تیه در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

فرهنگ‌نویسان [[عربی]]، [[تیه]] را در اصل، مصدرِ «تاهَ یَتیهُ»<ref>العین، ج۱، ص۱۱۲؛ لسان العرب، ج ۱۳، ص۴۸۲؛ الصحاح، ج ۶، ص۲۲۲۹، «تیه».</ref> و به معنای سرگشته و [[سرگردان]] به راهی رفتن دانسته<ref>الصحاح، ج ۶، ص۲۲۲۹؛ الفروق اللغویه، ص۴۴۵؛ التحقیق، ج ۱، ص۴۰۶، «تیه».</ref> و برخی [[گمراه]] شدن در پی آن را نیز افزوده‌اند.<ref>لسان العرب، ج ۱۳، ص۴۸۳؛ المصباح، ص۷۹، «تیه».</ref> معنای [[سرگردانی]] و [[گمراهی]] (حاصل مصدر) و [[حرکت]] با حالت سرگشته و سرگردان در پی گم کردن راه<ref>المعجم الوسیط، ج ۱، ص۹۲، «تاه».</ref> هم گفته شده است.<ref>مفردات، ص۷۶؛ الفروق اللغویه، ص۴۴۵؛ القاموس المحیط، ج ۲، ص۱۶۳۴، «تیه».</ref> بر اساس معانی یاد شده و به عنوان اسم صفت،<ref>لغت نامه، ج ۵، ص۶۳۵۷، «تیه».</ref> بیابانی که به سبب نبود نشان راه، <ref>التوقیف، ج ۱، ص۲۱۸؛ المصباح، ص۷۹، «تیه».</ref> [[آدمی]] در آن گم و سرگردان شود نیز «تِیه» خوانده شده است<ref>نک: مقاییس اللغه، ج ۱، ص۳۶۱؛ الصحاح، ج ۶، ص۲۲۲۹؛ لغت نامه، ج ۵، ص۶۳۵۷، «تیه».</ref> و سرانجام در کاربردی دیگر و با اثرپذیری از [[قرآن]] {{متن قرآن|قَالَ فَإِنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أَرْبَعِينَ سَنَةً يَتِيهُونَ فِي الْأَرْضِ فَلَا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ}}<ref>«(خداوند) فرمود: که (آمدن به) این سرزمین چهل سال بر آنان حرام است؛ روی زمین سرگردان می‌شوند، پس بر گروه نافرمانان دریغ مخور» سوره مائده، آیه ۲۶.</ref> به عنوان اسم خاص<ref>لغت نامه، ج ۵، ص۶۳۵۷.</ref> به بیابانی گفته می‌‌شود که [[بنی اسرائیل]] در پی خروج از [[مصر]] و بر اثر [[نافرمانی خداوند]]، ۴۰ سال در آن سرگردان و از ورود به [[سرزمین مقدس]] [[محروم]] شدند.<ref> جامع البیان، ج ۱، ص۴۲۴؛ مجمع البیان، ج ۱، ص۲۲۵؛ معجم البلدان، ج ۲، ص۶۹.</ref> این بیابان را در شبه [[جزیره سینا]] دانسته‌اند. جغرافی‌دانان [[عرب]] آن را صحرای بنی اسرائیل نیز خوانده‌اند.<ref>تاریخ اورشلیم، ص۳۲۴؛ دایره المعارف فارسی، ج ۱، ص۷۱۱.</ref> بیابان یاد شده میان أیله، مصر، دریای قُلْزم (سرخ) و کوه‌های [[سرات]] [[شام]] قرار دارد و گستره آن از اطراف به [[جفار]]، [[کوه طور]] و [[سرزمین فلسطین]] منتهی می‌‌شود.<ref> معجم البلدان، ج ۲، ص۶۹، «تیه».</ref> این [[وادی]]، جنوبی‌ترین بخش [[فلسطین]]<ref> تاریخ اورشلیم، ص۳۲۴؛ دایره المعارف فارسی، ج ۱، ص۷۱۱.</ref> و بیشتر آن شنزار و فاقد [[پوشش]] گیاهی است.<ref>معجم البلدان، ج ۲، ص۶۹، «تیه».</ref> مساحت آن را به ابعاد ۴۰ فرسنگ در ۴۰ فرسنگ گفته‌اند<ref>معجم البلدان، ج ۲، ص۶۹؛ المواعظ والاعتبار، ج ۱، ص۳۹۳ - ۳۹۴.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[تیه (مقاله)|مقاله «تیه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص.</ref>

در دوره ۴۰ ساله سرگردانی، حوادث تلخ و شیرین و [[جنگ]] و گریزهای فراوانی رخ می‌‌دهد و خداوند به تدریج آموزه‌های [[اعتقادی]] و [[احکام عملی]] را برای بنی اسرائیل می‌‌فرستد.<ref>الکتاب المقدس، اعداد ۵: ۵ - ۳۱، ۶: ۱ - ۲۱، ۱۵: ۱ - ۳۱، ۲۸ - ۳۱، ۲۹: ۱ - ۴۰.</ref> [[میزان]] [[طاعت]] و [[بندگی]] آنان بارها آزموده می‌‌شود و خداوند به کرّات [[عهد]] خویش با ابراهیم و [[فرزندان]] او را به آنان یادآوری می‌‌کند.<ref>الکتاب المقدس، خروج ۱۹: ۱ - ۸، ۲۳: ۲۰ - ۲۶.</ref> رخدادهای مهمی چون [[نزول]] مَنّ و سلوی،<ref>الکتاب المقدس، اعداد ۱۱: ۴ - ۳۲.</ref> شکافتن چشمه آب از سنگ با [[عصای موسی]]،<ref>الکتاب المقدس، اعداد ۲۰: ۲ - ۱۲؛ قضاة ۱۵: ۱۹.</ref> آمدن ابر آتشین برای [[هدایت]] قوم،<ref>الکتاب المقدس، اعداد ۹: ۱۵ - ۲۳.</ref> نزول عذاب‌های متعدد،<ref>الکتاب المقدس، اعداد، ۱۱: ۱ - ۲، ۳۳ - ۳۵، ۲۵: ۱ - ۹.</ref> مرگ [[مریم]]<ref>الکتاب المقدس، اعداد، ۲۰: ۲.</ref> ([[خواهر موسی]])، [[هارون]] و موسی{{ع}}<ref>الکتاب المقدس، اعداد، ۲۰: ۲۲ - ۲۹؛ تثنیه ۳۴: ۴ - ۶.</ref> همه در این دوره [[تاریخی]] رخ داده است.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[تیه (مقاله)|مقاله «تیه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص.</ref>

برخلاف دیدگاه [[ابوعلی جبایی]] مبنی بر تشریعی بودن تحریم ورود به سرزمین مقدس و [[سرگردانی در وادی تیه]]،<ref>نک: التبیان، ج ۳، ص۴۹۰؛ مجمع البیان، ج ۳، ص۳۱۳؛ تفسیر قرطبی، ج ۶، ص۱۲۹.</ref> بیشتر مفسران<ref>التبیان، ج ۳، ص۴۹۰؛ تفسیر قرطبی، ج ۶، ص۱۲۹؛ التفسیر الکبیر، ج ۱۱، ص۲۰۱ - ۲۰۲.</ref> [[شیعه]]<ref> التبیان، ج ۳، ص۴۹۰؛ مجمع البیان، ج ۳، ص۳۱۳؛ المیزان، ج ۵، ص۲۹۴ - ۲۹۵.</ref> و [[سنی]]<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۱، ص۲۰۱ ـ ۲۰۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۶، ص۱۲۹.</ref> هماهنگ با [[ظاهر آیه]] {{متن قرآن|الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ إِذَا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ وَمَنْ يَكْفُرْ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ}}<ref>«امروز چیزهای پاکیزه بر شما حلال است و غذای اهل کتاب برای شما حلال است و غذای شما برای آنان حلال است و (نیز ازدواج با) زنان پاکدامن از زنان مؤمن (مسلمان) و زنان پاکدامن از آنان که پیش از شما به آنان کتاب آسمانی داده‌اند، اگر کابینشان را پرداخته و پاکدامن باشید نه پلیدکار و گزینندگان دوست پنهان، (بر شما حلال است) و هر کس گرویدن (به اسلام) را نپذیرد کردارش تباه می‌شود و او در جهان واپسین از زیانکاران است» سوره مائده، آیه ۵.</ref>، آن را تکوینی خوانده‌اند، بر این اساس عدم راهیابی بنی اسرائیل به سرزمین مقدس و [[سرگشتگی]] آنان در بیابان از سر [[اراده]] و [[اختیار]] نبوده است و آنها به مدت ۴۰ سال بدون هیچ توفیقی در جست و جوی راه برونرفت از صحرا بوده‌اند.<ref>مجمع البیان، ج ۳، ص۳۱۴؛ زادالمسیر، ج ۲، ص۳۲۹ - ۳۳۰؛ الصافی، ج ۲، ص۲۵ - ۲۶.</ref> در بیان چگونگی آن و اینکه چگونه از میان آن همه [[انسان]]، کسی در مدت ۴۰ سال نتوانست راه بیرون رفتن از بیابان را پیدا کند شماری از مفسران<ref>جامع البیان، ج ۱، ص۴۲۴؛ جوامع الجامع، ج ۱، ص۴۹۱؛ تفسیر بغوی، ج ۲، ص۲۰.</ref> به [[پیروی]] از مفسران نخستینی چون [[مجاهد]]، حسن و [[ابوعلی جبائی]]<ref>نک: التبیان، ج ۳، ص۴۹۰؛ مجمع البیان، ج ۳، ص۳۱۴.</ref> گفته‌اند: بنی اسرائیل در این مدت هر [[روز]] پس از پیمودن مسافتی،[[شب]] را که به صبح می‌‌رساندند، بامدادان خود را در همان نقطه آغاز [[حرکت]] می‌‌یافتند. در تبیین این پدیده شماری از مفسران<ref>مجمع البیان، ج ۳، ص۳۱۴ - ۳۱۳؛ جامع البیان، ج ۱، ص۴۲۴؛ تفسیر بغوی، ج ۲، ص۲۰.</ref> و برخی [[احادیث اسلامی]]<ref>تفسیر ابو حمزه ثمالی، ص۱۵۵.</ref> به چرخش [[زمین]] در زیر پای بنی اسرائیل به [[فرمان خداوند]] اشاره کرده‌اند؛ همچنین آن را به سبب از بین رفتن نشانه‌های راه یا عدم تشخیص بخش‌های گوناگون بیابان از یکدیگر به سبب همانند بودن نیز امکان پذیر خوانده‌اند.<ref> مجمع البیان، ج ۳، ص۳۱۴؛ التفسیر الکبیر، ج ۱۱، ص۱۵۹.</ref> در هر صورت، بیشتر [[مفسران]] پدیده یاد شده را امری [[خارق عادت]]، فراطبیعی و متأثر از [[اراده]] خاص [[خداوند]] دانسته‌اند. هرچند برخی مفسران در [[تفسیر]] [[تحریم]] [[تکوینی]]،[[آوارگی]] [[قوم]] در بیابانی محدود و چرخش [[زمین]] زیر پای آنان را به دلیل عدم منافات آن با [[قرآن]] و نیز آکنده بودن [[تاریخ]] [[بنی اسرائیل]] از حوادث شگفت و خارق عادتی از این دست، قابل پذیرش دانسته‌اند؛<ref>المیزان، ج ۵، ص۲۹۶.</ref> در مقابل، [[مؤیّد]] [[قرآنی]] نیز برای آن نمی‌توان یافت. قرآن فقط به [[سرگردانی]] ۴۰ ساله آنان اشاره می‌‌کند، به ویژه اینکه [[شناسایی]] [[سرزمین مقدس]] از سوی فرستادگان [[موسی]]{{ع}} و در نتیجه [[آگاهی]] بنی اسرائیل از شرایط ساکنان آن از [[آیات قرآن]] قابل برداشت است {{متن قرآن|قَالُوا يَا مُوسَى إِنَّ فِيهَا قَوْمًا جَبَّارِينَ وَإِنَّا لَنْ نَدْخُلَهَا حَتَّى يَخْرُجُوا مِنْهَا فَإِنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا فَإِنَّا دَاخِلُونَ}}<ref>«گفتند: ای موسی! در آنجا گروهی گردنکش  جای دارند و تا آنان از آن بیرون نیایند ما درون آن نخواهیم رفت اما اگر از آنجا بیرون آیند ما درون می‌رویم» سوره مائده، آیه ۲۲.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ رَجُلَانِ مِنَ الَّذِينَ يَخَافُونَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمَا ادْخُلُوا عَلَيْهِمُ الْبَابَ فَإِذَا دَخَلْتُمُوهُ فَإِنَّكُمْ غَالِبُونَ وَعَلَى اللَّهِ فَتَوَكَّلُوا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«دو مرد از کسانی که (از خداوند) می‌ترسیدند (و) خداوند بر آنان نعمت بخشیده بود گفتند: از در (این شهر) بر آنان وارد شوید و هنگامی که در آن درآیید شما پیروزید و اگر مؤمنید تنها بر خداوند توکل کنید» سوره مائده، آیه ۲۳.</ref>، {{متن قرآن|قَالُوا يَا مُوسَى إِنَّا لَنْ نَدْخُلَهَا أَبَدًا مَا دَامُوا فِيهَا فَاذْهَبْ أَنْتَ وَرَبُّكَ فَقَاتِلَا إِنَّا هَاهُنَا قَاعِدُونَ}}<ref>«گفتند: ای موسی، تا آنان در آنند ما هرگز، هیچ‌گاه بدان وارد نمی‌شویم؛ تو برو و پروردگارت، (با آنان) نبرد کنید که ما همین‌جا خواهیم نشست» سوره مائده، آیه ۲۴.</ref>، از این رو به نظر می‌‌رسد سرگردانی قوم و عدم راهیابی آنان به سرزمین مقدس به سبب ممانعت [[اقوام]] ساکن در سرزمین‌های مرزی [[فلسطین]] بوده و تحریم تکوینی خداوند به این شکل عینیت یافته است و بنی اسرائیل ناگزیر در تلاش برای ورود به آنجا و احیانا در جست و جوی چراگاه برای حیوانات خود در بیابان‌ها [[حرکت]] کرده، با [[قبایل]] گوناگون درگیر می‌‌شده‌اند. [[زندگی]] آنان نه [[شهرنشینی]] بوده است و نه مانند قبایل [[بدوی]] و [[بیابان نشین]].<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[تیه (مقاله)|مقاله «تیه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص.</ref>

[[قرآن]] پاره ای از حوادث و [[معجزات]] رخ داده برای [[بنی اسرائیل]] در مسیر [[حرکت]] به [[سرزمین موعود]] را گزارش می‌‌کند. هرچند بیان و دلالت صریحی در [[آیات]] مبنی بر وقوع آنها در [[وادی تیه]] و دوران [[سرگردانی]] در آن وجود ندارد {{متن قرآن|وَظَلَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ}}<ref>«و ابر را سایه‌بان  شما کردیم و ترانگبین و بلدرچین برایتان فرو فرستادیم (و گفتیم) از چیزهای پاکیزه‌ای که روزیتان کرده‌ایم، بخورید. و آنان بر ما ستم نکردند بلکه بر خویشتن ستم روا می‌داشتند» سوره بقره، آیه ۵۷.</ref>،  {{متن قرآن|وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ}}<ref>«و آنان را به دوازده سبط که هر یک امتی بود بخش کردیم و چون قوم موسی از وی آب خواستند به موسی وحی کردیم که با چوبدست خود به (آن) سنگ بزن! و دوازده چشمه از آن فرا جوشید هر گروهی آبشخور خویش بازشناخت، و ابر را بر آنان سایه‌بان کردیم و بر آنها ترانگبین و بلدرچین فرو فرستادیم (و گفتیم:) از چیزهای پاکیزه‌ای که روزیتان کرده‌ایم بخورید و آنان به ما ستم نورزیدند که بر خویشتن ستم می‌کردند» سوره اعراف، آیه ۱۶۰.</ref>، {{متن قرآن|يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ قَدْ أَنْجَيْنَاكُمْ مِنْ عَدُوِّكُمْ وَوَاعَدْنَاكُمْ جَانِبَ الطُّورِ الْأَيْمَنَ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى}}<ref>«ای بنی اسرائیل! ما شما را از دشمنتان رهایی بخشیدیم و با شما در سوی راست (کوه) طور وعده نهادیم و برای شما ترنجبین  و بلدرچین  فرو فرستادیم» سوره طه، آیه ۸۰.</ref>، بر اساس گزارش [[تورات]]، [[سیاق آیات]] مربوط، تصریح شمار چشمگیری از [[مفسران]] نامدار [[شیعه]] و [[سنی]] و پاره ای قراین دیگر، حوادث و معجزات یاد شده در وادی تیه روی داده است، به ویژه آنکه مدت زمانی که [[بنی اسرائیل]] پس از خروج و پیش از دچار شدن به [[سرگردانی]] در بیابان سپری کردند، در مقایسه با دوران ۴۰ ساله [[تیه]] بسیار اندک و ناچیز بوده است. حوادث و [[معجزات]] یاد شده از این قبیل‌اند:

[[خداوند]][[سایه]] افکندن ابر بر سر بنی اسرائیل در بیابان را به عنوان یکی از نعمت‌های خویش، به آنان یادآوری می‌‌کند: {{متن قرآن|وَظَلَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْغَمَامَ}}<ref>«و ابر را سایه‌بان  شما کردیم » سوره بقره، آیه ۵۷.</ref> گروهی از [[مفسران شیعه]]<ref>التبیان، ج ۱، ص۲۶۹؛ مجمع البیان، ج ۱، ص۲۲۴ - ۲۲۵؛ المیزان، ج ۱۸، ص۱۴۱.</ref> و [[سنی]]<ref>جامع البیان، ج ۹، ص۱۲۰؛ الکشاف، ج ۱، ص۶۲۲ - ۶۲۳؛ تفسیر بیضاوی، ج ۲، ص۳۱۴.</ref> به تبع [[مفسران صحابی]] و نخستینی چون [[ابن عباس]]، [[وهب بن منبه]]، ربیع و [[ابن اسحاق]]، [[نعمت]] یاد شده را مربوط به دوران سرگردانی در تیه دانسته‌اند.<ref>جامع البیان، ج ۱، ص۴۲۴ - ۴۲۵؛ التبیان، ج ۱، ص۲۵۸.</ref> هنگامی که بنی اسرائیل نادم از [[نافرمانی]] خویش، از گرمای [[خورشید]] بیابان نزد [[موسی]]{{ع}} [[شکوه]] کردند، خداوند به وسیله ابر بر آنان سایه افکند.<ref>جامع البیان، ج ۱، ص۴۲۴؛ مجمع البیان، ج ۱، ص۲۲۴ - ۲۲۵؛ الکشاف، ج ۱، ص۶۲۲ - ۶۲۳؛ ج ۲، ص۱۶۰.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[تیه (مقاله)|مقاله «تیه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص.</ref>

نزول «منّ» (دانه‌هایی به اندازه تخم گشنیز، سفید مایل به زرد با طعم نان روغنی)<ref>الکتاب المقدس، اعداد ۱۱: ۷ - ۸؛ [[قاموس]] الکتاب المقدس، ص۸۳۹، «مَنّ».</ref> و «سلوی» (بلدرچین) از دیگر [[نعمت‌های خدا]] بر بنی اسرائیل در بیابان است: {{متن قرآن|وَأَنْزَلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ}}<ref>«و ابر را سایه‌بان  شما کردیم و ترانگبین و بلدرچین برایتان فرو فرستادیم (و گفتیم) از چیزهای پاکیزه‌ای که روزیتان کرده‌ایم، بخورید. و آنان بر ما ستم نکردند بلکه بر خویشتن ستم روا می‌داشتند» سوره بقره، آیه ۵۷.</ref> بیشتر مفسران شیعه <ref>التبیان، ج ۱، ص۲۵۹؛ [[مجمع البیان]]، ج ۱، ص۲۲۵؛ [[المیزان]]، ج ۶، ص۲۲۶.</ref> و سنی <ref>[[جامع البیان]]، ج ۱، ص۴۲۴؛ [[تفسیر ابی السعود]]، ج ۶، ص۳۳؛ [[الکشاف]]، ج ۱، ص۶۲۲ - ۶۲۳.</ref> بر نزول منّ و سلوی در دوران سرگردانی در تیه تصریح کرده‌اند. بنی اسرائیل در بیابان فقط با منّ و سلوی [[تغذیه]] می‌‌کردند، از این رو با یادآوری غذاهای متنوعی چون سبزی، خیار، [[سیر]]، عدس و پیاز که در [[مصر]] به خوردن آن [[عادت]] کرده بودند، از یکنواختی غذا [[شکوه]] کرده، خواستار تنوع غذایی شدند: {{متن قرآن|وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَنْ نَصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَكُمْ مَا سَأَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَانُوا يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ذَلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که گفتید: ای موسی! هرگز یک (رنگ) خوراک را برنمی‌تابیم به خاطر ما از پروردگارت بخواه تا برای ما از آنچه زمین می‌رویاند، از سبزی و خیار و سیر و عدس و پیاز، بر آورد. او گفت: آیا چیز پست‌تر را به جای چیز بهتر می‌خواهید؟ به شهری فرود آیید که (آنجا) آنچه خواستید در اختیار شماست؛ و مهر خواری و تهیدستی بر آنان زده شد و سزاوار خشم خداوند شدند زیرا نشانه‌های خداوند را انکار می‌کردند و پیامبران را ناحقّ می‌کشتند؛ این بدان روی بود که سرکشی ورزیدند و از اندازه، می‌گذشتند» سوره بقره، آیه ۶۱.</ref>.<ref>جامع البیان، ج ۱، ص۴۴۱ - ۴۴۲؛ مجمع البیان، ج ۱، ص۲۳۸ - ۲۳۹؛ [[التفسیر الکبیر]]، ج ۳، ص۹۸ - ۹۹ قس: الکتاب المقدس، اعداد ۱۱: ۴ - ۱۵، ۳۱ - ۳۳.</ref> اما بر اساس گزارش [[تورات]]، [[نزول]] منّ و سلوی برای نخستین بار ۴۵ [[روز]] پس از خروج در صحرای «سین» واقع در میان «ایلیم» و [[کوه سینا]] و پیش از [[گرفتاری]] [[تیه]] بوده است.<ref>الکتاب المقدس، خروج ۱۶: ۱ - ۱۶.</ref> هنگامی که [[بنی اسرائیل]] با یادکرد دیگ‌های پرگوشت در مصر و [[سخن گفتن]] از [[مرگ]] خویش در بیابان بر اثر [[گرسنگی]]، به [[موسی]]{{ع}} [[اعتراض]] کردند، [[خداوند]] انبوهی از منّ و سلوی را فرستاد و [[قوم]] [[سرگردان]] تا پایان ۴۰ سال از نان «من» که همه [[روزه]] به جز روزهای [[شنبه]] نازل می‌‌شد، [[تغذیه]] می‌‌کرد.<ref>الکتاب المقدس، خروج  ۱۶: ۱ - ۲۵.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[تیه (مقاله)|مقاله «تیه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص.</ref>

افزون بر [[نعمت‌ها]] و [[معجزات]] یاد شده، امور شگفت‌آور و [[افسانه]] گونی هم از دوران [[تیه]] گزارش شده‌اند؛ پوسیده و چرکین نشدن لباس‌های [[بنی اسرائیل]]،<ref>نک: جامع البیان، ج ۱، ص۴۲۴ - ۴۲۵؛ التبیان، ج ۱، ص۲۶۹؛ مجمع البیان، ج ۳، ص۳۰۹.</ref> بلند نشدن مو و ناخن آنان، تولد [[کودکان]] همراه با نوعی [[پوشش]] به عنوان [[لباس]] و بزرگ شدن آن به موازات [[رشد]] آنها<ref>نک: جوامع الجامع، ج ۱، ص۴۹۱؛ جامع البیان، ج ۱، ص۴۲۴ - ۴۲۵؛ الکشاف، ج ۱، ص۶۲۳.</ref> و [[هدایت]] [[قوم]] به وسیله [[ستونی از نور]] در شب‌ها از این قبیل‌اند.<ref>جامع البیان، ج ۱، ص۴۲۵؛ الکشاف، ج ۱، ص۶۲۳؛ تفسیر ابی السعود، ج ۳، ص۲۵.</ref> هرچند [[قرآن]] در [[نفی]] و [[اثبات]] گزارش‌های یاد شده سخنی نگفته و [[تاریخ]] [[زندگی]] بنی اسرائیل به ویژه [[دوران حضور]] [[حضرت موسی]]{{ع}} هم آکنده از رخدادهای شگفت انگیز و [[خارق عادت]] است، به نظر می‌‌رسد چنین [[باور]] [[تاریخی]] بیشتر بازتابی از [[تفسیر]] یاد شده از [[تحریم]] [[تکوینی]] (سرگردانی و [[حرکت]] در مسیری معین و محدود) و پرسش‌های برخاسته از آن است؛ به این معنا که بنی اسرائیل در طول ۴۰ سال و بدون ارتباط با هیچ قوم و [[قبیله]] و [[شهر]] و [[آبادی]] ای چگونه لباس‌های مورد نیاز خود را تأمین می‌‌کردند؟.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[تیه (مقاله)|مقاله «تیه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص.</ref>

بیشتر<ref>مجمع البیان، ج ۳، ص۳۱۳؛ ج ۱، ص۲۲۵؛ البدایة والنهایه، ج ۱، ص۲۷۷؛ تفسیر بیضاوی، ج ۲، ص۳۱۴.</ref> [[مفسران شیعه]]<ref>التبیان، ج ۳، ص۴۹۰؛ تفسیر قمی، ج ۱، ص۱۶۵؛ الاصفی، ج ۱، ص۲۷۰.</ref> و [[سنی]]<ref> تفسیر قرطبی، ج ۱۴، ص۲۵۱؛ تفسیر ثعالبی، ج ۱، ص۲۴۷؛ التفسیر الکبیر، ج ۳، ص۸۸.</ref> هماهنگ با گزارش [[تورات]]<ref>الکتاب المقدس، تثنیه ۳۴: ۴ - ۶.</ref> و با پذیرش دیدگاه [[ابن عباس]]<ref>نک: جامع البیان، ج ۶، ص۲۴۹؛ مجمع البیان، ج ۳، ص۳۰۹؛ زادالمسیر، ج ۲، ص۲۶۲.</ref> [[معتقد]] به حضور و مرگ موسی و هارون{{ع}} در دوران [[تیه]] هستند. این دیدگاه از سوی پاره‌ای از [[احادیث]] منسوب به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه اطهار]]{{عم}} نیز [[تأیید]] شده است.<ref>الکافی، ج ۳، ص۱۱۱ ـ ۱۱۲؛ نورالثقلین، ج ۱، ص۶۰۸؛ الصافی، ج ۲، ص۲۶ ـ ۲۷.</ref> در مقابل، برخی چون [[زجّاج]] با استناد به [[نفرین]] موسی{{ع}} {{متن قرآن|قَالَ فَإِنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أَرْبَعِينَ سَنَةً يَتِيهُونَ فِي الْأَرْضِ فَلَا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ}}<ref>«(خداوند) فرمود: که (آمدن به) این سرزمین چهل سال بر آنان حرام است؛ روی زمین سرگردان می‌شوند، پس بر گروه نافرمانان دریغ مخور» سوره مائده، آیه ۲۶.</ref> و [[تفسیر]] آن به درخواست جدایی از [[بنی اسرائیل]] و نیز با اشاره به [[عذاب]] بودن دوران تیه و معذب نشدن [[پیامبران]]، [[اعتقاد]] به حضور آن دو در تیه را برنتابیده‌اند.<ref>نک: مجمع البیان، ج ۳، ص۳۱۳؛ التفسیر الکبیر، ج ۱۱، ص۲۰۱؛ تفسیر ابی السعود، ج ۳، ص۲۶.</ref> در پاسخ این [[استدلال]]، بر تفسیرِ دیگری که برای نفرین موسی{{ع}} گفته‌اند تأکید شده است و اینکه [[تحمل]] دوران تیه همانند خنک شدن [[آتش]] بر ابراهیم{{ع}} برای موسی و هارون{{ع}} آسان و موجب ارتقای [[درجات معنوی]] آنان شد؛<ref>تفسیر بغوی، ج ۲، ص۲۶؛ تفسیر بیضاوی، ج ۲، ص۳۱۴.</ref> همچنین شماری از [[مفسران]] با پذیرش دیدگاه [[قتاده]] بر این باورند که افزون بر موسی و هارون{{ع}}، همه افراد بیرون آمده از [[مصر]] نیز در دوران تیه مردند و تنها [[یوشع]] و کالب زنده مانده، همراه [[نسل]] جدید بنی اسرائیل به [[سرزمین مقدس]] قدم نهادند.<ref>مجمع البیان، ج ۳، ص۳۰۹؛ التفسیر الکبیر، ج ۱۱، ص۲۰۱؛ تفسیر بیضاوی، ج ۲، ص۳۱۴.</ref> این دیدگاه همان گزارش تورات است که برخی با اعتقاد به مرگ بیشتر و نه همه افراد یاد شده، آن را نپذیرفته‌اند.<ref>مجمع البیان، ج ۳، ص۳۰۹.</ref> [[قرآن]] هرچند در این باره گزارشی ندارد، بر اساس ظاهر برخی [[آیات]] {{متن قرآن|وَإِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هَذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و (یاد کنید) آنگاه را که گفتیم: بدین شهر در آیید و از (نعمت‌های) آن از هر جا که خواستید فراوان بخورید و با فروتنی از دروازه وارد شوید و بگویید: از لغزش ما بگذر!  تا از لغزش‌های شما درگذریم، و به زودی (پاداش) نکوکاران را می‌افزاییم» سوره بقره، آیه ۵۸.</ref>، {{متن قرآن|فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنَا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ}}<ref>«امّا ستمکاران گفتاری دیگر را جایگزین آنچه به آنان گفته شده بود، کردند آنگاه ما بر ستمگران به کیفر نافرمانی که می‌کردند، عذابی  از آسمان فرو فرستادیم» سوره بقره، آیه ۵۹.</ref>، {{متن قرآن|وَإِذْ قِيلَ لَهُمُ اسْكُنُوا هَذِهِ الْقَرْيَةَ وَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ وَقُولُوا حِطَّةٌ وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا نَغْفِرْ لَكُمْ خَطِيئَاتِكُمْ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که به ایشان گفته شد: در این شهر (بیت المقدس) جای گیرید و از هر جای آن خواستید بخورید و بگویید: «از لغزش ما بگذر!»  و از این دروازه، سجده‌کنان (به شهر) در آیید تا گناهانتان را بیامرزیم، به زودی بر (پاداش) نیکوکاران می‌افزاییم» سوره اعراف، آیه ۱۶۱.</ref> در کنار [[تفسیر]] [[مفسران]] از آن می‌‌توان گفت که همه افراد آمده از [[مصر]] در [[تیه]] نمردند و گروهی از آنان وارد [[سرزمین مقدس]] شدند. البته [[هویت]] [[تاریخی]] و [[دینی]] یکسانی که [[قرآن]] برای همه نسل‌های [[بنی اسرائیل]] ترسیم کرده و با مخاطب قرار دادن [[یهودیان]] [[عصر نزول]]، به [[نعمت]] و [[لغزش‌ها]] و [[انحرافات]] نسل‌های پیشین آنان اشاره می‌‌کند، مطلب یاد شده را به چالش می‌‌کشد. <ref>نک: سوره بقره، آیات ۴۰ ـ ۶۵.</ref>.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[تیه (مقاله)|مقاله «تیه»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص.</ref>