ایام الله در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

ایام الله در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۶ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۵۳

۱۱٬۴۷۰ بایت اضافه‌شده ، ۲۶ مارس

۷۳٬۳۷۳

ویرایش

@@ خط ۲۲: / خط ۲۲: @@
 #{{متن قرآن|يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ مَاذَا أُجِبْتُمْ}} این [[آیه]] در [[حقیقت]] مکملی برای [[آیات]] قبل است، زیرا در ذیل [[آیات]] گذشته که مربوط به مسأله [[شهادت]] [[حق و باطل]] بود [[دستور]] به [[تقوا]] و [[ترس]] از [[مخالفت]] [[فرمان خدا]] داده شده، {{متن قرآن|وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاسْمَعُوا}}<ref>«و از خداوند پروا کنید و گوش فرا دهید» سوره مائده، آیه ۱۰۸.</ref> در این [[آیه]] می‌گوید: از آن روز بترسید که [[خداوند]] [[پیامبران]] را جمع می‌کند {{متن قرآن|يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ}} و از آنها در باره [[رسالت]] و مأموریت‌شان سؤال می‌کند و می‌گوید [[مردم]] در برابر [[دعوت]] شما چه پاسخی گفتند {{متن قرآن|فَيَقُولُ مَاذَا أُجِبْتُمْ}} آنها از خود [[نفی]] [[علم]] کرده و همه حقایق را موکول به [[علم]] [[پروردگار]] کرده می‌گویند: [[خداوند]] ما [[علم]] و دانشی نداریم، تو [[آگاه]] بر تمام [[غیوب]] و پنهانی‌ها هستی {{متن قرآن|قَالُوا لَا عِلْمَ لَنَا إِنَّكَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ}} و به این ترتیب سر و کار شما با چنین [[خداوند]] {{متن قرآن|عَلَّامُ الْغُيُوبِ}} و با چنین دادگاهی است، بنابراین در گواهی‌های خود مراقب [[حق]] و [[عدالت]] باشید؛
 # [[خداوند]] الغای پیمان‌های [[مشرکان]] را مطرح کرده و حتی [[تاریخ]] اعلام آن را [[تعیین]] می‌کند و می‌گوید: این اعلامی است از طرف [[خدا]] و پیامبرش به عموم [[مردم]] در روز [[حج]] اکبر - روز [[عید قربان]] - که [[خداوند]] و فرستاده او - [[رسول اکرم]] - از [[مشرکان]] بیزارند {{متن قرآن|وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِيءٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَرَسُولُهُ}}<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۲، ص ۹۸۵.</ref>.
+==روزهای بزرگ [[تاریخی]]، هنگام پیدایش رحمت‌ها یا نقمت‌های ویژه==
+ایام جمع [[یوم]]، به معنای [[روز]] است<ref>لسان‌العرب، ج ۱۵، ص۴۶۶، «یوم».</ref> و برای [[بزرگداشت]] حوادثی که در روزهایی خاص رخ داده، اعم از [[نعمت‌ها]] و [[بلاها]] ظرف ظهور آنها به [[خدا]] نسبت داده می‌شود<ref>نثر طوبی، ج ۲، ص۶۰۴.</ref>. یوم در «ایام‌اللّه» با یوم [[ربوبی]] که با ۱۰۰۰ سال برابر است<ref>{{متن قرآن|وَنَزَعْنَا مَا فِى صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَٰنًا عَلَىٰ سُرُرٍۢ مُّتَقَـٰبِلِينَ}} «و آنچه کینه است از دل آنان می‌زداییم و برادروار بر اورنگ‌هایی روبه‌رو می‌نشینند» سوره حجّ، آیه ۴۷. {{متن قرآن|يُدَبِّرُ ٱلْأَمْرَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ إِلَى ٱلْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِى يَوْمٍۢ كَانَ مِقْدَارُهُۥٓ أَلْفَ سَنَةٍۢ مِّمَّا تَعُدُّونَ}} «کار (جهان) را از آسمان تا زمین تدبیر می‌کند سپس (کردارها) در روزی که در شمار شما هزار سال است به سوی او بالا می‌رود» سوره سجده، آیه ۵.</ref> و نیز با روزی که برابر با ۵۰۰۰۰ سال است<ref>{{متن قرآن|تَعْرُجُ ٱلْمَلَـٰٓئِكَةُ وَٱلرُّوحُ إِلَيْهِ فِى يَوْمٍۢ كَانَ مِقْدَارُهُۥ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍۢ}} «فرشتگان و روح، در روزی که اندازه آن پنجاه هزار سال است به سوی او فرا می‌روند» سوره معارج، آیه ۴.</ref> فرق دارد.
+این واژه ترکیبی تنها دوبار در [[قرآن کریم]] به صراحت آمده است:
+# [[خداوند]] پس از آنکه یکی از [[وظایف]] [[حضرت موسی]]{{ع}} را خارج ساختن [[قوم]] خود از [[تاریکی]] به [[روشنایی]] می‌شناساند به یکی دیگر از مأموریتهای مهم آن حضرت، یعنی یادآوری روزهای خدا ([[ایام اللّه]]) به قوم خود اشاره کرده است: {{متن قرآن|وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَىٰ بِـَٔايَـٰتِنَآ أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ ٱلظُّلُمَـٰتِ إِلَى ٱلنُّورِ وَذَكِّرْهُم بِأَيَّىٰمِ ٱللَّهِ إِنَّ فِى ذَٰلِكَ لَـَٔايَـٰتٍۢ لِّكُلِّ صَبَّارٍۢ شَكُورٍۢ}}<ref>«و به راستی موسی را با نشانه‌های خویش فرستادیم (و گفتیم) که قومت را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون بر و روزهای خداوند را به آنان گوشزد کن، بی‌گمان در آن نشانه‌هایی برای هر شکیبای سپاسگزاری است» سوره ابراهیم، آیه ۵.</ref>
+# [[پروردگار]] در خطابی به [[رسول خدا]]{{صل}} به [[روش برخورد]] [[مؤمنان]] با [[کافران]] اشاره کرده و از آنها می‌خواهد از کسانی که روزهای سخت و ناگوار [[خدا]] ([[ایام اللّه]]) را [[باور]] ندارند درگذرند تا [[خداوند]] خود سزای [[کردار بد]] ایشان را بدهد: {{متن قرآن|قُل لِّلَّذِينَ ءَامَنُوا۟ يَغْفِرُوا۟ لِلَّذِينَ لَا يَرْجُونَ أَيَّامَ ٱللَّهِ لِيَجْزِىَ قَوْمًۢا بِمَا كَانُوا۟ يَكْسِبُونَ}}<ref>«به مؤمنان بگو، از کسانی که به «روزهای خداوند» امیدی ندارند درگذرند تا (خداوند، هر) قومی را برابر با کارهایی که می‌کرده‌اند کیفر دهد» سوره جاثیه، آیه ۱۴.</ref> شاید بتوان گفت آیاتی که به نحوی در مورد [[عذاب الهی]] و نابودی پیشینیان است مربوط به موضوع باشد، همان‌گونه که برخی از [[مفسران]] ایام موجود در [[آیه]] ۱۰۲ [[یونس]]<ref>{{متن قرآن|فَهَلْ يَنتَظِرُونَ إِلَّا مِثْلَ أَيَّامِ ٱلَّذِينَ خَلَوْا۟ مِن قَبْلِهِمْ قُلْ فَٱنتَظِرُوٓا۟ إِنِّى مَعَكُم مِّنَ ٱلْمُنتَظِرِينَ}} «پس آیا چشم به راه روزگاری جز همانند روزگاران کسانی هستند که پیش از آنان، در گذشته‌اند؟ بگو: چشم به راه دارید که من (نیز) با شما از چشم به راه دارندگانم» سوره یونس، آیه ۱۰۲.</ref> را همانند ایام‌اللّه در آیه ۵ ابراهیم<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَىٰ بِـَٔايَـٰتِنَآ أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ ٱلظُّلُمَـٰتِ إِلَى ٱلنُّورِ وَذَكِّرْهُم بِأَيَّىٰمِ ٱللَّهِ إِنَّ فِى ذَٰلِكَ لَـَٔايَـٰتٍۢ لِّكُلِّ صَبَّارٍۢ شَكُورٍۢ}} «و به راستی موسی را با نشانه‌های خویش فرستادیم (و گفتیم) که قومت را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون بر و روزهای خداوند را به آنان گوشزد کن، بی‌گمان در آن نشانه‌هایی برای هر شکیبای سپاسگزاری است» سوره ابراهیم، آیه ۵.</ref> دانسته‌اند<ref>تفسیر قرطبی، ج ۸، ص۲۴۷؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج ۲، ص۴۴۹.</ref>. در آیه مذکور خداوند با لحنی تهدیدآمیز به [[انتظار]] سرنوشتی همانند طغیانگران پیشین برای گروه [[بی‌ایمان]] اشاره می‌کند: {{متن قرآن|فَهَلْ يَنتَظِرُونَ إِلَّا مِثْلَ أَيَّامِ ٱلَّذِينَ خَلَوْا۟ مِن قَبْلِهِمْ...}}.<ref>[[محمد اکبری کارمزدی|اکبری کارمزدی، محمد]]، [[ایام‌الله (مقاله)|مقاله «ایام‌الله»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص ۱۶۰.</ref>
+==تبیین [[ایام الله]]==
+گرچه برخی، ایام الله را [[یوم]] [[ربوبی]] دانسته‌اند<ref>شرح المنظومه، ج ۲، ص۲۹۲.</ref>؛ ولی مفسران ذیل آیه ۵ ابراهیم، سه نظریه را مطرح کردند:
+#مراد از ایام‌اللّه [[نعمت‌های الهی]] است؛ یعنی حوادث و وقایع مهمی از [[نعمت‌های الهی]] که برای [[پیامبران]] و [[امت‌های پیشین]] اتفاق افتاده است؛ مانند: [[رهایی]] [[قوم موسی]]{{ع}} از [[آل‌فرعون]]<ref>جامع‌البیان، مج ۸، ج ۱۳، ص۲۳۹؛ التبیان، ج ۶، ص۲۷۴.</ref>، فرستادن منّ (گز انگبین) و سَلْوی (بلدرچین) برای آنها و [[سایه]] افکندن [[ابر]] بر ایشان<ref>جامع‌البیان، مج ۸، ج ۱۳، ص۲۴۰؛ التفسیر الکبیر، ج ۱۹، ص۸۴.</ref>، بیرون آمدن [[قوم نوح]] از کشتی و برخورداری آنان از [[سلام]] و [[برکات]] و رهایی [[حضرت ابراهیم]] از [[آتش]]<ref>نثر طوبی، ج ۲، ص۶۰۴.</ref>.
+#مقصود از ایام‌اللّه نقمتهای [[الهی]] است؛ یعنی حوادث و وقایع مهمی از عذابهای الهی که برای امت‌های پیشین رخ داده است<ref>تفسیر ماوردی، ج ۳، ص۱۲۲؛ التبیان، ج ۶، ص۲۷۴.</ref>؛ مانند عذابی که بر [[قوم عاد]]، [[ثمود]]<ref>جامع‌البیان، مج ۸، ج ۱۳، ص۲۳۹؛ التبیان، ج ۶، ص۲۷۴.</ref>، نوح<ref>جامع‌البیان، مج ۷، ج ۱۱، ص۲۲۷؛ مجمع‌البیان، ج ۵، ص۲۰۹.</ref> و نظایر آنها فرود آمد.
+#ایام‌اللّه اشاره به هر دو است، با این تعابیر:
+##مراد از [[ایام اللّه]] [[سنن الهی]] و [[افعال]] او در [[حق]] [[بندگان]] است؛ خواه انعام باشد یا [[انتقام]]<ref>مجمع‌البیان، ج ۶، ص۴۶۷.</ref>.
+## [[ترساندن]] از عذابهایی که بر سر [[اقوام]] گذشته آمده است، و یادآوری [[عفو الهی]] در مورد دیگران<ref>معانی القرآن، ج ۲، ص۶۸.</ref>.
+##ظهور [[سلطنت الهی]]؛ خواه با [[قهر و غلبه]]، مانند [[روز]] [[مرگ]] و [[روز قیامت]] و روز [[عذاب]]، یا با ظهور [[رحمت]] و [[نعمت]] که در دیگر ایام به آن روشنی نبوده است<ref>نثر طوبی، ج ۲، ص۶۰۴؛ المیزان، ج ۱۲، ص۱۸.</ref>. برخی از [[مفسران]] نیز منافاتی بین این [[تفاسیر]] نمی‌بینند؛ زیرا نعمت بر [[مؤمن]] در [[حکم]] نقمتِ بر [[کافر]] است وایام مذکور برای قومی‌نعمت و برای قومی دیگر نقمت است<ref>الصافی، ج ۳، ص۸۰.</ref>. [[رسول خدا]]{{صل}} درباره سخن [[خدا]]: {{متن قرآن|وَذَكِّرْهُم بِأَيَّىٰمِ ٱللَّهِ...}}. فرمود: مراد از روزهای [[خداوند]]، [[نعمت‌ها]]، [[بلاها]] و عذابهای خداوند است<ref>الامالی، ص۴۹۱.</ref> در [[روایات]]، مصادیقی برای ایام اللّه ذکر شده است؛ در [[حدیثی]] از [[امام باقر]]{{ع}} نقل شده که ایام‌اللّه سه روز است: روز [[قیام قائم]]، روز [[رجعت]] و [[روز قیامت]]<ref>الخصال، ج ۱، ص۱۰۸.</ref> و از قول علی‌بن‌ابراهیم به جای [[روز]] رجعت روز [[مرگ]] آمده است<ref>تفسیر قمی، ج ۱، ص۳۹۷.</ref>. [[هدف]] از یادآوری روزهای [[سرنوشت]] سازانبیای پیشین و چگونگی [[نجات]] [[مؤمنان]] و نابودی [[کافران]]، پندگیری<ref>المنیر، ج ۱۳، ص۲۰۹، ۲۱۲.</ref> و [[هوشیاری]] ملتهاست و با [[الهام]] از همین [[پیام آسمانی]] است که خاطره روزهای بزرگ [[تاریخ اسلام]] [[جاودانه]] شده است<ref>نمونه، ج ۱۰، ص۲۷۵ ـ ۲۷۶.</ref>.<ref>[[محمد اکبری کارمزدی|اکبری کارمزدی، محمد]]، [[ایام‌الله (مقاله)|مقاله «ایام‌الله»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص ۱۶۱.</ref>
 == منابع ==