مودت به خانواده: تفاوت میان نسخه‌ها

نوع مخاطب قرار دادن یکدیگر در [[زندگی]] بیانگر [[احساس]] درونی و جایگاه [[قلبی]] و نوع [[فهم]] از یکدیگر است. [[رسول خدا]] {{صل}} [[اصرار]] داشت که اشخاص به نام و عنوان [[زیبا]] خوانده شوند و با بیان احترام‌آمیز مخاطب قرار گیرند و با نامی که بیش‌تر [[دوست]] دارند نام برده و یاد شوند که این نشانه محبت و [[رحمت]] به یکدیگر است. [[سیره‌نویسان]] درباره آن حضرت آورده‌اند: {{متن حدیث|کان یحب الإسم الحسن و یکره الإسم القبیح}}<ref>«[پیامبر {{صل}}] نام نیکو را دوست می‌داشت و از نام زشت بدش می‌آمد» صحیح مسلم، ج۹، ص۱۵۵؛ شهاب الدین احمد بن علی ابن حجر العسقلانی، فتح الباری (شرح صحیح البخاری)، تحقیق عبد العزیز بن عبد الله بن باز، محمد فؤاد عبد الباقی، الطبعة الاولی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۱۰ ق. ج۴، ص۱۰۹؛ بدر الدین أبو محمد محمود بن احمد العینی، عمدة القاری (شرح صحیح البخاری)، الطبعة الاولی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج۱۰، ص۲۳۵.</ref>.

هریک از دو [[همسر]] باید همسر خود را با نام و تعبیری مخاطب قرار دهد که او بیش‌تر دوست دارد و خوشش می‌آید و این نام بردن‌ها گذشته از ارتباط میان اشخاص، مناسبات آنان را نیز [[جهت]] می‌دهد. [[پیشوایان دین]] تأکید کرده‌اند که مخاطبات، لطیف و [[زیبا]] و بامحبت باشد. در آموزه‌های [[علی]] {{ع}} آمده است: {{متن حدیث|أَجْمِلُوا فِي الْخِطَابِ تَسْمَعُوا جَمِيلَ‏ الْجَوَابِ‏}}<ref>«در خطاب کردن زیبا و نیکو خطاب کنید تا جواب زیبا و نیکو بشنوید» جمال الدین محمد خوانساری، شرح غررالحکم و دررالکلم، با مقدمه و تصحیح و تعلیق میر جلال الدین حسینی ارموی، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۶۰ ش. ج۲، ص۲۶۶.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص ۷۱.</ref>

گفتگوی دو [[همسر]] از لوازم ضروری [[زندگی]] مشترک است، و هرچند کسی از نظر [[تربیتی]] و [[روحی]] و [[فرهنگی]] [[عادت]] به گفتگو نداشته باشد، لازم است آن را از لوازم ابراز علاقه و [[محبت]] بداند و در این جهت تلاش نماید. مردی از [[رسول خدا]] {{صل}} پرسید: [[برترین]] [[کارها]] کدام است؟ و [[پیامبر]] از جمله فرمود: {{متن حدیث|إِطْيَابُ‏ الْكَلَامِ‏}}<ref>«نیکو سخن گفتن» المحاسن، ج۲، ص۳۸۷؛ بحار الانوار، ج۷۴، ص۳۶۱؛ میزان الحکمة، ج۱۰، ص۲۰۶.</ref>.

[[عشق]] و علاقه به‌طور طبیعی ارتباط زبانی و گفتاری را به سوی نیکویی و [[زیبایی]] سوق می‌دهد و این ارتباط نیز بر [[عشق]] و علاقه می‌افزاید و آن را عمق می‌بخشد، و اگر [[کاستی]] و ضعفی بروز کند، در پرتو ارتباط سالم زبانی و گفتاری آن کاستی و ضعف رنگ می‌بازد و [[اصلاح]] می‌شود.

از [[امام سجاد]] {{ع}} تعبیری شگفت و گرانبها دراین‌باره نقل شده است که آن حضرت فرمود: {{متن حدیث|الْقَوْلُ الْحَسَنُ يُثْرِي الْمَالَ وَ يُنْمِي الرِّزْقَ وَ يُنْسِي‏ فِي‏ الْأَجَلِ‏ وَ يُحَبِّبُ إِلَى الْأَهْلِ وَ يُدْخِلُ الْجَنَّةَ}}<ref>«گفتار نیک دارایی را زیاد می‌کند و روزی را افزایش می‌دهد و اجل را به تأخیر می‌اندازد و انسان را نزد خانواده محبوب می‌گرداند و شخص را به بهشت می‌برد» امالی الصدوق، ص۱۲؛ الخصال، ج۱، ص۳۱۷؛ بحار الانوار، ج۷۱، ص۳۱۰.</ref>.

اگر گفتگوی دو همسر از پایگاه [[مودت]] و [[رحمت]] باشد، بی‌گمان مؤدبانه و محبت‌آمیز خواهد بود و نه خصمانه و نفرت‌انگیز؛ و لازم است در این ارتباط از عواملی که موجب بد فهمیدن یکدیگر و [[سوء]] برداشت می‌شود اجتناب کرد؛ و نیز در سخن گفتن با یکدیگر از تعابیر [[زشت]] و برخورنده، و از گوشه و کنایه‌های آزاردهنده، و از اهانت‌های [[کلامی]] و آنچه آسیب‌زننده به روابط بالنده در [[خانواده]] است پرهیز شود؛ آن هم به جدّ و به تمام معنا.

تفاوت‌های [[زن]] و مرد و مختلف بودن جهان‌های آنان مانع ارتباط زبانی محبت‌آمیز و گفتگوی مفاهمه‌انگیز و رسیدن به نقطه مشترک نیست، به شرط آنکه هریک در دنیای خود متوقف نماند و در گفتگو فقط خود را نبیند و به نظر دیگری [[احترام]] گذارد و از [[سوءظن]] بپرهیزد و مسائل را به امور دیگر حمل ننماید، که در این صورت ارتباط زبانی و گفتگو به [[بدگمانی]]، کج‌فهمی، [[بدبینی]] و مشکل‌سازی منجر می‌شود.

به کار گرفتن تعابیر حساسیت‌برانگیز و اهانت‌آمیز، و نیز آنچه برخورنده به [[شخصیت]] و علایق و سلایق دیگری است راه ارتباط زبانی سالم و گفتگوی مفید را می‌بندد و روابط محبت‌آمیز را آسیب می‌زند. به بیان [[امیر مؤمنان علی]] {{ع}}: {{متن حدیث|إِيَّاكَ‏ وَ مُسْتَهْجَنَ‏ الْكَلَامِ‏ فَإِنَّهُ‏ يُوغِرُ الْقَلْبَ}}<ref>«زنهار از سخن زشت، که آن دل‌ها را کینه‌ور می‌سازد». شرح غرر الحکم، ج۲، ص۲۹۸؛ میزان الحکمة، ج۱۰، ص۱۸۸.</ref>. {{متن حدیث|إِيَّاكَ‏ وَ مَا يُسْتَهْجَنُ‏ مِنَ‏ الْكَلَامِ‏ فَإِنَّهُ يَحْبِسُ عَلَيْكَ اللِّئَامَ وَ يَنْفِرُ عَنْكَ الْكِرَامَ}}<ref>«زنهار، از به زبان آوردن سخنان زشت، زیرا که فرومایگان را گرد تو جمع می‌کند و گرانمایگان را از تو می‌رماند». شرح غررالحکم، ج۲، ص۳۱۴؛ میزان الحکمة، ج۱۰، ص۱۸۸.</ref>.

[[کرامت]] [[آدمی]] با این‌گونه سخنان تناسبی ندارد و جریان یافتن چنین سخنانی مایه دوری و آسیب‌رسانی به [[روح]] و [[قلب]] یکدیگر است؛ حتی اگر فرد در [[روابط]] و گفتگوها و [[مشکلات]] پیش آمده [[درمانده]] گردد، زیرا این امر روابط را بهبود نمی‌بخشد و مشکل را حل نمی‌کند، بلکه به سردی بیش‌تر و دلگیری افزون‌تر می‌انجامد. {{متن حدیث|لَا تُسِئِ اللَّفْظَ وَ إِنْ‏ ضَاقَ‏ عَلَيْكَ‏ الْجَوَابُ}}<ref>«سخن بد مگوی، اگرچه از پاسخ درماندی». شرح غررالحکم، ج۶، ص۲۸۴؛ میزان الحکمة، ج۱۰، ص۱۸۸.</ref>.

نکته مهم در ارتباط زبانی و گفتگو این است که ممکن است کسی به [[زشت]] شمرده شدن سخن یا تعبیر خود توجه نداشته باشد و آن را عادی و عاری از [[اهانت]] تلقی کند، ولی همان برای دیگری معنا و مفهومی اهانت‌بار و پرآزار داشته باشد که لازم است با [[درک]] متقابل از این‌گونه امور دوری شود.

همچنین در ارتباط [[کلامی]]، تکرار و [[اصرار]]، و [[لجاجت]] و [[عصبیت]]، [[مودت]] و [[رحمت]] را به شدت آسیب می‌زند و لازم است از آن به جد اجتناب شود. [[امام علی]] {{ع}} در هشداری کارساز فرموده است: {{متن حدیث|اللَّجَاجُ يُنْتِجُ الْحُرُوبَ‏ وَ يُوغِرُ الْقُلُوبَ‏}}<ref>«لجاجت کردن موجب درگیری‌ها و افروخته شدن خشم و کینه دل‌ها می‌گردد». شرح غررالحکم، ج۲، ص۳۳؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۵۲.</ref>.

[[ملایمت]] در ارتباط زبانی و گفتاری و پرهیز از [[غلظت]] و [[تندی]] زبانی از شرایط لازم برای ارتباط سالم زبانی است و گفتگویی که برخاسته از مودت و رحمت، و مبتنی بر [[کرامت]] و [[حرمت]] باشد، ملایم و لطیف خواهد بود. آموزه‌های [[علی]] {{ع}} [[برترین]] تربیت‌شده مدرسه [[نبوی]]، دراین‌باره راهگشاست: {{متن حدیث|إِنَّ مِنَ‏ الْكَرَمِ‏ لِينَ‏ الْكَلَامِ‏}}<ref>«بی‌گمان نرمگویی از بزرگواری [اخلاقی]است». الکافی، ج۸، ص۲۲؛ تحف العقول، ص۶۴ [بدون “إنَّ”]؛ بحارالانوار، ج۷۷، ص۲۸۷؛ مستدرک الوسائل، ج۸، ص۳۶۳.</ref>؛ {{متن حدیث|سُنَّةُ الْأَخْيَارِ لِينُ‏ الْكَلَامِ‏}}<ref>«شیوه نیکان نرمگویی است». شرح غرر الحکم، ج۴، ص۱۳۰؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۲۸۴.</ref>؛

[[رسول خدا]] {{صل}} با آن همه گرفتاری‌های [[اجتماعی]] و [[سیاسی]]، و باوجود آن ارتباط‌های [[معنوی]] و مقامات ملکوتی، با [[همسران]] خود به گفتگو می‌پرداخت و گاه این گفتگوهای پرمودت و [[رحمت]] به درازا می‌کشید، چنان‌که در گفتگوی آن حضرت با صَفیّه<ref>صَفیّه دختر حُیّ بن اَخْطَب بزرگ یهود خیبر است که پس از فتح خیبر اسلام آورد و پیامبر او را به همسری گزید. صفیه بانویی فهیم و حق‌گرا و سخت شیفته پیامبر بود، چنان‌که هنگام بیماری رسول خدا {{صل}} که منجر به رحلت حضرت شد، صفیه بر بالین پیامبر گفت: ای رسول خدا {{صل}}، به خدا سوگند، دوست دارم که این بیماری که شما را دربرگرفته به جان من می‌آمد و شما سالم می‌ماندید. دیگر زنان پیامبر او را فشار دادند که لب از سخن گفتن ببندد. پیامبر متوجه ایشان شد و فرمود: البته صفیه راست می‌گوید. صفیه از جمله همسران رسول خدا {{صل}} بود که حضرت با او انسی ویژه داشت. وی در سال پنجاه هجری درگذشت و در قبرستان بقیع دفن شد. ر. ک: أبو عبدالله محمد بن عمر الواقدی، المغازی، تحقیق مارسدن جونز، الطبعة الثالثة، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۹ ق. ج۲، ص۶۷۴-۶۷۵؛ أبو محمد عبدالملک بن هشام، سیرة النبی، تحقیق محمد محیی الدین عبد الحمید، دارالفکر، بیروت، ج۳، ص۳۸۸؛ الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۲۰-۱۲۹؛ أبو محمد عبد الله بن مسلم بن قتیبة الدینوری، المعارف، تحقیق ثروة عکاشه، الطبعة الاولی، افست منشورات الرضی، قم، ۱۴۱۵ ق. ص۱۳۸؛ أبوالحسن احمد بن یحیی البلاذری، أنساب الاشراف، حققه و قدم له سهیل زکار، ریاض زرکلی، الطبعة الاولی، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۷ ق. ج۲، ص۷۸-۷۹؛ مستدرک الحاکم، ج۴، ص۲۸-۲۹؛ یوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر القرطبی المالکی، الاستیعاب فی اسماء الاصحاب، بهامش الاصابة، دارالکتاب العربی، بیروت، ج۴، ص۳۳۷-۳۳۹؛ اسد الغابة، ج۶، ص۱۶۹-۱۷۱؛ سیر أعلام النبلاء، ج۲، ص۲۳۱-۲۳۸؛ ذبیح الله محلاتی، ریاحین الشریعه، چاپ چهارم، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۴ ش. ج۲، ص۳۴۴-۳۴۷.</ref> نقل شده است<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۲۲.</ref>. در خبری نیز از قول [[عایشه]] آمده است: {{متن حدیث|أَنَّ النَّبِيَّ {{صل}} كَانَ إِذَا صَلَّى رَكْعَتَيِ الْفَجْرِ فَإِنْ كُنْتُ مُسْتَيْقِظَةً حَدَّثَنِي وَإِلَّا اضْطَجَعَ حَتَّى يُؤْذَنَ بِالصَّلاَةِ}}<ref>«پیامبر {{صل}} چون دو رکعت نافله صبح را می‌گزارد اگر من بیدار بودم با من سخن می‌گفت و اگر خفته بودم دراز می‌کشید تا وقت نماز صبح شود و اذان گفته شود». صحیح البخاری، ج۲، ص۵۰۲؛ صحیح مسلم، ج۶، ص۲۳؛ أبوداود سلیمان بن الأشعث السجستانی، سنن أبی داود، الطبعة الاولی، شرکة مکتبة و مطبعة الحلبی، مصر، ۱۳۷۱ ق. ج۱، ص۲۹۱؛ أبو بکر محمد بن خزیمة السلمی، صحیح ابن خزیمة، تحقیق و تعلیق و تخریج و تقدیم محمد مصطفی الاعظمی، الطبعة الاولی، المکتب الاسلامی، بیروت، ۱۴۱۲ ق. ج۲، ص۱۶۸؛ أبو بکر احمد بن الحسین البیهقی، معرفة السنن و الآثار، تحقیق السید کسروی حسن، الطبعة الاولی، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج۲، ص۳۳۳؛ السنن الکبری، ج۲، ص۱۸۸، ج۳، ص۴۵؛ یوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر القرطبی المالکی، الاستذکار، تحقیق سالم محمد عطا، محمد علی معوض، الطبعة الاولی، دارالکتب العلمیة، بیروت، ۲۰۰۰ م. ج۲، ص۹۷؛ همو، التمهید، تحقیق مصطفی بن احمد العلوی، محمد عبد الکبیر البکری، الطبعة الاولی، وزارت عموم الاوقاف و الشؤون الاسلامیة، المغرب، ۱۳۸۷ ق. ج۸، ص۱۲۶؛ جمال الدین أبو الحجاج یوسف المزی، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، تحقیق بشار عواد معروف، مؤسسة الرسالة، بیروت، ۱۴۰۶ ق. ج۱۰، ص۸۷؛ سبل الهدی و الرشاد، ج۸، ص۲۵۷؛ نیل الاوطار، ج۳، ص۲۵؛ با مختصر اختلاف در لفظ.</ref>.

[[سیره رسول خدا]] {{صل}} چنین بود که در هر فرصتی با [[همسران]] خود گفتگو می‌کرد، چنان‌که خبرهای نقل‌شده از همسران حضرت و برخی [[اصحاب]] بیانگر این راه و رسم نبوی است<ref>نک: مسند ابن راهویه، ج۲، ص۳۹۰؛ صحیح مسلم، ج۱۵، ص۲۱۰؛ أبو زید عمر بن شبة النمیری، تاریخ المدینة المنورة، حققه فهیم محمد شلتوت، الطبعة الاولی، دارالتراث، بیروت، ۱۴۰۰ ق. ج۳، ص۱۰۶۹؛ السنن الکبری، ج۷، ص۳۰۲؛ امتاع الاسماع، ج۱۰، ص۲۳۲؛ عمدة القاری، ج۲۰، ص۱۹۷.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی‌ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص ۷۲-۷۸.</ref>