وقف در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

وقف در فقه سیاسی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۱۶

۷٬۲۸۷ بایت اضافه‌شده ، ۳ ژانویه

۷۳٬۳۸۳

ویرایش

@@ خط ۴۴: / خط ۴۴: @@
 وقف و [[حبس]] جزء انباشت [[سرمایه]] از شیوه‌های عملی [[فقرزدایی]] محسوب می‌شود. وقف و حبس که در مقوله [[حقوقی]] مورد تأکید [[اسلام]] است، به‌طور دقیق در جهت کار افتادن سرمایه به شکل خارج از دست [[سرمایه‌دار]] طراحی و [[تشریع]] شده است؛ سرمایه‌هایی که وقف یا حبس می‌شود، از [[اختیار]] مالکیت آن [[آزاد]] می‌شود و منافع حاصل چه در [[تولید]] یا [[تجارت]] و خدمات به گروه‌های نیازمند اختصاص می‌یابد.
 [[وقف]] و [[حبس]] در عین اینکه یک [[سیاست]] حمایتی در جهت [[فقرزدایی]] به شمار می‌آید خود وسیله [[توزیع]] [[سرمایه]] و گردش آن توسط افرادی غیر از [[سرمایه‌دار]] است<ref>فقه سیاسی، ج۴، ص۱۲۱.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی ج۲]]، ص ۷۵۹.</ref>
+==وقف==
+«وقف» یعنی [[حبس]] [[ثروت]] و قراردادن [[منافع]] آن برای شخص، اشخاص، عناوین یا جهات. وقف [[فضیلت]] بسیار و [[پاداش]] فراوانی دارد. به [[سند صحیح]] از [[امام صادق]]{{ع}} آمده که می‌فرماید: «مرد بعد از مرگش اجری پشت سر ندارد؛ مگر به سه [[خصلت]]: صدقه‌ای که در [[زمان]] حیاتش به راه انداخته است که بعد از مرگش جاری باشد و روش [[هدایتی]] که او آن را [[سنت]] نموده باشد و بعد از مرگش مورد عمل باشد و فرزند صالحی که برایش [[دعا]] کند».<ref>سیدروح الله موسوی خمینی، ترجمه تحریر الوسیله، ج۳، ص۱۰۹.</ref>
+نهاد [[حقوقی]] وقف در [[قوانین اسلامی]] نقش مهمی در تبدیل مالکیت‌های خصوصی به مالکیت‌های جمعی و عمومی دارد و سبب می‌شود هدف‌های [[اجتماعی]] بر سودجویی‌های شخصی [[برتری]] یابد و موجب [[رشد معنوی]] افراد و [[حس]] جمع‌گرایی و [[نوع دوستی]] شود<ref>محمدمهدی کرمی و محمد پورمند، مبانی فقهی اقتصاد اسلامی، ص۶۸.</ref>.
+وقف از سنت‌های پسندیده‌ای است که در [[سیره امامان معصوم]]{{عم}} به‌ویژه [[امام علی]]{{ع}} و نیز بزرگان و [[علما]] و [[عامه]] [[مردم]] رواج داشته است؛ به طوری که بسیاری از مؤسسات [[علمی]]، [[فرهنگی]]، مذهبی و عام‌المنفعه در [[جهان اسلام]] به [[برکت]] [[وقف]] ایجاد شده‌اند. [[انسان]] می‌تواند [[خانه]]، [[زمین]] یا باغ خود را وقف [[مستمندان]]، سالخوردگان و [[معلولان]] و... کند یا ثروتش را صرف ساختن [[مدرسه]] و بیمارستان نماید. در [[حقیقت]] گستره عمل وقف بسیار وسیع و هر امر عام‌المنفعه‌ای را شامل می‌شود<ref>سید حسین میرمعزی، نظام اقتصادی اسلام، ص۳۹۰.</ref>.
+نهاد وقف در تأسیس و تداوم [[حیات]] نهادها و مراکز [[فرهنگی]]، [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]] تأثیر فراوانی داشته و توانسته است در دوره‌های گوناگون [[تاریخ]]، منشأ حرکت‌های مؤثری باشد. [[پیوستگی]] وقف با [[اسلام]] و به عبارتی پشتوانه‌های [[دینی]] آن سبب می‌شود [[مسلمانان]] توجه شایانی به آن بکنند. در تاریخ، [[مدارس علمیه]] [[مساجد]]، تکایا، حسینیه‌ها و حتی کاروان‌سراها، حمام‌ها و بازارچه‌های بسیاری دیده می‌شود که محصول وقف هستند.
+موضوع [[املاک]] و مستغلات و رقبات موقوفه می‌تواند از سنگ‌نبشته‌ای کوچک، درختی مثمر، زمین کشاروزی، باغ میوه، قلمستان و [[بیشه]]، قنات، [[نهر]]، آب‌انبار، دکان، حمام، خانه، [[مسجد]]، [[حسینیه]]، مدرسه، بیمارستان، روستا، کارخانه تا عمارت‌های مجموعه‌های وقفی را تا بنیاد کوی و شهرهای وقفی برای تأمین مقاصد خداپسندانه را در برگیرد. بدین ترتیب وقف [[سیستم]] لازمی در تحقق برخی از ضرورت‌های [[دین]] است<ref>محمد رضا بمانیان و پرهام بقایی و آرین امیرخانی، «رهیافتی بر نقش موقوفات در ساماندهی فضاهای شهری»، ص۶۱.</ref>. به طور کلی نقش وقف در [[زندگی]] [[جوامع انسانی]] آن چنان وسیع و گسترده است که باید از آن به عنوان یک «[[نظام]]» نام برد. نظام به این عنوان که وقف تمام ابعاد و جنبه‌های گوناگون یک [[جامعه انسانی]] را شامل می‌شود و کمتر اموری از [[جامعه]] را می‌توان یافت که از [[پوشش]] نظام وقف خارج باشد<ref>محمد رضا بمانیان و پرهام بقایی و آرین امیرخانی، «رهیافتی بر نقش موقوفات در ساماندهی فضاهای شهری»، ص۶۳.</ref>.
+وقف گرچه از [[تکالیف شرعی]] استحبابی است، مسلمانان در دوره‌های گوناگون اهتمام جدی به انجام آن داشته‌اند و از آن در راستای [[منافع عمومی]] از جمله ساخت مدرسه، راه، کتابخانه، [[دانشگاه]]، [[حوزه علمیه]]، مسجد، حسینیه، کاروانسرا و بیمارستان استفاده می‌کردند و حتی با اختصاص برخی از این [[اوقاف]] به عنوان منابع پشتیبان‌کننده، این اماکن عام‌المنفعه را [[مدیریت]] می‌کردند<ref>سیدروح الله موسوی خمینی، البیع، ج۳، ص۱۸۱.</ref>. هرچند این [[اعمال]] به صورت فردی انجام می‌شد، با توجه به نهادینه شدن [[وقف]] در [[جوامع اسلامی]] و اهتمام فراگیر به آن در [[حقیقت]] وقف به نهادی [[پایدار]] در [[جامعه اسلامی]] تبدیل شده است که هیچ گاه در این هزار و اندی سال تعطیل نشده است. البته مدیریت این نهاد در دوره‌های گوناگون متفاوت بود که گاهی تحت مدیریت نهاد [[حکومت]] بود، گاه نهاد [[مرجعیت]] و زمانی هر دو در آن دخیل بوده‌اند.
+وقف زمینه‌ساز مؤثری در تعدیل [[ثروت]] در [[جامعه]] و [[عدالت توزیعی]] است؛ به طوری که با [[هدایت]] صائب و عالمانه آن می‌تواند [[عدالت]] را در سطوح گوناگون جامعه، از جمله [[آموزش]]، [[بهداشت]]، [[اشتغال]] و [[حمایت]] از افراد [[محروم]] تحقق بخشد. با گذری بر [[تاریخ]] [[اجتماعی]] [[جوامع]] [[مسلمان]] می‌توان این نقش وقف را به‌روشنی [[مشاهده]] کرد. بی‌گمان [[تحقق عدالت]] و برخوردار کردن [[محرومان]] از [[مواهب مادی]] و [[معنوی]]، [[میزان]] [[ناامنی]] جامعه در عرصه‌های گوناگون را کاهش می‌دهد.<ref>[[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|فقه و امنیت]] ص ۳۵۱.</ref>
 == منابع ==
 {{منابع}}
 # [[پرونده:1100701.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۲''']]
+# [[پرونده:IM010643.jpg|22px]] [[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|'''فقه و امنیت''']]
 {{پایان منابع}}