تفسیر اجتهادی در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها
←مقدمه
(←پانویس) |
(←مقدمه) |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[تفسیر اجتهادی]] | [[تفسیر اجتهادی]] کامل‌ترین و جامع‌ترین روش [[تفسیر قرآن]] است. [[اجتهاد]] از ریشه "ج ـ ه ـ د" (جُهْد یا جَهْد) در لغت به معنای به کار بردن تمام توان برای رسیدن به مقصد است.<ref>المصباح، ص۱۱۲؛ مقاییس اللغه، ج ۱، ص۴۸۶؛ الصحاح، ج ۲، ص۴۶۰ - ۴۶۱، "جهد".</ref> از نظر اصطلاحی بیشتر در [[فقه]] به کار می‌‌رود و به معنای [[توانایی]] بر [[استنباط]] و استخراج [[احکام شرعی]] و [[فقهی]] از [[ادله]] چهارگانه (کتاب، [[سنت]]، [[اجماع]] و [[عقل]]) است. | ||
برای اجتهاد در [[تفسیر]] معانی متعددی بیان شده است که کامل‌ترین آن عبارت است از به کار بردن همه توان در تحصیل [[حجت]] بر معنا و مراد و به بیان دیگر اجتهاد در تفسیر | برای اجتهاد در [[تفسیر]] معانی متعددی بیان شده است که کامل‌ترین آن عبارت است از به کار بردن همه توان در تحصیل [[حجت]] بر معنا و مراد و به بیان دیگر اجتهاد در تفسیر کوشش برای فهم و تبیین معانی و مقاصد [[آیات]] بر اساس شواهد و قراین معتبر است.<ref> نک. مکاتب تفسیری، ج ۲، ص۱۰۷ - ۱۰۸. </ref> تفسیر اجتهادی را [[عقلی]] یا عقلی و [[اجتهادی]] <ref>التفسیر والمفسرون، معرفت، ج ۲، ص۳۴۹؛ مبانی و روش‌های تفسیری، ص۳۳۱ - ۳۳۲؛ روش علامه طباطبایی در المیزان، ص۲۴۶. </ref> یا [[تفسیر به رأی]] (= به اجتهاد)<ref>التفسیر و المفسرون، ذهبی، ج ۱، ص۲۵۵، التفسیر بالرأی، ص۱۰۷. </ref> یا درایی نیز نامیده‌اند.<ref>التفسیر بالرأی، ص۱۰۷؛ تسنیم، ج ۱، ص۵۸. </ref> | ||
[[ذهبی]] تفسیر اجتهادی را در برابر تفسیر [[روایی]] (محض و غیر محض) قرار داده و تفاسیری همچون [[طبری]] و صافی را روایی معرفی کرده است.<ref>التفسیر والمفسرون، ذهبی، ج ۱، ص۲۱۰ - ۲۱۱، ۲۵۵. </ref> این نوع تفسیر در واقع مقابل تفسیر [[نقلی]] محض است <ref>اصول التفسیر و قواعده، ص۱۷۶؛ التفسیر والمفسرون، ذهبی، ج ۱، ص۲۵۶ - ۲۶۵. </ref> که محققان اساس آن را دخالت عقل و دقت نظر در [[نصوص دینی]] می‌‌دانند و نام‌گذاری‌های گوناگون نیز بر همین اساس است، به همین جهت در تعریف تفسیر اجتهادی گفته اند: روشی است که بر دقت و [[درایت]] و فهم تکیه دارد، در حالی که [[مفسر]] از [[روایات تفسیری]]، ادوات، شرایط، منابع و ابزار [[تفسیر]] نیز [[غافل]] نیست.<ref>التفسیر و مناهجه والنص و تفسیره، ص۱۵۲. </ref> | [[ذهبی]] تفسیر اجتهادی را در برابر تفسیر [[روایی]] (محض و غیر محض) قرار داده و تفاسیری همچون [[طبری]] و صافی را روایی معرفی کرده است.<ref>التفسیر والمفسرون، ذهبی، ج ۱، ص۲۱۰ - ۲۱۱، ۲۵۵. </ref> این نوع تفسیر در واقع مقابل تفسیر [[نقلی]] محض است <ref>اصول التفسیر و قواعده، ص۱۷۶؛ التفسیر والمفسرون، ذهبی، ج ۱، ص۲۵۶ - ۲۶۵. </ref> که محققان اساس آن را دخالت عقل و دقت نظر در [[نصوص دینی]] می‌‌دانند و نام‌گذاری‌های گوناگون نیز بر همین اساس است، به همین جهت در تعریف تفسیر اجتهادی گفته اند: روشی است که بر دقت و [[درایت]] و فهم تکیه دارد، در حالی که [[مفسر]] از [[روایات تفسیری]]، ادوات، شرایط، منابع و ابزار [[تفسیر]] نیز [[غافل]] نیست.<ref>التفسیر و مناهجه والنص و تفسیره، ص۱۵۲. </ref> | ||