|
|
خط ۲۱: |
خط ۲۱: |
|
| |
|
| ارائه تعریفی واحد، کامل و جامع از اصطلاح «فساد اداری»، کاری بسیار سخت و دشوار است؛ زیرا فساد اداری، یک شیء، [[رفتار]]، یا نهاد نیست که بتوان مصادیق آن را نشان داد و به سادگی آن را تعریف کرد؛ بلکه مفهومی است که مصادیق آن را تنها در «نمود»های آن میتوان یافت و از طریق [[نشانهها]] و عوارضش آن را [[شناخت]]. همچنین فساد اداری، ابعاد مختلفی دارد و اندیشمندان و دستاندرکاران [[امور سیاسی]] و [[اداری]] با رویکردهای مختلف و رقیب هم به مطالعه آن پرداختهاند. بنابراین، هر تعریفی را که در نظر بگیریم، یا کاملاً در مقابل تعریفهای دیگر قرار دارد یا ناظر به یک یا تعدادی محدود از ابعاد این پدیده است؛ از این رو، نمیتواند بیانگر تمامی ویژگیها و مشخصات آن باشد و آن را کاملاً از پدیدهها و مفاهیم نزدیک به آن متمایز سازد. بدین ترتیب، بدون درگیر شدن با تعاریف مختلف این اصطلاح، مستقیماً به تعریف موردنظر میپردازیم<ref>[[علی حسنی|حسنی]] و [[عبدالحمید شمس|شمس]]، [[راهکارهای مبارزه با فساد اداری بر اساس ارزشهای اسلامی (مقاله)|راهکارهای مبارزه با فساد اداری بر اساس ارزشهای اسلامی]]، [[اسلام و پژوهشهای مدیریتی (نشریه)|دوفصلنامه اسلام و پژوهشهای مدیریتی]]، ص 82-83.</ref>. | | ارائه تعریفی واحد، کامل و جامع از اصطلاح «فساد اداری»، کاری بسیار سخت و دشوار است؛ زیرا فساد اداری، یک شیء، [[رفتار]]، یا نهاد نیست که بتوان مصادیق آن را نشان داد و به سادگی آن را تعریف کرد؛ بلکه مفهومی است که مصادیق آن را تنها در «نمود»های آن میتوان یافت و از طریق [[نشانهها]] و عوارضش آن را [[شناخت]]. همچنین فساد اداری، ابعاد مختلفی دارد و اندیشمندان و دستاندرکاران [[امور سیاسی]] و [[اداری]] با رویکردهای مختلف و رقیب هم به مطالعه آن پرداختهاند. بنابراین، هر تعریفی را که در نظر بگیریم، یا کاملاً در مقابل تعریفهای دیگر قرار دارد یا ناظر به یک یا تعدادی محدود از ابعاد این پدیده است؛ از این رو، نمیتواند بیانگر تمامی ویژگیها و مشخصات آن باشد و آن را کاملاً از پدیدهها و مفاهیم نزدیک به آن متمایز سازد. بدین ترتیب، بدون درگیر شدن با تعاریف مختلف این اصطلاح، مستقیماً به تعریف موردنظر میپردازیم<ref>[[علی حسنی|حسنی]] و [[عبدالحمید شمس|شمس]]، [[راهکارهای مبارزه با فساد اداری بر اساس ارزشهای اسلامی (مقاله)|راهکارهای مبارزه با فساد اداری بر اساس ارزشهای اسلامی]]، [[اسلام و پژوهشهای مدیریتی (نشریه)|دوفصلنامه اسلام و پژوهشهای مدیریتی]]، ص 82-83.</ref>. |
|
| |
| === تعاریف مختلف و نقد آنها ===
| |
| برخی از تعاریف فساد اداری عبارت است از:
| |
| # بر اساس یکی از تعاریف مشهور فساد اداری عبارت است از «استفاده غیرقانونی از اختیارات [[اداری]] برای نفع شخصی»<ref>حبیبی، نادر، فساد اداری، ص۱۵.</ref>؛
| |
| # بانک جهانی به عنوان یکی از سازمانهای معتبر بینالمللی که اقداماتی نیز در جهت ترغیب و [[تشویق]] دولتها به مبارزه با فساد اداری صورت داده است، فساد اداری را اینگونه تعریف میکند: «[[سوء استفاده از قدرت]] و امکان دولتی برای تأمین منافع شخصی (فرد، [[حزب]]، طرز فکر، خاص، طبقه خاص، [[دوستان]] و اقوام و...)؛
| |
| # سازمان شفافیت بین الملل در تعریف فساد اداری میگوید: «سوء استفاده از قدرت [[تفویض]] شده در جهت منافع شخصی، اعم از این که در بخش خصوصی باشد و یا دولتی». این تعریف نیز اشکال دوم تعریف اول را دارد؛ چراکه تنها [[سوء استفاده از قدرت]] برای منافع شخصی را فساد اداری دانسته و اشارهای به منافع دیگر، مثل منافع [[دوستان]] و آشنایان و اقوام ... نکرده است؛
| |
| # «ویتو تانزی»<ref>Vito Tanzi..</ref> تعریف دیگری از فساد اداری ارائه داده است. تانزی [[معتقد]] است که «یک [[مسئول]] یا کارمند دولتی هنگامی مرتکب فساد اداری شده است که در تصمیمگیریهای [[اداری]]، تحت تأثیر منافع شخصی و یا روابط و علایق [[خانوادگی]] و دلبستگیهای [[اجتماعی]] قرار گرفته باشد». این تعریف نیز فساد اداری را به بخش دولتی منحصر کرده و بخش غیردولتی و خصوصی را نادیده گرفته است؛
| |
| # به [[عقیده]] یکی دیگر از صاحبنظران به نام «جیمز اسکات» «فساد اداری به [[رفتاری]] اطلاق میشود که ضمن آن فرد به دلیل تحقق منافع خصوصی خود و دستیابی به [[رفاه]] بیشتر و یا موقعیت بهتر، خارج از چارچوب رسمی [[وظایف]] یک نقش دولتی عمل میکند». این تعریف نیز مانند تعریف قبل، تنها شامل فساد اداری در بخشهای دولتی میشود و نقش بخش غیر دولتی و خصوصی را نادیده میگیرد؛
| |
| # «ساموئل هانتینگتون» نیز دو تعریف از فساد اداری ارائه کرده است. تعریف اول او این است که «فساد اداری به [[رفتار]] آن دسته از کارکنان بخش دولتی اطلاق میشود که برای منافع خصوصی خود، ضوابط پذیرفته شده را زیر پا میگذارند». تعریف دیگر وی این است که «فساد اداری به مجموعه رفتارهای آن دسته از کارکنان بخش عمومی اطلاق میشود که در جهت منافع غیرسازمانی، ضوابط و عرف پذیرفته شده را نادیده میگیرند».
| |
|
| |
| ایراد مشترک بیشتر تعاریف مذکور آن است که شامل [[فساد]] در تمامی بخشهای تحت [[مدیریت]] [[دولت]]، عمومی، غیر دولتی و خصوصی نمیشود<ref>همدمی خطبه سرا، ابوالفضل، فساد مالی (علل، زمینهها و راهبردهای مبارزه با آن)، ص۳۶.</ref>.<ref>[[ابوطالب خدمتی|خدمتی، ابوطالب]]، [[سیره حضرت علی در مبارزه با فساد اداری (مقاله)|مقاله «سیره حضرت علی در مبارزه با فساد اداری»]]، ص 26-27.</ref>
| |
|
| |
|
| === تفاوت با تخلفات و کجرویهای اداری === | | === تفاوت با تخلفات و کجرویهای اداری === |