پرش به محتوا

اثبات مرجعیت علمی اهل بیت: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۱۱: خط ۱۱:
[[علما]] و [[مفسرین]] در [[آیه]] مذکور [[اختلاف]] دارند که منظور [[خداوند]] از [[بندگان]] [[برگزیده]] چه کسانی هستند؟ برخی گفته‌اند: مقصود [[پیامبران]] هستند که به [[پیامبری]] و نازل کردن کتابشان [[برگزیده]] است، برخی گفته‌اند ایشان برگزیدگان داخل در قول [[خدا]] {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«خداوند، آدم، نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۳۳.</ref> است که [[بنی اسرائیل]] را [[اراده]] کرده. برخی نیز گفته‌اند ایشان [[امت محمد]] {{صل}} هستند که نظر اکثر [[مفسران]] [[عامه]] است<ref>سیوطی، الدر المنثور، ج۵، ص۲۵۱-۲۵۲؛ طبری، جامع البیان، ج۲۲، ص۸۸؛ قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ج۱۴، ص۳۴۷- ۳۴۸؛ الکشاف، ج۳، ص۶۱۲؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۶، ص۴۸۴؛ روح المعانی، ج۱۱، ص۳۶۶.</ref>.
[[علما]] و [[مفسرین]] در [[آیه]] مذکور [[اختلاف]] دارند که منظور [[خداوند]] از [[بندگان]] [[برگزیده]] چه کسانی هستند؟ برخی گفته‌اند: مقصود [[پیامبران]] هستند که به [[پیامبری]] و نازل کردن کتابشان [[برگزیده]] است، برخی گفته‌اند ایشان برگزیدگان داخل در قول [[خدا]] {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«خداوند، آدم، نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۳۳.</ref> است که [[بنی اسرائیل]] را [[اراده]] کرده. برخی نیز گفته‌اند ایشان [[امت محمد]] {{صل}} هستند که نظر اکثر [[مفسران]] [[عامه]] است<ref>سیوطی، الدر المنثور، ج۵، ص۲۵۱-۲۵۲؛ طبری، جامع البیان، ج۲۲، ص۸۸؛ قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ج۱۴، ص۳۴۷- ۳۴۸؛ الکشاف، ج۳، ص۶۱۲؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۶، ص۴۸۴؛ روح المعانی، ج۱۱، ص۳۶۶.</ref>.


از [[حضرت باقر]] و [[حضرت صادق]] {{عم}} [[روایت]] شده که فرمودند: "آن [[آیه]] مخصوص ما خاندان است، مخصوص [[اهل بیت]] {{ع}} و ذریه رسول خدا {{صل}} از [[فرزندان فاطمه]] {{س}} و ما را قصد نموده است و این نزدیکترین اقوال و گفته‌هاست، برای آنکه ایشان شایسته‌ترین و سزاوارترین مردمند که توصیف باصطفاء و [[اجتباء]] و [[برگزیدگی]] و [[وارث علم]] [[پیغمبران]] شوند، زیرا ایشان متعبد و پایبند به حفظ قرآن و بیان حقایق آن بوده و [[عارف]] به حقایق و [[محکمات]] و [[متشابهات]] آن هستند"<ref>ر. ک: المیزان، ج۱۷، ص۴۵؛ مجمع البیان، مترجمان، ج۲۰، ص۳۳۵.</ref>. شواهدی از [[اهل سنت]] نیز مؤید این معناست به عنوان مثال:
از [[حضرت باقر]] و [[حضرت صادق]] {{عم}} [[روایت]] شده که فرمودند: "آن [[آیه]] مخصوص ما خاندان است، مخصوص [[اهل بیت]] {{ع}} و ذریه رسول خدا {{صل}} از [[فرزندان فاطمه]] {{س}} و ما را قصد نموده است و این نزدیکترین اقوال و گفته‌هاست، برای آنکه ایشان شایسته‌ترین و سزاوارترین مردمند که توصیف باصطفاء و [[اجتباء]] و [[برگزیدگی]] و [[وارث علم]] [[پیغمبران]] شوند، زیرا ایشان متعبد و پایبند به حفظ قرآن و بیان حقایق آن بوده و [[عارف]] به حقایق و [[محکمات]] و [[متشابهات]] آن هستند"<ref>ر.ک: المیزان، ج۱۷، ص۴۵؛ مجمع البیان، مترجمان، ج۲۰، ص۳۳۵.</ref>. شواهدی از [[اهل سنت]] نیز مؤید این معناست به عنوان مثال:
# [[عبدالله بن برید]] [[نقل]] کرد که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "برای هر [[پیامبری]] [[وصی]] و وارثی است و به درستی [[وصی]] و [[وارث]] من [[علی بن ابی طالب]] است"<ref>ابن مغازلی شافعی، مناقب، ص۱۹۲؛ إربلی، کشف الغمة، ج۱، ص۳۳۹ و شبیه این حدیث در مستدرک حاکم نیسابوری، کتاب معرفة الصحابه، جزء سوم، ص۱۳۶، ح۴۶۳۵.</ref>.
# [[عبدالله بن برید]] [[نقل]] کرد که [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: "برای هر [[پیامبری]] [[وصی]] و وارثی است و به درستی [[وصی]] و [[وارث]] من [[علی بن ابی طالب]] است"<ref>ابن مغازلی شافعی، مناقب، ص۱۹۲؛ إربلی، کشف الغمة، ج۱، ص۳۳۹ و شبیه این حدیث در مستدرک حاکم نیسابوری، کتاب معرفة الصحابه، جزء سوم، ص۱۳۶، ح۴۶۳۵.</ref>.
# [[فخر رازی]] در [[تفسیر]] [[آیه مباهله]] می‌گوید: [[علی]] نفس [[رسول خدا]] بوده است و لازمه‌اش آن است که چون [[رسول خدا]] از جمیع [[انبیا]] [[افضل]] و اشرف بوده است [[علی]] نیز باید از [[رسول خدا]] گذشته از بقیه انبیا [[افضل]] و اشرف باشد، می‌گوید که [[رسول خدا]] فرمود: "هرکس بخواهد [[آدم]] را، در علمش و [[نوح]] را در طاعتش و [[ابراهیم]] را در خلتش و [[موسی]] را در هیبتش و [[عیسی]] را در [[برگزیدگی]] و خلوصش ببیند باید [[علی بن ابی‌طالب]] را ببیند"<ref>{{متن حدیث|مَنْ أَرَادَ أَنْ يَرَى آدَمَ فِي عِلْمِهِ وَ نُوحاً فِي طَاعَتِهِ وَ إِبْرَاهِيمَ فِي خَلَّتِهِ وَ مُوسَى فِي قُرْبَتِهِ وَ عِيسَى فِي صَفْوَتِهِ فَلْيَنْظُرْ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ}}؛ روایتی شبیه به این در مقتل الحسین، ص۷۶، ح۲۵، خوارزمی از علمای اهل سنت نیز دیده می‌شود.</ref>. سپس گوید: این [[حدیث]] دلالت دارد تمام کمالاتی که در آن [[پیمبران]] جدا جدا و متفرق بوده، در [[علی بن ابی‌طالب]] جمع شده است و این دلالت دارد بر آنکه [[علی]] از تمام [[پیمبران]] [[افضل]] است؛ اما [[شیعیان]] از قدیم الأیام تا این زمان به [[آیه مباهله]] [[استدلال]] می‌کنند که [[علی]] از همه [[اصحاب رسول خدا]] [[افضل]] است، چون [[آیه]] دلالت دارد که [[علی]] {{ع}} مثل نفس [[محمد]] {{صل}} است مگر در آنچه که [[دلیل]]، تخصیص زده است، و نفس [[محمد]] از جمیع [[اصحاب]] [[افضل]] بوده است پس [[واجب]] است که [[علی]] از همه [[اصحاب]] [[افضل]] باشد<ref>فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ذیل آیه مباهله، ج۷، ص۸۶.</ref>. در روایات اهل سنت نیز این معنا ([[علی]] نفس [[پیامبر]] است) [[تأیید]] شده است. مثل [[روایت]] [[عایشه]] از [[رسول خدا]] که فرمود: "[[علی]] نفس من است"<ref>إحقاق الحق، ج۱۵، ص۴۴۹، قندوزی، ینابیع الموده، ج۴، ص۲۲۴ از راوی دیگری نقل شده است.</ref>.
# [[فخر رازی]] در [[تفسیر]] [[آیه مباهله]] می‌گوید: [[علی]] نفس [[رسول خدا]] بوده است و لازمه‌اش آن است که چون [[رسول خدا]] از جمیع [[انبیا]] [[افضل]] و اشرف بوده است [[علی]] نیز باید از [[رسول خدا]] گذشته از بقیه انبیا [[افضل]] و اشرف باشد، می‌گوید که [[رسول خدا]] فرمود: "هرکس بخواهد [[آدم]] را، در علمش و [[نوح]] را در طاعتش و [[ابراهیم]] را در خلتش و [[موسی]] را در هیبتش و [[عیسی]] را در [[برگزیدگی]] و خلوصش ببیند باید [[علی بن ابی‌طالب]] را ببیند"<ref>{{متن حدیث|مَنْ أَرَادَ أَنْ يَرَى آدَمَ فِي عِلْمِهِ وَ نُوحاً فِي طَاعَتِهِ وَ إِبْرَاهِيمَ فِي خَلَّتِهِ وَ مُوسَى فِي قُرْبَتِهِ وَ عِيسَى فِي صَفْوَتِهِ فَلْيَنْظُرْ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ}}؛ روایتی شبیه به این در مقتل الحسین، ص۷۶، ح۲۵، خوارزمی از علمای اهل سنت نیز دیده می‌شود.</ref>. سپس گوید: این [[حدیث]] دلالت دارد تمام کمالاتی که در آن [[پیمبران]] جدا جدا و متفرق بوده، در [[علی بن ابی‌طالب]] جمع شده است و این دلالت دارد بر آنکه [[علی]] از تمام [[پیمبران]] [[افضل]] است؛ اما [[شیعیان]] از قدیم الأیام تا این زمان به [[آیه مباهله]] [[استدلال]] می‌کنند که [[علی]] از همه [[اصحاب رسول خدا]] [[افضل]] است، چون [[آیه]] دلالت دارد که [[علی]] {{ع}} مثل نفس [[محمد]] {{صل}} است مگر در آنچه که [[دلیل]]، تخصیص زده است، و نفس [[محمد]] از جمیع [[اصحاب]] [[افضل]] بوده است پس [[واجب]] است که [[علی]] از همه [[اصحاب]] [[افضل]] باشد<ref>فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ذیل آیه مباهله، ج۷، ص۸۶.</ref>. در روایات اهل سنت نیز این معنا ([[علی]] نفس [[پیامبر]] است) [[تأیید]] شده است. مثل [[روایت]] [[عایشه]] از [[رسول خدا]] که فرمود: "[[علی]] نفس من است"<ref>إحقاق الحق، ج۱۵، ص۴۴۹، قندوزی، ینابیع الموده، ج۴، ص۲۲۴ از راوی دیگری نقل شده است.</ref>.


=== آیه علم‌الکتاب ===
=== آیه علم‌الکتاب ===
در [[سوره]] مبارکه نمل در داستان [[حضرت سلیمان]] می‌خوانیم که [[سلیمان]] بعد از [[دعوت]] از ملکه سبا، به [[کارگزاران]] گفت: "کدام یک از شما می‌تواند تخت [[پادشاهی]] او را نزد من پیش از آمدن خودش بیاورد. دیوی از اجنه گفت: من آن را پیش از آنکه تو از جایگاهت برخیزی نزد تو حاضر می‌کنم و بر آن توانا و امینم. ولی {{متن قرآن|قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ...}}<ref>«آن که دانشی از کتاب (آسمانی) با خویش داشت گفت: من پیش از آنکه چشم بر هم زنی آن را برایت می‌آورم و چون (سلیمان) آن (اورنگ) را نزد خود پای برجا دید گفت: این از بخشش (های) پروردگار من است تا بیازمایدم که سپاس می‌گزارم یا ناسپاسی می‌کنم» سوره نمل، آیه ۴۰.</ref><ref>ر. ک: ترجمه مجمع البیان، ج۱۸، ص۱۱۳؛ ترجمه المیزان، ج۱۵، ص۵۱۷؛ تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۴۷۰.</ref>. در [[آیه شریفه]] [[سوره نمل]] میان کلمه "[[علم]]" و "کتاب"، حرف "مِن" تبعیضیه فاصله شده است که نشان می‌دهد آن فرد فقط بخشی از الکتاب را می‌دانست، ولی در [[سوره رعد]] میان کلمه "[[علم]]" و "[[کتاب]]" چیزی فاصله نشده است: {{متن قرآن|قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}}<ref>«و کافران می‌گویند: تو فرستاده (خداوند) نیستی؛ بگو: میان من و شما خداوند و کسی که دانش کتاب نزد اوست، گواه بس» سوره رعد، آیه ۴۳.</ref> و این نشان می‌دهد آن فرد به همه [[کتاب]] [[آگاهی]] دارد.
در [[سوره]] مبارکه نمل در داستان [[حضرت سلیمان]] می‌خوانیم که [[سلیمان]] بعد از [[دعوت]] از ملکه سبا، به [[کارگزاران]] گفت: "کدام یک از شما می‌تواند تخت [[پادشاهی]] او را نزد من پیش از آمدن خودش بیاورد. دیوی از اجنه گفت: من آن را پیش از آنکه تو از جایگاهت برخیزی نزد تو حاضر می‌کنم و بر آن توانا و امینم. ولی {{متن قرآن|قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ...}}<ref>«آن که دانشی از کتاب (آسمانی) با خویش داشت گفت: من پیش از آنکه چشم بر هم زنی آن را برایت می‌آورم و چون (سلیمان) آن (اورنگ) را نزد خود پای برجا دید گفت: این از بخشش (های) پروردگار من است تا بیازمایدم که سپاس می‌گزارم یا ناسپاسی می‌کنم» سوره نمل، آیه ۴۰.</ref><ref>ر.ک: ترجمه مجمع البیان، ج۱۸، ص۱۱۳؛ ترجمه المیزان، ج۱۵، ص۵۱۷؛ تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۴۷۰.</ref>. در [[آیه شریفه]] [[سوره نمل]] میان کلمه "[[علم]]" و "کتاب"، حرف "مِن" تبعیضیه فاصله شده است که نشان می‌دهد آن فرد فقط بخشی از الکتاب را می‌دانست، ولی در [[سوره رعد]] میان کلمه "[[علم]]" و "[[کتاب]]" چیزی فاصله نشده است: {{متن قرآن|قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}}<ref>«و کافران می‌گویند: تو فرستاده (خداوند) نیستی؛ بگو: میان من و شما خداوند و کسی که دانش کتاب نزد اوست، گواه بس» سوره رعد، آیه ۴۳.</ref> و این نشان می‌دهد آن فرد به همه [[کتاب]] [[آگاهی]] دارد.


کسی که [[خداوند]] [[شهادت]] او را بر [[رسالت پیامبر]] برابر [[شهادت]] خود قرار داده، باید با توجه به جمله {{متن قرآن|وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}} عالم‌ترین فرد [[امت]] پس از [[پیامبر]] باشد و او کسی جز امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب و [[امامان معصوم]] {{عم}} نیست.
کسی که [[خداوند]] [[شهادت]] او را بر [[رسالت پیامبر]] برابر [[شهادت]] خود قرار داده، باید با توجه به جمله {{متن قرآن|وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ}} عالم‌ترین فرد [[امت]] پس از [[پیامبر]] باشد و او کسی جز امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب و [[امامان معصوم]] {{عم}} نیست.
خط ۲۹: خط ۲۹:
اما مهمترین [[آیه]] در مورد شاهد بودن اهل بیت {{عم}} بر [[اعمال انسان‌ها]] [[آیه]] {{متن قرآن|وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ}}<ref>«و بگو (آنچه در سر دارید) انجام دهید، به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید و به سوی داننده پنهان و آشکار بازگردانده خواهید شد و او شما را از آنچه انجام می‌داده‌اید آگاه خواهد ساخت» سوره توبه، آیه ۱۰۵.</ref> است.  
اما مهمترین [[آیه]] در مورد شاهد بودن اهل بیت {{عم}} بر [[اعمال انسان‌ها]] [[آیه]] {{متن قرآن|وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ}}<ref>«و بگو (آنچه در سر دارید) انجام دهید، به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید و به سوی داننده پنهان و آشکار بازگردانده خواهید شد و او شما را از آنچه انجام می‌داده‌اید آگاه خواهد ساخت» سوره توبه، آیه ۱۰۵.</ref> است.  


راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید: "الشهادَة: [[سخن گفتن]]، که از روی [[علم]] و [[آگاهی]] که از مشاهده و [[بصیرت]] یا دیدن با حواس و چشم حاصل شده است صادر شود"<ref>مفردات، ص۴۶۵-۴۶۶؛ ترجمه مفردات، ج۲، ص۳۵۲. واژه شهید به معنی کشته شده در راه خدا در قرآن نیامده، بلکه فقط تعبیر {{متن قرآن|قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ}} بکار رفته و واژه $شهید% در روایات بسیار به کار رفته است. ر. ک: شهید مطهری، مجموعه آثار، ج۲، ص۴۶۸.</ref>. [[مجاهد]] می‌گوید: این [[آیه]] [[تهدید]] است<ref>قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ج۱۰، ص۱۶ و همچنین طبری، جامع البیان، ج۱۱، ص۱۶؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۳، ص۲۷۵.</ref>. منظور از [[مؤمنان]] در این [[آیه]] [[اهل بیت]] هستند<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۱۶۶- ۱۷۲.</ref>.
راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید: "الشهادَة: [[سخن گفتن]]، که از روی [[علم]] و [[آگاهی]] که از مشاهده و [[بصیرت]] یا دیدن با حواس و چشم حاصل شده است صادر شود"<ref>مفردات، ص۴۶۵-۴۶۶؛ ترجمه مفردات، ج۲، ص۳۵۲. واژه شهید به معنی کشته شده در راه خدا در قرآن نیامده، بلکه فقط تعبیر {{متن قرآن|قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ}} بکار رفته و واژه $شهید% در روایات بسیار به کار رفته است. ر.ک: شهید مطهری، مجموعه آثار، ج۲، ص۴۶۸.</ref>. [[مجاهد]] می‌گوید: این [[آیه]] [[تهدید]] است<ref>قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ج۱۰، ص۱۶ و همچنین طبری، جامع البیان، ج۱۱، ص۱۶؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۳، ص۲۷۵.</ref>. منظور از [[مؤمنان]] در این [[آیه]] [[اهل بیت]] هستند<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۱۶۶- ۱۷۲.</ref>.


== دلایل روایی ==
== دلایل روایی ==
۱۱۱٬۹۱۱

ویرایش