پرش به محتوا

مصحف ابن مسعود: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۷: خط ۷:


== مقدمه ==
== مقدمه ==
[[مفسّران]] و [[دانشمندان]] [[علوم قرآنی]] مسلّم دانسته‌اند که [[ابن مسعود]] مصحفی داشته است<ref>برای نمونه: ر. ک: طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۹۸، ج۳، ص۳۹۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۳، ص۲۱۵ (تفسیر آیه ۱۶۲ سورۀ نساء)، ج۵، ص۵۶ (تفسیر آیه ۵۱ سوره توبه)؛ طبری، جامع البیان، ج۲، ص۳۰ (آیه ۱۵۸ بقره، قرائت {{متن قرآن|أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا}} «بر او گناهی نیست که میان آن دو را بپیماید» سوره بقره، آیه ۱۵۸)، و ج۹، جزء ۱۸، ص۸۷ (تفسیر آیه ۲۷ سوره نور)؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۱، ص۵۹۸ (تفسیر آیه ۱۶۲ سورۀ نساء)، و ج۳، ص۲۹۰ (تفسیر آیه ۲۷ نور)؛ سیوطی، الاتقان (النوع الثامن عشر فصل ترتیب السور)؛ باقلانی، اعجاز القرآن، ص۲۹۲؛ مشهدی، کنز الدقائق، ج۲، ص۲۸ (تفسیر آیه ۶۱ سوره بقره)؛ طباطبایی، المیزان، ج۵، ص۱۳۸-۱۳۹ و ج۱۲، ص۱۲۱.</ref> و برای آن [[مصحف]] خصوصیاتی ذکر کرده‌اند<ref>ر. ک: ابن ندیم، الفهرست، ص۲۹، معرفت، تاریخ قرآن، ص۹۰.</ref>. یکی از آن خصوصیات وجود کلمه یا جمله‌ای بین [[آیات]] است که برای توضیح و [[تفسیر]] معنای آیات می‌افزوده و آیات را به همراه آن قرائت می‌کرده است؛ برای مثال، [[سیوطی]] از وی نقل کرده است که در [[زمان رسول خدا]] {{صل}} {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> قرائت می‌کردیم<ref>سیوطی، الدر المنثور، ج۳، ص۱۱۷؛ آلوسی در روح المعانی، ج۶، ص۱۹۳ نیز این خبر را ذکر کرده و به جای {{متن حدیث|أَنَّ عَلِيّاً مَوْلَى الْمُؤْمِنِينَ}}، {{عربی|انّ علیا ولیّ المؤمنین}} آورده است.</ref> و [[زمخشری]] در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ}}<ref>«مردم (در آغاز) امّتی یگانه بودند، (آنگاه به اختلاف پرداختند) پس خداوند پیامبران را مژده‌آور و بیم‌دهنده برانگیخت» سوره بقره، آیه ۲۱۳.</ref> گفته است: در [[قرائت]] [[عبدالله ابن مسعود]] {{عربی|"كانَ النّٰاسُ أُمَّةً وٰاحِدَةً فَاخْتَلَفُوا فَبَعَثَ اللّٰه"}} است<ref> زمخشری، الکشاف، ج۱، ص۱۲۹.</ref>.
[[مفسّران]] و دانشمندان [[علوم قرآنی]] مسلّم دانسته‌اند که [[ابن مسعود]] مصحفی داشته است<ref>برای نمونه: ر. ک: طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۹۸، ج۳، ص۳۹۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۳، ص۲۱۵ (تفسیر آیه ۱۶۲ سورۀ نساء)، ج۵، ص۵۶ (تفسیر آیه ۵۱ سوره توبه)؛ طبری، جامع البیان، ج۲، ص۳۰ (آیه ۱۵۸ بقره، قرائت {{متن قرآن|أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا}} «بر او گناهی نیست که میان آن دو را بپیماید» سوره بقره، آیه ۱۵۸)، و ج۹، جزء ۱۸، ص۸۷ (تفسیر آیه ۲۷ سوره نور)؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۱، ص۵۹۸ (تفسیر آیه ۱۶۲ سورۀ نساء)، و ج۳، ص۲۹۰ (تفسیر آیه ۲۷ نور)؛ سیوطی، الاتقان (النوع الثامن عشر فصل ترتیب السور)؛ باقلانی، اعجاز القرآن، ص۲۹۲؛ مشهدی، کنز الدقائق، ج۲، ص۲۸ (تفسیر آیه ۶۱ سوره بقره)؛ طباطبایی، المیزان، ج۵، ص۱۳۸-۱۳۹ و ج۱۲، ص۱۲۱.</ref> و برای آن [[مصحف]] خصوصیاتی ذکر کرده‌اند<ref>ر. ک: ابن ندیم، الفهرست، ص۲۹، معرفت، تاریخ قرآن، ص۹۰.</ref>. یکی از آن خصوصیات وجود کلمه یا جمله‌ای بین [[آیات]] است که برای توضیح و [[تفسیر]] معنای آیات می‌افزوده و آیات را به همراه آن قرائت می‌کرده است؛ برای مثال، [[سیوطی]] از وی نقل کرده است که در زمان رسول خدا {{صل}} {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> قرائت می‌کردیم<ref>سیوطی، الدر المنثور، ج۳، ص۱۱۷؛ آلوسی در روح المعانی، ج۶، ص۱۹۳ نیز این خبر را ذکر کرده و به جای {{متن حدیث|أَنَّ عَلِيّاً مَوْلَى الْمُؤْمِنِينَ}}، {{عربی|انّ علیا ولیّ المؤمنین}} آورده است.</ref> و [[زمخشری]] در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ}}<ref>«مردم (در آغاز) امّتی یگانه بودند، (آنگاه به اختلاف پرداختند) پس خداوند پیامبران را مژده‌آور و بیم‌دهنده برانگیخت» سوره بقره، آیه ۲۱۳.</ref> گفته است: در [[قرائت]] [[عبدالله ابن مسعود]] {{عربی|"كانَ النّٰاسُ أُمَّةً وٰاحِدَةً فَاخْتَلَفُوا فَبَعَثَ اللّٰه"}} است<ref> زمخشری، الکشاف، ج۱، ص۱۲۹.</ref>.


گرچه این نقل‌ها سند قابل اعتمادی ندارد، ولی اگر چنین قرائت کرده باشد، تردیدی نیست که جملۀ اضافی را از باب [[تفسیر]] و [[تأویل آیات]] ذکر کرده و منظورش از اینکه در زمان رسول خدا {{صل}} چنین قرائت می‌کردیم، قرائت همراه با [[تأویل]] و تفسیر بوده است.
گرچه این نقل‌ها سند قابل اعتمادی ندارد، ولی اگر چنین قرائت کرده باشد، تردیدی نیست که جملۀ اضافی را از باب [[تفسیر]] و [[تأویل آیات]] ذکر کرده و منظورش از اینکه در زمان رسول خدا {{صل}} چنین قرائت می‌کردیم، قرائت همراه با [[تأویل]] و تفسیر بوده است.
۱۱۴٬۱۱۴

ویرایش