علم معصوم به بلایا و منایا: تفاوت میان نسخه‌ها

از جمله علومی که در [[روایات]] به [[ائمه]]{{عم}} نسبت داده شده، [[آگاهی]] از [[زمان]] و نحوه [[مرگ]] و پیش‌آمد‌ها ناگوار است. این [[علم]] که در اصطلاح [[احادیث]] "[[علم المنایا و البلایا]]" خوانده می‌شود، در روایات [[علوی]] زیاد به چشم می‌خورد، چنان‌که آن حضرت در ضمن یکی از [[خطبه‌های نهج البلاغه]] می‌فرماید: «از من بپرسید، پیش از آنکه مرا نیابید، بدان کس که جانم به دست اوست، نمی‌پرسید از چیزی که میان شما تا [[روز قیامت]] است، و نه از گروهی که صد تن را به [[راه راست]] می‌خواند و صد را موجب [[ضلالت]] است، جز آنکه شما را از آن [[آگاه]] می‌کنم، از آنکه [[مردم]] را بدان می‌خواند و آنکه رهبری‌شان می‌کند، و آنکه آنان را می‌راند، وآن جا که فرود می‌آیند، و آنجا که بار گشایند، و آنکه کشته شود از آنان، و آنکه بمیرد از ایشان خبر می‌دهم». در جای دیگر حضرت می‌‌فرماید: «از من بپرسید پیش از آنکه مرا از دست دهید، آیا نمی‌پرسید از کسی که از زمان فرارسیدن مرگ و حوادث ناخوشایند و علم نسب‌شناسی، آگاه است».

این علم نیز مانند سایر موارد، ویژه آن حضرت نیست بلکه دیگر اعضای [[اهل‌بیت]]{{عم}} از آن برخوردارند. بلکه بر اساس روایات نه تنها [[اهل‌ بیت]]{{عم}} میراث‌دار چنین علومی بودند، که آن حضرت دریچه‌های از این [[دانش]] را به روی برخی [[یاران]] خویش، هم چون [[رشید هجری]] نیز گشوده بود. و او نه تنها از زمان و چگونگی [[شهادت]] خود آگاه بود، بلکه بارها از زمان مرگ دیگران نیز پرده می‌گشود و حوادث چنان می‌شد که او خبرداده بود<ref>[[محمد صادق عظیمی]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص۶۱.</ref>.

آگاهی از زمان مرگ و پیشامد‌های ناگوار، از اموری است که به [[طور]] عادی از [[انسان‌ها]] پنهان است. [[اعتقاد]] فعلی و رسمی [[شیعیان]] این است که ائمه{{عم}}، از چنین [[علمی]] به [[اذن الهی]] بهره‌مندند، شواهدی وجود دارد که این [[اعتقاد]] از سوی [[اصحاب ائمه]]{{عم}} نیز ابراز شده است. شاید نخستین کسی که این اعتقاد را اظهار نموده است، [[سلمان فارسی]] است. مطابق نقل، سلمان فارسی بعد از جریان [[تأسف]] بار [[سقیفه]] خطبه‌ای خواند که در آن به حقانیت امام علی{{ع}} و [[فضایل]] بی‌شمار آن حضرت اشاره نمود. در این [[خطبه]] می‌خوانیم: همانا [[علم منایا و بلایا]] و علم وصایا و [[فصل الخطاب]] در نزد علی{{ع}} است، همان‌گونه که نزد [[هارون]] بن [[عمران]] بود. در روایتی فصل الخطاب به دانستن زبان‌های مختلف [[تفسیر]] شده است.

در [[نقلی]] آمده است که [[اصبغ]] بن نباتهاز [[یاران]] نزدیک [[امام علی]]{{ع}} و دیگر [[اصحاب]]، [[امام]]{{ع}} را بارها دیده بودند که به افراد از [[زمان]]، چگونگی و سبب [[مرگ]] آنان خبر می‌‌داد. [[اصبغ بن نباته]] می‌گوید: هنگامی که فردی به خدمت امام{{ع}} می‌رسید، آن حضرت می‌فرمود: خودت را برای مرگ مهیا کن و بعد زمان دقیق [[بیماری]] و سبب آن و [[روز]] مرگ و حتی لحظه مرگ وی را به او خبر می‌داد. راوی می‌گوید: من این سخن اصبغ را برای [[امام باقر]]{{ع}} نقل کردم و گفتم: چرا شما چنین خبری به ما نمی‌دهید تا ما نیز آماده مرگ شویم؟ حضرت فرمود: این دری بود که پدرم [[علی بن الحسین]] آن را بست و تا زمان قیام قائم ما گشوده نخواهد شد. این نقل [[تاریخی]] نشان می‌دهد که یاران [[ائمه]]{{عم}}، چه در زمان امام علی{{ع}} و چه در زمان سایر ائمه، به برخورداری آنان از این [[علم]]، [[باور]] داشته‌اند<ref>[[محمد صادق عظیمی]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص۷۲.</ref>.

[[شیخ صدوق]] در ذیل روایتی که مطابق آن [[امام رضا]]{{ع}} از زمان مرگ یکی از یارانش خبر داد، می‌گوید: «[[حضرت رضا]]{{ع}} این امور را از [[کتاب منایا]] که در نزد وی بود می‌دانست. در این کتاب مدت [[عمر]] هر یک از [[اهل‌بیت]]{{عم}} ثبت است و آن کتاب به [[طور]] موروثی از [[رسول خدا]]{{صل}} به [[امامان]]{{عم}} رسیده است. و از این جهت است که [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرمود: "همانا [[علم منایا و بلایا]] و انساب و [[فصل الخطاب]] به من داده شده است".

این عبارت نشان می‌دهد که [[شیخ صدوق]] [[معتقد]] است [[ائمه]]{{عم}} از زمان مرگ اشخاص به واسطه کتابی که از رسول خدا{{صل}} به ایشان رسیده است، [[آگاه]] است<ref>عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص۲۰۷.</ref>.<ref>[[محمد صادق عظیمی]]، [[سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی (پایان‌نامه)|سیر تطور گستره علم امام در کلام اسلامی]]، ص۸۸.</ref>