حسن بن علی بن زکریا بزوفری عدوی: تفاوت میان نسخه‌ها
←تصحیف الحسن به الحسین
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
عنوان [[الحسین بن علی بن زکریا]] در سند چند [[روایت]] آمده که قرائن، نشانه رخداد تصحیف در آنهاست: | عنوان [[الحسین بن علی بن زکریا]] در سند چند [[روایت]] آمده که قرائن، نشانه رخداد تصحیف در آنهاست: | ||
#[[تفسیر القمی]]: {{متن حدیث|حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ زَكَرِيَّا قَالَ: حَدَّثَنَا الْهَيْثَمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الرُّمَّانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا{{ع}} عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ{{ع}} فِي قَوْلِهِ {{متن قرآن|فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا}}<ref>بنابراین با درستی آیین روی (دل) را برای این دین راست بدار! بر همان سرشتی که خداوند مردم را بر آن آفریده است؛ هیچ دگرگونی در آفرینش خداوند راه ندارد؛ این است دین استوار اما بیشتر مردم نمی‌دانند سوره روم، آیه ۳۰.</ref> قَالَ هُوَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَلِيُّ اللَّهِ إِلَى هَاهُنَا التَّوْحِيدُ}}<ref>تفسیر القمی، ج۲، ص۱۵۴ - ۱۵۵.</ref>. عنوان [[راوی]] یاد شده در [[تفسیر البرهان]] و [[نور الثقلین]] و [[تفسیر کنز الدقائق]] نیز مانند منبع اصلی است<ref>البرهان فی تفسیر القرآن: ج۴، ص۳۴۴، ح۸۳۴۴؛ تفسیر نور الثقلین، ج۴، ص۱۸۳، ح۵۹؛ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۱۹۸.</ref>؛ ولی عبارت صحیح [[الحسن بن علی بن زکریا]] است، به دو دلیل: | |||
{{متن حدیث|حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ زَكَرِيَّا قَالَ: حَدَّثَنَا الْهَيْثَمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الرُّمَّانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا{{ع}} عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ{{ع}} فِي قَوْلِهِ {{متن قرآن|فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا}}<ref>بنابراین با درستی آیین روی (دل) را برای این دین راست بدار! بر همان سرشتی که خداوند مردم را بر آن آفریده است؛ هیچ دگرگونی در آفرینش خداوند راه ندارد؛ این است دین استوار اما بیشتر مردم نمی‌دانند سوره روم، آیه ۳۰.</ref> قَالَ هُوَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَلِيُّ اللَّهِ إِلَى هَاهُنَا التَّوْحِيدُ}}<ref>تفسیر القمی، ج۲، ص۱۵۴ - ۱۵۵.</ref>. | ##نام راوی در [[بحار الأنوار]] الحسن بن علی بن زکریا ثبت شده است<ref>بحار الأنوار، ج۳، ص۲۷۷، ح۳.</ref>. | ||
عنوان [[راوی]] یاد شده در [[تفسیر البرهان]] و [[نور الثقلین]] و [[تفسیر کنز الدقائق]] نیز مانند منبع اصلی است<ref>البرهان فی تفسیر القرآن: ج۴، ص۳۴۴، ح۸۳۴۴؛ تفسیر نور الثقلین، ج۴، ص۱۸۳، ح۵۹؛ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۱۹۸.</ref>؛ ولی عبارت صحیح [[الحسن بن علی | ##[[هیثم بن عبدالله الرمانی]] از [[استادان]] [[حدیثی]] [[حسن بن علی بن زکریا العدوی]] شمرده شده است<ref>کامل الزیارات، ص۱۳۶، ح۱؛ الأمالی، صدوق، ص۳۶۴، ح۷؛ التوحید، صدوق، ص۶۹، ح۲۶.</ref>. | ||
#[[کفایة الأثر]]: {{متن حدیث|أَخْبَرَنَا أَبُو الْمُفَضَّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ زَكَرِيَّا الْعَدَوِيُّ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ قَيْسٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبَّاسٍ عَنِ ابْنِ الحَجَّافِ عَنْ عَطِيَّةَ الْعَوْفِيِّ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} يَقُولُ الْأَئِمَّةُ بَعْدِي اثْنَا عَشَرَ تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِ الْحُسَيْنِ{{ع}} وَ التَّاسِعُ قَائِمُهُمْ فَطُوبَى لِمَنْ أَحَبَّهُمْ وَ الْوَيْلُ لِمَنْ أَبْغَضَهُمْ}}<ref>کفایة الأثر، ص٣٠.</ref>. این [[روایت]] در [[اثباة الهداة]] نیز گزارش شده و نام راوی در آن الحسن بن علی العدوی است<ref>اثبات الهداة، ج۲، ص۱۵۲، ح۴۷۷.</ref>؛ همچنین نام راوی در سند همین روایت در کتب [[عوالم العلوم]]، [[الإنصاف]]، و [[بحارالأنوار]]، الحسن بن علی بن زکریا (العدوی) ثبت گردیده است<ref>عوالم العلوم، ص۱۴۶، ح۸۷؛ الانصاف فی النص علی الائمة الاثنی عشر{{عم}}، ص۳۳۴؛ بحار الأنوار، ج۳۶، ص۲۹۱، ح۱۱۵.</ref>. | |||
{{متن حدیث|أَخْبَرَنَا أَبُو الْمُفَضَّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ زَكَرِيَّا الْعَدَوِيُّ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ قَيْسٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبَّاسٍ عَنِ ابْنِ الحَجَّافِ عَنْ عَطِيَّةَ الْعَوْفِيِّ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} يَقُولُ الْأَئِمَّةُ بَعْدِي اثْنَا عَشَرَ تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِ الْحُسَيْنِ{{ع}} وَ التَّاسِعُ قَائِمُهُمْ فَطُوبَى لِمَنْ أَحَبَّهُمْ وَ الْوَيْلُ لِمَنْ أَبْغَضَهُمْ}}<ref>کفایة الأثر، ص٣٠.</ref>. | #[[تهذیب الأحکام]]: {{متن حدیث|أَبُو الْقَاسِمِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ زَكَرِيَّا عَنِ الْهَيْثَمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الرِّضَا عَلِيِّ بْنِ مُوسَى{{ع}} عَنْ أَبِيهِ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ{{ع}} إِنَّ أَيَّامَ زَائِرِي الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ{{ع}} لَا تُعَدُّ مِنْ آجَالِهِمْ}}<ref>تهذیب الأحکام، ج۶، ص۴۳، ح۵.</ref>. این [[حدیث]] در منبع اصلی یعنی [[کامل الزیارات]]، نیز در المزار [[شیخ مفید]] یاد شده و نام راوی در آنها الحسن بن علی بن زکریا است<ref>کامل الزیارات، ص۱۳۶، ح۱؛ کتاب المزار، مفید، ص۳۲، ح۱.</ref>. | ||
این [[روایت]] در اثباة الهداة نیز گزارش شده و نام راوی در آن الحسن بن علی العدوی است<ref>اثبات الهداة، ج۲، ص۱۵۲، ح۴۷۷.</ref>؛ همچنین نام راوی در سند همین روایت در کتب [[عوالم العلوم]]، | #[[عیون اخبار الرضا]]{{ع}}: {{متن حدیث|حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو سَعِيدٍ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ الْعَدَوِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا الْهَيْثَمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الرُّمَّانِيُّ قَالَ: سَأَلْتُ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا{{ع}} فَقُلْتُ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَخْبِرْنِي عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} لِمَ لَمْ يُجَاهِدْ أَعْدَاءَهُ خَمْساً وَ عِشْرِينَ سَنَةً بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} ثُمَّ جَاهَدَ فِي أَيَّامِ وِلَايَتِهِ فَقَالَ لِأَنَّهُ اقْتَدَى بِرَسُولِ اللَّهِ{{صل}} فِي تَرْكِهِ جِهَادَ الْمُشْرِكِينَ بِمَكَّةَ بَعْدَ النُّبُوَّةِ ثَلَاثَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ بِالْمَدِينَةِ تِسْعَةَ عَشَرَ شَهْراً وَ ذَلِكَ لِقِلَّةِ أَعْوَانِهِ عَلَيْهِمْ وَ كَذَلِكَ عَلِيٌّ{{ع}} تَرَكَ مُجَاهَدَةَ أَعْدَائِهِ لِقِلَّةِ أَعْوَانِهِ عَلَيْهِمْ فَلَمَّا لَمْ تَبْطُلْ نُبُوَّةُ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} مَعَ تَرْكِهِ الْجِهَادَ ثَلَاثَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ تِسْعَةَ عَشَرَ شَهْراً فَكَذَلِكَ لَمْ تَبْطُلْ إِمَامَةُ عَلِيٍّ مَعَ تَرْكِهِ الْجِهَادَ خَمْساً وَ عِشْرِينَ سَنَةً إِذَا كَانَتِ الْعِلَّةُ الْمَانِعَةُ لَهُمَا وَاحِدَةً}}<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۸۱ - ۸۲، ح۱۶.</ref>. این [[روایت]]، در [[علل الشرائع]] و [[حلیة الأبرار]] نیز یاد شده و عنوان در آنها [[أبو سعید الحسن بن علی العدوی]] است<ref>علل الشرائع، ج۱، ص۱۴۸، ح۵؛ حلیة الأبرار، ج۲، ص۳۴۱، ح۵.</ref>؛ همچنین در [[مرآة العقول]]<ref>مرآة العقول، ج۲۶، ص۳۳۰.</ref> و [[بحار الأنوار]]<ref>بحار الأنوار، ج۲۹، ص۴۳۵، ح۲۲.</ref>. | ||
#{{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو سَعِيدٍ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ الْعَدَوِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا الْهَيْثَمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الرُّمَّانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا{{ع}} عَنْ أَبِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ{{ع}} قَالَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} يَقُولُ خُلِقَتِ الْخَلَائِقُ فِي قُدْرَةٍ فَمِنْهُمْ سَخِيٌّ وَ مِنْهُمْ بَخِيلٌ فَأَمَّا السَّخِيُّ فَفِي رَاحَةٍ وَ أَمَّا الْبَخِيلُ فَشُومٌ طَوِيلٌ}}<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۷۷، ح۶.</ref> این روایت در دو جای [[بحار الأنوار]] و [[عوالم العلوم]] و [[مستدرک الوسائل]] گزارش شده و عنوان [[راوی]] در آنها [[الحسن بن علی العدوی]] است<ref>بحار الأنوار، ج۴۹، ص۱۱۱، ح۷؛ ج۷۰، ص۳۰۴، ح۲۰؛ عوالم العلوم، ج۲۲، ص۱۸۹ - ۱۹۰، ح۱؛ مستدرک الوسائل، ج۷، ص۳۰، ح۷۵۶۳.</ref>. | |||
این [[حدیث]] در منبع اصلی یعنی [[کامل الزیارات]]، نیز در المزار [[شیخ مفید]] یاد شده و نام راوی در آنها الحسن بن علی بن زکریا است<ref>کامل الزیارات، ص۱۳۶، ح۱؛ کتاب المزار، مفید، ص۳۲، ح۱.</ref>. | #[[مناقب]] [[علی بن أبی طالب]] ([[ابن مغازلی]]): {{عربی|أبوبکر أحمد بن إبراهیم بن الحسن بن شاذان البزاز إذنا حدثنا الحسین بن علی العدوی حدثنا سلمة بن شبیب...}}<ref>مناقب علی بن ابی طالب{{ع}}، ابن مغازلی، ص۲۴۶، ش۳۰۸.</ref>. | ||
[[أحمد بن إبراهیم بن شاذان]] در این سند، همان کسی است که در طریق [[روایی]] [[نجاشی]] به [[محمد بن صدقة عنبری]] و [[محمد بن تمیم نهشلی]] [[روایتگر]] از [[حسن بن علی بن زکریا]] است. بر این پایه، عنوان [[الحسین بن علی العدوی]] در سند [[ابن مغازلی]] مصحّف [[الحسن بن علی العدوی]] است. افزون بر این، [[أحمد بن ابراهیم بن حسن بن شاذان]] در [[روایت]] دیگری از همین کتاب (مناقب ابن مغازلی) از حسن بن علی بن زکریا گزارش کرده است: {{عربی|أخبرنا أحمد بن إبراهيم بن الحسن بن شاذان و أذن في روايته قال: حدثنا الحسن بن علي العدوي قال: حدثنا عثمان بن عبدالله أبو بشر...}}<ref>مناقب علی بن ابی طالب{{ع}}، ابن مغازلی، ص۱۹۱، ش۲۵۰.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۷ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۷، ص 355-359.</ref> | |||
{{متن حدیث|حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو سَعِيدٍ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ الْعَدَوِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا الْهَيْثَمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الرُّمَّانِيُّ قَالَ: سَأَلْتُ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا{{ع}} فَقُلْتُ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَخْبِرْنِي عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} لِمَ لَمْ يُجَاهِدْ أَعْدَاءَهُ خَمْساً وَ عِشْرِينَ سَنَةً بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} ثُمَّ جَاهَدَ فِي أَيَّامِ وِلَايَتِهِ فَقَالَ لِأَنَّهُ اقْتَدَى بِرَسُولِ اللَّهِ{{صل}} فِي تَرْكِهِ جِهَادَ الْمُشْرِكِينَ بِمَكَّةَ بَعْدَ النُّبُوَّةِ ثَلَاثَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ بِالْمَدِينَةِ تِسْعَةَ عَشَرَ شَهْراً وَ ذَلِكَ لِقِلَّةِ أَعْوَانِهِ عَلَيْهِمْ وَ كَذَلِكَ عَلِيٌّ{{ع}} تَرَكَ مُجَاهَدَةَ أَعْدَائِهِ لِقِلَّةِ أَعْوَانِهِ عَلَيْهِمْ فَلَمَّا لَمْ تَبْطُلْ نُبُوَّةُ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} مَعَ تَرْكِهِ الْجِهَادَ ثَلَاثَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ تِسْعَةَ عَشَرَ شَهْراً فَكَذَلِكَ لَمْ تَبْطُلْ إِمَامَةُ عَلِيٍّ مَعَ تَرْكِهِ الْجِهَادَ خَمْساً وَ عِشْرِينَ سَنَةً إِذَا كَانَتِ الْعِلَّةُ الْمَانِعَةُ لَهُمَا وَاحِدَةً}}<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۸۱ - ۸۲، ح۱۶.</ref>. | |||
این [[روایت]]، در [[علل الشرائع]] و حلیة الأبرار نیز یاد شده و عنوان در آنها [[أبو سعید | ==دیدگاه دو رجالی همدوران== | ||
خُلِقَتِ الْخَلَائِقُ فِي قُدْرَةٍ فَمِنْهُمْ سَخِيٌّ وَ مِنْهُمْ بَخِيلٌ | |||
فَأَمَّا السَّخِيُّ فَفِي رَاحَةٍ وَ أَمَّا الْبَخِيلُ فَشُومٌ طَوِيلٌ}}<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۷۷، ح۶.</ref> | |||
این روایت در دو جای بحار الأنوار و [[عوالم العلوم]] و مستدرک الوسائل گزارش شده و عنوان [[راوی]] در آنها الحسن بن علی العدوی است<ref>بحار الأنوار، ج۴۹، ص۱۱۱، ح۷؛ ج۷۰، ص۳۰۴، ح۲۰؛ عوالم العلوم، ج۲۲، ص۱۸۹ - ۱۹۰، ح۱؛ مستدرک الوسائل، ج۷، ص۳۰، ح۷۵۶۳.</ref>. | |||
دیدگاه دو رجالی همدوران | |||
شیخ [[موسی]] زنجانی پس از یادکرد نام [[راوی]] با عنوان الحسن بن علی بن زکریا بن عاصم بن [[زفر]] العدوی [[البصری]] [[أبو سعید]] [[البزوفری]] می‌نویسد: | شیخ [[موسی]] زنجانی پس از یادکرد نام [[راوی]] با عنوان الحسن بن علی بن زکریا بن عاصم بن [[زفر]] العدوی [[البصری]] [[أبو سعید]] [[البزوفری]] می‌نویسد: | ||
{{عربی|و یطلق علیه العدوی و العاصمی أیضا، اضطربت کلماتهم فی ضبطه مکبرا أو مصغرا و بدلوا عاصما بصالح و اتفقوا فی نسبته إلی البزوفری و هو خلاف الواقع جزما، و قد تخیل بعض تعدده اغترارا منه بتعدد العنوان فی بعض الکتب، ترجمه العامة فی کتبهم،...، و نسبه علی الصحیح أنه ابن علی بن زکریا بن صالح بن عاصم إلی آخره}}<ref>الجامع فی الرجال، ج۳، ص۲۱۰، ش۳۴۷۲.</ref>. | {{عربی|و یطلق علیه العدوی و العاصمی أیضا، اضطربت کلماتهم فی ضبطه مکبرا أو مصغرا و بدلوا عاصما بصالح و اتفقوا فی نسبته إلی البزوفری و هو خلاف الواقع جزما، و قد تخیل بعض تعدده اغترارا منه بتعدد العنوان فی بعض الکتب، ترجمه العامة فی کتبهم،...، و نسبه علی الصحیح أنه ابن علی بن زکریا بن صالح بن عاصم إلی آخره}}<ref>الجامع فی الرجال، ج۳، ص۲۱۰، ش۳۴۷۲.</ref>. | ||