خانواده در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخهها
خانواده در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۳ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۳۹
، ۱۳ دسامبر ۲۰۲۳←منابع
(←پانویس) |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
||
خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
امام خمینی از هر امری که باعث [[تنفر]] فرزندان از [[فرایض دینی]] میشد، [[پرهیز]] میکرد و آنان را به [[انجام واجبات]] و [[ترک محرمات]] سفارش میکرد<ref>مصطفوی، زهرا، خاطره، چاپشده در درسهایی از امام خمینی، ۹۰؛ مصطفوی، صدیقه، خاطره، چاپشده در پرتوی از خورشید، ۱۴۰.</ref> و [[کلام]] [[حق]] را همراه با [[ملاطفت]] و شیرینی بیان میکرد و هیچگاه فرزندانش را به سبب ترک [[امور معنوی]] [[سرزنش]] نمیکرد و از سخت و طاقتفرسا جلوهدادن [[عبادت]] نزد آنان پرهیز میکرد.<ref>عزیزی، ۴۲۰ داستان از نماز و عبادت امام خمینی، ۴۰.</ref> ایشان سعی داشت فضایی ضد [[گناه]] در خانه [[حاکم]] باشد و دراینباره [[آسیبشناسی]] میکرد و راهکار ارائه میداد؛ برای نمونه از غیبتکردن [[نهی]] و به جای آن، دربارهٔ خود صحبتکردن را پیشنهاد میکرد.<ref>اعرابی، خاطره، ۱۰۳؛ مصطفوی، زهرا، خاطره، چاپشده دربرداشتهایی از سیره امام خمینی، ۳/۳۰۲؛ مصطفوی، فریده، برداشتهایی، ۳۰۲؛ اشراقی، عاطفه، خاطره، چاپشده دربرداشتهایی از سیره امام خمینی، ۳۰۲؛ اشراقی، زهرا، خاطره، چاپشده دربرداشتهایی از سیره امام خمینی، ۳۰۳؛ طباطبایی، ۳۰۳–۳۰۴.</ref> ایشان همچنین با افرادی که در [[خانه]] ایشان مشغول رسیدگی به امور خانه بودند، با [[لطف]] و [[محبت]] برخورد میکرد و به آنان [[احترام]] میگذاشت.<ref>حدیدچی، خاطره، چاپشده در درسهایی از امام خمینی، ۱۵۶–۱۵۷؛ بافقی، ۷۵–۸۰؛ بهاءالدینی، مصاحبه، ۸۱–۸۳؛ فرقانی، مصاحبه، ۳/۷؛ میرزابیگی، خانواده و امام خمینی، ۱۴۳.</ref>.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر، احمد]]، [[خانواده - فکور افشاگر (مقاله)| مقاله «خانواده»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۵ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۵، ص۹۴-۱۰۲.</ref> | امام خمینی از هر امری که باعث [[تنفر]] فرزندان از [[فرایض دینی]] میشد، [[پرهیز]] میکرد و آنان را به [[انجام واجبات]] و [[ترک محرمات]] سفارش میکرد<ref>مصطفوی، زهرا، خاطره، چاپشده در درسهایی از امام خمینی، ۹۰؛ مصطفوی، صدیقه، خاطره، چاپشده در پرتوی از خورشید، ۱۴۰.</ref> و [[کلام]] [[حق]] را همراه با [[ملاطفت]] و شیرینی بیان میکرد و هیچگاه فرزندانش را به سبب ترک [[امور معنوی]] [[سرزنش]] نمیکرد و از سخت و طاقتفرسا جلوهدادن [[عبادت]] نزد آنان پرهیز میکرد.<ref>عزیزی، ۴۲۰ داستان از نماز و عبادت امام خمینی، ۴۰.</ref> ایشان سعی داشت فضایی ضد [[گناه]] در خانه [[حاکم]] باشد و دراینباره [[آسیبشناسی]] میکرد و راهکار ارائه میداد؛ برای نمونه از غیبتکردن [[نهی]] و به جای آن، دربارهٔ خود صحبتکردن را پیشنهاد میکرد.<ref>اعرابی، خاطره، ۱۰۳؛ مصطفوی، زهرا، خاطره، چاپشده دربرداشتهایی از سیره امام خمینی، ۳/۳۰۲؛ مصطفوی، فریده، برداشتهایی، ۳۰۲؛ اشراقی، عاطفه، خاطره، چاپشده دربرداشتهایی از سیره امام خمینی، ۳۰۲؛ اشراقی، زهرا، خاطره، چاپشده دربرداشتهایی از سیره امام خمینی، ۳۰۳؛ طباطبایی، ۳۰۳–۳۰۴.</ref> ایشان همچنین با افرادی که در [[خانه]] ایشان مشغول رسیدگی به امور خانه بودند، با [[لطف]] و [[محبت]] برخورد میکرد و به آنان [[احترام]] میگذاشت.<ref>حدیدچی، خاطره، چاپشده در درسهایی از امام خمینی، ۱۵۶–۱۵۷؛ بافقی، ۷۵–۸۰؛ بهاءالدینی، مصاحبه، ۸۱–۸۳؛ فرقانی، مصاحبه، ۳/۷؛ میرزابیگی، خانواده و امام خمینی، ۱۴۳.</ref>.<ref>[[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر، احمد]]، [[خانواده - فکور افشاگر (مقاله)| مقاله «خانواده»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۵ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۵، ص۹۴-۱۰۲.</ref> | ||
==[[نظام]] [[خانواده]] و [[حقوق زن]]== | |||
[[اسلام]] درباره روابط و [[حقوق خانوادگی]] [[زن]] و [[مرد]] [[فلسفه]] خاصی دارد و با آنچه پیش از اسلام میگذشته، مغایرت دارد و با آنچه در [[جهان]] امروز میگذرد نیز مطابقت ندارد. اسلام برای زن و مرد در همه موارد یک نوع [[حقوق]] و یک نوع [[وظیفه]] و یک نوع [[مجازات]] قائل نشده است؛ پارهای از حقوق و [[تکالیف]] و [[مجازاتها]] را برای مرد مناسبتر دانسته و پارهای از آنها را برای زن و در نتیجه در مواردی برای زن و مرد وضع مشابه و در موارد دیگر، وضع نامشابهی در نظر گرفته است. | |||
زن و مرد به دلیل اینکه در جهات بسیاری مشابه یکدیگر نیستند، جهان برای آنها یک [[جور]] نیست، [[خلقت]] و [[طبیعت]] آنها را یکنواخت نخواسته است، از نظر اسلام نیز از لحاظ بسیاری از حقوق و تکالیف و مجازاتها وضع مشابهی ندارند<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، ص۱۳۶.</ref>. | |||
برخی میگویند اسلام [[دین]] مردان است و زن را [[انسان]] تمام عیار ندانسته و برای او [[حقوقی]] که برای یک انسان لازم است وضع نکرده است. اینها میگویند اگر اسلام زن را انسان تمام عیار میدانست، [[تعدد زوجات]] را تجویز نمیکرد؛ [[ریاست]] خانواده را به شوهر نمیداد؛ [[ارث]] زن را مساوی با نصف ارث مرد نمیکرد؛ برای زن به نام «مهر» قیمت قائل نمیشد؛ به زن [[استقلال اقتصادی]] و [[اجتماعی]] میداد و او را جیرهخوار و واجبالنفقة مرد قرار نمیداد؛ اینها میرساند که اسلام نسبت به زن نظر تحقیرآمیزی دارد و او را وسیله و مقدمه برای مرد میداند. میگویند اسلام با اینکه دین [[مساوات]] است و [[اصل مساوات]] را در جاهای دیگر رعایت کرده، در مورد زن رعایت نکرده است. وضع این [[مقررات]] دلیل بر آن است که اسلام برای مردان امتیاز حقوقی و ترجیح حقوقی قائل شده است<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، ص۱۲۸.</ref>. | |||
قطعاً اسلام حقوق یکجور و یکنواختی برای زن و مرد قائل نشده است، ولی در عین حال هرگز امتیاز و ترجیح [[حقوقی]] برای مردان نسبت به [[زنان]] قائل نشده است. [[اصل مساوات]] [[انسانها]] را درباره [[زن]] و مرد نیز رعایت کرده است. [[اسلام]] با [[تساوی حقوق]] زن و [[مرد]] مخالف نیست با تشابه [[حقوق]] آنها مخالف است<ref>ر.ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، ص۱۳۰.</ref>. | |||
کلمه [[تساوی]] و [[مساوات]] چون مفهوم [[برابری]] و عدم امتیاز در آنها گنجانیده شده است جنبۀ «[[تقدس]]» پیدا کردهاند، [[جاذبه]] دارند، [[احترام]] شنونده را جلب میکنند، به ویژه اگر با کلمۀ «حقوق» توأم گردند<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، ص۱۲۹.</ref>. تساوی حقوق ترکیب قشنگ و مقدسی است که هر [[وجدان]] و [[فطرت]] [[پاکی]] در مقابل آن [[خاضع]] میشود، اما نمیدانیم چرا کار ما - که روزی [[پرچمدار]] [[علم]] و [[فلسفه]] و [[منطق]] در [[جهان]] بودهایم - باید به آنجا بکشد که دیگران بخواهند نظریههای خود را در باب تشابه [[حقوق زن]] و مرد، با نام [[مقدس]] «تساوی حقوق» به ما [[تحمیل]] کنند! آنچه مسلم است این است که اسلام در همهجا برای زن و مرد حقوق مشابهی وضع نکرده، همچنان که در همه موارد برای آنها [[تکالیف]] و مجازاتهای مشابهی نیز وضع نکرده است. اما آیا مجموع حقوقی که برای زن قرار داده [[ارزش]] کمتری از آنچه برای مردان قرارداده دارد؟ البته خیر<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، صص ۱۲۹ و ۱۳۰.</ref>.<ref>[[محمد صفر جبرئیلی|جبرئیلی، محمد صفر]]، [[اسلامشناسی (کتاب)|اسلامشناسی]] ص ۵۷.</ref> | |||
==[[ضرورت]] [[حفظ]] [[حریم]]== | |||
آنچه اسلام میگوید نه [[محبوس]] کردن زن در [[خانه]] و نه نظامی است که دنیای جدید آن را پذیرفته است و عواقب شوم آن را میبیند، یعنی اختلاط زن و مرد در مجامع. اسلام با اختلاط مخالف است نه با شرکت زن در مجامع؛ البته با حفظ حریم. اسلام میگوید: نه [[حبس]] و نه اختلاط، بلکه حفظ حریم. [[سنت]] جاری [[مسلمانان]] از [[زمان رسول خدا]]{{صل}} همین بوده است که زنان از شرکت در مجالس و مجامع منع نمیشدهاند، ولی همواره اصل «حریم» رعایت شده است. در [[مساجد]] و مجامع، حتی در کوچه و معبر، [[زن]] با مرد مختلط نبوده است<ref>تفصیل بحث را ببینید: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، صص ۵۳۶-۵۵۱ «شرکت زن در مجامع» در بحث مربوط به «حجاب».</ref>. | |||
[[اسلام]] در عین آنکه [[زنان]] را به [[حقوق]] انسانیشان آشنا کرد و به آنان [[شخصیت]] و [[حریت]] و [[استقلال]] داد، هرگز آنها را به [[تمرد]] و [[عصیان]] و [[طغیان]] و [[بدبینی]] نسبت به جنس مرد وادار نکرد. [[نهضت]] اسلام زن، سفید بود، نه سیاه و نه قرمز و نه کبود و نه بنفش. [[احترام]] [[پدران]] را نزد [[دختران]] و احترام شوهران را نزد زنان از میان [[نبرد]]. اساس [[خانوادهها]] را [[متزلزل]] نکرد. زنان را به [[شوهرداری]] و [[مادری]] و [[تربیت فرزندان]] بدبین نکرد. برای مردان مجرد و شکارچی [[اجتماع]] که دنبال شکار مفت میگردند وسیله درست نکرد. زنان را از آغوش [[پاک]] شوهران و دختران را از دامن پرمهر پدران و [[مادران]] تحویل صاحبان [[پست]] [[اداری]] و پولداران نداد<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، صص ۹۰ و ۲۱۷.</ref>.<ref>[[محمد صفر جبرئیلی|جبرئیلی، محمد صفر]]، [[اسلامشناسی (کتاب)|اسلامشناسی]] ص ۵۹.</ref> | |||
==[[استقلال اقتصادی]] زن== | |||
اسلام همانگونه که مردان را در نتایج کار و فعالیتشان ذیحق دانسته است، زنان را نیز در نتیجه کار و فعالیتشان صاحب [[حق]] شمرده است<ref>{{متن قرآن|وَلَا تَتَمَنَّوْا مَا فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا}} «و آنچه را که خداوند با آن برخی از شما را بر برخی دیگر برتری داده است آرزو نکنید؛ مردان را از آنچه برای خود به دست میآورند بهرهای است و زنان را (هم) از آنچه برای خویش به کف میآورند بهرهای؛ و بخشش خداوند را درخواست کنید که خداوند به هر چیزی داناست» سوره نساء، آیه ۳۲.</ref> و حق برخوردای از [[ارث]] را برای زن نیز تثبیت کرد<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، ص۷.</ref> و سیزده [[قرن]] قبل از اروپا به زن استقلال اقتصادی داد. با این تفاوت که اولاً، انگیزه اسلام در اعطای این [[حق]] جنبه [[انسانی]]، عدالتدوستی و [[الهی]] بود، اما در اروپا [[مطامع]] و [[منافع]] کارخانهداران بود که به خاطر پر کردن شکم خود این [[قانون]] را گذراندند. ثانیاً، [[اسلام]] به [[زن]] [[استقلال اقتصادی]] داد اما به قول ویل دورانت خانهبراندازی نکرد. اساس [[خانوادهها]] را [[متزلزل]] نکرد. [[زنان]] را علیه شوهران و [[دختران]] را علیه [[پدران]] به [[تمرد]] و [[عصیان]] وادار نکرد. | |||
برخلاف اروپا که [[غل]] و زنجیری از دست و پای زن باز کرد و [[غل و زنجیر]] دیگری که کمتر از اولی نبود به دست و پای او بست! اسلام زن را از [[بندگی]] و [[بردگی]] مرد در [[خانه]] و مزارع و غیره رهانید و با [[الزام]] مرد به تأمین [[بودجه]] [[اجتماع]] [[خانوادگی]]، هر نوع [[اجبار]] و الزامی را از دوش زن برای تأمین مخارج خود و [[خانواده]] برداشت. زن از نظر اسلام در عین اینکه حق دارد طبق [[غریزه]] انسانی به تحصیل [[ثروت]] و [[حفظ]] و افزایش آن بپردازد، طوری نیست که [[جبر]] [[زندگی]] او را تحت فشار قرار دهد و [[غرور]] و [[جمال]] و [[زیبایی]] را که همیشه با [[اطمینان]] خاطر باید همراه وی باشد از او بگیرد.<ref>[[محمد صفر جبرئیلی|جبرئیلی، محمد صفر]]، [[اسلامشناسی (کتاب)|اسلامشناسی]] ص ۶۰.</ref> | |||
==[[ازدواج]] و [[همسرداری]]== | |||
اسلام رابطه زن و شوهر را رابطهٔ [[شهوانی]] و جنسی نمیداند که زن و شوهر به چشم یک ابزار به هم نگاه کنند، بلکه نگاه [[قرآن]] به مسئله زوجیت و همسرداری، کانون خانوادگی، [[فلسفه]] ازدواج و [[روح]] خانواده مافوق [[غریزه جنسی]] است که میان دو نفر – زن و شوهر - پیدا میشود<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، ص۲۱.</ref>. | |||
به همین دلیل ازدواج در اسلام با اینکه یک امر شهوانی است، جنبه [[اخلاقی]] هم دارد. در میان [[غرایز انسان]] هر غریزهای که اشباع شود تأثیری در [[معنویت]] [[انسان]] ندارد جز غریزه جنسی. [[تجربه]] نشان داده است که افرادی در تمام [[عمر]] به خاطر هدفهای [[معنوی]] مجرد زندگی کرده و نخواستهاند زن و فرزند داشته باشند که مانع رسیدن آنها به [[معنویت]] شود. در همه آنها یک نوع [[نقص]] گرچه به صورت یک ناپختگی خامی خاصی وجود داشته است. | |||
گویی [[انسان]] یک نوع [[کمال روحی]] دارد که آن کمال روحی جز در [[مدرسه]] [[خانواده]] در هیچ مدرسهای کسب نمیشود<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۲، صص ۶۷۶، ۶۷۷ و ۷۷۸.</ref>. | |||
به همین جهت [[ازدواج]] از نظر [[اسلام]]، [[سنت]] و [[مستحب]] است و امری [[مقدس]] و [[عبادت]] تلقی شده است. یکی از علتهای آن این است که ازدواج اولین قدمی است که انسان از [[خودپرستی]] و خوددوستی به سوی غیردوستی برمیدارد. تا قبل از ازدواج فقط «من» وجود داشت و همه چیز برای «من» بود؛ اولین مرحلهای که این حصار شکسته میشود یعنی یک موجود دیگری هم در کنار این «من» قرار میگیرد و برای او معنا پیدا میکند - کار میکند، [[زحمت]] میکشد، [[خدمت]] میکند؛ نه برای من بلکه برای او - در ازدواج است؛ البته ازدواجی که با [[عشق]] صورت گرفته باشد نه ازدواج بیمحبت و عشق<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۲، ص۷۷۷.</ref>.<ref>[[محمد صفر جبرئیلی|جبرئیلی، محمد صفر]]، [[اسلامشناسی (کتاب)|اسلامشناسی]] ص ۶۱.</ref> | |||
==التذاذ و [[کامجویی]] [[حلال]]== | |||
اسلام، التذاذ و کامجویی [[زن]] و شوهر از یکدیگر را نه تنها تقبیح و [[سرزنش]] نکرده، بلکه ثوابهایی هم برای آن قائل شده است. شاید برای یک نفر فرنگی شگفتانگیز باشد اگر بشنود اسلام، [[مزاح]] و ملاعبه زن و شوهر، [[آرایش]] کردن زن برای شوهر و [[پاکیزه]] کردن شوهر را برای زن مستحب میداند<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۲، ص۴۰۲.</ref>. | |||
اسلام، التذاذهای جنسی در غیر محدوده ازدواج قانونی را به شدت منع کرده است، ولی [[لذت]] جنسی در حد [[قانون]] را [[تحسین]] کرده است تا جایی که فرموده است [[دوست داشتن]] زن از صفتهای [[پیغمبران]] است<ref>وسائل الشیعه، ج۷، ص۹؛ کتاب النکاح، باب ۳، حدیث ٢.</ref>. در اسلام زنی که در آرایش و [[زینت]] خود برای شوهر کوتاهی کند، [[نکوهش]] شده است؛ چنانکه مردانی که در ارضای زن خود کوتاهی کنند نیز نکوهش شدند<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، ص۴۰۳.</ref>. [[امام کاظم]]{{ع}} که [[محاسن]] خود را [[حنا]] بسته و رنگ کرده بود، در پاسخ کسی در توجیه این کار فرمود: | |||
[[خضاب]] و [[آرایش]] در مرد موجب افزایش [[پاکدامنی]] در [[همسر]] او است، برخی از [[زنان]] به این جهت که شوهرانشان خود را نمیآرایند [[عفاف]] را از دست میدهند<ref>کافی، ج۵، ص۵۶۷.</ref>. | |||
[[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرموده است: | |||
{{متن حدیث|تَنَظَّفُوا وَ لَا تَشَبَّهُوا بِالْيَهُودِ}}<ref>نهج الفصاحه، ص۱۴۲، احادیث ۷۰۳، ۲۱۳ و۱۰۵۵.</ref>؛ | |||
نظیف باشید و خودتان را شبیه به [[یهود]] نکنید. | |||
سپس افزودند: | |||
زنان [[یهودی]] که زناکار شدند بدان جهت بود که شوهرانشان کثیف بودند و مورد [[رغبت]] واقع نمیشدند. خودتان را [[پاکیزه]] کنید تا زنانتان به شما راغب گردند<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، ص۱۱۲.</ref>. | |||
از نظر [[اسلام]]، محدودیت کامیابیهای جنسی به همسر [[مشروع]] و قانونی از جنبه روانی به [[بهداشت روانی]] [[اجتماع]] کمک میکند و از جنبه [[خانوادگی]] سبب [[تحکیم]] روابط افراد [[خانواده]] و برقراری [[صمیمیت]] کامل بین [[زن]] و شوهر میشود و از جنبه [[اجتماعی]] موجب [[حفظ]] و استیفای [[نیروی کار]] و فعالیت اجتماع میشود و از نظر وضع زن در برابر مرد سبب میشود تا [[ارزش]] او در برابر مرد بالا برود<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۹، ص۴۳۳.</ref>.<ref>[[محمد صفر جبرئیلی|جبرئیلی، محمد صفر]]، [[اسلامشناسی (کتاب)|اسلامشناسی]] ص ۶۲.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
خط ۶۳: | خط ۹۷: | ||
# [[پرونده:IM009850.jpg|22px]] [[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر، احمد]]، [[خانواده - فکور افشاگر (مقاله)| مقاله «خانواده»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۵ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۵''']] | # [[پرونده:IM009850.jpg|22px]] [[احمد فکور افشاگر|فکور افشاگر، احمد]]، [[خانواده - فکور افشاگر (مقاله)| مقاله «خانواده»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۵ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۵''']] | ||
# [[پرونده:1100697.jpg|22px]] [[علی گرامی|گرامی، علی]]، [[اخلاق - گرامی (مقاله)| مقاله «اخلاق»]]، [[مقالاتی از اندیشهنامه انقلاب اسلامی (کتاب)|'''مقالاتی از اندیشهنامه انقلاب اسلامی''']] | # [[پرونده:1100697.jpg|22px]] [[علی گرامی|گرامی، علی]]، [[اخلاق - گرامی (مقاله)| مقاله «اخلاق»]]، [[مقالاتی از اندیشهنامه انقلاب اسلامی (کتاب)|'''مقالاتی از اندیشهنامه انقلاب اسلامی''']] | ||
# [[پرونده:1100621.jpg|22px]] [[محمد صفر جبرئیلی|جبرئیلی، محمد صفر]]، [[اسلامشناسی (کتاب)|'''اسلامشناسی''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||