|
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ابان بن عثمان بن یحیی در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام صادق| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ابان بن عثمان بن یحیی در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} |
|
| |
|
| == آشنایی اجمالی == | | == آشنایی اجمالی == |
| ابان را به جهت انتسابش به [[طایفه]] [[بجیله]] از طرف مادر و یا به جهت هم پیمانی او با آن طایفه، [[بجلی]] [[لقب]] داده‌اند. او که از [[اهالی بصره]] بود پس از [[مهاجرت]] به [[کوفه]] در همان جا تا پایان [[عمر]] ساکن شد.
| | [[ابوعبدالله ابان بن عثمان بن یحیی بن زکریا لؤلؤی کوفی أحمر بجلی]] [[محدّث]]، [[فقیه]]، ادیب و [[نسب شناس]] سده دوم، و اصالتاً [[اهل کوفه]] بود و در [[کوفه]] و [[بصره]] می‌‌زیست.<ref>رجال النجاشی ۱/۸۰ ـ۸۱ معجم الادباء ۱/۱۰۹.</ref> از زادگاه و [[تاریخ]] ولادت او اطلاعی در دست نیست. |
|
| |
|
| [[کشّی]] [[مذهب]] او را [[ناووسی]] دانسته است <ref>اختیار معرفة الرجال / ش 659، 705 و773.</ref>، ولی برخی چون [[مامقانی]]، [[سیدمحسن امین]] و [[آیة الله خوئی]] این نسبت را رد کرده‌اند زیرا ابان از [[اصحاب امام کاظم]]{{ع}} بوده و از آن حضرت [[روایات]] زیادی دارد در صورتی که [[ناووسیه]] بر [[امامت امام صادق]]{{ع}} توقف کرده و [[ائمه]] پس از آن حضرت را به عنوان [[امام]] قبول ندارند. و نیز کسی از [[اصحاب]] [[رجال شیعه]] میان روایات وی از [[امام صادق]]{{ع}} و [[امام کاظم]]{{ع}} تفاوتی قائل نشده است. به علاوه، ناووسی بودن او مستند به قول [[علی بن حسن فطحی]] است و قول چنین شخصی برای [[اثبات]] مذهب وی معتبر نیست<ref>تنقیح المقال 5/ 1 و8؛ اعیان الشیعه 100/ 2 و معجم رجال الحدیث 160/ 1.</ref>. | | [[ابان]] از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} به شمار می‌‌رفت.<ref>رجال الطوسی ۱۵۲ لسان المیزان ۱/۲۴.</ref> از آن حضرت و از [[امام کاظم]]{{ع}} [[علوم]] متداول [[روز]] از جمله [[حدیث]] را آموخته و [[روایت]] کرده است.<ref>رجال النجاشی ۱/۸۰.</ref> از دیگر [[مشایخ حدیث]] وی کسانی چون [[ابوبصیر]]،<ref>اختیار معرفة الرجال ۲۰۹.</ref>[[محمد بن مسلم]]، [[ابان بن تغلب]]، [[زرارة بن اعین]] و [[ابوحمزة ثمالی]] را می‌‌توان نام برد. برخی برآن‌اند که شمار [[روایات]] وی به حدود هفتصد می‌‌رسد.<ref>معجم رجال الحدیث ۱/۱۳۹، ۱۵۷، ۱۶۲ و ۱۶۳.</ref> ابان علاوه بر حدیث، در هر یک از علوم [[فقه]]،<ref>اختیار معرفة الرجال ۳۷۵.</ref>[[ادب]]،<ref>لسان المیزان ۱/۲۴.</ref> [[نسب‌شناسی]]، [[اخبار]] [[شعرا]] و ایام [[عرب]] [[صاحب نظر]] شمرده می‌‌شد.<ref>الفهرست (طوسی) ۱۸ معجم الادباء ۱/۱۰۸.</ref> به گفته [[ابن ابی عمیر]]، از [[حافظه]] سرشاری برخوردار بود.<ref>لسان المیزان ۱/۲۴.</ref> |
|
| |
|
| او از جمله مصنفان [[شیعی]] است که دارای کتابی بزرگ در [[تاریخ اسلام]]، مشتمل بر ولادت، [[مغازی]]، [[وفات پیامبر]]{{صل}}، [[حادثه سقیفه]] و دیگر حوادث و نیز دارای اصل و جامع [[روایی]] بوده است.
| | [[کشی]] وی را از [[فرقه]] ناووسیّه دانسته است<ref>اختیار معرفة الرجال ۳۵۲ خلاصة الاقوال ۲۱.</ref> که این گفتار با [[اعتقاد]] به اینکه او از امام کاظم{{ع}} روایت کرده سازگار نمی‌نماید، چون ناووسیّه در [[امامت امام صادق]]{{ع}} متوقف شده و آن حضرت را زنده و [[مهدی موعود]] دانسته‌اند و [[اعتقادی]] به [[امامت امام کاظم]]{{ع}} نداشته‌اند؛ لذا برخی احتمال داده‌اند لفظ [[قادسیّه]] صحیح است نه [[ناووسیه]]، آن چنان که در برخی از نسخه‌های [[اختیار معرفة الرجال]] چنین آمده است.<ref>معجم رجال الحدیث ۱/۱۶۰ تنقیح المقال ۱/۶.</ref> ابان از [[اصحاب اجماع]] نیز بوده و چون که ایشان همگی از [[امامیه]] بوده‌اند، وی را نیز از [[دانشمندان امامیه]]<ref>قاموس الرجال ۱/۸۴.</ref> و فردی [[ثقه]] برشمرده‌اند.<ref>معجم رجال الحدیث ۱/۱۶۱.</ref> |
|
| |
|
| ==طبقه و جایگاه روایی==
| | راویانِ بنام سده دوم از ابان روایت شنیده و نقل کرده‌اند. برخی از اینان عبارت‌اند از: [[ابن ابی عمیر حسن بن محبوب]]، [[حماد بن عیسی]] و [[یونس بن عبدالرحمان]].<ref>معجم رجال الحدیث ۱/۱۶۱.</ref> کسانی همچون [[ابوعبیده معمر بن مثنی]]، [[محمد بن مثنی]] و [[محمد بن سلام جمحی]] نیز از وی علومی را فراگرفته و بیشتر حکایت‌ها، [[اخبار]] [[شعرا]]، [[انساب]] و ایّام [[عرب]] را از او نقل کرده‌اند.<ref>رجال النجاشی ۱/۸۰ و۸۱.</ref> |
| کشی پس از ذکر نام ابان در میان فقهای [[اصحاب امام صادق]]{{ع}}، نسبت به تصحیح تمام روایات او و [[پنج تن]] دیگر از اصحاب آن حضرت [[جمیل بن دراج]]، [[عبدالله بن سکان]]، [[عبدالله بن بکیر]]، [[حماد بن عثمان]] و [[حماد بن عیسی]] ادعای [[اجماع]] کرده است. این ادعا، مستند [[توثیق]] علمای رجالی شیعی پس از کشی است هر چند که درباره مدلول آن بحث‌های دامنه داری صورت گرفته است.
| |
|
| |
|
| [[علامه]] با تکیه بر این اجماع، روایات ابان را در عین پذیرشِ انحرافِ مذهبی‌اش معتبر می‌‌داند. [[شوشتری]] و دیگران نیز با استناد به همان اجماع او را توثیق کرده‌اند. مامقانی علاوه بر آن، [[روایت]] [[احمد بن محمد بن ابی نصر]] و روایت [[جعفر بن بشیر]] از ابان - که درباره آنها آمده است: {{عربی|احمد بن محمد لایَروی اِی عَن ثقة و جعفر بن بشیر رَوی عَن الثِّقات وَ رَوَوا عَنْه}} - را [[دلایل]] دیگری بر [[توثیق]] ابان دانسته است. | | [[ابان]] دارای تألیف مهمی در موضوعات مبدأ، [[مبعث]]، [[مغازی]]، [[وفات پیامبر]]، [[سقیفه]] و ردّه بوده است.<ref>الفهرست (طوسی) ۱۸.</ref> وی در حدود ۲۰۰ هـ درگذشت<ref>الاعلام ۱/۲۷.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص۶۱.</ref> |
| | |
| [[شیخ صدوق]] (ره) وی را در مشیخه خود نام برده و بدین ترتیب تلویحاً او را توثیق کرده است. به علاوه، نام وی در [[اسناد]] [[کامل الزیارات]] نیز آمده است. هر چند [[شیخ طوسی]] و [[برقی]] او را تنها در زمره [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} آورده‌اند، [[نجاشی]] وی را از [[راویان امام کاظم]]{{ع}} نیز دانسته است.
| |
| | |
| با این که عقیلی، ابان را در کتاب [[الضعفاء الکبیر]] ذکر کرده است، [[ابن حبّان]] نام وی را در کتاب الثقات خود آورده و در عین حال دارای [[خطا]] و [[اشتباه]] نیز دانسته است. [[ذهبی]]، اعتبار این [[راوی]] را مورد تردید قرار داده است، لکن او را متروک نمی‌داند.
| |
| | |
| ابان از کسانی چون: [[امام صادق]]{{ع}}، [[امام کاظم]]{{ع}}، [[ابوبصیر]]، [[ابو ایوب]]، [[حمزة بن صیاد]]، [[عبد السلام بن نعیم]]، [[عطاء بن سائب]]، [[فضیل بن یسار]]، [[محمد بن مسلم]] و [[محمد واسطی]] [[روایت]] کرده است.و از او کسانی چون: [[محمد بن ولید]]، [[علی بن حکم]]، [[حسن بن علی وشاء]]، [[محسن بن احمد]]، [[محمد بن زیاد ازدی]]، [[حسن بن محمد بن سماعة]]، [[احمد بن محمد بن ابی نصر]] و [[جعفر بن بشیر]] روایت کرده‌اند.
| |
| | |
| [[احادیث]] وی، در برخی [[جوامع روایی]] چون: [[الکافی]]، [[تهذیب الاحکام]] و [[من لایحضره الفقیه]] آمده است.
| |
| | |
| ابان از [[عبدالسلام بن نعیم]] نقل می‌‌کند که به [[امام صادق]]{{ع}} گفت: وارد [[خانه]] شدم و دعایی جز [[صلوات بر پیامبر]]{{صل}} و خاندانش{{ع}} بر زبانم نبود. [[امام]]{{ع}} فرمود: (کسی دعایی [[برتر]] و با فضیلت‌تر از دعای تو را بر زبان نیاورده است) <ref>الکافی 494/ 2.</ref>.
| |
| | |
| از آنچه گذشت معلوم می‌‌شود که وی از [[طبقه هفتم راویان]] بوده و در حدود سال 150 هجری [[وفات]] یافته است.<ref>[[ح‍س‍ی‍ن عزیزی|عزیزی]]، [[پ‍روی‍ز رستگار|رستگار]]، [[ی‍وس‍ف بیات|بیات]]، [[راویان مشترک ج۲ (کتاب)|راویان مشترک]]، ج۲، ص 4.</ref>
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده:IM010597.jpg|22px]] [[ح‍س‍ی‍ن عزیزی|عزیزی]]، [[پ‍روی‍ز رستگار|رستگار]]، [[ی‍وس‍ف بیات|بیات]]، [[راویان مشترک ج۲ (کتاب)|'''راویان مشترک ج۲''']] | | # [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| خط ۳۵: |
خط ۲۲: |
| [[رده:اصحاب امام کاظم]] | | [[رده:اصحاب امام کاظم]] |
| [[رده:اصحاب امام صادق]] | | [[رده:اصحاب امام صادق]] |
| [[رده: بجیله]] | | [[رده: اعلام]] |
