پرش به محتوا

حد در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
خط ۱۹: خط ۱۹:
== حدود در واژه‌نامه فقه سیاسی ==
== حدود در واژه‌نامه فقه سیاسی ==
حدود جمع "حد" در لغت، به معنای باز داشتن، اندازه گرفتن و [[تأدیب]] است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ج۶، ص۸۸۰۰؛ جواهر الکلام، ج۴۱، ص۲۵۴.</ref> و در اصطلاح [[شرع]]، عقوبتی است که [[بدن]] را به درد آورده و مقدار آن را [[شارع مقدس]]، معین کرده باشد<ref>همان.</ref>. حدود، گرچه ذاتاً از [[فقه]] [[قضایی]] [[اسلام]] به شمار می‌آید، امّا [[اجرای حدود]]، جزو اصول [[سیاسی]] و از [[وظایف اجتماعی]] و [[سیاسی]] [[امام]] و [[حاکم شرع]]، یعنی [[دولت اسلامی]] است<ref>{{متن قرآن|لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ}} «ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند و (نیز) آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و سودهایی برای مردم است و تا خداوند معلوم دارد چه کسی در نهان، (دین) او و پیامبرانش را یاری می‌کند؛ بی‌گمان خداوند توانمندی پیروزمند است» سوره حدید، آیه ۲۵؛ تحریر الوسیله، ج۲، ص۴۶۶، مسائل ۳ و ۵ و ۶؛ وسایل الشیعه، ج۱۸، ص۳۰۸، ابواب مقدمات حدود، باب ۱، حدیث ۳؛ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۹۴ و ۳۹۹.</ref>. به علاوه حدود، بر تعدادی از [[احکام]] در موارد [[جرائم]] ضد [[امنیت اجتماعی]] و جرایم نظامی و [[سیاسی]] اطلاق می‌شود؛ نظیر [[سرقت]]، راهزنی، [[ارتداد]]، [[بغی]]، محاربه و... که همگی در حوزه [[فقه سیاسی اسلام]] قرار دارند<ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۷۸.</ref>.
حدود جمع "حد" در لغت، به معنای باز داشتن، اندازه گرفتن و [[تأدیب]] است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ج۶، ص۸۸۰۰؛ جواهر الکلام، ج۴۱، ص۲۵۴.</ref> و در اصطلاح [[شرع]]، عقوبتی است که [[بدن]] را به درد آورده و مقدار آن را [[شارع مقدس]]، معین کرده باشد<ref>همان.</ref>. حدود، گرچه ذاتاً از [[فقه]] [[قضایی]] [[اسلام]] به شمار می‌آید، امّا [[اجرای حدود]]، جزو اصول [[سیاسی]] و از [[وظایف اجتماعی]] و [[سیاسی]] [[امام]] و [[حاکم شرع]]، یعنی [[دولت اسلامی]] است<ref>{{متن قرآن|لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ}} «ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند و (نیز) آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و سودهایی برای مردم است و تا خداوند معلوم دارد چه کسی در نهان، (دین) او و پیامبرانش را یاری می‌کند؛ بی‌گمان خداوند توانمندی پیروزمند است» سوره حدید، آیه ۲۵؛ تحریر الوسیله، ج۲، ص۴۶۶، مسائل ۳ و ۵ و ۶؛ وسایل الشیعه، ج۱۸، ص۳۰۸، ابواب مقدمات حدود، باب ۱، حدیث ۳؛ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۹۴ و ۳۹۹.</ref>. به علاوه حدود، بر تعدادی از [[احکام]] در موارد [[جرائم]] ضد [[امنیت اجتماعی]] و جرایم نظامی و [[سیاسی]] اطلاق می‌شود؛ نظیر [[سرقت]]، راهزنی، [[ارتداد]]، [[بغی]]، محاربه و... که همگی در حوزه [[فقه سیاسی اسلام]] قرار دارند<ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۷۸.</ref>.
==حدود و تعزیرات==
از مباحث مهمی که نقش بازدارندگی در تأمین امنیت اجتماعی دارد، حدود و تعزیرات است. به دلیل تأثیرگذاری این مباحث در [[زندگی فردی]] و اجتماعی [[انسان]] [[مسلمان]]، غالب فقهای متقدم و متأخر و نیز معاصر در آثار خود به این مبحث به طور مستوفا پرداخته‌اند. «حدود» جمع «حد» است و در تعریف لغوی حد آمده است: {{عربی|و أصل الحدّ هو المنع و الفصل بين الشيئين، و لكن أنسبها للمقام هو التأديب و العقوبة}}<ref>سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ج۱، ص۸.</ref>: معنای حد، بازدارندگی و جدایی انداختن بین دو شیء است؛ اما مناسب‌ترین معنا به بحث، [[ادب]] کردن و [[مجازات]] نمودن می‌باشد. در تعریف «[[تعزیر]]» نیز گفته شده است {{عربی|يستعمل التعزير في اللوم و التأديب و الضرب الشديد و الضرب دون الحدّ}}<ref>سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ج۱، ص۱۳.</ref>: تعزیر به معنای [[سرزنش]]، ادب کردن، [[تنبیه]] شدید و تنبیه بدون حد است.
معنای اصطلاحی حد و تعزیر نیز با معنای لغوی آنها [[قرابت]] بسیاری دارد. [[شهید ثانی]] در تعریف حدود و تعزیر می‌نویسد: {{عربی|الحدود جمع حدّ... و شرعا: عقوبة خاصّة تتعلّق بإيلام البدن، بواسطة تلبّس المكلّف بمعصية خاصّة، عيّن الشارع كمّيتها في جميع أفراده. و التعزير لغة: التأديب. و شرعا: عقوبة أو إهانة لا تقدير لها بأصل الشرع غالبا}}<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱۴، ص۳۲۵. این تعریف در جواهر نیز آمده است (محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۲۵۴).</ref>: حدود جمع حد است و... معنای [[شرعی]] آن، [[عقوبت]] خاصی است که برای دردمند کردن بدن به دلیل [[ارتکاب معصیت]] خاصی توسط [[مکلف]] تعلق می‌گیرد. کمیت حدود در همه مصادیقش را [[شارع]] تعیین کرده است. تعزیر در لغت به معنای ادب کردن است و در اصطلاح [[شرع]]، عقوبتی یا اهانتی است که شرع مقدار و کمیتی را برایش تعیین نکرده است. در [[قرآن کریم]] نیز واژه حد به صورت جمع آن به کار رفته است؛ از جمله [[آیات شریفه]] {{متن قرآن|تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَقْرَبُوهَا}}<ref>«اینها حدود خداوند است، به آنها نزدیک نشوید». سوره بقره، آیه ۱۸۷.</ref>و {{متن قرآن|تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَعْتَدُوهَا}}<ref>«اینها احکام خداوند است از آنها تجاوز نکنید» سوره بقره، آیه ۲۲۹.</ref>.
[[اداره جامعه]]، [[حفظ]] [[نظام‌های اجتماعی]]، [[رعایت حقوق]] [[مردم]] و [[اقامه قسط]] و [[عدل]] مستلزم [[وضع مقررات]] و معین کردن حدود و [[ثغور]] [[آزادی‌ها]] و تنبیه متخلفان و [[مجازات مجرمان]] است تا [[مردم]] بتوانند از قبل [[مال]]، [[جان]] و آبروی خودشان در [[امنیت]] باشند؛ همان‌گونه که یکی از فقهای معاصر می‌نویسد: {{عربی|لا شكّ في أنّ إدارة المجتمع و حفظ النظام و رعاية حقوق الناس و إقامة القسط و العدل، تتوقّف على وضع المقرّرات و تحديد الحرّيّات، و على تأديب المتخلّفين و مجازاة المجرمين، حتّى يعيش الناس مطمئنّين على أموالهم و أنفسهم و أعراضهم}}<ref>سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ج۱، ص۴-۵.</ref>: شکی نیست که [[مدیریت جامعه]] و [[حفظ نظام]] و [[رعایت حقوق]] مردم و برپایی [[قسط]] [[عدل]] مستلزم [[وضع مقررات]] و محدود کردن [[آزادی‌ها]] و نیز [[تنبیه]] متخلفان و [[مجازات مجرمان]] است، تا اینکه مردم نسبت به [[اموال]]، [[نفوس]] و آبرویشان در [[آرامش]] [[زندگی]] کنند.
[[خداوند]]، [[مجازات]]، از جمله [[حدود و تعزیرات]] را برای بازداشتن از ارتکاب [[منکرات]] و ترک [[اوامر الهی]] وضع نموده است<ref>سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ج۱، ص۴.</ref>. در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آمده است که فرمود: {{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} إِقَامَةُ حَدٍّ خَيْرٌ مِنْ مَطَرِ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً}}<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲۸، ص۱۲.</ref>:... خیر [[اقامه حدود الهی]] برای مردم بیشتر از چهل [[روز]] [[باران]] برای آنها است.
درباره اسباب حدود و تعزیرات، [[صاحب جواهر]] می‌نویسد: {{عربی|أسباب الأول [الحدود] ستة: الزناء، وما يتبعه، والقذف، وشرب الخمر، والسرقة، وقطع الطريق، والثاني [التعزير] أربعة: البغي، والردة، وإتيان البهيمة، وارتكاب ما سوى ذلك من المحارم}}<ref>محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۲۵۵.</ref>؛ یعنی حدود برای جلوگیری از وقوع عوامل [[ناامنی]] شامل [[زنا]]، [[قذف]]، [[شرب خمر]]، [[سرقت]] و [[راهزنی]] وضع شده است و [[تعزیر]] نیز برای [[پیشگیری]] از [[تهدیدات]] [[امنیت جامعه]] و فرد شامل [[بغی]]، [[ارتداد]]، آمیزش با حیوانات و ارتکاب محرمی که [[شارع]] برایش حد معینی [[جعل]] نکرده، وضع شده است. در واقع اقامه حدود و تعزیرات یکی از سازوکارهای مهم [[شرع]] برای دفع این تهدیدات و زمنیه‌سازی برای تأمین [[امنیت اجتماعی]] قلمداد می‌شود.
نکته شایان ذکر این است که وضع [[حدود و تعزیرات]]، همان‌گونه که در تعریف لغوی و اصطلاحی آن ذکر شد، از باب بازدارندگی عوامل [[تهدید]] [[امنیت اجتماعی]] است؛ به بیان دیگر کنترل [[رفتارها]] و هواها و نفسانیات و [[غرایز انسانی]] و [[هدایت]] آنها در جهت [[مصالح عامه]] و عمومی [[دنیایی]] و [[اخروی]] [[انسان‌ها]] مستلزم [[قوانین]] و [[قواعد]] و مقرراتی است که در راستای [[حفظ نظام اجتماعی]] و [[ارزش‌های فطری]] و [[الهی]] وضع شده‌اند. بی‌گمان نقض این قوانین یا [[تضعیف]] آنها زمینه [[هرج و مرج]] و به دنبال آن، آسیب دیدن [[امنیت]] [[جان]]، [[مال]] و عرض [[آحاد جامعه]] را فراهم می‌کند. بنابراین [[شارع مقدس]] با وضع قوانینی تحت عنوان حدود و تعزیرات و ایجاد ضمانت اجرایی لازم برای آنها در حیطه [[قدرت سیاسی]] و [[حکومت اسلامی]]، هم زمینه‌های وقوع جرایم و جنایات و [[معاصی]] در [[جامعه]] را کاهش داده و هم در صورت وقوع آنها، با [[تنبیه]] و [[تعزیر]]، امکان گسترش چنین جرایمی را کاسته است.<ref>[[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|فقه و امنیت]] ص ۱۰۱.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده: 1100770.jpg|22px]] [[اصغرآقا مهدوی|مهدوی، اصغرآقا]] و [[سید محمد صادق کاظمی|کاظمی، سید محمد صادق]]، [[کلیات فقه سیاسی (کتاب)|'''کلیات فقه سیاسی''']]
# [[پرونده: 1100770.jpg|22px]] [[اصغرآقا مهدوی|مهدوی، اصغرآقا]] و [[سید محمد صادق کاظمی|کاظمی، سید محمد صادق]]، [[کلیات فقه سیاسی (کتاب)|'''کلیات فقه سیاسی''']]
* [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
# [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']]
# [[پرونده:IM010643.jpg|22px]] [[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|'''فقه و امنیت''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


۷۳٬۱۸۵

ویرایش