سوره حشر در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
==پنجاه و نهمین [[سوره]] قرآن== | ==پنجاه و نهمین [[سوره]] قرآن== | ||
سوره حشر، پنجاه و نهمین سوره در ترتیب [[مصحف]] و میان دو [[سوره مجادله]] و ممتحنه، نیز صد و یکمین سوره در [[ترتیب نزول]]<ref>مجمع البيان، ج ۱۰، ص۶۱۳؛ البرهان فى علوم القرآن، ج ۱، ص۲۸۱؛ التمهيد، ج ۱، ص۱۷۰.</ref> پس از [[سوره بینه]] و پیش از [[سوره نصر]] است<ref>التحرير والتنوير، ج ۲۸، ص۵۶ - ۵۷؛ الموسوعة القرآنيه، ج ۳، ص۱۷۵.</ref>. برخى به گواهى اینکه در [[سوره آل‌عمران]] به حوادث [[جنگ احد]] که در سال سوم هجرى رخ داده و در سوره حشر به [[غزوه]] بنى‌نضیر اشاره شده است ـ که همه [[مفسران]] و [[سیره‌نویسان]] آن را ۵ ماه پس از [[احد]] دانسته‌اند ـ [[نزول]] سوره حشر را پس از [[سوره آل عمران]] مى‌دانند، هرچند در [[روایات]] ترتیب نزول به [[اشتباه]] به جاى آن، [[سوره ممتحنه]] را سوره پس از [[آل عمران]] معرفى کرده‌اند. این در حالى است که در سوره ممتحنه به داستان [[صلح حدیبیه]] اشاره شده که در سال ۶ هجرى رخ داده است<ref>الحديث، ج ۷، ص۳۰۲ - ۳۰۳.</ref>. در دیگر روایات ترتیب نزول، ردیف‌هاى دیگرى چون ۹۷، ۹۹ و ۱۰۰ نیز براى این سوره یاد شده است<ref>جمال القرّاء، ج ۱، ص۱۳۹؛ مفاتيح الاسرار، ج ۱، ص۱۳۲؛ تاريخ قرآن، ص۶۷۶.</ref>. این سوره را همه مفسران مدنى مى‌دانند<ref>التبيان، ج ۹، ص۵۵۸؛ مجمع البيان، ج ۹، ص۳۸۴؛ بصائر ذوى التمييز، ج ۱، ص۴۵۸.</ref> و محتوا و [[سیاق]] آیاتش نیز [[شاهد]] این مدعاست<ref>الميزان، ج ۱۹، ص۲۰۱؛ احسن‌الحديث، ج ۱۱، ص۷۹.</ref>.[[ سال]] نزولش را سال سوم<ref>احسن الحديث، ج ۱۱، ص۷۹.</ref> یا اوایل سال ۴ هجرى<ref>التحرير والتنوير، ج ۲۸، ص۵۷؛ فى ظلال القرآن، ج ۶، ص۳۵۱۸؛ الموسوعة القرآنيه خصائص السور، ج ۹، ص۱۸۵.</ref> گفته‌اند که پس از جریان بنى‌نضیر<ref>التحرير والتنوير، ج ۲۸، ص۵۷؛ فى ظلال القرآن، ج ۶، ص۳۵۱۸.</ref> و میان [[غزوه احد]] و [[احزاب]] نازل شده است<ref>الموسوعة القرآنيه خصائص السور، ج ۹، ص۱۸۵؛ اهداف كل سوره، ج ۲، ص۲۵۱.</ref>. همه [[مفسران]] [[سوره حشر]] را داراى<ref>الموسوعة القرآنيه، ج ۳، ص۱۰.</ref> ۲۴ [[آیه]]<ref>مجمع البيان، ج ۹، ص۳۸۴؛ بصائر ذوى التمييز، ج ۱، ص۴۵۸؛ المعجم الاحصائى، ج ۱، ص۳۱۱.</ref> و ۴۴۶ کلمه<ref>المعجم الاحصائى، ج ۱، ص۳۱۱.</ref> دانسته‌اند و از سوره‌هاى مفصّل (سوره‌هایى که با بسم الله‌هاى فراوان میان آنها فاصله است)<ref>البرهان فى علوم القرآن، ج ۱، ص۳۴۲.</ref> و همراه سوره‌هاى [[حدید]]، صفّ، [[جمعه]]، تغابن و [[اسراء]] از سُور مسبّحات (سوره‌هایى که با [[تسبیح]] مى‌آغازند) شمرده شده است<ref>الميزان، ج۶، ص۳۳۷؛ معجم علوم القرآن، ص۲۶۸.</ref>. آغاز و انجام این [[سوره]] با یکدیگر پیوند خاص دارند؛ یعنى سوره با تسبیح و [[تقدیس]] الهى و ذکر دو صفت [[عزیز]] و [[حکیم]] آغاز مى‌شود و با همان تسبیح، تقدیس و وصف الهى پایان مى‌پذیرد<ref>الميزان، ج ۱۹، ص۲۰۱؛ نمونه، ج ۲۳، ص۴۸۰.</ref>. ویژگى دیگر این سوره، در [[آیات]] سه گانه پایانى آن است که دربردارنده بخش مهمى از [[اسماء و صفات]] الهى‌اند<ref>نمونه، ج ۲۲، ص۵۵۹.</ref>. [[پیامبر]] {{صل}} فرمود که [[اسم اعظم]] [[خدا]] در این آیات است و بر بسیار خواندن این آیات در صبح و [[شام]] تأکید کرد<ref>تفسير ابن كثير، ج ۸، ص۱۱۰؛ نورالثقلين، ج ۵، ص۲۹۳.</ref>. نام سوره از تعبیر «اول الحشر» در آیه دوم گرفته شده<ref>تقريب القرآن، ج ۵، ص۳۶۶؛ من وحى‌القرآن، ج ۲۲، ص۹۶؛ التحرير والتنوير، ج ۲۸، ص۵۶.</ref>. و اسامى «النضیر»<ref>فتح القدير، ج ۵، ص۲۳۲؛ تفسير بغوى، ج ۵، ص۵۱.</ref> و «بنى‌النضیر»<ref>الدرالمنثور، ج ۶، ص۱۸۷؛ التحرير والتنوير، ج ۲۸، ص۵۶؛ الموسوعة القرآنيه، ج ۲، ص۶۳.</ref> نیز یاد شده، بدان جهت که در مورد [[غزوه]] بنى‌النضیر نازل شده است. درمورد پیوند این سوره با سوره پیش از آن ([[مجادله]]) عده‌اى از مفسران برپایه ذوق خود وجوهى بیان کرده‌اند<ref>اسرار ترتيب القرآن، ص۱۳۶ - ۱۳۷؛ روح‌المعانى، ج ۱۴، ص۲۳۲؛ تفسير مراغى، ج ۲۸، ص۳۰.</ref>: خداى سبحان [[سوره مجادله]] را با ذکر [[حزب شیطان]] و [[حزب خدا]] پایان داد و این سوره را با [[شکست]] [[حزب شیطان]] و [[اخراج]] آنها از [[مدینه]] و [[زیان]] و خوارى‌شان که بدان دچار شدند و پیروزى و یارى [[اهل]] [[ایمان]] آغاز کرد<ref>مجمع‌البيان، ج ۹، ص۳۸۴؛ منهج الصادقين، ج ۹، ص۲۱۵؛ تقريب القرآن، ج ۵، ص۳۶۶.</ref>. [[آیه]] ۷ این [[سوره]] را که درباره «فى‌ء» است «آیه فى‌ء» گویند. «فى‌ء» غنیمتى است که بى [[جنگ]] و درگیرى از [[کافران]] به دست [[مسلمانان]] افتد، که چنین مالى اختیارش در دست [[رسول خدا]] {{صل}} است؛ به خلاف غنیمتى که از راه [[نبرد]] به دست مى‌آید که ۵۱ آن در [[اختیار]] [[پیامبر]] {{صل}} قرار مى‌گیرد و مانده آن به [[جنگجویان]] متعلق است. در این آیه ۶ مورد براى [[مصرف]] فى‌ء ذکر شده است<ref>دائره‌المعارف قرآن كريم، ج ۱، ص۳۹۵.</ref>: [[خدا]]؛ [[پیغمبر]]؛ ذوى القربى؛ [[یتیمان]]؛ [[مسکینان]]؛ [[در راه ماندگان]].<ref>[[مهدی زنگنه|زنگنه، مهدی]]، [[حشر / سوره (مقاله)|مقاله «حشر / سوره»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۱، ص ۷۸.</ref>. | سوره حشر، پنجاه و نهمین سوره در ترتیب [[مصحف]] و میان دو [[سوره مجادله]] و ممتحنه، نیز صد و یکمین سوره در [[ترتیب نزول]]<ref>مجمع البيان، ج ۱۰، ص۶۱۳؛ البرهان فى علوم القرآن، ج ۱، ص۲۸۱؛ التمهيد، ج ۱، ص۱۷۰.</ref> پس از [[سوره بینه]] و پیش از [[سوره نصر]] است<ref>التحرير والتنوير، ج ۲۸، ص۵۶ - ۵۷؛ الموسوعة القرآنيه، ج ۳، ص۱۷۵.</ref>. برخى به گواهى اینکه در [[سوره آل‌عمران]] به حوادث [[جنگ احد]] که در سال سوم هجرى رخ داده و در سوره حشر به [[غزوه]] بنى‌نضیر اشاره شده است ـ که همه [[مفسران]] و [[سیره‌نویسان]] آن را ۵ ماه پس از [[احد]] دانسته‌اند ـ [[نزول]] سوره حشر را پس از [[سوره آل عمران]] مى‌دانند، هرچند در [[روایات]] ترتیب نزول به [[اشتباه]] به جاى آن، [[سوره ممتحنه]] را سوره پس از [[آل عمران]] معرفى کرده‌اند. این در حالى است که در سوره ممتحنه به داستان [[صلح حدیبیه]] اشاره شده که در سال ۶ هجرى رخ داده است<ref>الحديث، ج ۷، ص۳۰۲ - ۳۰۳.</ref>. در دیگر روایات ترتیب نزول، ردیف‌هاى دیگرى چون ۹۷، ۹۹ و ۱۰۰ نیز براى این سوره یاد شده است<ref>جمال القرّاء، ج ۱، ص۱۳۹؛ مفاتيح الاسرار، ج ۱، ص۱۳۲؛ تاريخ قرآن، ص۶۷۶.</ref>. این سوره را همه مفسران مدنى مى‌دانند<ref>التبيان، ج ۹، ص۵۵۸؛ مجمع البيان، ج ۹، ص۳۸۴؛ بصائر ذوى التمييز، ج ۱، ص۴۵۸.</ref> و محتوا و [[سیاق]] آیاتش نیز [[شاهد]] این مدعاست<ref>الميزان، ج ۱۹، ص۲۰۱؛ احسن‌الحديث، ج ۱۱، ص۷۹.</ref>.[[سال]] نزولش را سال سوم<ref>احسن الحديث، ج ۱۱، ص۷۹.</ref> یا اوایل سال ۴ هجرى<ref>التحرير والتنوير، ج ۲۸، ص۵۷؛ فى ظلال القرآن، ج ۶، ص۳۵۱۸؛ الموسوعة القرآنيه خصائص السور، ج ۹، ص۱۸۵.</ref> گفته‌اند که پس از جریان بنى‌نضیر<ref>التحرير والتنوير، ج ۲۸، ص۵۷؛ فى ظلال القرآن، ج ۶، ص۳۵۱۸.</ref> و میان [[غزوه احد]] و [[احزاب]] نازل شده است<ref>الموسوعة القرآنيه خصائص السور، ج ۹، ص۱۸۵؛ اهداف كل سوره، ج ۲، ص۲۵۱.</ref>. همه [[مفسران]] [[سوره حشر]] را داراى<ref>الموسوعة القرآنيه، ج ۳، ص۱۰.</ref> ۲۴ [[آیه]]<ref>مجمع البيان، ج ۹، ص۳۸۴؛ بصائر ذوى التمييز، ج ۱، ص۴۵۸؛ المعجم الاحصائى، ج ۱، ص۳۱۱.</ref> و ۴۴۶ کلمه<ref>المعجم الاحصائى، ج ۱، ص۳۱۱.</ref> دانسته‌اند و از سوره‌هاى مفصّل (سوره‌هایى که با بسم الله‌هاى فراوان میان آنها فاصله است)<ref>البرهان فى علوم القرآن، ج ۱، ص۳۴۲.</ref> و همراه سوره‌هاى [[حدید]]، صفّ، [[جمعه]]، تغابن و [[اسراء]] از سُور مسبّحات (سوره‌هایى که با [[تسبیح]] مى‌آغازند) شمرده شده است<ref>الميزان، ج۶، ص۳۳۷؛ معجم علوم القرآن، ص۲۶۸.</ref>. آغاز و انجام این [[سوره]] با یکدیگر پیوند خاص دارند؛ یعنى سوره با تسبیح و [[تقدیس]] الهى و ذکر دو صفت [[عزیز]] و [[حکیم]] آغاز مى‌شود و با همان تسبیح، تقدیس و وصف الهى پایان مى‌پذیرد<ref>الميزان، ج ۱۹، ص۲۰۱؛ نمونه، ج ۲۳، ص۴۸۰.</ref>. ویژگى دیگر این سوره، در [[آیات]] سه گانه پایانى آن است که دربردارنده بخش مهمى از [[اسماء و صفات]] الهى‌اند<ref>نمونه، ج ۲۲، ص۵۵۹.</ref>. [[پیامبر]] {{صل}} فرمود که [[اسم اعظم]] [[خدا]] در این آیات است و بر بسیار خواندن این آیات در صبح و [[شام]] تأکید کرد<ref>تفسير ابن كثير، ج ۸، ص۱۱۰؛ نورالثقلين، ج ۵، ص۲۹۳.</ref>. نام سوره از تعبیر «اول الحشر» در آیه دوم گرفته شده<ref>تقريب القرآن، ج ۵، ص۳۶۶؛ من وحى‌القرآن، ج ۲۲، ص۹۶؛ التحرير والتنوير، ج ۲۸، ص۵۶.</ref>. و اسامى «النضیر»<ref>فتح القدير، ج ۵، ص۲۳۲؛ تفسير بغوى، ج ۵، ص۵۱.</ref> و «بنى‌النضیر»<ref>الدرالمنثور، ج ۶، ص۱۸۷؛ التحرير والتنوير، ج ۲۸، ص۵۶؛ الموسوعة القرآنيه، ج ۲، ص۶۳.</ref> نیز یاد شده، بدان جهت که در مورد [[غزوه]] بنى‌النضیر نازل شده است. درمورد پیوند این سوره با سوره پیش از آن ([[مجادله]]) عده‌اى از مفسران برپایه ذوق خود وجوهى بیان کرده‌اند<ref>اسرار ترتيب القرآن، ص۱۳۶ - ۱۳۷؛ روح‌المعانى، ج ۱۴، ص۲۳۲؛ تفسير مراغى، ج ۲۸، ص۳۰.</ref>: خداى سبحان [[سوره مجادله]] را با ذکر [[حزب شیطان]] و [[حزب خدا]] پایان داد و این سوره را با [[شکست]] [[حزب شیطان]] و [[اخراج]] آنها از [[مدینه]] و [[زیان]] و خوارى‌شان که بدان دچار شدند و پیروزى و یارى [[اهل]] [[ایمان]] آغاز کرد<ref>مجمع‌البيان، ج ۹، ص۳۸۴؛ منهج الصادقين، ج ۹، ص۲۱۵؛ تقريب القرآن، ج ۵، ص۳۶۶.</ref>. [[آیه]] ۷ این [[سوره]] را که درباره «فى‌ء» است «آیه فى‌ء» گویند. «فى‌ء» غنیمتى است که بى [[جنگ]] و درگیرى از [[کافران]] به دست [[مسلمانان]] افتد، که چنین مالى اختیارش در دست [[رسول خدا]] {{صل}} است؛ به خلاف غنیمتى که از راه [[نبرد]] به دست مى‌آید که ۵۱ آن در [[اختیار]] [[پیامبر]] {{صل}} قرار مى‌گیرد و مانده آن به [[جنگجویان]] متعلق است. در این آیه ۶ مورد براى [[مصرف]] فى‌ء ذکر شده است<ref>دائره‌المعارف قرآن كريم، ج ۱، ص۳۹۵.</ref>: [[خدا]]؛ [[پیغمبر]]؛ ذوى القربى؛ [[یتیمان]]؛ [[مسکینان]]؛ [[در راه ماندگان]].<ref>[[مهدی زنگنه|زنگنه، مهدی]]، [[حشر / سوره (مقاله)|مقاله «حشر / سوره»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۱، ص ۷۸.</ref>. | ||
==محتواى سوره== | ==محتواى سوره== | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
سپس به جریان قطع درختان خرماى بنى‌نضیر به دست [[مسلمانان]] اشاره مى‌کند که انگیزه [[اعتراض]] و [[اندوه]] [[یهودیان]] شد؛ ولى خدا پاسخ مى‌دهد آن تخریب‌ها به امر خداست، تا [[فاسقان]] [[خوار]] و [[رسوا]] گردند<ref>تفسير بيضاوى، ج ۵، ص۳۱۸.</ref>. | سپس به جریان قطع درختان خرماى بنى‌نضیر به دست [[مسلمانان]] اشاره مى‌کند که انگیزه [[اعتراض]] و [[اندوه]] [[یهودیان]] شد؛ ولى خدا پاسخ مى‌دهد آن تخریب‌ها به امر خداست، تا [[فاسقان]] [[خوار]] و [[رسوا]] گردند<ref>تفسير بيضاوى، ج ۵، ص۳۱۸.</ref>. | ||
'''[[شان نزول]]''': [[آیات]] ۱ ـ ۵: بنى‌نضیر یکى از سه [[قبیله]] یهودى [[مدینه]] (بنى‌نضیر، بنى قریظه، بنى‌قینقاع) بودند که [[پیامبر]] {{صل}} با آنها [[پیمان]] عدم تعرض بسته بود؛ ولى در هر [[زمان]] فرصتى مى‌یافتند آن را نقض مى‌کردند. روزى پیامبر {{صل}} با چند نفر از یارانش براى گرفتن وامى از بنى‌نضیر نزدیک قلعه آنها رفت و در حالى که در بیرون قلعه با «[[کعب بن اشرف]]» بزرگ آنان گفت و گو مى‌کرد، تصمیم گرفتند پیامبر {{صل}} را بکشند؛ ولى پیک وحى، [[رسول خدا]] {{صل}} را [[آگاه]] کرد و آن حضرت به مدینه بازگشت و به آنها که پیش‌تر نیز با همکارى با [[ابوسفیان]] پیمانشکنى کرده بودند پیغام داد<ref>دائره‌المعارف قرآن كريم، ج ۶، ص۳۱۵ - ۳۱۶.</ref> که از [[دیار]] ما بروید یا آماده [[جنگ]] باشید. آنها تصمیم گرفتند از مدینه بیرون روند؛ ولى با وعده‌هاى [[دروغین]] عبداللّه بن اُبى، سرکرده [[منافقان]]، فریفته شده و قلعه‌هاى خویش را بازسازى کردند و به پیامبر {{صل}} پیغام دادند که ما از [[خانه]] خویش خارج نخواهیم شد؛ هر کارى که مى‌توانى انجام بده<ref>عيون الاثر، ج ۲، ص۲۴ - ۲۷؛ السيرة النبويه، ج ۳، ص۱۴۵ - ۱۵۰.</ref>. رسول خدا {{صل}} آنها را محاصره کرد و [[فرمان]] داد برخى درختان خرماى آنها را قطع کنند و این کار، آنان را به [[جزع]] انداخت و گفتند: اى محمد! تو پیوسته از این‌گونه کارها نهى مى‌کردى؛ پس این چه برنامه‌اى است! [[آیه]] ۵ نازل شد و به آنها پاسخ گفت که این دستور خاص الهى بود. سرانجام، [[یهودیان]] از بسیارى [[زمان]] محاصره به تنگ آمدند و پیشنهاد [[پیامبر]] {{صل}} براى خروج از [[مدینه]] را پذیرفته و پس از ویران کردن خانه‌هایشان و برداشتن بخشى از اموالشان از مدینه خارج شدند<ref>مجمع البيان، ج ۹، ص۳۸۶؛ تفسير قمى، ج ۲، ص۳۵۹؛ نور الثقلين، ج ۵، ص۲۷۲؛ الصافى، ج ۵، ص۱۵۳.</ref>. (بنى‌نضیر) در دو [[آیه]] پسین،[[ حکم]] اموالى را روشن مى‌کند که در این [[جنگ]] بهره پیامبر {{صل}} شده‌اند و آنها را در [[اختیار]] ایشان {{صل}} مى‌گذارد؛ زیرا [[جنگجویان]] و [[سربازان]] [[اسلام]] براى به دست آوردن آنها سختى ندیده و اسب و شترى نتاخته‌اند؛ آن‌گاه [[موارد مصرف]] این‌گونه [[اموال]] را چنین بر مى‌شمرد: سهمى از آن به [[خدا]] اختصاص دارد و باید در راه او [[هزینه]] شود؛ بخشى از آن ویژه پیامبر {{صل}} است و قسمتى نیز از آنِ [[خویشاوندان]] او، [[یتیمان]]، [[مستمندان]] و [[در راه ماندگان]]؛ سپس تقسیم این [[غنایم]] میان مستمندان را بدان سبب مى‌داند که این اموال عظیم[[ دست]] به دست میان [[ثروتمندان]] شما نگردد (و [[نیازمندان]] از آن [[محروم]] نشوند). | '''[[شان نزول]]''': [[آیات]] ۱ ـ ۵: بنى‌نضیر یکى از سه [[قبیله]] یهودى [[مدینه]] (بنى‌نضیر، بنى قریظه، بنى‌قینقاع) بودند که [[پیامبر]] {{صل}} با آنها [[پیمان]] عدم تعرض بسته بود؛ ولى در هر [[زمان]] فرصتى مى‌یافتند آن را نقض مى‌کردند. روزى پیامبر {{صل}} با چند نفر از یارانش براى گرفتن وامى از بنى‌نضیر نزدیک قلعه آنها رفت و در حالى که در بیرون قلعه با «[[کعب بن اشرف]]» بزرگ آنان گفت و گو مى‌کرد، تصمیم گرفتند پیامبر {{صل}} را بکشند؛ ولى پیک وحى، [[رسول خدا]] {{صل}} را [[آگاه]] کرد و آن حضرت به مدینه بازگشت و به آنها که پیش‌تر نیز با همکارى با [[ابوسفیان]] پیمانشکنى کرده بودند پیغام داد<ref>دائره‌المعارف قرآن كريم، ج ۶، ص۳۱۵ - ۳۱۶.</ref> که از [[دیار]] ما بروید یا آماده [[جنگ]] باشید. آنها تصمیم گرفتند از مدینه بیرون روند؛ ولى با وعده‌هاى [[دروغین]] عبداللّه بن اُبى، سرکرده [[منافقان]]، فریفته شده و قلعه‌هاى خویش را بازسازى کردند و به پیامبر {{صل}} پیغام دادند که ما از [[خانه]] خویش خارج نخواهیم شد؛ هر کارى که مى‌توانى انجام بده<ref>عيون الاثر، ج ۲، ص۲۴ - ۲۷؛ السيرة النبويه، ج ۳، ص۱۴۵ - ۱۵۰.</ref>. رسول خدا {{صل}} آنها را محاصره کرد و [[فرمان]] داد برخى درختان خرماى آنها را قطع کنند و این کار، آنان را به [[جزع]] انداخت و گفتند: اى محمد! تو پیوسته از این‌گونه کارها نهى مى‌کردى؛ پس این چه برنامه‌اى است! [[آیه]] ۵ نازل شد و به آنها پاسخ گفت که این دستور خاص الهى بود. سرانجام، [[یهودیان]] از بسیارى [[زمان]] محاصره به تنگ آمدند و پیشنهاد [[پیامبر]] {{صل}} براى خروج از [[مدینه]] را پذیرفته و پس از ویران کردن خانه‌هایشان و برداشتن بخشى از اموالشان از مدینه خارج شدند<ref>مجمع البيان، ج ۹، ص۳۸۶؛ تفسير قمى، ج ۲، ص۳۵۹؛ نور الثقلين، ج ۵، ص۲۷۲؛ الصافى، ج ۵، ص۱۵۳.</ref>. (بنى‌نضیر) در دو [[آیه]] پسین،[[حکم]] اموالى را روشن مى‌کند که در این [[جنگ]] بهره پیامبر {{صل}} شده‌اند و آنها را در [[اختیار]] ایشان {{صل}} مى‌گذارد؛ زیرا [[جنگجویان]] و [[سربازان]] [[اسلام]] براى به دست آوردن آنها سختى ندیده و اسب و شترى نتاخته‌اند؛ آن‌گاه [[موارد مصرف]] این‌گونه [[اموال]] را چنین بر مى‌شمرد: سهمى از آن به [[خدا]] اختصاص دارد و باید در راه او [[هزینه]] شود؛ بخشى از آن ویژه پیامبر {{صل}} است و قسمتى نیز از آنِ [[خویشاوندان]] او، [[یتیمان]]، [[مستمندان]] و [[در راه ماندگان]]؛ سپس تقسیم این [[غنایم]] میان مستمندان را بدان سبب مى‌داند که این اموال عظیم[[دست]] به دست میان [[ثروتمندان]] شما نگردد (و [[نیازمندان]] از آن [[محروم]] نشوند). | ||
آن‌گاه دستور مى‌دهد: از آنچه پیامبر {{صل}} شما را بازداشت، دست نگه دارید و از خدا بترسید، چون [[کیفر]] او سخت است. [[آیات]] پسین درباره سهم الهى‌اند<ref>الميزان، ج ۱۹، ص۲۰۴.</ref> و به پیامبر {{صل}} سفارش مى‌کنند که به صلاحدید خود بخشى از آن را به فقراى [[مهاجران]] بدهد؛ آنان که از [[خانه]] و کاشانه خویش بیرون رانده شدند و به مدینه [[هجرت]] کردند و اینک در پى رزقى از خدا و خشنودى او هستند و خدا و [[رسول]] را با [[جان]] و [[دل]] یارى مى‌کنند؛ نیز مقدارى را به فقراى [[انصار]] بدهد؛ آنها که پیش از آمدن [[مهاجران به مدینه]]، آن [[شهر]] را مرکزى دینى ساختند که [[مؤمنان]] بتوانند در آن سکونت کنند و آن را چنان بنا نهادند که مؤمنان بتوانند به مقتضاى ایمانشان عمل کنند؛ آنان کسانى را که از [[مکه]] [[هجرت]] کرده و به [[دیار]] ایشان آمده‌اند [[دوست]] دارند و از آنچه به [[مهاجران]] داده شده است در خود نیاز [[حس]] نمى‌کنند. قسمتى را هم به [[مسلمانان]] مستمندى بدهند که پس از مهاجران و [[انصار]] (پس از [[فتح مکه]]) به [[اسلام]] روى مى‌آورند<ref>الميزان، ج ۱۹، ص۲۰۴ ـ ۲۰۷.</ref>. | آن‌گاه دستور مى‌دهد: از آنچه پیامبر {{صل}} شما را بازداشت، دست نگه دارید و از خدا بترسید، چون [[کیفر]] او سخت است. [[آیات]] پسین درباره سهم الهى‌اند<ref>الميزان، ج ۱۹، ص۲۰۴.</ref> و به پیامبر {{صل}} سفارش مى‌کنند که به صلاحدید خود بخشى از آن را به فقراى [[مهاجران]] بدهد؛ آنان که از [[خانه]] و کاشانه خویش بیرون رانده شدند و به مدینه [[هجرت]] کردند و اینک در پى رزقى از خدا و خشنودى او هستند و خدا و [[رسول]] را با [[جان]] و [[دل]] یارى مى‌کنند؛ نیز مقدارى را به فقراى [[انصار]] بدهد؛ آنها که پیش از آمدن [[مهاجران به مدینه]]، آن [[شهر]] را مرکزى دینى ساختند که [[مؤمنان]] بتوانند در آن سکونت کنند و آن را چنان بنا نهادند که مؤمنان بتوانند به مقتضاى ایمانشان عمل کنند؛ آنان کسانى را که از [[مکه]] [[هجرت]] کرده و به [[دیار]] ایشان آمده‌اند [[دوست]] دارند و از آنچه به [[مهاجران]] داده شده است در خود نیاز [[حس]] نمى‌کنند. قسمتى را هم به [[مسلمانان]] مستمندى بدهند که پس از مهاجران و [[انصار]] (پس از [[فتح مکه]]) به [[اسلام]] روى مى‌آورند<ref>الميزان، ج ۱۹، ص۲۰۴ ـ ۲۰۷.</ref>. | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
'''بخش سوم''': روى سخن [[آیات]] به [[مؤمنان]] است و به نتیجه‌گیرى از مطالب پیشین پرداخته<ref>نمونه، ج ۲۳، ص۵۳۸.</ref> و آنان را به تقواى الهى و در [[اندیشه]] [[آخرت]] بودن مى‌خواند و تأکید مى‌کند همچون کسانى نباشید که [[خدا]] را فراموش کردند و خدا نیز آنها را به خودفراموشى گرفتار کرد و از راه بندگى خارج و جزء [[فاسقان]] شدند<ref>الميزان، ج ۱۹، ص۲۲۰.</ref>؛ [[دوزخیان]] و [[بهشتیان]] هرگز یکسان نیستند بلکه بهشتیان‌اند که سعادتمندند؛ سپس به بیان مَثَلى براى [[عظمت]] و [[جلالت]] [[ارزش]] [[قرآن]] مى‌پردازد و مى‌گوید: اگر این قرآن را بر کوهى نازل مى‌کردیم، مى‌دیدى که در برابر آن [[خاشع]] مى‌شود و از [[خوف]] خدا از هم مى‌پاشد<ref>التبيان، ج ۹، ص۵۷۲.</ref>؛ لیکن شگفتا که مردمانى نه تنها از شنیدن آیات آن دچار [[ترس]] و دلواپسى نمى‌شوند، در [[مقام]] دشمنى و [[مخالفت]] برمى‌آیند<ref>البحر المحيط، ج ۱۰، ص۱۴۸ ـ ۱۴۹؛ الميزان، ج ۱۹، ص۲۲۱.</ref>. | '''بخش سوم''': روى سخن [[آیات]] به [[مؤمنان]] است و به نتیجه‌گیرى از مطالب پیشین پرداخته<ref>نمونه، ج ۲۳، ص۵۳۸.</ref> و آنان را به تقواى الهى و در [[اندیشه]] [[آخرت]] بودن مى‌خواند و تأکید مى‌کند همچون کسانى نباشید که [[خدا]] را فراموش کردند و خدا نیز آنها را به خودفراموشى گرفتار کرد و از راه بندگى خارج و جزء [[فاسقان]] شدند<ref>الميزان، ج ۱۹، ص۲۲۰.</ref>؛ [[دوزخیان]] و [[بهشتیان]] هرگز یکسان نیستند بلکه بهشتیان‌اند که سعادتمندند؛ سپس به بیان مَثَلى براى [[عظمت]] و [[جلالت]] [[ارزش]] [[قرآن]] مى‌پردازد و مى‌گوید: اگر این قرآن را بر کوهى نازل مى‌کردیم، مى‌دیدى که در برابر آن [[خاشع]] مى‌شود و از [[خوف]] خدا از هم مى‌پاشد<ref>التبيان، ج ۹، ص۵۷۲.</ref>؛ لیکن شگفتا که مردمانى نه تنها از شنیدن آیات آن دچار [[ترس]] و دلواپسى نمى‌شوند، در [[مقام]] دشمنى و [[مخالفت]] برمى‌آیند<ref>البحر المحيط، ج ۱۰، ص۱۴۸ ـ ۱۴۹؛ الميزان، ج ۱۹، ص۲۲۱.</ref>. | ||
'''بخش چهارم''': در این بخش، قسمت مهمى از [[اسماء و صفات]] خدا یاد مى‌شود که توجه به هر یک در [[تربیت نفوس]] و [[تهذیب]] [[قلوب]] اثر عمیقى دارد و در ضمن سه [[آیه]]، ۱۵ صفت و به سخن دیگر، ۱۸ صفت عظیم او را برمى‌شمرد. هر سه آیه با نام [[مقدس]] اللّه‌و دو آیه با بیان [[توحید]] الهى آغاز مى‌شوند و [[انسان]] را به [[عوالم]] نورانى اسماء و صفات[[ حق]] رهنمون مى‌گردند<ref>نمونه، ج ۲۳، ص۵۵۱.</ref>.<ref>[[مهدی زنگنه|زنگنه، مهدی]]، [[حشر / سوره (مقاله)|مقاله «حشر / سوره»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۱، ص ۸۰.</ref>. | '''بخش چهارم''': در این بخش، قسمت مهمى از [[اسماء و صفات]] خدا یاد مى‌شود که توجه به هر یک در [[تربیت نفوس]] و [[تهذیب]] [[قلوب]] اثر عمیقى دارد و در ضمن سه [[آیه]]، ۱۵ صفت و به سخن دیگر، ۱۸ صفت عظیم او را برمى‌شمرد. هر سه آیه با نام [[مقدس]] اللّه‌و دو آیه با بیان [[توحید]] الهى آغاز مى‌شوند و [[انسان]] را به [[عوالم]] نورانى اسماء و صفات[[حق]] رهنمون مى‌گردند<ref>نمونه، ج ۲۳، ص۵۵۱.</ref>.<ref>[[مهدی زنگنه|زنگنه، مهدی]]، [[حشر / سوره (مقاله)|مقاله «حشر / سوره»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۱، ص ۸۰.</ref>. | ||
==[[فضیلت]] [[تلاوت]][[ سوره]]== | ==[[فضیلت]] [[تلاوت]][[سوره]]== | ||
براى قرائت این [[سوره]] [[فضائل]] و [[خواص]]<ref>تفسير قرطبى، ج ۱۹، ص۴۹؛ المنير، ج ۲۸، ص۱۱۳؛ تفسير بيضاوى، ج ۵، ص۳۲۴؛ البرهان، ج ۵، ص۳۳۱.</ref> فراوانى یاد شده است. [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: هرکس [[سوره حشر]] را بخواند، [[بهشت و دوزخ]] و [[عرش]] و کرسى و [[آسمان‌ها]] و زمین‌هاى هفت‌گانه و حشرات و بادها و پرندگان و درختان و جنبندگان و [[خورشید و ماه]] و [[فرشتگان]]، همگى بر او [[رحمت]] مى‌فرستند و برایش [[استغفار]] مى‌کنند و اگر در آن [[روز]] یا آن شب بمیرد،[[ شهید]] مرده است<ref>ثواب الاعمال، ص۱۱۷ - ۱۱۸؛ مجمع‌البيان، ج ۹، ص۳۸۴؛ نورالثقلين، ج ۵، ص۲۷۱.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: هرکس [[سوره الرحمن]] و الحشر را هنگام غروب بخواند، [[خدا]] فرشته‌اى را با [[شمشیر]] برهنه [[مأمور]] [[حفاظت]] از [[خانه]] او مى‌کند<ref>مجمع‌البيان، ج ۹، ص۳۸۴؛ نور الثقلين، ج ۵، ص۲۷۲؛ كنزالدقائق، ج ۱۳، ص۱۵۵.</ref>؛ نیز آن حضرت فرمود: هرکس آن را در [[شب جمعه]] بخواند، از [[بلا]] در [[امان]] است؛ تا آنکه صبح شود و هرکس که دنبال حاجتى مى‌رود، [[وضو]] بگیرد و سپس ۴ رکعت [[نماز]] بخواند و در هر رکعت [[حمد]] و این [[سوره]] را بخواند و دنبال انجام دادن [[حاجت]] خود رود، خدا امرش را آسان مى‌کند و هرکس آن را بر روى آب [[پاکیزه]] بنویسد و آن را بنوشد، به [[اذن پروردگار]]، باهوشى و کمى فراموشى، روزى او خواهد شد<ref>البرهان، ج ۵، ص۳۳۱؛ تفسير جامع، ج ۷، ص۹۸.</ref>.<ref>[[مهدی زنگنه|زنگنه، مهدی]]، [[حشر / سوره (مقاله)|مقاله «حشر / سوره»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۱، ص ۸۳.</ref>. | براى قرائت این [[سوره]] [[فضائل]] و [[خواص]]<ref>تفسير قرطبى، ج ۱۹، ص۴۹؛ المنير، ج ۲۸، ص۱۱۳؛ تفسير بيضاوى، ج ۵، ص۳۲۴؛ البرهان، ج ۵، ص۳۳۱.</ref> فراوانى یاد شده است. [[رسول خدا]] {{صل}} فرمود: هرکس [[سوره حشر]] را بخواند، [[بهشت و دوزخ]] و [[عرش]] و کرسى و [[آسمان‌ها]] و زمین‌هاى هفت‌گانه و حشرات و بادها و پرندگان و درختان و جنبندگان و [[خورشید و ماه]] و [[فرشتگان]]، همگى بر او [[رحمت]] مى‌فرستند و برایش [[استغفار]] مى‌کنند و اگر در آن [[روز]] یا آن شب بمیرد،[[شهید]] مرده است<ref>ثواب الاعمال، ص۱۱۷ - ۱۱۸؛ مجمع‌البيان، ج ۹، ص۳۸۴؛ نورالثقلين، ج ۵، ص۲۷۱.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: هرکس [[سوره الرحمن]] و الحشر را هنگام غروب بخواند، [[خدا]] فرشته‌اى را با [[شمشیر]] برهنه [[مأمور]] [[حفاظت]] از [[خانه]] او مى‌کند<ref>مجمع‌البيان، ج ۹، ص۳۸۴؛ نور الثقلين، ج ۵، ص۲۷۲؛ كنزالدقائق، ج ۱۳، ص۱۵۵.</ref>؛ نیز آن حضرت فرمود: هرکس آن را در [[شب جمعه]] بخواند، از [[بلا]] در [[امان]] است؛ تا آنکه صبح شود و هرکس که دنبال حاجتى مى‌رود، [[وضو]] بگیرد و سپس ۴ رکعت [[نماز]] بخواند و در هر رکعت [[حمد]] و این [[سوره]] را بخواند و دنبال انجام دادن [[حاجت]] خود رود، خدا امرش را آسان مى‌کند و هرکس آن را بر روى آب [[پاکیزه]] بنویسد و آن را بنوشد، به [[اذن پروردگار]]، باهوشى و کمى فراموشى، روزى او خواهد شد<ref>البرهان، ج ۵، ص۳۳۱؛ تفسير جامع، ج ۷، ص۹۸.</ref>.<ref>[[مهدی زنگنه|زنگنه، مهدی]]، [[حشر / سوره (مقاله)|مقاله «حشر / سوره»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۱، ص ۸۳.</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == | ||