تفسیر موضوعی در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'دست' به 'دست') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = تفسیر موضوعی | | موضوع مرتبط = تفسیر موضوعی | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = تفسیر موضوعی | ||
| مداخل مرتبط = [[تفسیر موضوعی در علوم قرآنی]] | | مداخل مرتبط = [[تفسیر موضوعی در علوم قرآنی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
[[تفسیر موضوعی]] ترکیبی وصفی است که «موضوعی» بودن وصف [[تفسیر]] و ویژگی آن است، بنابراین در تفسیر موضوعی [[مفسر]] به [[تفسیر آیات قرآن]] راجع به موضوعی خاص می‌‌پردازد. <ref>المدرسة القرآنیه، ص۲۳؛ مباحث فی التفسیر الموضوعی، ص۱۵ - ۱۶.</ref> | [[تفسیر موضوعی]] ترکیبی وصفی است که «موضوعی» بودن وصف [[تفسیر]] و ویژگی آن است، بنابراین در تفسیر موضوعی [[مفسر]] به [[تفسیر آیات قرآن]] راجع به موضوعی خاص می‌‌پردازد. <ref>المدرسة القرآنیه، ص۲۳؛ مباحث فی التفسیر الموضوعی، ص۱۵ - ۱۶.</ref> | ||
تفسیر موضوعی در برابر [[تفسیر ترتیبی]] | تفسیر موضوعی در برابر [[تفسیر ترتیبی]] شیوه‌ای در تفسیر آیات قرآن کریم است که مفسر از طریق آن به [[استنباط]] دیدگاه [[قرآن]] درباره موضوعی مرتبط با [[انسان]] و [[جهان هستی]] می‌‌پردازد. [[شهید صدر]] از تفسیر موضوعی به عنوان اتجاهی در تفسیر در برابر اتجاه تجزیه‌ای (ترتیبی) یاد کرده است. <ref>المدرسة القرآنیه، ص۱۹ ـ ۲۵.</ref> [[محمد ابراهیم شریف]] با این تلقی از منهج [[تفسیری]] که ظرفی است مشتمل بر اندیشه‌های یک [[گرایش]] تفسیری و وسیله‌ای است برای تحقق یک گرایش در تفسیر، تفسیر موضوعی را در شمار مناهج تفسیری قرار داده است؛ در کنار سه منهج سنتی کهن، موضوعیِ سنتی و گفتار تفسیری (المقال التفسیری). <ref>اتجاهات التجدید، ص۶۸.</ref> بعضی هم از آن به عنوان اسلوبی در تفسیر در کنار سه اسلوب دیگر یعنی تفسیر اجمالی (خلاصه)، [[تفسیر تحلیلی]] (ترتیبی) و تفسیر مُقارَن (تطبیقی) یاد کرده‌اند. <ref>التفسیر الموضوعی، ص۲۷ - ۲۸.</ref> البته روشن است که این ۴ نوع یا اسلوب [[تفسیر قرآن]] در عرض هم نیستند و در واقع به دو نوع تفسیر ترتیبی و موضوعی بازمی گردند؛ زیرا تفسیر اجمالی زیرمجموعه تفسیر ترتیبی است و [[تفسیر تطبیقی]] نیز می‌‌تواند به یکی از دو شکل ترتیبی یا موضوعی انجام گیرد.<ref>[[سید محمود طیب حسینی|طیب حسینی، سید محمود]]، [[تفسیر موضوعی (مقاله)|مقاله «تفسیر موضوعی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۸.</ref> | ||
== تعریف == | == تعریف == | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
== خاستگاه تفسیر موضوعی == | == خاستگاه تفسیر موضوعی == | ||
عنوان تفسیر موضوعی از مصطلحات نوپدید دوره معاصر و عصر بازگشت به قرآن و بیش از هر چیز وامدار تحولات [[فکری]] و [[فرهنگی]] بنیادین در [[قرن چهاردهم]] است <ref>التفسیر الموضوعی، ص۲۹.</ref> که برخی [[مفسران]] و [[مصلحان]] [[دینی]] بر ضرورت آن تأکید ورزیده‌اند. این شیوه تفسیر هنوز گام‌های آغازین خود را برمی دارد و تا رسیدن به [[بلوغ]] و پختگی فاصله زیادی دارد. علل [[گرایش]] به تفسیر موضوعی در دوره معاصر را در عوامل ذیل می‌‌توان جست و جو کرد: | عنوان تفسیر موضوعی از مصطلحات نوپدید دوره معاصر و عصر بازگشت به قرآن و بیش از هر چیز وامدار تحولات [[فکری]] و [[فرهنگی]] بنیادین در [[قرن چهاردهم]] است <ref>التفسیر الموضوعی، ص۲۹.</ref> که برخی [[مفسران]] و [[مصلحان]] [[دینی]] بر ضرورت آن تأکید ورزیده‌اند. این شیوه تفسیر هنوز گام‌های آغازین خود را برمی دارد و تا رسیدن به [[بلوغ]] و پختگی فاصله زیادی دارد. علل [[گرایش]] به تفسیر موضوعی در دوره معاصر را در عوامل ذیل می‌‌توان جست و جو کرد: | ||
# | # مشاهده [[انحطاط]] و عقب ماندگی [[مسلمانان]] و [[جوامع اسلامی]] و در مقابل، [[رشد]] [[تمدنی]] [[غرب]]. مصلحان دینی [[راز]] این انحطاط را در جدایی از آموزه‌های [[قرآن]] نهفته دیدند و این، [[ضرورت]] بازگشت به قرآن را ایجاب می‌‌کرد. <ref>تفسیر موضوعی، ص۳۰.</ref> از سوی دیگر ناکارآمدی [[تفسیر ترتیبی]] به شیوه سنتی در استنباطات روشمند و [[تفسیر]] صحیح‌تر [[قرآن کریم]] <ref> نک: دایرة المعارف الاسلامیه، ج ۵، ص۳۶۷ ـ ۳۶۸، «التفسیر».</ref> و نیز [[پاسخگویی]] به نیازهای [[فکری]] و گرایشی [[مسلمانان]] روش دیگری در تفسیر را اقتضا می‌‌کرد تا [[مفسر]] بتواند پاسخگوی مسائل و معضلات [[جهان اسلام]] باشد. <ref>تفسیر موضوعی، ص۳۰ - ۳۱؛ المدخل الی التفسیر الموضوعی، ص۳۶.</ref> | ||
# پیدایش [[مکاتب فکری]] و گرایش‌های [[فرهنگی]]، [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] در [[غرب]] و طرح پرسش‌های جدید در عرصه [[زندگی]] [[انسان]] متجدد و [[هجوم]] [[شبهات]] به [[حریم]] و ساحت قرآن و مسائل مختلف [[اسلامی]] به ویژه در حوزه‌های اجتماعی، [[حقوق بشر]]، [[زن]]، [[حکومت]] و [[سیاست]] و جز اینها ضرورت رویکردی جدید را برای عرضه پرسش‌های فکری و گره‌های موجود در زندگی بر قرآن و دریافت پاسخ قرآن در قالب نظریه و [[نظام]] و [[مکتب]] و به صورت مجموعه ای منسجم ایجاب می‌‌کرد؛ همچنین ضرورت داشت در مقابل [[تحریف]] آموزه‌های قرآن و [[شبهه افکنی]] و تشکیک در [[کارآمدی]] آن، دیدگاه صحیح قرآن را تبیین کرده، از کیان آن [[دفاع]] کنند. <ref> تفسیر موضوعی، ص۳۱ - ۳۵؛ قرآن شناخت، ش ۴، ص۱۱۹ - ۱۲۱، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد مصباح».</ref> | # پیدایش [[مکاتب فکری]] و گرایش‌های [[فرهنگی]]، [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] در [[غرب]] و طرح پرسش‌های جدید در عرصه [[زندگی]] [[انسان]] متجدد و [[هجوم]] [[شبهات]] به [[حریم]] و ساحت قرآن و مسائل مختلف [[اسلامی]] به ویژه در حوزه‌های اجتماعی، [[حقوق بشر]]، [[زن]]، [[حکومت]] و [[سیاست]] و جز اینها ضرورت رویکردی جدید را برای عرضه پرسش‌های فکری و گره‌های موجود در زندگی بر قرآن و دریافت پاسخ قرآن در قالب نظریه و [[نظام]] و [[مکتب]] و به صورت مجموعه ای منسجم ایجاب می‌‌کرد؛ همچنین ضرورت داشت در مقابل [[تحریف]] آموزه‌های قرآن و [[شبهه افکنی]] و تشکیک در [[کارآمدی]] آن، دیدگاه صحیح قرآن را تبیین کرده، از کیان آن [[دفاع]] کنند. <ref> تفسیر موضوعی، ص۳۱ - ۳۵؛ قرآن شناخت، ش ۴، ص۱۱۹ - ۱۲۱، «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد مصباح».</ref> | ||
# غنی‌ترین قالب برای شناساندن پیام‌های قرآن و [[آموزه‌های اسلام]] به [[جهان]] در نظر [[دانشمندان]] [[مسلمان]] استفاده از شیوه [[تفسیر موضوعی]] می‌‌نمود. | # غنی‌ترین قالب برای شناساندن پیام‌های قرآن و [[آموزه‌های اسلام]] به [[جهان]] در نظر [[دانشمندان]] [[مسلمان]] استفاده از شیوه [[تفسیر موضوعی]] می‌‌نمود. | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۲۴: | ||
{{تفسیر}} | {{تفسیر}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
| خط ۱۳۳: | خط ۱۳۲: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:تفسیر]] | [[رده:تفسیر]] | ||