سبب نزول در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

===تعدد سبب با وحدت نازل===

وجود روایات مختلف درباره نزول یک آیه از‌جمله دشواری‌هایی است که برای رفع آن چند نظریه مطرح شده است: یکی از نظریه‌های پیشنهادی احتمال نزول آن آیه در پی چند رخداد است<ref>المنهاج، ج‌۱، ص‌۱۲۰؛ اصول التفسیر، ص‌۴۰.</ref>؛ بدین معنا که چند حادثه نزدیک به هم رخ داده و آیه‌ای ناظر به آن حوادث نازل شده است. [[سیوطی]] می‌نویسد: اگر دو یا چند سبب نزول برای آیه‌ای نقل شد، چنان‌چه به وجود فاصله زمانی زیاد میان آن دو حادثه [[یقین]] نداشته باشیم باید بگوییم هر دو حادثه با هم [[سبب نزول آیه]] است<ref>الاتقان، ج‌۱، ص‌۷۰.</ref>؛ مانند دو شأن نزولی که برای آیات [[لعان]] نقل شده است؛ بنا به روایتی که [[عکرمه]] از [[ابن‌عباس]] نقل کرده [[هلال بن امیه]] نزد [[پیامبر]]{{صل}} به همسرش نسبت [[زنا]] با [[شریک]] بن سمحاء داد؛ اما پیامبر از او خواست که [[شاهد]] بیاورد و گرنه بر او حد [[قذف]] جاری خواهد شد. او در پاسخ پیامبر گفت: اگر کسی از ما مردی را با همسرش ببیند، تا بخواهد به دنبال شاهد برود آن دو متفرق خواهند شد. در پی این ماجرا [[آیات]] ۶‌ـ‌۱۰ [[نور]]<ref>{{متن قرآن|وَٱلَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْوَٰجَهُمْ وَلَمْ يَكُن لَّهُمْ شُهَدَآءُ إِلَّآ أَنفُسُهُمْ فَشَهَـٰدَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهَـٰدَٰتٍۭ بِٱللَّهِ إِنَّهُۥ لَمِنَ ٱلصَّـٰدِقِينَ * وَٱلْخَـٰمِسَةُ أَنَّ لَعْنَتَ ٱللَّهِ عَلَيْهِ إِن كَانَ مِنَ ٱلْكَـٰذِبِينَ * وَيَدْرَؤُا۟ عَنْهَا ٱلْعَذَابَ أَن تَشْهَدَ أَرْبَعَ شَهَـٰدَٰتٍۭ بِٱللَّهِ إِنَّهُۥ لَمِنَ ٱلْكَـٰذِبِينَ * وَٱلْخَـٰمِسَةَ أَنَّ غَضَبَ ٱللَّهِ عَلَيْهَآ إِن كَانَ مِنَ ٱلصَّـٰدِقِينَ * وَلَوْلَا فَضْلُ ٱللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُۥ وَأَنَّ ٱللَّهَ تَوَّابٌ حَكِيمٌ}} «و آنان که به همسران خود تهمت (زنا) می‌زنند و گواهی جز خود ندارند گواهی هر یک از آنان، چهار بار گواهی دادن (با سوگند) به خداوند است که «به راستی من از راستگویانم * و (بار) پنجم (بگوید): «لعنت خداوند بر من اگر از دروغگویان باشم * و عذاب را از زن باز می‌دارد اینکه چهار بار (با سوگند) به خداوند گواهی دهد که شوهرش از دروغگویان است * و (بار) پنجم (بگوید): خشم خداوند بر من باد، اگر (شوهرم) از راستگویان باشد * و اگر بخشش و بخشایش خداوند بر شما نمی‌بود و اینکه خداوند توبه‌پذیری فرزانه است (کارتان دشوار می‌شد)» سوره نور، آیه ۶-۱۰.</ref> نازل شد و دستور اجرای ملاعنه میان هلال و همسرش داده شد<ref>صحیح البخاری، ج‌۶‌، ص‌۵.</ref>؛ اما بنا به روایتی که [[زهری]] از [[سهل بن سعد]] نقل کرده شبیه همین ماجرا برای فرد دیگری به نام [[عویمر]] رخ داد و او نزد [[عاصم بن عدی]] [[سید]] [[بنی‌عجلان]] رفته، از او خواست [[حکم]] مسأله را از [[رسول خدا]] بپرسد و پس از [[اصرار]] عویمر رسول خدا{{صل}} به [[عویمر]] فرمود: [[خداوند]] آیاتی از [[قرآن]] را درباره تو نازل کرد؛ آن‌گاه [[پیامبر]] آن دو را فرمود که ملاعنه کنند<ref>صحیح‌البخاری، ج‌۶، ص‌۴.</ref>. [[سیوطی]] برای جمع این دو [[روایت]] هر دو را [[سبب نزول آیه]] دانسته است<ref>الاتقان، ج‌۱، ص‌۷۰.</ref>.<ref>[[سید محمود دشتی|دشتی، سید محمود]]، [[اسباب نزول - طیب حسینی ۱ (مقاله)|مقاله «اسباب نزول»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج۲، ص ۶۵۳.</ref>.

== منابع ==