث|فَرِّجْ عَنِ الْمَكْرُوبِينَ وَ اكْسُ الْعَارِينَ}}<ref>نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۵، ص۶۰.</ref>. | در [[ادعیه]] نیز همان معنای لغوی مراد است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْيَانٍ}}<ref>کفعمی، البلد الأمین و الدرع الحصین، ص۱۹۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۹۵، ص۱۲۰.</ref>. {{متن حدیث|فَرِّجْ عَنِ الْمَكْرُوبِينَ وَ اكْسُ الْعَارِينَ}}<ref>نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۵، ص۶۰.</ref>. | ||
اما در [[روایات]] مشهور به [[حدیث کساء]]، این واژه معنایی فراتر از [[پوشش]] دارد و دارای کاربردهای متفاوتی است، از جمله زیرانداز<ref>ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۴۴، ص۱۱۹.</ref>، روانداز<ref>سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۵، ص۱۹۸.</ref>، عباء<ref>شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، ج۴، ص۲۲۲.</ref> و لباسی که روی لباس‌های دیگر قرار می‌گیرد<ref>سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۵، ص۱۹۹.</ref>. بیشتر | اما در [[روایات]] مشهور به [[حدیث کساء]]، این واژه معنایی فراتر از [[پوشش]] دارد و دارای کاربردهای متفاوتی است، از جمله زیرانداز<ref>ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۴۴، ص۱۱۹.</ref>، روانداز<ref>سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۵، ص۱۹۸.</ref>، عباء<ref>شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، ج۴، ص۲۲۲.</ref> و لباسی که روی لباس‌های دیگر قرار می‌گیرد<ref>سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۵، ص۱۹۹.</ref>. بیشتر راویان این [[حدیث شریف]]، از آن به عنوان کساء یاد نموده‌اند. نوع کساء نیز فدکی<ref>کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، ص۳۳۳.</ref>، [[خیبری]]<ref>کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، ص۳۳۲.</ref>، [[یمانی]]<ref>بحرانی اصفهانی، عبد الله بن نور الله، عوالم العلوم، مستدرک حضرت زهرا{{س}} تا امام جواد{{ع}}، ج۱۱، ص۹۳۳.</ref> و جنس آن پشم یا موی سیاه<ref>سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۵، ص۱۹۹.</ref> و... ذکر شده که بیانگر دقت راویان و اهمیت این [[حدیث]] و تکرار حدیث به مناسبت‌های متفاوت است.<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref> | ||
=== حدیث کساء=== | === حدیث کساء=== | ||
مراد از حدیث کساء، ماجرای بر سر کشاندن و پوشاندن کساء توسط [[پیامبر]] بر خویشتن و [[حسنین]] و [[علی بن ابی طالب]] و [[فاطمه زهرا]]{{عم}} و سخنانی است که حضرت در قالب [[دعا]] در این هنگام بیان فرمودند و مصادیق [[خمسه طیبه]] را تعیین کردند. به دلیل کاربست واژه | مراد از حدیث کساء، ماجرای بر سر کشاندن و پوشاندن کساء توسط [[پیامبر]] بر خویشتن و [[حسنین]] و [[علی بن ابی طالب]] و [[فاطمه زهرا]]{{عم}} و سخنانی است که حضرت در قالب [[دعا]] در این هنگام بیان فرمودند و مصادیق [[خمسه طیبه]] را تعیین کردند. به دلیل کاربست واژه کساء، این [[روایت]] که گونه‌های متعدد و نقل مختلفی دارد، به [[حدیث کساء]] معروف است. زنده نگاه داشتن اصطلاح «[[اصحاب کساء]]»، «[[آل عبا]]» و... در [[سیره معصومان]]{{عم}} مشهود است و منابع متعدد [[تاریخی]] و [[روایی]] از اهتمام فراوان [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه اطهار]]{{عم}}<ref>هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس، ج۲، ص۶۴۶.</ref> به [[حفظ]] و تبیین آن حکایت دارد. از این رو حدیث کساء به طرق مختلفی در بیشتر [[منابع اهل سنت]] وجود دارد<ref>ر.ک: حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، ص۱۸ - ۱۴۱ (برخی اسانید)؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۵، ص۱۹۶ – ۲۰۰؛ زمخشری، محمود، الکشاف، ج۱، ص۳۶۹؛ فخرالدین رازی، ابو عبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج۸، ص۲۴۷؛ هیثمی، ابن حجر، مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۶۷ - ۱۶۸؛ ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۴۴، ص۱۱۸ – ۱۱۹؛ ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح (سنن الترمذی)، ج۵، ص۱۹۲، ۴۷۹ و ۵۱۲؛ نسائی، احمد بن علی، السنن الکبری، ج۵، ص۱۱۳؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۳، ص۲۰۳ - ۲۰۷؛ ج۱۴، ص۱۳۸ - ۱۴۴؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ج۳، ص۶۰۷ و....</ref>. و همچنین این [[حدیث]] در منابع [[شیعی]] با طرق گوناگون آمده است<ref>قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج۲، ص۱۹۳؛ کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، ص۳۳۲ - ۳۴۰؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص۷۲؛ ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، ج۲، ص۵۶۱؛ همو، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۲۷۸؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۳۶۸، ۵۵۹ و ۵۶۵؛ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، ج۱، ص۱۴۸؛ ابن بطریق، یحیی بن حسن، عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب إمام الابرار، ص۳۲ - ۴۶؛ ابن طاووس، سعد السعود للنفوس منضود، ص۱۰۶ و ۲۰۴؛ همو، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، ج۱، ص۱۲۳ – ۱۲۹؛ حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، ص۲۲۹.</ref>. | ||
به اختصار آماری از [[احادیث]] | به اختصار آماری از [[احادیث]] کساء در مهمترین [[کتب حدیثی]] [[فریقین]] بر مبنای محورهای ذیل ارائه می‌شود<ref>استخراج روایات از نرم‌افزارهای جامع الاحادیث، کتابخانه احادیث فریقین و مکتبة اهل البیت{{عم}} صورت گرفته است؛ برای جست‌وجو نیز از واژگانی چون «تطهیراً»، «کساء» و واژگان مترادف «کساء» مانند «عباء»، «مرط»، «خمیصة» و... استفاده شده است.</ref>: | ||
دسته اول، احادیثی که در آنها از [[آیه تطهیر]] یا واژگان [[آیه]] برای معرفی [[اهل بیت]]{{عم}} [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}} استفاده شده است. این [[روایات]]، بیشتر در [[ادعیه]] وجود دارد<ref>در برخی کتب، استفاده از یک یا چند واژه از آیه تطهیر یا مضامین آن مانند طهارة، مطهرین و... در وصف اهل بیت{{عم}} جزئی از این آمار قرار گرفته است (نک: موحد ابطحی اصفهانی، علی، آیة التطهیر فی احادیث الفریقین، ج۱) اما در این پژوهش فقط روایاتی مدنظر هستند که واژگان آیه تطهیر در آنها به کار رفته باشد.</ref>. احادیثی که بدون اشاره به کساء، فقط به تبیین مصادیق و [[نزول]] آیه تطهیر اشاره دارند، در دسته دوم قرار دارد. دسته سوم مشتمل بر احادیثی است که [[حضرت رسول اکرم]]{{صل}}، اهل بیت{{عم}} خویش را ذیل کساء قرار می‌دهند و برایشان [[دعا]] می‌فرمایند، ولی در این احادیث از آیه تطهیر و نزول آن سخنی به میان نیامده است. دسته چهارم شامل احادیثی است که هم به آیه تطهیر اشاره نموده و هم گزارش می‌کند [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به وسیله کساء اهل بیت خویش را جدا و برای ایشان دعا فرموده است. دستۀ پنجم به روایاتی اشاره دارد که در [[روز]] [[مباهله]]، [[حضرت رسول]]{{صل}} به وسیله کساء اهل بیت خویش را معرفی نموده و در دسته آخر روایاتی آمده که پس از نزول آیه تطهیر، [[پیامبر]]{{صل}} اهل بیت خویش را اوقات [[نماز]] صدا زده و آیه تطهیر را پشت در [[خانه]] ایشان قرائت می‌فرمودند. با توجه به این مدل دسته‌بندی، تمام روایاتِ مرتبط با [[آیه تطهیر]] و | دسته اول، احادیثی که در آنها از [[آیه تطهیر]] یا واژگان [[آیه]] برای معرفی [[اهل بیت]]{{عم}} [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}} استفاده شده است. این [[روایات]]، بیشتر در [[ادعیه]] وجود دارد<ref>در برخی کتب، استفاده از یک یا چند واژه از آیه تطهیر یا مضامین آن مانند طهارة، مطهرین و... در وصف اهل بیت{{عم}} جزئی از این آمار قرار گرفته است (نک: موحد ابطحی اصفهانی، علی، آیة التطهیر فی احادیث الفریقین، ج۱) اما در این پژوهش فقط روایاتی مدنظر هستند که واژگان آیه تطهیر در آنها به کار رفته باشد.</ref>. احادیثی که بدون اشاره به کساء، فقط به تبیین مصادیق و [[نزول]] آیه تطهیر اشاره دارند، در دسته دوم قرار دارد. دسته سوم مشتمل بر احادیثی است که [[حضرت رسول اکرم]]{{صل}}، اهل بیت{{عم}} خویش را ذیل کساء قرار می‌دهند و برایشان [[دعا]] می‌فرمایند، ولی در این احادیث از آیه تطهیر و نزول آن سخنی به میان نیامده است. دسته چهارم شامل احادیثی است که هم به آیه تطهیر اشاره نموده و هم گزارش می‌کند [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به وسیله کساء اهل بیت خویش را جدا و برای ایشان دعا فرموده است. دستۀ پنجم به روایاتی اشاره دارد که در [[روز]] [[مباهله]]، [[حضرت رسول]]{{صل}} به وسیله کساء اهل بیت خویش را معرفی نموده و در دسته آخر روایاتی آمده که پس از نزول آیه تطهیر، [[پیامبر]]{{صل}} اهل بیت خویش را اوقات [[نماز]] صدا زده و آیه تطهیر را پشت در [[خانه]] ایشان قرائت می‌فرمودند. با توجه به این مدل دسته‌بندی، تمام روایاتِ مرتبط با [[آیه تطهیر]] و کساء، [[احادیث]] منسوب به «کساء» و به عبارت دیگر قرائتی از مضمون «[[حدیث کساء]]» خواهند بود<ref>شایان ذکر است که احادیث شبیه هم که دارای طرق و راویان مختلف است، در شمارش حساب نشده است، همچنین چینش بر اساس قرن و در دو دسته شیعه و اهل سنت بیان شده است. جدول و دسته‌بندی روایات را می‌‌توان بر اساس راویان نیز تنظیم نمود؛ برای نمونه کتاب الموسوعة الامامة فی نصوص اهل السنة (مرعشی نجفی، شهاب الدین، الموسوعة الامامة فی نصوص أهل السنة، ص۱۷۲ – ۱۷۴). با توجه به نام راویان اهل سنت احادیث کساء را آورده است.</ref>. | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|- | |- | ||
| خط ۱۷۹: | خط ۱۷۹: | ||
چنانکه در جدول بالا نیز ذکر شده، علاوه بر روایات [[شأن نزول آیه]] [[تطهیر]]، [[حضرت رسول]]{{صل}} هنگام [[واقعه مباهله]] نیز قبل از مباهله نمودن [[نجرانیان]]، به وسیله کساء، [[حضرت فاطمه زهرا]]{{س}}، [[حضرت علی]]{{ع}}، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} را می‌پوشانند <ref>کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، ص۸۷؛ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص۱۱۵.</ref> و اصطلاح حدیث کساء به این واقعه نیز نسبت داده می‌شود؛ چراکه حضرت با این [[رفتار]] در حال معرفی مصادیق [[اصحاب کساء]] بودند. | چنانکه در جدول بالا نیز ذکر شده، علاوه بر روایات [[شأن نزول آیه]] [[تطهیر]]، [[حضرت رسول]]{{صل}} هنگام [[واقعه مباهله]] نیز قبل از مباهله نمودن [[نجرانیان]]، به وسیله کساء، [[حضرت فاطمه زهرا]]{{س}}، [[حضرت علی]]{{ع}}، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} را می‌پوشانند <ref>کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، ص۸۷؛ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص۱۱۵.</ref> و اصطلاح حدیث کساء به این واقعه نیز نسبت داده می‌شود؛ چراکه حضرت با این [[رفتار]] در حال معرفی مصادیق [[اصحاب کساء]] بودند. | ||
به علت وجود [[راویان]] متفاوت، توصیف‌های متفاوت از نوع کساء<ref>{{متن حدیث|مِرْطٌ مُرَحَّلٌ مِنْ شَعْرٍ أَسْوَدَ}} (حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، ج۲، ص۵۶)؛ {{متن حدیث|كِسَاءٌ خَيْبَرِيٌّ}}. (حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، ص۲۲۹)</ref>، نحوه [[اجتماع]] [[اصحاب]] ذیل | به علت وجود [[راویان]] متفاوت، توصیف‌های متفاوت از نوع کساء<ref>{{متن حدیث|مِرْطٌ مُرَحَّلٌ مِنْ شَعْرٍ أَسْوَدَ}} (حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، ج۲، ص۵۶)؛ {{متن حدیث|كِسَاءٌ خَيْبَرِيٌّ}}. (حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، ص۲۲۹)</ref>، نحوه [[اجتماع]] [[اصحاب]] ذیل کساء<ref>{{متن حدیث|... حَتَّى دَخَلُوا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} فَأَقْعَدَهُمَا [وَ أقعدهما] فِي حَجْرِهِ وَ [جَلَسَ] عَلِيٌّ عَنْ يَمِينِهِ وَ جَلَسَتْ فَاطِمَةُ عَنْ يَسَارِهِ...}} (کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، ص۳۳۵)؛ {{متن حدیث|... فَجَلَسَ عَلِيٌّ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ جَلَسَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ عَنْ يَمِينِهِ وَ شِمَالِهِ وَ أَجْلَسَ فَاطِمَةَ خَلْفَهُ...}} (کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، ص۳۳۴)؛ {{متن حدیث|عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ وَ حَسَناً، وَ حُسَيْناً، فَجَعَلَ حَسَناً عَنْ يَمِينِهِ وَ حُسَيْناً عَنْ يَسَارِهِ وَ عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ تُجَاهَهُمْ ثُمَّ غَشَّاهُمْ بِكِسَاءٍ خَيْبَرِيٍّ}}. (حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، ج۲، ص۵۳)</ref> و مکان‌های مختلفی که ذکر شده<ref>مکان‌هایی مانند خانه ام سلمه (نک: مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۲۲۸)؛ خانه حضرت زهرا{{س}} (نک: ابن أبی‌شیبه، مصنف فی الاحادیث و الآثار ابن أبی‌شیبه، ج۶، ص۳۷۰) و «روایت جابر بن عبدالله انصاری» (بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، مدینة معاجز الائمة الاثنی‌عشر{{عم}}، ج۱۱، ص۹۳۳)؛ خانه صفیه (نک: نیشابوری، الحاکم، المستدرک، ج۳، ص۱۴۸)؛ خانه زینب (نک: حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، ج۲، ص۵۳).</ref> می‌‌توان گفت این [[حدیث شریف]] در زمان‌های متفاوتی تکرار شده است. همچنان که [[طبری]] [[معتقد]] است وجود [[اختلاف]] در کیفیت گرد آمدن ایشان، وصفهای گوناگون از کساء، کیفیت دعای آن حضرت و پاسخ ایشان به [[ام سلمه]]... همگی دلیل بر تکرار این عمل در [[خانه]] ام سلمه است<ref>طبری، محب الدین، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، ص۲۲.</ref>. [[ابن حجر]] نیز طبری را [[تأیید]] می‌کند و میافزاید که گفتار طبری مؤید آن است که آنچه [[روایت]] شده آن حضرت نیز در [[خانه فاطمه]] در [[حق]] آنان بیان نموده<ref>هیثمی، ابن حجر، مجمع الزوائد، ج۲، ص۴۲۴.</ref> که بر اساس روایت نقل شده از جابر، این جریان در [[خانه حضرت فاطمه]]{{س}} هم رخ داده و [[روایات]] [[واثلة بن اسقع]]<ref>«آنچه باعث شد واثله سعادت حضور در خانه حضرت فاطمه{{س}} و در جمع اصحاب کساء را پیدا کند این بود که وی مدت سه سال افتخار خدمتگزاری خاندان رسالت را داشت» (مهدی‌پور، علی‌اکبر، حدیث ثقلین با دو قرائت، ص۸۶).</ref>، تنها کسی که در [[روایات اهل سنت]] غیر از [[همسران پیامبر]] هنگام صدور [[حدیث کساء]] در [[خانه حضرت زهرا]]{{س}} حضور داشته است، نیز آن را تثبیت و [[تأیید]] می‌کند<ref>ر.ک: نیشابوری، الحاکم، المستدرک، ج۲، ص۴۵۱.</ref>. البته از منظر صاحب [[الکلمة الغراء فی تفضیل الزهرا]]{{س}}، تکرار حدیث کساء [[قطعی]] است تا جایی که [[علما]] از تکرار آن، تکرار [[نزول]] [[آیه تطهیر]] را احتمال دادهاند؛ ولی صحیح این است که [[آیه]] یک بار نازل شده اما حدیث کساء به علت اهمیت فوقالعاده آن همراه با آیه تکرار شده است تا با نهادینه شدن واقعه کساء [[شبهه]] کجاندیشان دفع شود<ref>نک: شرف الدین موسوی، سید عبدالحسین، الکلمة الغراء فی تفضیل الزهراء{{س}} و عقیلة الوحی، ص۳۸.</ref>.<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref> | ||
== گونه‌های اعتبارسنجی [[حدیث]]== | == گونه‌های اعتبارسنجی [[حدیث]]== | ||
در اعتبارسنجی و پذیرش [[روایات]] دو دیدگاه وجود دارد: | در اعتبارسنجی و پذیرش [[روایات]] دو دیدگاه وجود دارد: وثوق سندی (وثوق مخبری) و وثوق صدوری (وثوق خبری). از منظر دیدگاه اول، هیچ قرینه و نشانه ای جز [[درستی]] سند وثاقت نمی‌آورد و غیر از سند راهی برای سنجه اعتبار [[روایت]] وجود ندارد. بنا بر این مبنا، حتی وجود یک [[راوی]] [[ضعیف]] در سند، روایت را از درجه اعتبار ساقط می‌کند<ref>ر.ک: برزگر، مهدی، «ملاک پذیرش خبر و تأملی بر دیدگاه آیتالله خویی»، فصلنامه فقه، شماره ۶۸، ص۹۸؛ ربانی بیرجندی، محمدحسن، «وثوق صدوری و وثوق سندی و دیدگاه‌ها»، فصلنامه فقه، شماره ۱۹ و ۲۰، ص۱۴۸.</ref>. [[شهید ثانی]]، [[محقق اردبیلی]]، شیخ حسن عاملی، [[سید محمد عاملی]] و از معاصران [[سید ابوالقاسم خویی]] سرآمد شخصیتهای [[مکتب]] سندی‌اند<ref>نک: ربانی بیرجندی، محمدحسن، «وثوق صدوری و وثوق سندی و دیدگاه‌ها»، فصلنامه فقه، شماره ۱۹ و ۲۰، ص۱۴۸.</ref>. اما در دیدگاه دوم معیار و تراز عمل به حدیث، [[اطمینان]] به صدور آن از [[معصوم]] است و قوت سند یکی از راه‌های رسیدن به [[وثاقت]] است. بنابراین در صورت [[ضعف سند]]، به کمک قرینه‌ها و نشانه‌های همراه با [[حدیث]] می‌‌توان به وثاقت آن دست یافت<ref>نک: برزگر، مهدی، «ملاک پذیرش خبر و تأملی بر دیدگاه آیتالله خویی»، فصلنامه فقه، شماره ۶۸، ص۹۸؛ ربانی بیرجندی، محمدحسن، «وثوق صدوری و وثوق سندی و دیدگاه‌ها»، فصلنامه فقه، شماره ۱۹ و ۲۰، ص۱۴۸.</ref>. | ||
آقا [[جمال خوانساری]]، [[علامه کرکی]]، [[محمد تقی مجلسی]]، [[علامه مجلسی]]، [[شیخ بهایی]]، [[وحید بهبهانی]]، [[بحر العلوم]]، [[نراقی]]، [[میرزای قمی]]، [[شیخ انصاری]]، [[صاحب جواهر]]، [[صاحب ریاض]]، [[حاج آقا رضا همدانی]]، آقای [[بروجردی]] و [[امام خمینی]] از برجسته‌ترین [[اندیشمندان]] [[مکتب]] [[وثاقت صدوری]] هستند<ref>ربانی بیرجندی، محمدحسن، «وثوق صدوری و وثوق سندی و دیدگاه‌ها»، فصلنامه فقه، شماره ۱۹ و ۲۰، ص۱۴۸.</ref>. | آقا [[جمال خوانساری]]، [[علامه کرکی]]، [[محمد تقی مجلسی]]، [[علامه مجلسی]]، [[شیخ بهایی]]، [[وحید بهبهانی]]، [[بحر العلوم]]، [[نراقی]]، [[میرزای قمی]]، [[شیخ انصاری]]، [[صاحب جواهر]]، [[صاحب ریاض]]، [[حاج آقا رضا همدانی]]، آقای [[بروجردی]] و [[امام خمینی]] از برجسته‌ترین [[اندیشمندان]] [[مکتب]] [[وثاقت صدوری]] هستند<ref>ربانی بیرجندی، محمدحسن، «وثوق صدوری و وثوق سندی و دیدگاه‌ها»، فصلنامه فقه، شماره ۱۹ و ۲۰، ص۱۴۸.</ref>. | ||
| خط ۱۸۸: | خط ۱۸۸: | ||
به دو دلیل دیدگاه دوم یعنی وثاقت صدوری مورد پذیرش است: | به دو دلیل دیدگاه دوم یعنی وثاقت صدوری مورد پذیرش است: | ||
#بنا بر اقوال بزرگان [[علم اصول]] همچون [[محقق حلی]] در [[مقدمة المعتبر فی شرح المختصر]]<ref>محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ج۱، ص۲۹.</ref>، [[محقق اصفهانی]] در [[نهایة الدرایة]]<ref>اصفهانی غروی، محمدحسین، القواعد الفقهیة والاجتهاد والتقلید، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، ج۲، ص۳۹۹.</ref>، [[محقق همدانی]] در [[مصباح الفقیه]]<ref>همدانی، آقا رضا بن محمد هادی، مصباح الفقیه، مقدمه، ص۳۳.</ref>، [[حسینی سیستانی]] در [[قاعدة لا ضرر ولاضرار]]<ref>حسینی سیستانی، سید علی، قاعدة لا ضرر ولا ضرار، ص۸۷.</ref>، [[وحید بهبهانی]] در [[الفوائد الحائریه]]<ref>وحید بهبهانی، الفوائد الحائریه، ص۴۸۷.</ref> و دیگر بزرگان دریافت می‌شود، بیشتر اندیشمندان وثاقت صدوری را پذیرفته‌اند. | #بنا بر اقوال بزرگان [[علم اصول]] همچون [[محقق حلی]] در [[مقدمة المعتبر فی شرح المختصر]]<ref>محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ج۱، ص۲۹.</ref>، [[محقق اصفهانی]] در [[نهایة الدرایة]]<ref>اصفهانی غروی، محمدحسین، القواعد الفقهیة والاجتهاد والتقلید، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، ج۲، ص۳۹۹.</ref>، [[محقق همدانی]] در [[مصباح الفقیه]]<ref>همدانی، آقا رضا بن محمد هادی، مصباح الفقیه، مقدمه، ص۳۳.</ref>، [[حسینی سیستانی]] در [[قاعدة لا ضرر ولاضرار]]<ref>حسینی سیستانی، سید علی، قاعدة لا ضرر ولا ضرار، ص۸۷.</ref>، [[وحید بهبهانی]] در [[الفوائد الحائریه]]<ref>وحید بهبهانی، الفوائد الحائریه، ص۴۸۷.</ref> و دیگر بزرگان دریافت می‌شود، بیشتر اندیشمندان وثاقت صدوری را پذیرفته‌اند. | ||
#[[اعتقاد]] به | #[[اعتقاد]] به وثوق سندی، دارای پیامدهایی منفی از جمله اسقاط بسیاری از روایات شیعیان و [[طعن]] به عالمان شیعه و تضعیف [[مذهب تشیع]]<ref>محقق حلی، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، ج۱، ص۲۹.</ref> و اختلال در اوضاع [[فقه]] و نداشتن دلیل برای صدور [[فتوا]]<ref>بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل، الاجتهاد و التقلید (الفوائد الحائریه)، ص۲۲۴.</ref> است؛ لذا مبنای پژوهش پیش رو وثاقت صدوری است<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref>. | ||
== [[حدیث کساء]] در سنجه اعتبار== | == [[حدیث کساء]] در سنجه اعتبار== | ||
| خط ۱۹۹: | خط ۱۹۹: | ||
یکی از نقل‌های حدیث کساء، واقعه [[متواتر]] [[مباهله]] با [[نصارای نجران]] و توجه خاص [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به حضور انحصاری [[خمسه طیبه]]{{عم}} در آن جریان [[تاریخی]] و استفاده از واژه «[[أهل]]» درباره ایشان است: {{متن حدیث|... وَ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ: {{متن قرآن|نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ}}<ref>«بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودیهای خویش و خودیهای شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> دَعَا رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ وَ حَسَناً وَ حُسَيْناً{{عم}} وَ قَالَ: اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِيَ}}<ref>مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۷۱؛ بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۶۳۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۷، ص۲۶۴.</ref>. که همین حضور [[پنج تن آل عبا]]{{عم}} موجب [[مصالحه]] [[نجرانیان]] گردید<ref>نک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۵۸۱.</ref>. | یکی از نقل‌های حدیث کساء، واقعه [[متواتر]] [[مباهله]] با [[نصارای نجران]] و توجه خاص [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به حضور انحصاری [[خمسه طیبه]]{{عم}} در آن جریان [[تاریخی]] و استفاده از واژه «[[أهل]]» درباره ایشان است: {{متن حدیث|... وَ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ: {{متن قرآن|نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ}}<ref>«بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودیهای خویش و خودیهای شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> دَعَا رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ وَ حَسَناً وَ حُسَيْناً{{عم}} وَ قَالَ: اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِيَ}}<ref>مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۸۷۱؛ بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۶۳۰؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۷، ص۲۶۴.</ref>. که همین حضور [[پنج تن آل عبا]]{{عم}} موجب [[مصالحه]] [[نجرانیان]] گردید<ref>نک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۵۸۱.</ref>. | ||
در برخی نقل‌های [[واقعه مباهله]] نیز استفاده از [[عبا]] و جدا نمودن [[اهل بیت]]{{عم}} توسط [[پیامبر]]{{صل}} از بقیه ذکر شده، چنانکه آمده است: فردای روزی که [[رسول خدا]] برای مباهله به سوی نجرانیان رفتند، [[امام علی]]{{ع}} در سمت راستشان، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} در سمت چپ و [[حضرت فاطمه زهرا]]{{س}} پشت سرشان بودند؛ و بر کتف [[رسول الله]] کسایی بود: {{متن حدیث| قَطَوَانِيٌ رَقِيقٌ خَشِنٌ لَيْسَ بِكَثِيفٍ وَ لَا لَيِّنٍ}} و قبل از شروع [[مباهله]] [[خمسه طیبه]]{{عم}} ذیل | در برخی نقل‌های [[واقعه مباهله]] نیز استفاده از [[عبا]] و جدا نمودن [[اهل بیت]]{{عم}} توسط [[پیامبر]]{{صل}} از بقیه ذکر شده، چنانکه آمده است: فردای روزی که [[رسول خدا]] برای مباهله به سوی نجرانیان رفتند، [[امام علی]]{{ع}} در سمت راستشان، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} در سمت چپ و [[حضرت فاطمه زهرا]]{{س}} پشت سرشان بودند؛ و بر کتف [[رسول الله]] کسایی بود: {{متن حدیث| قَطَوَانِيٌ رَقِيقٌ خَشِنٌ لَيْسَ بِكَثِيفٍ وَ لَا لَيِّنٍ}} و قبل از شروع [[مباهله]] [[خمسه طیبه]]{{عم}} ذیل کساء قرار میگیرند<ref>مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص۱۱۵؛ نک: کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، ص۸۷.</ref>. همچنین [[امام کاظم]]{{ع}} در یکی از [[مناظرات]] خود چنین [[احتجاج]] می‌فرمایند: {{متن حدیث|... وَ لَمْ يَدَّعِ أَحَدٌ أَنَّهُ أَدْخَلَ النَّبِيُّ{{صل}} تَحْتَ الْكِسَاءِ عِنْدَ الْمُبَاهَلَةِ لِلنَّصَارَى إِلَّا عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ فَكَانَ تَأْوِيلُ قَوْلِهِ تَعَالَى {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}} الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ وَ {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}} فَاطِمَةَ وَ {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ{{ع}}...}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۸۵.</ref>. | ||
منابع [[فریقین]] اعم از کتب [[تفسیری]]، [[روایی]] و [[تاریخی]]، [[واقعه مباهله]] را ذیل [[آیه ۶۱ سوره آل عمران]] نقل کرده و مراد از {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}}، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} و مراد از {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}}، [[فاطمه زهرا]]{{س}} و مراد از {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} را [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} دانسته‌اند<ref>ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، ج۲، ص۶۶۷؛ زمخشری، محمود، الکشاف، ج۳، ص۳۶۸ – ۳۶۹؛ واحدی، علی بن احمد، اسباب النزول القرآن، ص۱۰۷؛ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، ج۲، ص۴۷؛ ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر والتنویر، ج۳، ص۱۱۴؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۲، ص۳۹؛ نیشابوری، نظام الدین حسن بن محمد، غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج۲، ص۱۷۸؛ ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح (سنن الترمذی)، ج۵، ص۷۰؛ کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، ص۸۶؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۵۶۵.</ref>. | منابع [[فریقین]] اعم از کتب [[تفسیری]]، [[روایی]] و [[تاریخی]]، [[واقعه مباهله]] را ذیل [[آیه ۶۱ سوره آل عمران]] نقل کرده و مراد از {{متن قرآن|أَبْنَاءَنَا}}، [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} و مراد از {{متن قرآن|نِسَاءَنَا}}، [[فاطمه زهرا]]{{س}} و مراد از {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}} را [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} دانسته‌اند<ref>ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، ج۲، ص۶۶۷؛ زمخشری، محمود، الکشاف، ج۳، ص۳۶۸ – ۳۶۹؛ واحدی، علی بن احمد، اسباب النزول القرآن، ص۱۰۷؛ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، ج۲، ص۴۷؛ ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر والتنویر، ج۳، ص۱۱۴؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۲، ص۳۹؛ نیشابوری، نظام الدین حسن بن محمد، غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج۲، ص۱۷۸؛ ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح (سنن الترمذی)، ج۵، ص۷۰؛ کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات کوفی، ص۸۶؛ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، ص۵۶۵.</ref>. | ||
| خط ۲۴۸: | خط ۲۴۸: | ||
#[[ابن الحارث بن عبد یغوث بن کعب بن الحارث بن معاویة بن وائل بن مرار بن جعفی]]، متوفی [[سال ۱۲۸ق]]؛ از منظر آیت الله خویی [[ثقه]] است<ref>خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، ج۴، ص۳۴۴.</ref>. | #[[ابن الحارث بن عبد یغوث بن کعب بن الحارث بن معاویة بن وائل بن مرار بن جعفی]]، متوفی [[سال ۱۲۸ق]]؛ از منظر آیت الله خویی [[ثقه]] است<ref>خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، ج۴، ص۳۴۴.</ref>. | ||
#[[جابر بن عبدالله الانصاری]] از [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} است و در [[جنگ بدر]] و هجده [[غزوه]] دیگر شرکت داشته؛ ایشان تا [[زمان امام باقر]]{{ع}} را [[درک]] کرده و متوفای ۷۸ق است. جناب جابر [[مقام]] و [[منزلت]] والایی دارد و روایت‌های ایشان بیشتر از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[حضرت علی]]{{ع}} و حضرت [[فاطمه]]{{س}} است<ref>خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، ج۴، ص۳۳۰ – ۳۳۵.</ref>. همچنین [[جابر بن عبدالله انصاری]] از افرادی است که از [[حضرت فاطمه زهرا]]{{س}}، اطلاعات و رازهای [[غیبی]] شنیده است؛ از جمله [[حدیث لوح]] که از حضرت نقل نموده است<ref>ابن بابویه، علی بن حسین، الامامة والتبصرة من الحیرة، ص۱۰۳ – ۱۰۶.</ref>. | #[[جابر بن عبدالله الانصاری]] از [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} است و در [[جنگ بدر]] و هجده [[غزوه]] دیگر شرکت داشته؛ ایشان تا [[زمان امام باقر]]{{ع}} را [[درک]] کرده و متوفای ۷۸ق است. جناب جابر [[مقام]] و [[منزلت]] والایی دارد و روایت‌های ایشان بیشتر از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[حضرت علی]]{{ع}} و حضرت [[فاطمه]]{{س}} است<ref>خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، ج۴، ص۳۳۰ – ۳۳۵.</ref>. همچنین [[جابر بن عبدالله انصاری]] از افرادی است که از [[حضرت فاطمه زهرا]]{{س}}، اطلاعات و رازهای [[غیبی]] شنیده است؛ از جمله [[حدیث لوح]] که از حضرت نقل نموده است<ref>ابن بابویه، علی بن حسین، الامامة والتبصرة من الحیرة، ص۱۰۳ – ۱۰۶.</ref>. | ||
با بررسی موقعیت | |||
با بررسی موقعیت راویان و تحلیل وثاقت آنان در موسوعات رجالی، روشن می‌شود راویان موثق هستند<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref>. | |||
===وثاقت صدوری=== | ===وثاقت صدوری=== | ||
بسیاری از بزرگان سند نقل شده را پذیرفته‌اند و در | بسیاری از بزرگان سند نقل شده را پذیرفته‌اند و در بررسی سندی ملاحظه شد که با توجه به وثاقت راویان، سند مورد [[تأیید]] و معتبر است اما اگر هم پذیرفته نشود، بازهم نمیتوان [[حدیث]] را کنار گذاشت؛ زیرا عبارات والا و معارف فوق العاده حدیث و دلالت‌های آن [[گواهی]] می‌دهد که [[کلام]] از جانب [[معصوم]] صادر شده است. | ||
متن و محتوای [[حدیث شریف کساء]] از دو جهت می‌تواند وثاقت آن را [[اثبات]] کند | متن و محتوای [[حدیث شریف کساء]] از دو جهت می‌تواند وثاقت آن را [[اثبات]] کند<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref>. | ||
====عدم مخالفت و تعارض حدیث با آیات و [[روایات]]==== | ====عدم مخالفت و تعارض حدیث با آیات و [[روایات]]==== | ||
مهمترین دلیلی که می‌‌توان جهت رد اشکالات وارد شده بر این حدیث مطرح کرد، آن است که نه تنها هیچ یک از بندها و عبارات محتوای آن با هیچ [[آیه]] و روایتی در | مهمترین دلیلی که می‌‌توان جهت رد اشکالات وارد شده بر این حدیث مطرح کرد، آن است که نه تنها هیچ یک از بندها و عبارات محتوای آن با هیچ [[آیه]] و روایتی در تعارض نیست، بلکه [[آیات]] و روایات بسیاری در تأیید محتوای شریفش وجود دارد<ref>{{عربی|القول فيما ترويه المتهمون والمضعفون. و إن كان هناك ما يعضد روايتهم و يدل على صحتها وجب العمل به. و إن لم يكن هناك ما يشهد لروايتهم بالصحة وجب التوقف في أخبارهم}}. (طوسی، محمد بن حسن، عدة الأصول، ج۱، ص۱۵۱)</ref>.<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref> | ||
==== دارا بودن معارف عمیق، [[معرفتی]]، [[سیاسی]] [[فقهی]]، [[اجتماعی]]، [[تربیتی]]==== | ==== دارا بودن معارف عمیق، [[معرفتی]]، [[سیاسی]] [[فقهی]]، [[اجتماعی]]، [[تربیتی]]==== | ||
یکی از دلایلی که در [[تأیید]] وجود [[حدیث کساء]] مطرح است دارا بودن محتوای عمیق آن است<ref>نک: شروح حدیث کساء مانند: مؤید، علی حیدر، فی رحاب حدیث الکساء؛ حسینی شیرازی، سید محمد، من فقه الزهراء{{س}}؛ ارزیده، محمد علی، حدیث شریف کساء آینه معرفت و تربیت.</ref> که می‌‌توان به آموزههای معرفتی، سیاسی فقهی، اجتماعی و تربیتی آن اشاره کرد. | یکی از دلایلی که در [[تأیید]] وجود [[حدیث کساء]] مطرح است دارا بودن محتوای عمیق آن است<ref>نک: شروح حدیث کساء مانند: مؤید، علی حیدر، فی رحاب حدیث الکساء؛ حسینی شیرازی، سید محمد، من فقه الزهراء{{س}}؛ ارزیده، محمد علی، حدیث شریف کساء آینه معرفت و تربیت.</ref> که می‌‌توان به آموزههای معرفتی، سیاسی فقهی، اجتماعی و تربیتی آن اشاره کرد. | ||
جایگاه اهل بیت{{عم}}، مقام ایشان، برخی ویژگی‌های ایشان مانند [[عصمت]]، واسطه استجاب الدعوه بودن، [[اهل بیت]] [[نبوت]] بودن از جمله آموزههای معرفتی[[حدیث]]، اهمیت نقش مادر در [[خانواده]]، چگونگی برقراری انواع | جایگاه اهل بیت{{عم}}، مقام ایشان، برخی ویژگی‌های ایشان مانند [[عصمت]]، واسطه استجاب الدعوه بودن، [[اهل بیت]] [[نبوت]] بودن از جمله آموزههای معرفتی[[حدیث]]، اهمیت نقش مادر در [[خانواده]]، چگونگی برقراری انواع ارتباطات [[کلامی]] و غیر کلامی در خانواده از جمله آموزههای تربیتی، [[استحباب]] ابتداء [[سلام]]، استحباب سؤال و تحقیق، [[وجوب اطاعت]] از پدر نیز برخی از آموزههای فقهی آن است. بنابراین معارف والای [[حدیث]] بیان از صدور آن از [[معصوم]] دارد؛ همچنان که ابن ابیالحدید درباره [[خطبه شقشقیه]] می‌نویسد: این [[خطبه]] [[گواه]] بر صدور آن از جانب [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} است<ref>نک: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۲۰۵.</ref>.<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref> | ||
== مؤیدات وثاقت صدور== | == مؤیدات وثاقت صدور== | ||
| خط ۲۸۶: | خط ۲۸۷: | ||
===وجود نسخه‌هایی دیگر از [[حدیث کساء]]=== | ===وجود نسخه‌هایی دیگر از [[حدیث کساء]]=== | ||
یکی از مؤیداتی که می‌‌توان در صدور حدیث کساء مطرح نمود، وجود نسخه‌های دیگری از حدیث کساء است، برخی از این نسخه‌ها عبارتند از: | یکی از مؤیداتی که می‌‌توان در صدور حدیث کساء مطرح نمود، وجود نسخه‌های دیگری از حدیث کساء است، برخی از این نسخه‌ها عبارتند از: | ||
==== [[غرر الاخبار و درر الآثار]]==== | ==== [[غرر الاخبار و درر الآثار]] ==== | ||
کتاب مزبور نوشته شیخ [[حسن ابن الحسن دیلمی]] از علمای | کتاب مزبور نوشته شیخ [[حسن ابن الحسن دیلمی]] از علمای قرن هشتم است. این کتاب اولین مصدری است که فرازهایی از حدیث کساء در آن ذکر شده<ref>{{متن حدیث|حتّى أنّهم ذكروا لمّا دخلوا تحت الكساء قال سبحانه و تعالى للملائكة: «يا ملائكتي و سكّان سماواتي، ما خلقت سماء مبنيّة، و لا أرض مدحيّة، و لا قمر يسري، و لا فلك يجري، إلّا لأجل الخمسة الذين تحت الكساء». فقال جبرئيل{{ع}}: يا إلهي و سيّدي و مولاي، و من تحت الكساء؟ فقال جلّ جلاله: «فاطمة و أبوها و بعلها و بنوها». فقال: يا ربّ، أ تأذن لي أن أنزل إليهم و أبشّرهم و أكون معهم؟ فقال: «نعم». فنزل، و قال: السلام عليكم يا حبيبي يا محمّد، أ تأذن لي أن أكون معكم فأكون سادسكم؟ فقال: «نعم، قد أذنت لك». فقال: يا حبيبي يا محمّد، ربّك يقرئك السلام و يخصّك بالتحيّة و الإكرام و يقول: «و عزّتي و جلالي و علويّ و ارتفاعي، ما خلقت سماء مبنيّة، و لا أرضا مدحيّة، و لا شمسا، و لا قمرا، و لا نجما، و لا جنّة، و لا نارا إلّا لأجلكم»}}. (دیلمی، حسن بن محمد، غرر الاخبار و درر الآثار فی مناقب أبی الائمة الاطهار{{عم}}، ص۲۹۸ و ۲۹۹)</ref> و طبق بیان [[آقابزرگ تهرانی]] درباره [[حدیث کساء]] موجود در این کتاب، نسخه‌های متعددی از غرر وجود داشته که در یکی از آنها حدیث کساء[[اختلاف]] بسیار کمی با حدیث کساء موجود در کتاب منتخب طریحی داشته و به دست ما نرسیده است<ref>آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعه، ج۱۶، ص۳۶.</ref>.<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref> | ||
==== کتاب المناقب اثر [[علوی]] دمشقی [[حنفی]]==== | ==== کتاب المناقب اثر [[علوی]] دمشقی [[حنفی]]==== | ||
| خط ۲۹۳: | خط ۲۹۴: | ||
==== نسخه خطی (۱۰۳۳ق)==== | ==== نسخه خطی (۱۰۳۳ق)==== | ||
نسخه‌ای خطی با عنوان حدیث کساء و | نسخه‌ای خطی با عنوان حدیث کساء و ترجمه آن در کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی که [[تاریخ]] کتابت آن قرن دهم است<ref>نک: درایتی، مصطفی، فهرستگان نسخه‌های خطی ایران، ج۱۲، ص۸۰۹.</ref>. به شماره ۸۹۵۴ وجود دارد که حدیث کساء را به طور کامل نقل کرده و نیم [[قرن]] قبل از کتاب منتخب طریحی است<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref>. | ||
====نسخة المنتخب فی جمع المراثی و الخطب طریحی==== | ==== نسخة المنتخب فی جمع المراثی و الخطب طریحی ==== | ||
این کتاب تألیف شیخ [[فخرالدین طریحی]] از دیگر کتاب‌هایی است که حدیث کساء در آن ذکر شده است<ref>از منظر صاحب عروة الوثقی این خبر هر چند مرسل است، از جمله اخبار کثیره در خصوص آیه تطهیر است و ضعف آن مضر نیست. (یزدی، سید محمدکاظم، عروة الوثقی، ج۲، ص۴۴۴)</ref>. صاحب این اثر نویسنده [[مجمع البحرین]] و از بزرگان قرن دهم است. برخی این کتاب را به عنوان کتاب [[حدیثی]] قبول ندارند و آن را از خصایص کتاب طریحی می‌دانند<ref>«حدیث معروف به حدیث شریف کساء که در زمان ما شایع است، به این کیفیت در کتب معتبره معروفه و اصول حدیث و مجامع متقنه محدثین دیده نشده و می‌‌توان گفت از خصایص کتاب منتخب است». (قمی، عباس، منتهی الامال، ج۱، ص۸۲). البته گفته محدث قمی، قبل از دیدن کتاب عوالم العلوم است؛ ایشان پس از دیدن عوالم، نظرشان درباره حدیث کساء تعدیل می‌شود و الحاق حدیث کساء به مفاتیح نیز در زمان محدث قمی صورت می‌گیرد. (نک: اشعری، محمدجواد، فاطمه محور حدیث کساء، ص۱۷ - ۲۸؛ سلمان‌پور، محمدمهدی، پژوهشی در حدیث شریف کساء، ص۴۷ - ۵۸).</ref>. | این کتاب تألیف شیخ [[فخرالدین طریحی]] از دیگر کتاب‌هایی است که حدیث کساء در آن ذکر شده است<ref>از منظر صاحب عروة الوثقی این خبر هر چند مرسل است، از جمله اخبار کثیره در خصوص آیه تطهیر است و ضعف آن مضر نیست. (یزدی، سید محمدکاظم، عروة الوثقی، ج۲، ص۴۴۴)</ref>. صاحب این اثر نویسنده [[مجمع البحرین]] و از بزرگان قرن دهم است. برخی این کتاب را به عنوان کتاب [[حدیثی]] قبول ندارند و آن را از خصایص کتاب طریحی می‌دانند<ref>«حدیث معروف به حدیث شریف کساء که در زمان ما شایع است، به این کیفیت در کتب معتبره معروفه و اصول حدیث و مجامع متقنه محدثین دیده نشده و می‌‌توان گفت از خصایص کتاب منتخب است». (قمی، عباس، منتهی الامال، ج۱، ص۸۲). البته گفته محدث قمی، قبل از دیدن کتاب عوالم العلوم است؛ ایشان پس از دیدن عوالم، نظرشان درباره حدیث کساء تعدیل می‌شود و الحاق حدیث کساء به مفاتیح نیز در زمان محدث قمی صورت می‌گیرد. (نک: اشعری، محمدجواد، فاطمه محور حدیث کساء، ص۱۷ - ۲۸؛ سلمان‌پور، محمدمهدی، پژوهشی در حدیث شریف کساء، ص۴۷ - ۵۸).</ref>. | ||
==== [[نهج المحجة فی فضائل الائمه]] اثر [[احسائی]]==== | ==== [[نهج المحجة فی فضائل الائمه]] اثر [[احسائی]]==== | ||
چهارمین مصدری که حدیث کساء در آن آمده، کتاب [[نهج المحجة فی فضائل الائمة و اثبات حقهم و غصب غیرهم و بدع الغاصبین المبتدعین]]، اثر [[علی بن نقی احسائی]] متعلق به [[قرن دوازدهم]] است که در ابتدای [[حدیث]] چنین آورده: {{عربی|و روي حديث الكساء من طرقنا مبسوطا مشتملا على فضل شيعة آل محمد}}<ref>نک: آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعه، ج۲۴، ص۴۲۴.</ref> از این سخن برمی‌آید که احسائی به طرق و [[اسناد]] متعددی از [[حدیث کساء]] دسترسی داشته است | چهارمین مصدری که حدیث کساء در آن آمده، کتاب [[نهج المحجة فی فضائل الائمة و اثبات حقهم و غصب غیرهم و بدع الغاصبین المبتدعین]]، اثر [[علی بن نقی احسائی]] متعلق به [[قرن دوازدهم]] است که در ابتدای [[حدیث]] چنین آورده: {{عربی|و روي حديث الكساء من طرقنا مبسوطا مشتملا على فضل شيعة آل محمد}}<ref>نک: آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعه، ج۲۴، ص۴۲۴.</ref> از این سخن برمی‌آید که احسائی به طرق و [[اسناد]] متعددی از [[حدیث کساء]] دسترسی داشته است<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref>. | ||
====نسخه خطی التحفة الکسائیه اثر بافقی==== | ====نسخه خطی التحفة الکسائیه اثر بافقی==== | ||
شیخ [[حسین بن محمد بن علی بن عبدالغفور بن غلام علی بافقی یزدی حائری]] مشهور به «[[شیخ کسائی]]»، متوفای ۱۳۱۰ق، در نسخهٔ خطی با عنوان التحفة الکسائیه، حدیث کساء را از کتاب منتخب طریحی نقل کرده است. ایشان پس از [[حمد]] و [[ثنای الهی]] ابتدا حدیث کساء را آورده، سپس به بسیاری از [[فضایل]] و [[مناقب]] و [[مصائب]] ایشان اشاره کرده است<ref>آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعه، ج۳، ص۴۶۳.</ref>. | شیخ [[حسین بن محمد بن علی بن عبدالغفور بن غلام علی بافقی یزدی حائری]] مشهور به «[[شیخ کسائی]]»، متوفای ۱۳۱۰ق، در نسخهٔ خطی با عنوان التحفة الکسائیه، حدیث کساء را از کتاب منتخب طریحی نقل کرده است. ایشان پس از [[حمد]] و [[ثنای الهی]] ابتدا حدیث کساء را آورده، سپس به بسیاری از [[فضایل]] و [[مناقب]] و [[مصائب]] ایشان اشاره کرده است<ref>آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعه، ج۳، ص۴۶۳.</ref>. | ||
علاوه بر این موارد با توجه به [[احادیث]] من بلغ<ref>برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، ج۱، ص۲۵؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱، ص۸۱.</ref> نیز می‌‌توان این [[حدیث شریف]] را | علاوه بر این موارد با توجه به [[احادیث]] من بلغ<ref>برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، ج۱، ص۲۵؛ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱، ص۸۱.</ref> نیز می‌‌توان این [[حدیث شریف]] را توثیق نمود<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref>. | ||
=== توجه [[علما]] و بزرگان به حدیث کساء=== | |||
یکی از دلایلی که در پذیرشِ حدیث در [[اصول فقه]]، هنگام [[ضعف]] سندیِ آن مطرح می‌شود، عمل [[فقها]] و [[شهرت]] حدیث است که این ضعف را جبران می‌کند<ref>نائینی، محمدحسین، أجود التقریرات، ج۲، ص۱۰۰؛ مشکینی اردبیلی، علی، اصطلاحات الاصول و معظم أبحاثها، ج۶، ص۱۵۵.</ref>. حدیث کساء نیز می‌تواند مشمول این قاعده قرار بگیرد، بنابراین بازخورد بزرگان و نوع مواجهه علما و بزرگان در خصوص حدیث کساء بیانگر اهمیت حدیث مزبور نزد ایشان است | === توجه [[علما]] و بزرگان به حدیث کساء === | ||
یکی از دلایلی که در پذیرشِ حدیث در [[اصول فقه]]، هنگام [[ضعف]] سندیِ آن مطرح می‌شود، عمل [[فقها]] و [[شهرت]] حدیث است که این ضعف را جبران می‌کند<ref>نائینی، محمدحسین، أجود التقریرات، ج۲، ص۱۰۰؛ مشکینی اردبیلی، علی، اصطلاحات الاصول و معظم أبحاثها، ج۶، ص۱۵۵.</ref>. حدیث کساء نیز می‌تواند مشمول این قاعده قرار بگیرد، بنابراین بازخورد بزرگان و نوع مواجهه علما و بزرگان در خصوص حدیث کساء بیانگر اهمیت حدیث مزبور نزد ایشان است<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref>. | |||
====اهتمام ایشان به برگزاری مجالس حدیث کساء و قرائت مداوم آن==== | ==== اهتمام ایشان به برگزاری مجالس حدیث کساء و قرائت مداوم آن ==== | ||
با توجه به اینکه بسیاری از بزرگان ما به خواندن آن توصیه کرده<ref>نک: موحد ابطحی اصفهانی، علی، حدیث کساء و آثار شگفت، ص۹۵ - ۱۰۶ و ۲۶۸ - ۲۹۰؛ تلافی داریانی، علی اکبر، بررسی جامع حدیث کسا و پاسخ شبهات.</ref> و خود نیز همواره در عمل از آن استفاده نموده و مجالسی از آن در خانههایشان برگزار می‌کنند، این [[حدیث شریف]] مورد توجه قرار می‌گیرد<ref>برای نمونه نک: حدیث شریف کساء از منظر آیت الله بهجت قدس سره، سایت مرکز تنظیم و نشر آثار آیتالله بهجت، https://bahjat.ir.</ref>. حتی برخی به دلیل مجرب بودن و فراوانی آثار مترتب بر آن<ref>نک: موحد ابطحی اصفهانی، علی، حدیث کساء و آثار شگفت، ص۱۷۸ – ۱۰۹؛ فردوسی، حسین، داستان‌هایی عجیب و واقعی از توسل به حدیث کساء؛ اکسیر حل مشکلات.</ref>، [[حدیث]] را مستغنی از سند دانسته‌اند<ref>نک: تبریزی، میرزا جواد، نصایح (درس‌های برگرفته از زی طلبگی و آداب تعلیم و تعلم آیت العظمی میرزا جواد تبریزی)، ص۱۶۹.</ref>.<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref> | با توجه به اینکه بسیاری از بزرگان ما به خواندن آن توصیه کرده<ref>نک: موحد ابطحی اصفهانی، علی، حدیث کساء و آثار شگفت، ص۹۵ - ۱۰۶ و ۲۶۸ - ۲۹۰؛ تلافی داریانی، علی اکبر، بررسی جامع حدیث کسا و پاسخ شبهات.</ref> و خود نیز همواره در عمل از آن استفاده نموده و مجالسی از آن در خانههایشان برگزار می‌کنند، این [[حدیث شریف]] مورد توجه قرار می‌گیرد<ref>برای نمونه نک: حدیث شریف کساء از منظر آیت الله بهجت قدس سره، سایت مرکز تنظیم و نشر آثار آیتالله بهجت، https://bahjat.ir.</ref>. حتی برخی به دلیل مجرب بودن و فراوانی آثار مترتب بر آن<ref>نک: موحد ابطحی اصفهانی، علی، حدیث کساء و آثار شگفت، ص۱۷۸ – ۱۰۹؛ فردوسی، حسین، داستان‌هایی عجیب و واقعی از توسل به حدیث کساء؛ اکسیر حل مشکلات.</ref>، [[حدیث]] را مستغنی از سند دانسته‌اند<ref>نک: تبریزی، میرزا جواد، نصایح (درس‌های برگرفته از زی طلبگی و آداب تعلیم و تعلم آیت العظمی میرزا جواد تبریزی)، ص۱۶۹.</ref>.<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref> | ||
| خط ۳۱۴: | خط ۳۱۸: | ||
درباره نشر این [[حدیث]] نیز نکاتی مطرح می‌شود: | درباره نشر این [[حدیث]] نیز نکاتی مطرح می‌شود: | ||
#آرزوی مرعشی نجفی بود که [[حدیث کساء]] را در کتاب [[عوالم]] به صورت چاپ شده ببیند<ref>موحد ابطحی اصفهانی، علی، حدیث کساء و آثار شگفت، ص۴۹.</ref>. سند دست نوشته بافقی [[یزدی]] دست مرعشی نجفی بوده و ایشان از [[محمد صدوقی]] [[شهید محراب]] می‌خواهد که از نسخه عوالم سند حدیث کساء و متن آن را برایشان بنویسد. وقتی این دو نوشته را با هم مقابله می‌کند می‌بیند حرف به حرف مانند یکدیگرند و هیچ تفاوتی با هم ندارند<ref>موحد ابطحی اصفهانی، علی، حدیث کساء و آثار شگفت، ص۵۶.</ref> و آن نسخه سندی عوالم العلوم با عنوان «سند حدیث کساء» توسط حاج ملا علی آقا در تبریز چاپ می‌شود<ref>مرعشی نجفی، شهاب الدین، سند حدیث کساء.</ref>. | #آرزوی مرعشی نجفی بود که [[حدیث کساء]] را در کتاب [[عوالم]] به صورت چاپ شده ببیند<ref>موحد ابطحی اصفهانی، علی، حدیث کساء و آثار شگفت، ص۴۹.</ref>. سند دست نوشته بافقی [[یزدی]] دست مرعشی نجفی بوده و ایشان از [[محمد صدوقی]] [[شهید محراب]] می‌خواهد که از نسخه عوالم سند حدیث کساء و متن آن را برایشان بنویسد. وقتی این دو نوشته را با هم مقابله می‌کند می‌بیند حرف به حرف مانند یکدیگرند و هیچ تفاوتی با هم ندارند<ref>موحد ابطحی اصفهانی، علی، حدیث کساء و آثار شگفت، ص۵۶.</ref> و آن نسخه سندی عوالم العلوم با عنوان «سند حدیث کساء» توسط حاج ملا علی آقا در تبریز چاپ می‌شود<ref>مرعشی نجفی، شهاب الدین، سند حدیث کساء.</ref>. | ||
#[[سید محمد باقر موحد ابطحی]] با | #[[سید محمد باقر موحد ابطحی]] با تلاش فراوان، نسخه خطی عوالم العلوم را که در کتابخانه دانشگاه [[تهران]] نگهداری می‌شده، به چاپ می‌رساند<ref>موحد ابطحی اصفهانی، علی، حدیث کساء و آثار شگفت، ص۵۵.</ref>. | ||
#[[محمد تقی بافقی یزدی]] پس از استنساخ حدیث کساء از نسخه خطی عوالم العلوم در مقدمه آن از [[شیعیان]] درخواست می‌کند که این [[حدیث]] و کتاب عوالم را به طبع برسانند<ref>موحد ابطحی اصفهانی، علی، حدیث کساء و آثار شگفت، ص۵۵.</ref>. | #[[محمد تقی بافقی یزدی]] پس از استنساخ حدیث کساء از نسخه خطی عوالم العلوم در مقدمه آن از [[شیعیان]] درخواست می‌کند که این [[حدیث]] و کتاب عوالم را به طبع برسانند<ref>موحد ابطحی اصفهانی، علی، حدیث کساء و آثار شگفت، ص۵۵.</ref>. | ||
#پس از | #پس از قرن دوازدهم علمایی که درباره [[سیره]] [[حضرت صدیقه طاهره]]{{س}} کتاب نوشته‌اند، حدیث کساء و حتی اشعار منظوم آن را نیز در کتبشان ضمیمه کرده‌اند<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref>. | ||
==== پاسخگویی به شبهات وارد بر حدیث کساء==== | ==== پاسخگویی به شبهات وارد بر حدیث کساء==== | ||
سیره [[علما]] و بزرگان بیانگر آن است که ایشان هماره از [[حدیث شریف کساء]] [[دفاع]] می‌نمودند و هنگام ایجاد [[شبهه]] بر این حدیث ایشان همیشه در صحنه حاضر و پاسخگو بودند. آیت الله بهجت در پاسخ به شبهاتی که درباره سند این [[روایت]] مطرح می‌‌شد مطالب روشنی بیان میکردند. برای نمونه ایشان [[معتقد]] بود کسانی که [[اهل تعقل]] و | سیره [[علما]] و بزرگان بیانگر آن است که ایشان هماره از [[حدیث شریف کساء]] [[دفاع]] می‌نمودند و هنگام ایجاد [[شبهه]] بر این حدیث ایشان همیشه در صحنه حاضر و پاسخگو بودند. آیت الله بهجت در پاسخ به شبهاتی که درباره سند این [[روایت]] مطرح می‌‌شد مطالب روشنی بیان میکردند. برای نمونه ایشان [[معتقد]] بود کسانی که [[اهل تعقل]] و درایت باشند و با دقت به این حدیث بنگرند، صحت این روایت را درمییابند و دیگر نیازی به سند آن ندارند<ref>نک: حدیث شریف کساء از منظر آیت الله بهجت، سایت مرکز تنظیم و نشر آثار آیتالله بهجت، https:// bahjat.ir.</ref>. همچنین [[ناراحتی]] آیت الله تبریزی از حذف [[حدیث کساء]] در برخی چاپ‌های مفاتیح الجنان و شمردن حدیث کساء از مسلمات بین [[مؤمنان]] و آن را از مصادیق {{متن قرآن|وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ}}<ref>«و به سوی او راه جویید» سوره مائده، آیه ۳۵.</ref> دانستن، از موارد پاسخ گویی به شبهات وارده است<ref>نک: تبریز تبریزی، میرزا جواد، نصایح (درس‌های برگرفته از زی طلبگی و آداب تعلیم و تعلم آیت العظمی میرزا جواد تبریزی)، ص۱۶۰ – ۱۶۲.</ref>.<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||