ام حبیبه همسر پیامبر خاتم در قرآن: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'تجدید' به 'تجدید') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = ام حبیبه همسر پیامبر خاتم| عنوان مدخل = ام حبیبه همسر پیامبر خاتم| مداخل مرتبط = [[ام حبیبه همسر پیامبر خاتم در قرآن]] - [[ام حبیبه همسر پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی]] | پرسش مرتبط = }} | ||
| موضوع مرتبط = ام حبیبه همسر پیامبر خاتم | |||
| عنوان مدخل = ام حبیبه همسر پیامبر خاتم | |||
| مداخل مرتبط = [[ام حبیبه همسر پیامبر خاتم در قرآن]] - [[ام حبیبه همسر پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
{{جعبه اطلاعات همسران پیامبر خاتم | {{جعبه اطلاعات همسران پیامبر خاتم | ||
خط ۳۴: | خط ۲۹: | ||
از [[زندگی]] [[امحبیبه|امّحبیبه]] پس از [[پیامبر]] {{صل}} [[آگاهی]] چندانی وجود ندارد. بنا به گزارشی وی به هنگام محاصره [[عثمان]] در [[سال ۳۵ هجری]] در حالی که بر مرکب سوار بود به قصد [[ملاقات]] با او پیش آمد و چون از ملاقات وی جلوگیری شد گفت: وصایای [[بنیامیه]] به عثمان سپرده شده و او قصد دارد عثمان را به یاد آنها بیندازد؛ اما محاصرهکنندگان گفتههای وی را نپذیرفتند.<ref>البدایة و النهایه، ج ۷، ص ۱۵۰؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۶۷۲.</ref> روایتی دیگر حاکی از آن است که او به عثمان آب رسانیده و حتی بعضی قصد داشتهاند عثمان را در هودج او از محاصره برهانند.<ref>تاریخ المدینه، ج ۳، ص ۱۳۱۲ ـ ۱۳۱۳.</ref> از نظر برخی وی پس از [[کشته شدن عثمان]] پیراهن آغشته به [[خون]] وی را همراه [[نعمان بن بشیر]] نزد برادرش [[معاویه]]، به [[دمشق]] فرستاد.<ref>مروج الذهب، ج ۲، ص ۳۸۹.</ref> | از [[زندگی]] [[امحبیبه|امّحبیبه]] پس از [[پیامبر]] {{صل}} [[آگاهی]] چندانی وجود ندارد. بنا به گزارشی وی به هنگام محاصره [[عثمان]] در [[سال ۳۵ هجری]] در حالی که بر مرکب سوار بود به قصد [[ملاقات]] با او پیش آمد و چون از ملاقات وی جلوگیری شد گفت: وصایای [[بنیامیه]] به عثمان سپرده شده و او قصد دارد عثمان را به یاد آنها بیندازد؛ اما محاصرهکنندگان گفتههای وی را نپذیرفتند.<ref>البدایة و النهایه، ج ۷، ص ۱۵۰؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۶۷۲.</ref> روایتی دیگر حاکی از آن است که او به عثمان آب رسانیده و حتی بعضی قصد داشتهاند عثمان را در هودج او از محاصره برهانند.<ref>تاریخ المدینه، ج ۳، ص ۱۳۱۲ ـ ۱۳۱۳.</ref> از نظر برخی وی پس از [[کشته شدن عثمان]] پیراهن آغشته به [[خون]] وی را همراه [[نعمان بن بشیر]] نزد برادرش [[معاویه]]، به [[دمشق]] فرستاد.<ref>مروج الذهب، ج ۲، ص ۳۸۹.</ref> | ||
[[امحبیبه|امّحبیبه]] از [[راویان حدیث پیامبر]] {{صل}} بود و افرادی چون برادرش معاویه، [[عروة بن زبیر|عُرْوَة بن زبیر]]، دخترش حبیبه و دیگران از او [[روایت]] کردهاند.<ref> تاریخ دمشق، ج ۶۹، ص ۱۳۱؛ سیر اعلام النبلاء، ج ۲، ص ۲۱۹.</ref>سرانجام وی در سال ۴۲ <ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۲، ص ۲۲۲.</ref>، ۴۴ <ref>الطبقات، ج۸، ص۸۰؛ انسابالاشراف، ج۲، ص۷۴.</ref> یا ۵۹ <ref>المحبر، ص ۸۹.</ref> [[هجری]] در مدینه درگذشت، هر چند برخی از [[سفر]] او به دمشق یاد کرده و [[محل دفن]] او را نیز همانجا دانستهاند <ref>تاریخ دمشق، ج ۶۹، ص ۱۳۱؛ سیر اعلام النبلاء، ج ۲، ص ۲۲۰.</ref> چنانکه در گورستان [[باب الصغیر]] قبری به وی منسوب است<ref>سفرنامه ابن بطوطه، ج ۱، ص ۹۸.</ref><ref>[[سید محمود سامانی|سامانی، سید محمود]]، [[ام حبیبه - سامانی (مقاله)|مقاله «ام حبیبه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، | [[امحبیبه|امّحبیبه]] از [[راویان حدیث پیامبر]] {{صل}} بود و افرادی چون برادرش معاویه، [[عروة بن زبیر|عُرْوَة بن زبیر]]، دخترش حبیبه و دیگران از او [[روایت]] کردهاند.<ref> تاریخ دمشق، ج ۶۹، ص ۱۳۱؛ سیر اعلام النبلاء، ج ۲، ص ۲۱۹.</ref>سرانجام وی در سال ۴۲ <ref>سیر اعلام النبلاء، ج ۲، ص ۲۲۲.</ref>، ۴۴ <ref>الطبقات، ج۸، ص۸۰؛ انسابالاشراف، ج۲، ص۷۴.</ref> یا ۵۹ <ref>المحبر، ص ۸۹.</ref> [[هجری]] در مدینه درگذشت، هر چند برخی از [[سفر]] او به دمشق یاد کرده و [[محل دفن]] او را نیز همانجا دانستهاند <ref>تاریخ دمشق، ج ۶۹، ص ۱۳۱؛ سیر اعلام النبلاء، ج ۲، ص ۲۲۰.</ref> چنانکه در گورستان [[باب الصغیر]] قبری به وی منسوب است<ref>سفرنامه ابن بطوطه، ج ۱، ص ۹۸.</ref><ref>[[سید محمود سامانی|سامانی، سید محمود]]، [[ام حبیبه - سامانی (مقاله)|مقاله «ام حبیبه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۴، ص 294-295.</ref> | ||
== [[ام حبیبه]] در [[شأن نزول]] == | == [[ام حبیبه]] در [[شأن نزول]] == | ||
# از نظر برخی [[مفسران]] [[عامه]]، [[ازدواج پیامبر]] {{صل}} با [[امحبیبه|امّحبیبه]] موجب [[مودت]] بین وی و [[ابوسفیان]] شد، ازاینرو [[نزول آیه]]: {{متن قرآن|عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِيرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«امید است خداوند میان شما و کسانی از آنان که با هم دشمنی دارید دوستی اندازد و خداوند تواناست و خداوند آمرزندهای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۷.</ref> را درباره این [[ازدواج]] دانستهاند؛<ref>تفسیر ماوردی، ج ۵، ص ۵۱۹؛ الدرالمنثور، ج ۸، ص ۱۳۰؛ انسابالاشراف، ج ۲، ص ۷۳.</ref> لکن برخی از مفسران [[ارتباط]] این [[آیه]] با ازدواج [[ام حبیبه]] را مردود و برخی دیگر از باب [[تطبیق]] دانستهاند.<ref> تفسیر سمرقندی، ج۳، ص۳۵۳؛ المحررالوجیز، ج ۱۵، ص۴۹۰؛ البحرالمحیط، ج ۱۰، ص ۱۵۶.</ref> بیشتر مفسران [[نزول]] این آیه را درباره [[اسلام آوردن]] مشرکان در [[فتح مکه]] میدانند که موجب مودت بین [[مسلمانان]] و آنان شد.<ref>جامعالبیان، مج ۱۴، ج ۲۸، ص ۸۲؛ التبیان، ج ۹، ص۵۸۱ـ۵۸۲؛ التفسیرالکبیر، ج۲۹، ص۳۰۲ـ۳۰۳.</ref> | # از نظر برخی [[مفسران]] [[عامه]]، [[ازدواج پیامبر]] {{صل}} با [[امحبیبه|امّحبیبه]] موجب [[مودت]] بین وی و [[ابوسفیان]] شد، ازاینرو [[نزول آیه]]: {{متن قرآن|عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِينَ عَادَيْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِيرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«امید است خداوند میان شما و کسانی از آنان که با هم دشمنی دارید دوستی اندازد و خداوند تواناست و خداوند آمرزندهای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۷.</ref> را درباره این [[ازدواج]] دانستهاند؛<ref>تفسیر ماوردی، ج ۵، ص ۵۱۹؛ الدرالمنثور، ج ۸، ص ۱۳۰؛ انسابالاشراف، ج ۲، ص ۷۳.</ref> لکن برخی از مفسران [[ارتباط]] این [[آیه]] با ازدواج [[ام حبیبه]] را مردود و برخی دیگر از باب [[تطبیق]] دانستهاند.<ref> تفسیر سمرقندی، ج۳، ص۳۵۳؛ المحررالوجیز، ج ۱۵، ص۴۹۰؛ البحرالمحیط، ج ۱۰، ص ۱۵۶.</ref> بیشتر مفسران [[نزول]] این آیه را درباره [[اسلام آوردن]] مشرکان در [[فتح مکه]] میدانند که موجب مودت بین [[مسلمانان]] و آنان شد.<ref>جامعالبیان، مج ۱۴، ج ۲۸، ص ۸۲؛ التبیان، ج ۹، ص۵۸۱ـ۵۸۲؛ التفسیرالکبیر، ج۲۹، ص۳۰۲ـ۳۰۳.</ref> | ||
# به [[نقلی]] پس از چند [[غزوه]]،<ref> البحرالمحیط، ج ۸، ص ۴۷۱.</ref> [[زنان پیامبر]] {{صل}} از آن [[حضرت]] خواستند تا بر [[نفقه]] آنان بیفزاید و [[زندگی]] ایشان را توسعه دهد. گفته شده: درخواست [[امحبیبه]] از [[پیامبر]] جامهای سُحُولی <ref>تفسیر ماوردی، ج ۴، ص ۳۹۵.</ref> (جایی یا قبیلهای در [[یمن]])<ref>الموطأ، ج۱، ص۲۲۳؛ معجمالبلدان، ج۳، ص ۱۹۵؛ بحارالانوار، ج ۱۶، ص ۱۱۳.</ref> یا سُحْوانی <ref>التبیان، ج ۸، ص ۳۳۴.</ref> بوده است. [[رسول خدا]] که توان بر آوردن این [[خواستهها]] را نداشت مدت یکماه از آنان کناره گرفت، تا [[آیات]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا}}<ref>«ای پیامبر! به همسرانت بگو: اگر خواستار زندگی این جهان و آرایههای آن هستید بیایید شما را برخوردار سازم و با شیوهای نیکو رهایتان کنم» سوره احزاب، آیه ۲۸.</ref>، {{متن قرآن|وَإِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنْكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا}}<ref>«و اگر خدا و پیامبرش و سرای واپسین را میخواهید، بیگمان خداوند برای نیکوکاران شما پاداشی سترگ آماده کرده است» سوره احزاب، آیه ۲۹.</ref> در این باره نازل شد و به زنان پیامبر هشدار داد که اگر زندگی پرزرق و برق [[دنیا]] را میخواهید میتوانید از پیامبر جدا شوید<ref>مجمعالبیان، ج ۸، ص ۵۵۵.</ref>. با [[نزول]] این [[آیات]] [[همسران پیامبر]] از جمله [[امحبیبه|امّحبیبه]] بودن با آن [[حضرت]] را ترجیح دادند.<ref>تفسیر ماوردی، ج۴، ص۳۹۶؛ التبیان، ج۸، ص۳۳۵.</ref> | # به [[نقلی]] پس از چند [[غزوه]]،<ref> البحرالمحیط، ج ۸، ص ۴۷۱.</ref> [[زنان پیامبر]] {{صل}} از آن [[حضرت]] خواستند تا بر [[نفقه]] آنان بیفزاید و [[زندگی]] ایشان را توسعه دهد. گفته شده: درخواست [[امحبیبه]] از [[پیامبر]] جامهای سُحُولی <ref>تفسیر ماوردی، ج ۴، ص ۳۹۵.</ref> (جایی یا قبیلهای در [[یمن]])<ref>الموطأ، ج۱، ص۲۲۳؛ معجمالبلدان، ج۳، ص ۱۹۵؛ بحارالانوار، ج ۱۶، ص ۱۱۳.</ref> یا سُحْوانی <ref>التبیان، ج ۸، ص ۳۳۴.</ref> بوده است. [[رسول خدا]] که توان بر آوردن این [[خواستهها]] را نداشت مدت یکماه از آنان کناره گرفت، تا [[آیات]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا}}<ref>«ای پیامبر! به همسرانت بگو: اگر خواستار زندگی این جهان و آرایههای آن هستید بیایید شما را برخوردار سازم و با شیوهای نیکو رهایتان کنم» سوره احزاب، آیه ۲۸.</ref>، {{متن قرآن|وَإِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنْكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا}}<ref>«و اگر خدا و پیامبرش و سرای واپسین را میخواهید، بیگمان خداوند برای نیکوکاران شما پاداشی سترگ آماده کرده است» سوره احزاب، آیه ۲۹.</ref> در این باره نازل شد و به زنان پیامبر هشدار داد که اگر زندگی پرزرق و برق [[دنیا]] را میخواهید میتوانید از پیامبر جدا شوید<ref>مجمعالبیان، ج ۸، ص ۵۵۵.</ref>. با [[نزول]] این [[آیات]] [[همسران پیامبر]] از جمله [[امحبیبه|امّحبیبه]] بودن با آن [[حضرت]] را ترجیح دادند.<ref>تفسیر ماوردی، ج۴، ص۳۹۶؛ التبیان، ج۸، ص۳۳۵.</ref> | ||
# به موجب برخی [[روایات]]، پس از نزول [[آیه تخییر]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا}}<ref>«ای پیامبر! به همسرانت بگو: اگر خواستار زندگی این جهان و آرایههای آن هستید بیایید شما را برخوردار سازم و با شیوهای نیکو رهایتان کنم» سوره احزاب، آیه ۲۸.</ref>، {{متن قرآن|وَإِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنْكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا}}<ref>«و اگر خدا و پیامبرش و سرای واپسین را میخواهید، بیگمان خداوند برای نیکوکاران شما پاداشی سترگ آماده کرده است» سوره احزاب، آیه ۲۹.</ref> [[زنان پیامبر]] {{صل}} ترسیدند که آن حضرت آنان را [[طلاق]] دهد، بدین سبب از وی خواستند همچنان همسران پیامبر {{صل}} باقی باشند<ref>جامعالبیان،، مج ۱۲، ج ۲۲، ص ۳۱؛ اسبابالنزول، ص ۳۰۱؛ مجمعالبیان، ج ۸، ص ۵۷۳ ـ ۵۷۴.</ref> و آن حضرت در تقسیم اوقات و [[نفقه]] هرگونه که [[صلاح]] دانست عمل کند. درباره (درخواستهای ایشان [[آیه]]: {{متن قرآن|تُرْجِي مَنْ تَشَاءُ مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَنْ تَشَاءُ وَمَنِ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكَ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَلَا يَحْزَنَّ وَيَرْضَيْنَ بِمَا آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَلِيمًا}}<ref>«(اختیار با توست که موعد) هر یک از آنان را که خواستی واپس افکنی و هر کدام را خواستی نزد خود جای دهی و اگر هر یک از آنان را که وا نهاده بودی بخواهی، بر تو گناهی نیست؛ این، بدان نزدیکتر است که چشم آنان روشن گردد و اندوهگین نگردند و همگی به آنچه تو به آنان دادهای خشنود شوند و خداوند آنچه در دلهایتان میگذرد میداند و خداوند دانای بردبار است» سوره احزاب، آیه ۵۱.</ref> نازل شد. برخی [[مفسران]] [[امحبیبه|امّحبیبه]] را از [[زنان]] "ارجاء" دانستهاند،<ref>جامعالبیان، مج ۱۲، ج ۲۲، ص ۳۱؛ روضالجنان، ج ۱۶، ص ۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۴، ص ۱۳۹.</ref> هر چند مفسران دیگری وی را از زنان "ایواء" برشمردهاند<ref>کشف الاسرار، ج ۸، ص ۷۰؛ الدر المنثور، ج ۶، ص ۶۳۳.</ref><ref>[[سید محمود سامانی|سامانی، سید محمود]]، [[ام حبیبه - سامانی (مقاله)|مقاله «ام حبیبه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، | # به موجب برخی [[روایات]]، پس از نزول [[آیه تخییر]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا}}<ref>«ای پیامبر! به همسرانت بگو: اگر خواستار زندگی این جهان و آرایههای آن هستید بیایید شما را برخوردار سازم و با شیوهای نیکو رهایتان کنم» سوره احزاب، آیه ۲۸.</ref>، {{متن قرآن|وَإِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنْكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا}}<ref>«و اگر خدا و پیامبرش و سرای واپسین را میخواهید، بیگمان خداوند برای نیکوکاران شما پاداشی سترگ آماده کرده است» سوره احزاب، آیه ۲۹.</ref> [[زنان پیامبر]] {{صل}} ترسیدند که آن حضرت آنان را [[طلاق]] دهد، بدین سبب از وی خواستند همچنان همسران پیامبر {{صل}} باقی باشند<ref>جامعالبیان،، مج ۱۲، ج ۲۲، ص ۳۱؛ اسبابالنزول، ص ۳۰۱؛ مجمعالبیان، ج ۸، ص ۵۷۳ ـ ۵۷۴.</ref> و آن حضرت در تقسیم اوقات و [[نفقه]] هرگونه که [[صلاح]] دانست عمل کند. درباره (درخواستهای ایشان [[آیه]]: {{متن قرآن|تُرْجِي مَنْ تَشَاءُ مِنْهُنَّ وَتُؤْوِي إِلَيْكَ مَنْ تَشَاءُ وَمَنِ ابْتَغَيْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكَ ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ تَقَرَّ أَعْيُنُهُنَّ وَلَا يَحْزَنَّ وَيَرْضَيْنَ بِمَا آتَيْتَهُنَّ كُلُّهُنَّ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي قُلُوبِكُمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَلِيمًا}}<ref>«(اختیار با توست که موعد) هر یک از آنان را که خواستی واپس افکنی و هر کدام را خواستی نزد خود جای دهی و اگر هر یک از آنان را که وا نهاده بودی بخواهی، بر تو گناهی نیست؛ این، بدان نزدیکتر است که چشم آنان روشن گردد و اندوهگین نگردند و همگی به آنچه تو به آنان دادهای خشنود شوند و خداوند آنچه در دلهایتان میگذرد میداند و خداوند دانای بردبار است» سوره احزاب، آیه ۵۱.</ref> نازل شد. برخی [[مفسران]] [[امحبیبه|امّحبیبه]] را از [[زنان]] "ارجاء" دانستهاند،<ref>جامعالبیان، مج ۱۲، ج ۲۲، ص ۳۱؛ روضالجنان، ج ۱۶، ص ۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۴، ص ۱۳۹.</ref> هر چند مفسران دیگری وی را از زنان "ایواء" برشمردهاند<ref>کشف الاسرار، ج ۸، ص ۷۰؛ الدر المنثور، ج ۶، ص ۶۳۳.</ref>.<ref>[[سید محمود سامانی|سامانی، سید محمود]]، [[ام حبیبه - سامانی (مقاله)|مقاله «ام حبیبه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۴، ص 296-297.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == |