فقر در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
←منابع
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) |
||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
ابعاد [[انسانی]] در عوامل ایجادکنندۀ [[فقر]] و راه‌حل‌های [[فقرزدایی]]، مهم‌ترین مسئله‌ای است که بدون پرداختن به آن نمی‌توان به نتیجۀ مطلوبی رسید. [[رفتار]] ناشی از [[فرهنگ]] و باورهای [[مردم]] همان قدر که می‌تواند فقرزا باشد [[قادر]] است در فقرزدایی مؤثر افتد. از آنجا که در تعریف فقر [[بعد اقتصادی]] آن به عنوان بارزترین عنصر تلقی شده، رابطه مستقیمی بین فقر و [[اقتصاد]] برقرار شده و از سوی دیگر، [[توسعه]] نیز در دامان اقتصاد [[رشد]] کرده است در نتیجه، همۀ مفروضات و روش‌شناسی اقتصاد بر مسائلی چون پدیده فقر، فقرزدایی و توسعه، [[تحمیل]] گردیده و الگوهای [[فکری]] کلیشه شده را به ارمغان آورده است. | ابعاد [[انسانی]] در عوامل ایجادکنندۀ [[فقر]] و راه‌حل‌های [[فقرزدایی]]، مهم‌ترین مسئله‌ای است که بدون پرداختن به آن نمی‌توان به نتیجۀ مطلوبی رسید. [[رفتار]] ناشی از [[فرهنگ]] و باورهای [[مردم]] همان قدر که می‌تواند فقرزا باشد [[قادر]] است در فقرزدایی مؤثر افتد. از آنجا که در تعریف فقر [[بعد اقتصادی]] آن به عنوان بارزترین عنصر تلقی شده، رابطه مستقیمی بین فقر و [[اقتصاد]] برقرار شده و از سوی دیگر، [[توسعه]] نیز در دامان اقتصاد [[رشد]] کرده است در نتیجه، همۀ مفروضات و روش‌شناسی اقتصاد بر مسائلی چون پدیده فقر، فقرزدایی و توسعه، [[تحمیل]] گردیده و الگوهای [[فکری]] کلیشه شده را به ارمغان آورده است. | ||
در این راستا کافی است به خصوصیات [[روانی]] و [[اخلاقی]] تولیدکنندگان و رفتار گردانندگان چرخ‌های اقتصاد توجه دقیق مبذول شود و خصایص خلقی و باورهای مصرف‌کنندگان را مطالعه کرد تا گره‌های [[کور]] پدیدۀ فقر و راه‌حل بسیاری از مشکلات فقرزدایی را در میان آنها جست و جو کرد<ref>فقه سیاسی، ج۴، ص۱۰۹-۱۱۱.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی ج۲]]، ص ۲۹۳.</ref> | در این راستا کافی است به خصوصیات [[روانی]] و [[اخلاقی]] تولیدکنندگان و رفتار گردانندگان چرخ‌های اقتصاد توجه دقیق مبذول شود و خصایص خلقی و باورهای مصرف‌کنندگان را مطالعه کرد تا گره‌های [[کور]] پدیدۀ فقر و راه‌حل بسیاری از مشکلات فقرزدایی را در میان آنها جست و جو کرد<ref>فقه سیاسی، ج۴، ص۱۰۹-۱۱۱.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی ج۲]]، ص ۲۹۳.</ref> | ||
==عامل ناامنی== | |||
بر اساس تعریف [[امنیت اقتصادی]]، فقر از عوامل [[ناامنی]] به شمار می‌آید و این نگاه به فقر به صراحت در [[منابع دینی]] نیز آمده است. در [[روایات]]، فقر از اسباب تهدید امنیت اقتصادی و [[اجتماعی]] و نیز [[معنوی]] شمرده شده است. حتی [[رسول خدا]]{{صل}} فقر را [[قرین]] [[کفر]] خوانده است: {{متن حدیث|كَادَ الْفَقْرُ أَنْ يَكُونَ كُفْراً}}<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۳۶۶.</ref>. [[امام علی]]{{ع}} نیز در [[نهج البلاغه]] بارها به تقبیح فقر پرداخته است؛ از جمله به فرزندش [[محمد حنفیه]] می‌فرماید: «ای فرزندم، من از فقر بر تو خوفناکم. از فقر به [[خدا]] [[پناه]] ببر که همانا فقر، [[دین]] [[انسان]] را ناقص و [[عقل]] را [[سرگردان]] [می‌کند] و عامل [[دشمنی]] و برانگیزاننده [[خشم]] است»<ref>سید رضی، نهج البلاغه، حکمت ۳۱۹.</ref>. همچنین آن حضرت در توصیه‌ای به فرزندش به [[زیبایی]] پیامدهای فردی و اجتماعی فقر را بیان می‌فرماید: {{متن حدیث|يَا بُنَيَّ الْفَقِيرُ حَقِيرٌ لَا يُسْمَعُ كَلَامُهُ وَ لَا يُعْرَفُ مَقَامُهُ وَ لَوْ كَانَ الْفَقِيرُ صَادِقاً يُسَمُّونَهُ كَاذِباً وَ لَوْ كَانَ زَاهِداً يُسَمُّونَهُ جَاهِلًا يَا بُنَيَّ مَنِ ابْتُلِيَ بِالْفَقْرِ فَقَدِ ابْتُلِيَ بِأَرْبَعِ خِصَالٍ بِالضَّعْفِ فِي يَقِينِهِ وَ النُّقْصَانِ فِي عَقْلِهِ وَ الرِّقَّةِ فِي دِينِهِ وَ قِلَّةِ الْحَيَاءِ فِي وَجْهِهِ}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۶۹، ص۴۷.</ref>: «ای فرزندم، فقر سبب [[حقارت]] و زیردستی می‌شود؛ [[فقیر]] سخنش خریدار ندارد و مقامش دانسته نمی‌شود. اگر فقیر صادق باشد، دورغگویش می‌خوانند و اگر [[زاهد]] باشد، [[جاهل]] قلمدادش می‌کنند. ای فرزندم، فقیر به چهار [[خصلت]] [[مبتلا]] می‌شود: [[ضعف]] در [[یقین]] و [[اعتماد به نفس]]، نقصان در عقل، [[کاستی]] در دینش و کم حیایی در چهره‌اش». | |||
در [[فقه اسلامی]]، نخستین مورد [[مصرف زکات]] را [[فقرا]] و [[مساکین]] گفته‌اند. در تعریف فقرا و مساکین در [[فقه]] آمده است: {{عربی|الفقراء والمساكين و هم الذين تقصر أموالهم في مئونة سنتهم}}<ref>محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۲۹۶.</ref>: «[[فقرا]] و [[مساکین]] کسانی هستند که اموالشان از هزینه‌های سالیانه‌شان کمتر است». همچنین در کتاب الخمس، «سه سهم دیگر [از [[خمس]]] [[مال]] [[یتیمان]] و مساکین و ابن سبیل‌هاست؛ از میان کسانی که از طرف پدر به حضرت [[عبدالمطلب]] انتساب دارند»<ref>سیدروح الله موسوی خمینی، ترجمه تحریر الوسیله، ج۲، ص۱۰۵؛ ر.ک: محقق حلی، شرائع الاسلام، ص۲۰۹.</ref>. | |||
[[قرآن کریم]] از [[لزوم]] پرداخت [[حق]] [[مستمندان]] و [[در راه ماندگان]] سخن گفته و ضمن تقبیح [[اسراف]] و [[تبذیر]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا * إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا}}<ref>«و حقّ خویشاوند را به او برسان و نیز (حقّ) مستمند و در راه مانده را و هیچ‌گونه فراخ‌رفتاری مورز * که فراخ رفتاران یاران شیطانند و شیطان به پروردگارش ناسپاس است» سوره اسراء، آیه ۲۷-۲۶.</ref>. | |||
در واقع بر اساس [[تفکر]] [[حاکم]] بر [[فقه]] در مورد [[نیازمندان]] و مستمندان، کسانی که ضروریات [[زیستی]] و نیز [[احساس آرامش]] از تأمین این ضروریات در یک سال را ندارند، اینان دچار [[ناامنی]] [[اقتصادی]] هستند و باید با تمهیداتی چون خمس، [[زکات]]، [[صدقات]] و [[انفال]] از طریق [[همکاری]] عمومی (تکافل عام) یا مساعدات [[دولت اسلامی]] از طریق ایجاد [[توازن]] [[اجتماعی]] در [[جامعه]] و نیز ایجاد زمینه‌های [[اشتغال]] و تأمین منابع [[فعالیت‌های اقتصادی]]، این [[وضعیت اجتماعی]] را به عنوان یک [[تهدید]] [[امنیت]] به سمت مصونیت و [[امنیت اقتصادی]] سوق دهد. بنابراین [[فقر]] از تهدیدهای [[امنیتی]] هر جامعه‌ای است که افزون بر حوزه [[اقتصاد]]، می‌تواند [[امنیت اجتماعی]]، [[فرهنگی]] و حتی [[سیاسی]] را به‌شدت آسیب‌پذیر کند.<ref>[[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|فقه و امنیت]] ص ۳۲۵.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۷۳: | خط ۸۰: | ||
# [[پرونده: 1100699.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۱''']] | # [[پرونده: 1100699.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۱''']] | ||
# [[پرونده:1100701.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۲''']] | # [[پرونده:1100701.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۲''']] | ||
# [[پرونده:IM010643.jpg|22px]] [[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|'''فقه و امنیت''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||