ارکان انتظار: تفاوت میان نسخه‌ها

ارکان جمع رکن است و به پایه و بخش اصلی هر چیزی گفته می‌شود که سبب پایندگی آن می‌شود <ref> معجم مقاييس اللغه، ج۲، ص۴۳۰؛ العين، ج۱، ص۳۵۴؛ الصحاح، ج۵، ص۲۱۲۶، «ركن»؛ دهخدا، علی‌ اکبر؛ لغت‌نامه‌ دهخدا، چ۲، ج۲، ص۱۸۸۸.</ref>. مراد از [[ارکان انتظار]]، عناصر اصلی و پایه‌های اساسیِ [[انتظار ظهور]] و [[فرج امام مهدی]]{{ع}} است که نبودن هر یک از آنها سبب [[انحراف]] در معنای [[راستین]] [[انتظار]] می‌گردد. به دیگر سخن، ارکان انتظار، بینش‌ها و کنش‌هایی هستند که تحقق ماهیتِ [[انتظار راستین]] وابسته به آنهاست و هر [[مسلمانی]] بدون داشتن آنها [[منتظِر]] شمرده نمی‌شود.

انتظار راستین دارای سه رکن اساسی است:

# '''[[نارضایتی]] نسبت به وضع موجود''': اصل [[انتظار فرج]] به [[اعتقاد شیعیان]] در بایستگی [[حکومت معصوم]] پس از [[پیامبر خدا]]{{صل}} برمی‌گردد و از دست رفتن این [[فرصت]] در طول [[تاریخ]]، تا [[زمان]] [[ولادت آخرین امام]] [[معصوم]]، زمینه‌ساز [[غیبت صغری]] و کبرای [[امام دوازدهم]] گردیده است. برپایه این [[اعتقاد]]، عدم [[حاکمیت معصوم]] بر [[جامعه]] و [[جهان]]، کاستی‌های فراوانی ایجاد کرده است و تنها راه [[سعادت بشر]]، [[پذیرش ولایت]] و حکومت معصوم است. از این رو [[مشکلات]]، [[فتنه‌ها]] و [[کاستی‌ها]] در [[دوران غیبت امام زمان]]{{ع}} هم ادامه دارد که از نبود ظاهری [[امام]]{{ع}} و [[حکومت جهانی]] عدل‌محور او ناشی می‌شود. منتظِر [[واقعی]]، به سبب [[محروم]] بودن از [[حضور ظاهری امام]] وضع موجود را نمی‌پذیرد و پیوسته برای کسب آمادگی‌های لازم تلاش می‌کند تا [[زمینه‌ساز ظهور]] [[امام غائب]] خویش باشد و در نهایت با [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} آن آیده مطلوب و ایده‌آل حاصل شود. [[منتظِر حقیقی]] ظهور امام مهدی{{ع}}، از [[ظلم]]، [[فساد]]، [[بی‌عدالتی]]، [[بی‌هویتی]] و [[سرگردانی]] جهان امروز آزرده بوده و به دنبال [[رهایی]] از این وضع است و از طرف دیگر [[مشتاق]] رسیدن به [[حکومت حق]] و [[عدالت]] و [[معنویت]] است؛ به عبارت دیگر، فرد منتظِر در پی [[نفی]] وضعیت نامطلوب موجود و تلاش برای دستیابی به [[وضعیت مطلوب]] است. کسی که از وضع موجود [[راضی]] باشد، نمی‌تواند منتظرِ وضعیت بهتر باشد؛ حتی کسی که از وضع موجودش با اندک تغییری، راضی می‌شود و به وضع موجود معترض نیست، نمی‌توان او را [[منتظِر]] نامید. منظور از [[اعتراض به وضع موجود]]، تنها بهبود وضعیت شخصی [[منتظران]] نیست، بلکه اعتراض به وضع موجود[[جهانی]] و [[اعتراض]] به سردمداران [[ستمگر]] جهانی نیز است<ref>ر. ک: </ref>. این [[نارضایتی]] و اساساً چنین انتظاری همواره یکی از پایه‌های مهم و زنده [[مبارزه]] علیه [[فساد]]، در [[جامعه اسلامی]] بوده که آن را باید سرچشمه مقاومت‌ها و منبع تحریکات و [[مبارزات]] ایجابی و سلبی [[اهل حق]] با [[اهل باطل]] شمرد. اهمیت [[آگاهی از وضع مطلوب]]: [[آگاهی]] نسبی به وضع مطلوبی که [[منتظر]] در پی آن است، عنصری مهم برای شکل‌گیری این رکن [[انتظار]]، یعنی اعتراض به وضع موجود است. با آگاهی از ویژگی [[جامعه مهدوی]] است که می‌توان از وضعیت [[غیبت]]) وضعیت موجود) نالان بود و برای ظهور زمینه‌سازی و آمادگی‌های لازم را کسب کرد. کسی که منتظر است، باید در کنار اعتراض به وضع موجود، [[تصوری]] از وضع مطلوب-هرچند نسبی- نیز داشته باشد. این دو مکمّل یکدیگر هستند و بایستی با هم فهمیده شوند؛ بدون تصوری آگاهانه از وضعیت مطلوب، نمی‌توان به‌خوبی وضعیت فعلی را ارزیابی کرد. [[انسان]] منتظِر، با بررسی و مقایسه وضعیت کنونی خود و وضعیت مطلوب، در می‌یابد که کدام‌یک با [[عظمت]] وجودی [[انسان]] و [[شأن]] او تناسب دارد؛ در نتیجه به وضع فعلی راضی نمی‌شود و همواره برای رسیدن به آن وضع مطلوب در تلاش و [[کوشش]] است و در انتظار روزی است که طعم خوش [[عدالت]] و [[معنویت]] را [[حس]] کند.

# '''[[اعتقاد به تحقق وضع مطلوب]]''': مراد از این رکن، [[اعتقاد]] به این است که سرانجام، این [[دنیا]] طعم عدالت و زیبایی‌ها را می‌‌چشد. این [[باور]] در تمام [[ادیان]] وجود دارد؛ در [[مذهب شیعه]]، [[امام مهدی]]{{ع}} این اتفاق عظیم را رقم خواهد زد. یکی از عناصر مهم برای شکل‌گیری این رکن، [[اشتیاق]] است؛ چراکه اشتیاق، [[حاکم]] بر تمام فعالیت‌های [[ذهنی]] و [[روحی]] و [[رفتاری]] شخص [[منتظر]] می‌شود؛ یعنی حتی در [[زمان]] دردمندی و تشویش و [[دلهره]]، شخص منتظر [[تسلیم]] حالت [[مأیوس]] کننده‌ای که در آن است نمی‌شود؛ زیرا او در پس [[ناملایمات]] [[ساحل]] [[امن]] را می‌بیند و شاید به همین علت است که در [[روایات]]، [[انتظار]] [[برترین]] و با ارزش‌ترین [[عبادت]] شمرده شده چنانکه [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ}}<ref> تحف العقول، ص۳۷. </ref> اما نکته‌ای که نباید از آن [[غفلت]] کرد این است، انتظار همیشه با [[اعتماد]] و [[اطمینان]] به آیندۀ مطلوب در تلازم است و این دو (انتظار، اعتماد و اطمینان به آیندۀ مطلوب) ملازم [[امید]] و اشتیاق به [[آینده]] است به طوری که اگر هر کدام از این ملازمات در این ابعاد وجود نداشت نمی‌توان مدعی شد مفهوم انتظار شکل گرفته است<ref>ر. ک: [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[آفتاب در سایه (کتاب)|آفتاب در سایه]]، ص۱۵-۱۷. </ref>. [[امید]] داشتن به وضع مطلوب، غیر از [[اعتقاد]] به آیندۀ مطلوب است. این امید، هرچند می‌تواند اثر آن اعتقاد باشد، اما خودش فی‌نفسه [[حقیقت]] دیگری دارد؛ چراکه موجب می‌‌شود اعتقاد [[انسان]] [[لذت‌بخش]] شود. در واقع می‌‌توان گفت وقتی یک [[عقیده]]، به عرصۀ علاقه و امید راه پیدا می‌کند، مانند خونی که از [[قلب]] در همۀ رگ‌ها جاری می‌شود، حیات‌بخش خواهد شد و انسان با تمام وجود گرمای آن را [[احساس]] خواهد کرد. البته ممکن است در بعضی اوقات این [[حیات]] بخشی تبدیل به ممات بخشی شود؛ چراکه گاهی ممکن است اعتقاد درونی شخص نادرست باشد؛ در این صورت امید و آرزویی که زادۀ همین اعتقاد است [[فاسد]] و بی‌اثر می‌‌شود؛ زیرا رابطۀ بین اعتقاد و امید یک رابطۀ درونی است و امید و آرزوی هر شخص براساس اعتقاداتش بسته می‌‌شود. نتیجه نهایی چنین [[اعتقادی]]، [[انسان منتظر]] را وادار به [[حرکت]] و تلاش می‌کند و او را از حالت ایستا و [[منزوی]] بودن خارج می‌کند.

# '''[[اقدام برای تحقق وضع مطلوب]]''': آخرین رکن [[انتظار]] [[اقدام عملی]] برای تحقق [[وضعیت مطلوب]] است. عمل و اقدام برای [[مقدمه‌سازی ظهور]] و [[زمینه‌سازی فرج]]، تا آنجا که مقدور است، هم دلیل [[صداقت]] ادعای [[منتظر]] است و هم مایه تقویت انتظار خواهد بود. [[اعتقاد]] [[انسان]] [[منتظِر]] برای آیندۀ مطلوب نباید غیر‌مسئولانه باشد، یعنی شخص منتظر اگر چه به وضعیت موجود، معترض است، ولی باید برای بهبود شرایط موجود به اندازۀ وسعش قدم بردارد و تنها [[چشم به راه]] [[آینده]] نباشد. چنان که در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آمده است: هر یک از شما باید برای [[خروج قائم]]{{ع}} آماده باشد، هر چند به اندازه یک تیر <ref>الغیبة، ج۱، ص۳۲۰. </ref>. [[منتظر واقعی]] به [[طور]] فعّال و شایسته با حضور مستمر و مداوم برای [[اصلاح]] وضع موجود در جهت [[رسیدن به وضع مطلوب]] در تلاش است؛ زیرا در این حالت، [[اعتراض]] را با انتظار به معنای [[واقعی]] کلمه درهم آمیخته و بر این [[باور]] است که [[امید]] به فردای بهتر، بدون حرکت و تلاش عملی بی‌معناست. اساساً عمل‌گرا بودن در [[فرهنگ]] [[منتظران]] نهادینه شده است؛ زیرا منتظر تا به سمت وضعیت مطلوب حرکت نکند، در واقع انتظارش را کامل نکرده است. منتظر واقعی، به [[میزان]] [[توانایی]] خود برای برپایی جامعه‌ای مطابق با معیارهای [[مهدوی]] تلاش می‌کند و آن را وظیفۀ خویش می‌داند. [[تکامل انسان]] و [[جامعه]]، [[کوشش]] در مسیر بازسازی جامعه بر اساس [[قسط و عدل]]، و [[مبارزه با ظلم]] و [[بی‌عدالتی]] از جمله مصادیق مهم و جدیِ اقدام برای تحقق وضع مطلوب است.

این نکته را نیز باید بدان توجه داشت که اقدام و عمل تنها صرف عمل بیرونی برای از بین بردن [[فتنه‌ها]] و [[نفی]] طاغوت‌های [[زمان]]، [[مبارزه]] با ناعدالتی‌ها و [[ستم‌ها]] خلاصه نمی‌شود، بلکه شامل اقدامات درونی نیز می‌شود؛ به این معنا که [[انسان منتظر]] بایستی نفس خود را مهذّب کند و خود را از هرگونه [[گناه]] و [[رذائل اخلاقی]] دور کند و پیوسته بر [[امور معنوی]] [[همت]] گمارد و این نیز شاخه‌ای از [[اقدام عملی]] [[منتظر]] برای [[رسیدن به وضع مطلوب]] است.

[[انتظار ظهور امام مهدی]] با سه رکن کامل می‌شود: [[نارضایتی از وضع موجود]] سبب می‌شود [[انسان]] [[منتظِر]] به وضع فعلی خود بسنده نکند، بلکه به سبب [[محروم]] بودن از [[حضور ظاهری امام]] وضع موجود را نمی‌پذیرد و پیوسته برای کسب آمادگی‌های لازم تلاش می‌کند تا [[زمینه‌ساز ظهور]] [[امام غائب]] خویش باشد و در نهایت با [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} آن آیده مطلوب و ایده‌آل حاصل شود؛ افزون‌بر این رکن، انسان منتظر باید به وضع مطلوب، [[اعتقاد]] و [[اشتیاق]] داشته باشد؛ زیرا این [[شوق]] و [[باور]]، [[حاکم]] بر تمام فعالیت‌های [[ذهنی]] و [[روحی]] و [[رفتاری]] شخص منتظر می‌شود و سبب می‌شود شخص منتظر در برابر موانع و [[مشکلات]] پیش رو [[تسلیم]] و [[ناامید]] نشود و همچنان [[حرکت‌های اصلاحی]] خودش را انجام دهد؛ رکن آخر و نهایی [[انتظار]]، اقدام عملی انسان منتظر است؛ یعنی از مرحله باور و [[بینش]] خارج شده و با توجه به آن [[باورها]] و [[عقاید]]، در میدان کنش و عمل، به اندازه توان و ظرفیت‌های موجود در مسیر بازسازی خود و [[جامعه]]، بر اساس [[اخلاق]]، [[عدالت]]، [[مبارزه با ظلم]] و [[ستم]] و به تعبیری [[زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی]]{{ع}} گام‌های عملیاتی بردارد<ref>ر. ک: [[محمد ناصری|ناصری، محمد]]، [[در انتظار مهدی ۱ (کتاب)| در انتظار مهدی]]، [[ماهنامه موعود (نشریه)|موعود]]؛ [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[انسان ۲۵۰ ساله (کتاب)| انسان ۲۵۰ ساله]]؛ [[علی رضا پناهیان|پناهیان؛ علی رضا]]، [[انتظار عامیانه عالمانه عارفانه (کتاب)|انتظار عامیانه عالمانه عارفانه]]، ص۱۰۶؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)| دانشنامهٔ امام مهدی]]، ج۵، ص۳۰۹-۳۱۲؛ [[عبدالعلی محمدی|محمدی، عبدالعلی]]، [[جهانی‌شدن و انتظار و موعود (مقاله)|جهانی‌شدن و انتظار و موعود]]، ص۱۱۴، ۱۱۵؛ [[محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، محمد تقی]]، [[مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم (کتاب)|مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم]]، ص۲۳۶؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)| فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۷۶-۸۴؛ [[علی رضا پناهیان|پناهیان؛ علی رضا]]، [[انتظار عامیانه عالمانه عارفانه (کتاب)|انتظار عامیانه عالمانه عارفانه]]، ص۱۰۶؛ [[محبوبه رجایی| رجایی، محبوبه]]، [[مؤلفه­‌های انتظار توان­مند در قرآن کریم و سنت (مقاله)| مؤلفه­‌های انتظار توان­مند در قرآن کریم و سنت]]؛ [[علی زینتی| زینتی، علی]]، [[انتظار و امنیت روانی (مقاله)| نتظار و امنیت روانی]]، ص۲۹۷-۲۹۸؛ [[سید مهدی موسوی|موسوی، سید مهدی]]، [[تربیت سیاسی در پرتو انتظار (مقاله)| ربیت سیاسی در پرتو انتظار]]، ص۳۴؛ [[علی قائمی| قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)| گاهی به مسأله انتظار]]، ص۳۰-۳۴؛ [[زهرا سادات مرتضوی|مرتضوی، [[زهرا]] سادات]]، [[فلسفه انتظار (مقاله)| فلسفه انتظار]]، [[شمیم یاس (نشریه)|ماهنامه شمیم یاس]]، ص۳۵، ۳۶. </ref>.

[[رده:انتظار ظهور امام مهدی]]