پرش به محتوا

آیه تبلیغ در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴: خط ۴:
روایاتی که در مصادر شیعه درباره مورد نزول [[آیه تبلیغ]] وارد شده، همه پیرامون [[اعلان]] [[ولایت امام علی]] {{ع}} است و آن را مربوط به [[روز]] [[غدیرخم]] می‌داند. در این [[روایات]]، [[آیه]] مذکور از یک‌سو با [[آیه ولایت]] ([[آیه ۵۵ سوره مائده]])، [[اولی الامر]] ([[آیه ۵۹ سوره نساء]]) و [[آیه اکمال دین]] ([[آیه ۳ سوره مائده]]) و از سوی دیگر با [[حدیث ثقلین]] پیوند خورده است.
روایاتی که در مصادر شیعه درباره مورد نزول [[آیه تبلیغ]] وارد شده، همه پیرامون [[اعلان]] [[ولایت امام علی]] {{ع}} است و آن را مربوط به [[روز]] [[غدیرخم]] می‌داند. در این [[روایات]]، [[آیه]] مذکور از یک‌سو با [[آیه ولایت]] ([[آیه ۵۵ سوره مائده]])، [[اولی الامر]] ([[آیه ۵۹ سوره نساء]]) و [[آیه اکمال دین]] ([[آیه ۳ سوره مائده]]) و از سوی دیگر با [[حدیث ثقلین]] پیوند خورده است.


[[ابوجعفر کلینی]] با سند صحیح از [[زراره]]، [[فضیل بن یسار]]، [[بکیر بن اعین]]، [[محمد بن مسلم]]، [[برید بن معاویه]] و [[أبی الجارود]] جملگی از [[امام باقر]] {{ع}} چنین نقل می‌کنند: {{متن حدیث|أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَسُولَهُ بِوَلَايَةِ عَلِيٍّ {{ع}} وَ أَنْزَلَ عَلَيْهِ- {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref> وَ فَرَضَ وَلَايَةَ أُولِي الْأَمْرِ فَلَمْ يَدْرُوا مَا هِيَ فَأَمَرَ اللَّهُ مُحَمَّداً {{صل}} أَنْ يُفَسِّرَ لَهُمُ الْوَلَايَةَ كَمَا فَسَّرَ لَهُمُ الصَّلَاةَ وَ الزَّكَاةَ وَ الصَّوْمَ وَ الْحَجَّ فَلَمَّا أَتَاهُ ذَلِكَ مِنَ اللَّهِ ضَاقَ بِذَلِكَ صَدْرُ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} وَ تَخَوَّفَ أَنْ يَرْتَدُّوا عَنْ دِينِهِمْ وَ أَنْ يُكَذِّبُوهُ فَضَاقَ صَدْرُهُ وَ رَاجَعَ رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> فَصَدَعَ بِأَمْرِ اللَّهِ تَعَالَى ذِكْرُهُ فَقَامَ بِوَلَايَةِ عَلِيٍّ {{ع}} يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ فَنَادَى الصَّلَاةَ جَامِعَةً وَ أَمَرَ النَّاسَ أَنْ يُبَلِّغَ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ...}}؛ [[خداوند]]، پیامبرش را به [[ولایت علی]] {{ع}} [[فرمان]] داد و بر او چنین نازل کرد: «تنها ولی شما [[خدا]] و [[رسول]] و مؤمنانی هستند که [[نماز]] به پا می‌دارند و در [[رکوع]] [[زکات]] می‌دهند» و نیز [[خداوند]] [[ولایت اولی الامر]] را [[واجب]] کرد، آنان نمی‌دانستند این [[ولایت]] چیست، پس خداوند به محمد {{صل}} [[فرمان]] داد ولایت را برای آنان [[تفسیر]] کند، همان‌گونه که [[احکام]] نماز و زکات و [[روزه]] و [[حج]] را تفسیر می‌کنند. چون این فرمان رسید، [[حضرت]] دلتنگ و نگران شد که نکند [[مردم]] از دینشان برگردند و ایشان را [[تکذیب]] کنند. حضرت به پروردگارشان [[رجوع]] کردند و چاره خواستند پس خداوند چنین [[وحی]] فرستاد: «ای رسول، آنچه بر تو نازل شد، [[ابلاغ]] کن؛ اگر نکنی [[رسالت]] آن [خدا] را به انجام نرسانده‌ای و خدا تو را از مردم نگه می‌دارد.».... پس حضرت به [[فرمان خدا]] امر ولایت را آشکار ساخت و به معرفی [[ولایت علی]] {{ع}} در [[روز]] [[غدیرخم]] پرداخت... و به مردم فرمان داد تا حاضران به غایبان اطلاع دهند.»..<ref>کلینی، الکافی، کتاب الحجة، باب ما نص الله عزوجل و رسوله علی الأئمة {{عم}} واحدا واحدا، ج۱، ص۲۸۹، ح۴ و ص۲۹۰، ح۶ و نیز ر.ک: ابن عقده، کتاب الولایة، ص۱۹۸، ح۳۱ و به همین مضمون ر.ک: حموئی، فرائد السمطین، ج۱، ص۳۱۴، ح۲۵۰، باب ۵۸.</ref>.
[[ابوجعفر کلینی]] با سند صحیح از [[زراره]]، [[فضیل بن یسار]]، [[بکیر بن اعین]]، [[محمد بن مسلم]]، [[برید بن معاویه]] و [[أبی الجارود]] جملگی از [[امام باقر]] {{ع}} چنین نقل می‌کنند: {{متن حدیث|أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَسُولَهُ بِوَلَايَةِ عَلِيٍّ {{ع}} وَ أَنْزَلَ عَلَيْهِ- {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref> وَ فَرَضَ وَلَايَةَ أُولِي الْأَمْرِ فَلَمْ يَدْرُوا مَا هِيَ فَأَمَرَ اللَّهُ مُحَمَّداً {{صل}} أَنْ يُفَسِّرَ لَهُمُ الْوَلَايَةَ كَمَا فَسَّرَ لَهُمُ الصَّلَاةَ وَ الزَّكَاةَ وَ الصَّوْمَ وَ الْحَجَّ فَلَمَّا أَتَاهُ ذَلِكَ مِنَ اللَّهِ ضَاقَ بِذَلِكَ صَدْرُ رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} وَ تَخَوَّفَ أَنْ يَرْتَدُّوا عَنْ دِينِهِمْ وَ أَنْ يُكَذِّبُوهُ فَضَاقَ صَدْرُهُ وَ رَاجَعَ رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> فَصَدَعَ بِأَمْرِ اللَّهِ تَعَالَى ذِكْرُهُ فَقَامَ بِوَلَايَةِ عَلِيٍّ {{ع}} يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ فَنَادَى الصَّلَاةَ جَامِعَةً وَ أَمَرَ النَّاسَ أَنْ يُبَلِّغَ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ...}}؛ [[خداوند]]، پیامبرش را به [[ولایت علی]] {{ع}} [[فرمان]] داد و بر او چنین نازل کرد: «تنها ولی شما [[خدا]] و [[رسول]] و مؤمنانی هستند که [[نماز]] به پا می‌دارند و در [[رکوع]] [[زکات]] می‌دهند» و نیز [[خداوند]] [[ولایت اولی الامر]] را [[واجب]] کرد، آنان نمی‌دانستند این [[ولایت]] چیست، پس خداوند به محمد {{صل}} [[فرمان]] داد ولایت را برای آنان [[تفسیر]] کند، همان‌گونه که [[احکام]] نماز و زکات و [[روزه]] و [[حج]] را تفسیر می‌کنند. چون این فرمان رسید، حضرت دلتنگ و نگران شد که نکند [[مردم]] از دینشان برگردند و ایشان را [[تکذیب]] کنند. حضرت به پروردگارشان [[رجوع]] کردند و چاره خواستند پس خداوند چنین [[وحی]] فرستاد: «ای رسول، آنچه بر تو نازل شد، [[ابلاغ]] کن؛ اگر نکنی [[رسالت]] آن [خدا] را به انجام نرسانده‌ای و خدا تو را از مردم نگه می‌دارد.».... پس حضرت به [[فرمان خدا]] امر ولایت را آشکار ساخت و به معرفی [[ولایت علی]] {{ع}} در [[روز]] [[غدیرخم]] پرداخت... و به مردم فرمان داد تا حاضران به غایبان اطلاع دهند.»..<ref>کلینی، الکافی، کتاب الحجة، باب ما نص الله عزوجل و رسوله علی الأئمة {{عم}} واحدا واحدا، ج۱، ص۲۸۹، ح۴ و ص۲۹۰، ح۶ و نیز ر.ک: ابن عقده، کتاب الولایة، ص۱۹۸، ح۳۱ و به همین مضمون ر.ک: حموئی، فرائد السمطین، ج۱، ص۳۱۴، ح۲۵۰، باب ۵۸.</ref>.


این [[حدیث]]، مأموریتی را که خداوند در [[آیه تبلیغ]] بر عهده [[پیامبر]] نهاده، به خوبی تبیین می‌کند و آن را با [[آیه ولایت]] و [[اولی الامر]] و اکمال پیوند می‌دهد. [[ابوجعفر کلینی]] مضمون این حدیث را از طرف دیگر نیز نقل کرده است<ref>کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۹۰، ح۶.</ref>. [[ابن طاووس]] نیز آن را از الرسالة الواضحة با سند مؤلف آن [[مظفر بن جعفر بن حسن]]، از [[امام رضا]] {{ع}} از جدشان [[امام صادق]] {{ع}} نقل کرده است<ref>ابن طاوس، الیقین، ص۳۷۲، باب ۱۲۲.</ref>.
این [[حدیث]]، مأموریتی را که خداوند در [[آیه تبلیغ]] بر عهده [[پیامبر]] نهاده، به خوبی تبیین می‌کند و آن را با [[آیه ولایت]] و [[اولی الامر]] و اکمال پیوند می‌دهد. [[ابوجعفر کلینی]] مضمون این حدیث را از طرف دیگر نیز نقل کرده است<ref>کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۹۰، ح۶.</ref>. [[ابن طاووس]] نیز آن را از الرسالة الواضحة با سند مؤلف آن [[مظفر بن جعفر بن حسن]]، از [[امام رضا]] {{ع}} از جدشان [[امام صادق]] {{ع}} نقل کرده است<ref>ابن طاوس، الیقین، ص۳۷۲، باب ۱۲۲.</ref>.


[[محمد بن مسعود عیاشی]] نیز از [[ابن عباس]]، [[جابر بن عبدالله]]<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۶۲، ح۱۳۱۲ و نیز ر.ک: طبرسی، جوامع الجامع، ج۱، ص۳۴۲.</ref>، امام صادق {{ع}}<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۶۳، ح۱۳۱۴.</ref> و [[امام باقر]] {{ع}}<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۶۲، ح۱۳۱۳ و ص۶۴، ح۱۳۱۵ و ص۶۵، ح۱۳۱۶.</ref> (با چند طریق) از مورد [[نزول آیه]] مذکور در [[حجة الوداع]] درباره [[ولایت امام علی]] {{ع}}، احادیثی متعدد نقل کرده است.
[[محمد بن مسعود عیاشی]] نیز از [[ابن عباس]]، [[جابر بن عبدالله]]<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۶۲، ح۱۳۱۲ و نیز ر.ک: طبرسی، جوامع الجامع، ج۱، ص۳۴۲.</ref>، امام صادق {{ع}}<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۶۳، ح۱۳۱۴.</ref> و [[امام باقر]] {{ع}}<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۶۲، ح۱۳۱۳ و ص۶۴، ح۱۳۱۵ و ص۶۵، ح۱۳۱۶.</ref> (با چند طریق) از مورد نزول آیه مذکور در [[حجة الوداع]] درباره [[ولایت امام علی]] {{ع}}، احادیثی متعدد نقل کرده است.


در [[تفسیر]] [منسوب به] [[علی بن ابراهیم]] نیز همین مضمون با طرق گوناگون نقل و در برخی از آنها به پیوند [[آیه]] مذکور با [[حدیث ثقلین]] اشاره شده است<ref>تفسیر [المنسوب ب] القمی، ج۱، ص۱۷۱ -۱۷۵ و ص۲۸۹، ح۴، و ص۲۹۵؛ ج۲، ص۲۰۱. </ref>. [[شیخ صدوق]] (م. ۳۸۶ق) نیز در ذیل روایتی دراز دامن از [[پیامبر خدا]] {{صل}} و [[عبدالله بن عباس]]<ref>ر.ک: محمودی، ترتیب الامالی، ج۴، ص۱۴۱، ح۱۶۹۹.</ref> به مورد نزول این آیه درباره ولایت امام علی، تصریح می‌کند<ref>صدوق، الامالی، ص۴۰۰ و ترتیب الامالی، ج۴، ص۲۵۱، ح۱۸۴۰ و نیز ر.ک: تفسیر فرات کوفی، ص۱۸۰- ۱۸۱، ح۲۳۲ و کوفی مناقب امیرالمؤمنین {{ع}}، ج۱، ص۱۴۱- ۱۳۹، ح۷۸.</ref> و [[شیخ طوسی]] (م. ۴۶۰ق) نیز از [[امام صادق]] {{ع}} دعای پس از [[نماز]] [[غدیر]] را ذکر می‌کند که در آن به [[تفسیر آیه]] اشاره شده است<ref>طوسی (شیخ طوسی)، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۱۴۴.</ref>. [[طبرسی]] صاحب کتاب [[الاحتجاج]] هم در ضمن گزارش [[واقعه غدیر]] و [[خطبه]] آن، مورد نزول این آیه را یادآور می‌شود<ref>طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۶۶ - ۸۶.</ref>.<ref>[[فتح‌الله نجارزادگان|نجارزادگان، فتح‌الله]]، [[بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت (کتاب)|بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت]]، ص ۱۳۱.</ref>
در [[تفسیر]] [منسوب به] [[علی بن ابراهیم]] نیز همین مضمون با طرق گوناگون نقل و در برخی از آنها به پیوند [[آیه]] مذکور با [[حدیث ثقلین]] اشاره شده است<ref>تفسیر [المنسوب ب] القمی، ج۱، ص۱۷۱ -۱۷۵ و ص۲۸۹، ح۴، و ص۲۹۵؛ ج۲، ص۲۰۱. </ref>. [[شیخ صدوق]] (م. ۳۸۶ق) نیز در ذیل روایتی دراز دامن از [[پیامبر خدا]] {{صل}} و [[عبدالله بن عباس]]<ref>ر.ک: محمودی، ترتیب الامالی، ج۴، ص۱۴۱، ح۱۶۹۹.</ref> به مورد نزول این آیه درباره ولایت امام علی، تصریح می‌کند<ref>صدوق، الامالی، ص۴۰۰ و ترتیب الامالی، ج۴، ص۲۵۱، ح۱۸۴۰ و نیز ر.ک: تفسیر فرات کوفی، ص۱۸۰- ۱۸۱، ح۲۳۲ و کوفی مناقب امیرالمؤمنین {{ع}}، ج۱، ص۱۴۱- ۱۳۹، ح۷۸.</ref> و [[شیخ طوسی]] (م. ۴۶۰ق) نیز از [[امام صادق]] {{ع}} دعای پس از [[نماز]] [[غدیر]] را ذکر می‌کند که در آن به [[تفسیر آیه]] اشاره شده است<ref>طوسی (شیخ طوسی)، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۱۴۴.</ref>. [[طبرسی]] صاحب کتاب [[الاحتجاج]] هم در ضمن گزارش [[واقعه غدیر]] و [[خطبه]] آن، مورد نزول این آیه را یادآور می‌شود<ref>طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۶۶ - ۸۶.</ref>.<ref>[[فتح‌الله نجارزادگان|نجارزادگان، فتح‌الله]]، [[بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت (کتاب)|بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت]]، ص ۱۳۱.</ref>


== روایات در منابع اهل سنت ==
== روایات در منابع اهل سنت ==
[[روایات اهل سنت]] در این باره دو گروه‌اند؛ برخی در بیان مورد [[نزول آیه]] درباره [[امام علی]] {{ع}} و [[روز غدیر]] [[صراحت]] دارند و برخی صراحت ندارند که با قرائن و شواهد می‌توان برخی از آنها را با گروه اول یکسان دانست. در برخی از این روایات، [[آیه تبلیغ]] با [[آیه اکمال]] پیوند خورده است.
[[روایات اهل سنت]] در این باره دو گروه‌اند؛ برخی در بیان مورد نزول آیه درباره [[امام علی]] {{ع}} و [[روز غدیر]] [[صراحت]] دارند و برخی صراحت ندارند که با قرائن و شواهد می‌توان برخی از آنها را با گروه اول یکسان دانست. در برخی از این روایات، [[آیه تبلیغ]] با [[آیه اکمال]] پیوند خورده است.


دانشمندان [[اهل سنت]] به نقل از [[صحابه]] و [[تابعین]] روایاتی متعدد را از گروه اول ذکر کرده‌اند. در این میان، تعداد قابل ملاحظه‌ای [[روایت]] از صحابه به چشم می‌خورد که از جمله آنان می‌توان به این افراد اشاره کرد:
دانشمندان [[اهل سنت]] به نقل از [[صحابه]] و [[تابعین]] روایاتی متعدد را از گروه اول ذکر کرده‌اند. در این میان، تعداد قابل ملاحظه‌ای [[روایت]] از صحابه به چشم می‌خورد که از جمله آنان می‌توان به این افراد اشاره کرد:
خط ۵۰: خط ۵۰:
[[سید علی همدانی]]<ref>به نقل از: قندوزی، ینابیع المودة، ج۲، ص۲۴۹، ح۶۹۹، مرحوم میرحامد حسین هندی در کتاب عبقات الانوار به شرح حال سید علی همدانی به نقل از عبدالرحمن بن احمد الجامی و دیگران پرداخته است (ر.ک: هندی، عبقات الانوار، ج۱۰، ص۳۳۴).</ref> (م. ۷۸۶ق) و [[سید عبدالوهاب بخاری]]<ref>به نقل از: امینی، الغدیر، ج۱، ص۴۳۵. درباره شرح حال سید عبدالوهاب بخاری (ر.ک: الغدیر، ج۱، ص۲۸۴).</ref> (م. ۹۳۲ق) نیز از [[براء بن عازب]] همین مضمون را آورده‌اند.
[[سید علی همدانی]]<ref>به نقل از: قندوزی، ینابیع المودة، ج۲، ص۲۴۹، ح۶۹۹، مرحوم میرحامد حسین هندی در کتاب عبقات الانوار به شرح حال سید علی همدانی به نقل از عبدالرحمن بن احمد الجامی و دیگران پرداخته است (ر.ک: هندی، عبقات الانوار، ج۱۰، ص۳۳۴).</ref> (م. ۷۸۶ق) و [[سید عبدالوهاب بخاری]]<ref>به نقل از: امینی، الغدیر، ج۱، ص۴۳۵. درباره شرح حال سید عبدالوهاب بخاری (ر.ک: الغدیر، ج۱، ص۲۸۴).</ref> (م. ۹۳۲ق) نیز از [[براء بن عازب]] همین مضمون را آورده‌اند.


از [[تابعین]] نیز آنان که [[نزول آیه]] را درباره [[امام علی]] {{ع}} و [[روز غدیر]] می‌دانند، عبارت‌اند از:
از [[تابعین]] نیز آنان که نزول آیه را درباره [[امام علی]] {{ع}} و [[روز غدیر]] می‌دانند، عبارت‌اند از:


۱. [[ابوجعفر امام باقر]] {{ع}}: [[ابواسحاق ثعلبی]] (م. ۴۲۷ق) از امام باقر {{ع}} درباره معنای [[آیه]] چنین نقل می‌کند:
۱. [[ابوجعفر امام باقر]] {{ع}}: [[ابواسحاق ثعلبی]] (م. ۴۲۷ق) از امام باقر {{ع}} درباره معنای [[آیه]] چنین نقل می‌کند:
خط ۷۷: خط ۷۷:
{{عربی|قوله {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ...}} يعني إن كتمت آية مما أنزل اليك من ربك لم تبلغ رسالتي}}<ref>طبری، جامع البیان، ج۴، ص۳۰۷؛ رازی، ابن ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج۴، ص۱۱۷۳، ح۶۶۱۲.</ref>؛ [[تفسیر آیه]] مذکور بدین شرح است: اگر تو [ای پیامبر] آیه‌ای از آیاتی که پروردگارت بر تو نازل کرده، [[کتمان]] کنی، رسالت من را انجام نداده‌ای».
{{عربی|قوله {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ...}} يعني إن كتمت آية مما أنزل اليك من ربك لم تبلغ رسالتي}}<ref>طبری، جامع البیان، ج۴، ص۳۰۷؛ رازی، ابن ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج۴، ص۱۱۷۳، ح۶۶۱۲.</ref>؛ [[تفسیر آیه]] مذکور بدین شرح است: اگر تو [ای پیامبر] آیه‌ای از آیاتی که پروردگارت بر تو نازل کرده، [[کتمان]] کنی، رسالت من را انجام نداده‌ای».


این قول ابن عباس تنها از یک طریق نقل شده، بر فرض [[صحت]] صدور در صدد تفسیر آیه است نه بیان مورد [[نزول آیه]]؛ بنابراین، با روایات دیگر از جمله روایاتی که از خود ابن عباس نقل شد (که مورد نزول آیه را درباره امام علی {{ع}} و [[روز غدیر]] می‌دانست) منافاتی ندارد و قابل جمع است؛ زیرا [[ابلاغ ولایت امام علی]] {{ع}} یکی از مصادیق این برداشت از آیه به شمار می‌آید.
این قول ابن عباس تنها از یک طریق نقل شده، بر فرض [[صحت]] صدور در صدد تفسیر آیه است نه بیان مورد نزول آیه؛ بنابراین، با روایات دیگر از جمله روایاتی که از خود ابن عباس نقل شد (که مورد نزول آیه را درباره امام علی {{ع}} و [[روز غدیر]] می‌دانست) منافاتی ندارد و قابل جمع است؛ زیرا [[ابلاغ ولایت امام علی]] {{ع}} یکی از مصادیق این برداشت از آیه به شمار می‌آید.


٢. [[مجاهد بن جبر]]: از قول [[مجاهد]] با سند مقطوع درباره این [[آیه]] چنین نقل شده است: لما نزلت {{متن قرآن|بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ...}} قال: یا [[رب]]، إنما أنا واحد کیف أصنع لیجتمع علی [[الناس]]؟ فنزلت {{متن قرآن|وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ}}<ref>طبری، جامع البیان، ج۴، ص۳۰۷؛ رازی، ابن ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج۴، ص۱۱۷۳، ح۶۶۱۲؛ و نیز ر.ک: تفسیر سفیان ثوری، ص۱۰۴۱، ح۲۵۶؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۳، ص۱۱۷. در سند این حدیث در تمام مصادر آن فردی مجهول از مجاهد ابن حدیث را نقل کرده است.</ref>؛ چون آیه «آنچه بر تو نازل شده، برسان...) نازل شد، [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: [[پروردگار]] من، همانا من تنهایم اگر [[مردم]] بر علیه من [[شورش]] کنند، چه کنم؟ پس چنین نازل شد: اگر انجام ندهی، [[رسالت]] پروردگارت را انجام نداده‌ای».
٢. [[مجاهد بن جبر]]: از قول [[مجاهد]] با سند مقطوع درباره این [[آیه]] چنین نقل شده است: لما نزلت {{متن قرآن|بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ...}} قال: یا [[رب]]، إنما أنا واحد کیف أصنع لیجتمع علی [[الناس]]؟ فنزلت {{متن قرآن|وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ}}<ref>طبری، جامع البیان، ج۴، ص۳۰۷؛ رازی، ابن ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج۴، ص۱۱۷۳، ح۶۶۱۲؛ و نیز ر.ک: تفسیر سفیان ثوری، ص۱۰۴۱، ح۲۵۶؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۳، ص۱۱۷. در سند این حدیث در تمام مصادر آن فردی مجهول از مجاهد ابن حدیث را نقل کرده است.</ref>؛ چون آیه «آنچه بر تو نازل شده، برسان...) نازل شد، [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: [[پروردگار]] من، همانا من تنهایم اگر [[مردم]] بر علیه من [[شورش]] کنند، چه کنم؟ پس چنین نازل شد: اگر انجام ندهی، [[رسالت]] پروردگارت را انجام نداده‌ای».
خط ۸۷: خط ۸۷:
[[ثعلبی]]<ref>ثعلبی، الکشف والبیان، ج۴، ص۹۷.</ref> و [[واحدی نیشابوری]]<ref>واحدی نیشابوری، اسباب النزول، ص۲۰۴، ح۴۰۲.</ref> نیز این [[حدیث]] را به طور مرسل از [[حسن بصری]] نقل کرده‌اند. با توجه به مفاد روایاتی دیگر که پیش از ملاحظه کردید، آنچه [[رسول خدا]] {{صل}} را دل‌نگران کرده بود، [[ابلاغ ولایت امام علی]] {{ع}} بود که احتمال [[تکذیب]] [[مردم]] را در پی داشت (و این [[آیه]] در همین باره نازل شد)، بنابراین [[پیام]] این [[روایت]] نیز می‌تواند همسان با [[روایات]] پیشین باشد.
[[ثعلبی]]<ref>ثعلبی، الکشف والبیان، ج۴، ص۹۷.</ref> و [[واحدی نیشابوری]]<ref>واحدی نیشابوری، اسباب النزول، ص۲۰۴، ح۴۰۲.</ref> نیز این [[حدیث]] را به طور مرسل از [[حسن بصری]] نقل کرده‌اند. با توجه به مفاد روایاتی دیگر که پیش از ملاحظه کردید، آنچه [[رسول خدا]] {{صل}} را دل‌نگران کرده بود، [[ابلاغ ولایت امام علی]] {{ع}} بود که احتمال [[تکذیب]] [[مردم]] را در پی داشت (و این [[آیه]] در همین باره نازل شد)، بنابراین [[پیام]] این [[روایت]] نیز می‌تواند همسان با [[روایات]] پیشین باشد.


برخی [[مفسران]] و [[متکلمان شیعه]]<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۵، ص۳۵۲.</ref> در [[تأیید]] [[نزول آیه]] مورد بحث درباره [[ولایت امام علی]] {{ع}}، به [[شأن نزول آیات]] اول و دوم [[سوره معارج]] تمسک کرده‌اند. بخشی از روایاتی که درباره [[شأن نزول]] این [[آیات]] وارد شده، به طور خلاصه چنین است: «[[اعلان]] ولایت امام علی {{ع}} در [[روز غدیر]] به [[حارث بن نعمان]] فهری رسید. وی سوار بر مرکب شد و رسول خدا {{صل}} را در أبطح [[ملاقات]] کرد. پس از آنکه به [[پیامبر]] گفت: تو ما را به [[توحید]] و [[نماز]] و [[روزه]] و [[حج]] [[دعوت]] کردی و ما پذیرفتیم، هم‌اکنون به ما می‌گویی «هر کس من مولای اویم پس علی مولای او است.»... آیا این امر از خود تو است یا از ناحیه [[خدا]]؟ [[حضرت]] فرمود: از ناحیه خدا... وی که [[خشمگین]] شده بود گفت: خدایا! اگر آنچه محمد {{صل}} می‌گوید راست باشد، پس بر ما سنگی از [[آسمان]] فرود آر... و بر [[ناقه]] خود سوار شد؛ همین که اندکی دور شد، سنگی از آسمان بر سر او فرود آمد و او را از پای درآورد و در پی آن آیات {{متن قرآن|سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ * لِلْكَافِرِينَ لَيْسَ لَهُ دَافِعٌ * مِنَ اللَّهِ ذِي الْمَعَارِجِ}}<ref>«خواهنده‌ای عذابی رخ‌دهنده را خواست * که از آن کافران است، بی‌آنکه بازدارنده‌ای داشته باشد * از سوی خداوند دارنده پایگاه‌ها (ی بلند)» سوره معارج، آیه ۱-۳.</ref> نازل شد»<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۵، ص۳۵۲؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۳۸۱، ح۱۰۳۰ و ۱۰۳۱ و مصادری دیگر که پس از این ملاحظه خواهید کرد.</ref>.
برخی [[مفسران]] و [[متکلمان شیعه]]<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۵، ص۳۵۲.</ref> در [[تأیید]] نزول آیه مورد بحث درباره [[ولایت امام علی]] {{ع}}، به [[شأن نزول آیات]] اول و دوم [[سوره معارج]] تمسک کرده‌اند. بخشی از روایاتی که درباره [[شأن نزول]] این [[آیات]] وارد شده، به طور خلاصه چنین است: «[[اعلان]] ولایت امام علی {{ع}} در [[روز غدیر]] به [[حارث بن نعمان]] فهری رسید. وی سوار بر مرکب شد و رسول خدا {{صل}} را در أبطح [[ملاقات]] کرد. پس از آنکه به [[پیامبر]] گفت: تو ما را به [[توحید]] و [[نماز]] و [[روزه]] و [[حج]] [[دعوت]] کردی و ما پذیرفتیم، هم‌اکنون به ما می‌گویی «هر کس من مولای اویم پس علی مولای او است.»... آیا این امر از خود تو است یا از ناحیه [[خدا]]؟ حضرت فرمود: از ناحیه خدا... وی که [[خشمگین]] شده بود گفت: خدایا! اگر آنچه محمد {{صل}} می‌گوید راست باشد، پس بر ما سنگی از [[آسمان]] فرود آر... و بر [[ناقه]] خود سوار شد؛ همین که اندکی دور شد، سنگی از آسمان بر سر او فرود آمد و او را از پای درآورد و در پی آن آیات {{متن قرآن|سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ * لِلْكَافِرِينَ لَيْسَ لَهُ دَافِعٌ * مِنَ اللَّهِ ذِي الْمَعَارِجِ}}<ref>«خواهنده‌ای عذابی رخ‌دهنده را خواست * که از آن کافران است، بی‌آنکه بازدارنده‌ای داشته باشد * از سوی خداوند دارنده پایگاه‌ها (ی بلند)» سوره معارج، آیه ۱-۳.</ref> نازل شد»<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۵، ص۳۵۲؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ج۲، ص۳۸۱، ح۱۰۳۰ و ۱۰۳۱ و مصادری دیگر که پس از این ملاحظه خواهید کرد.</ref>.


هر چند روایاتی درباره این جریان در مصادر [[فریقین]] یافت می‌شود، لکن قلت طرق و [[اضطراب]] در متن آنها، از اعتبار این [[روایات]] می‌کاهد؛ از این‌رو، [[علامه طباطبایی]] روایات این حادثه را [[آحاد]] می‌داند و می‌گوید: «قرینه [[قطعی]]، این روایات را [[همراهی]] نمی‌کند؛ از این‌رو، نمی‌توان به آنها در [[تفسیر]] [[آیه تبلیغ]] استناد کرد»<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۵۷.</ref>.
هر چند روایاتی درباره این جریان در مصادر [[فریقین]] یافت می‌شود، لکن قلت طرق و [[اضطراب]] در متن آنها، از اعتبار این [[روایات]] می‌کاهد؛ از این‌رو، [[علامه طباطبایی]] روایات این حادثه را [[آحاد]] می‌داند و می‌گوید: «قرینه [[قطعی]]، این روایات را [[همراهی]] نمی‌کند؛ از این‌رو، نمی‌توان به آنها در [[تفسیر]] [[آیه تبلیغ]] استناد کرد»<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۵۷.</ref>.
۱۱۱٬۹۱۱

ویرایش