برداشت انحرافی از انتظار امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
در طول [[زمان]] [[برداشت‌های نادرستی از معنی و مفهوم انتظار]] صورت گرفته که موجب انحرافاتی در [[معنای انتظار]] شده است. شاید بتوان گفت تمامی [[برداشت‌های غلط از مفهوم انتظار]] حتی اگر [[جاهلانه]] باشد به نفع مغرضان [[پلیدی]] است که می‌‌خواهند با این حربه به [[مردم]] | در طول [[زمان]] [[برداشت‌های نادرستی از معنی و مفهوم انتظار]] صورت گرفته که موجب انحرافاتی در [[معنای انتظار]] شده است. شاید بتوان گفت تمامی [[برداشت‌های غلط از مفهوم انتظار]] حتی اگر [[جاهلانه]] باشد به نفع مغرضان [[پلیدی]] است که می‌‌خواهند با این حربه به [[مردم]] القاء کنند که [[حکومت دینی]] در [[زمان غیبت]] [[امام]] [[معصوم]] [[باطل]] و [[حرام]] است تا به این وسیله به [[جان]] و [[مال]] و نوامیس [[مسلمین]] تعرض کنند<ref>ر.ک: [[زهرا مصباحی|مصباحی، زهرا]]، [[امام زمان (کتاب)|امام زمان]]، ص۱۹، ۲۳؛ صحیفه امام، ج ۲۱، ص۱۳.</ref>. | ||
== ریشه [[برداشت انحرافی از انتظار]] == | == ریشه [[برداشت انحرافی از انتظار]] == | ||
ریشه اصلی هر نوع [[برداشت نادرست و منفی از انتظار]]، | ریشه اصلی هر نوع [[برداشت نادرست و منفی از انتظار]]، فهم غلط و کج‌اندیشانه برخی افراد از روایاتی که هرگونه قیام در دوران غیبت را طاغوتی دانسته است و تلاش برای [[زمینه‌سازی ظهور امام مهدی]] را بی‌ثمر می‌داند؛ روایاتی چون سخن [[امام زین العابدین]]{{ع}}: {{متن حدیث|وَ اللَّهِ! لَا يَخْرُجُ وَاحِدٌ مِنَّا قَبْلَ خُرُوجِ الْقَائِمِ{{ع}} إِلَّا كَانَ مَثَلُهُ مَثَلَ فَرْخٍ طَارَ مِنْ وَكْرِهِ قَبْلَ أَنْ يَسْتَويَ جَنَاحَاهُ فَأَخَذَهُ الصِّبْيَانُ فَعَبِثُوا بِهِ}}<ref>به خدا سوگند هیچ یک از ما پیش از ظهور حضرت قائم{{ع}} خروج نکند جز آنکه حکایتش حکایت جوجه‌ای است که پیش از درآمدن بال‌هایش از میان آشیانۀ خود پرواز کند، پس کودکان او را بگیرند و با او بازی کنند. الکافی، ج ۸، ص۲۶۴. </ref> یا فرمایش [[امام باقر]]{{ع}}: {{متن حدیث|كُلُّ رَايَةٍ تُرْفَعُ قَبْلَ رَايَةِ الْقَائِمِ صَاحِبُهَا طَاغُوتٌ}}؛ «هر پرچمی قبل از [[قیام قائم]]{{ع}} برافراشته گردد صاحب آن [[طاغوت]] است»<ref>الغیبة، نعمانی، ص۱۱۴.</ref>. این افراد بر این باورند که این [[روایات]] همگان را از اقدامات مسلحانه و [[قیام]] در برابر حاکمان طاغوتی پیش از ظهور [[امام مهدی]]{{ع}} بازداشته و آنان که پیش از ظهور حضرت [[پرچم قیام]] را برافراشته و مردم را سوی آن فراخوانند، خودشان طاغوت هستند. | ||
== گونه‌های [[برداشت‌های نادرست از انتظار]] == | == گونه‌های [[برداشت‌های نادرست از انتظار]] == | ||
به‌طورکلی همه برداشت‌های نادرست از انتظار بازگشتش به [[مسلک احتراز]] است. برخی [[انتظار]] را به معنای [[احتراز]] دانسته‌اند و بر این باورند که ماهیت انتظار، [[انسان]] را به [[گوشه‌گیری]] [[دعوت]] می‌کند و مانع تلاش او برای انجام هر کاری میشود<ref>ر. ک: [[اسماعیل دانش|دانش، اسماعیل]]، [[نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی (مقاله)|نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی]] | به‌طورکلی همه برداشت‌های نادرست از انتظار بازگشتش به [[مسلک احتراز]] است. برخی [[انتظار]] را به معنای [[احتراز]] دانسته‌اند و بر این باورند که ماهیت انتظار، [[انسان]] را به [[گوشه‌گیری]] [[دعوت]] می‌کند و مانع تلاش او برای انجام هر کاری میشود<ref>ر.ک: [[اسماعیل دانش|دانش، اسماعیل]]، [[نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی (مقاله)|نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی]].</ref>. اگر انتظار به معنای احتراز و گوشه‌گیری باشد، از نظر فردی، عامل رکود و توقف است و از نظر [[اجتماعی]] وسیله‌ای برای خاموش ساختن جنبش‌های ضدّ [[استعماری]] خواهد بود. | ||
[[پیروان]] این دیدگاه برای عوامل [[انسانی]] و طبیعی، نقش چندانی قائل نیستند؛ به همین جهت، در | [[پیروان]] این دیدگاه برای عوامل [[انسانی]] و طبیعی، نقش چندانی قائل نیستند؛ به همین جهت، در عصر غیبت نیز [[شیعیان]] را به زمینه‌سازی و [[تهیه مقدمات ظهور]] [[مکلف]] نمی‌دانند. افرادی که چنین دیدگاهی دارند، ظهور را تنها به [[ارادۀ الهی]] وابسته می‌دانند و تلاش در برابر [[حاکمان جور]] را بی‌تأثیر می‌شمارند، [[اصلاح امور]] را به آمدن [[حضرت مهدی]] واگذار می‌کنند و نه‌تنها برای برپایی حکومت اقدام نمی‌کنند، بلکه آن را مانع ظهور و محکوم به بطلان می‌پندارند. | ||
این [[اندیشه]] به گونه‌های مختلفی ازسوی برخی | این [[اندیشه]] به گونه‌های مختلفی ازسوی برخی کج‌اندیشان مطرح شده است: | ||
# عده‌ای [[انتظار فرج]] را فقط به معنای [[دعا برای ظهور]] می‌دانند. این گروه تنها در مواردی خاص و جزئی [[امر به معروف و نهی از منکر]] می‌کنند. | # عده‌ای [[انتظار فرج]] را فقط به معنای [[دعا برای ظهور]] می‌دانند. این گروه تنها در مواردی خاص و جزئی [[امر به معروف و نهی از منکر]] می‌کنند. | ||
# گروهی تصور می‌کنند که انتظار فرج یعنی نسبت به حوادثی که پیرامون ما را گرفته هیچ [[اقدام عملی]] نباید انجام داد. فرق این دسته با گروه فوق این است که آنها مواردی خاص و جزئی امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند اما در اینجا تمام اقدامات عملی ساکت می‌‌ماند. | # گروهی تصور می‌کنند که انتظار فرج یعنی نسبت به حوادثی که پیرامون ما را گرفته هیچ [[اقدام عملی]] نباید انجام داد. فرق این دسته با گروه فوق این است که آنها مواردی خاص و جزئی امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند اما در اینجا تمام اقدامات عملی ساکت می‌‌ماند. | ||
# عده‌ای دیگر بر این باورند که باید [[جهان]] پر از [[معصیت]] بشود تا حضرت مهدی{{ع}} ظهور کنند؛ یعنی حتی اگر در جایی نیاز بود [[امر به معروف]] یا [[نهی از منکر]] شود نباید به این [[وظیفه]] عمل کرد. به بیان دیگر مکلف باید از هر عمل مثبتی (حتی [[دعا کردن]]) و از هر اقدام و هر [[مجاهدت]] و هر [[اصلاحی]] [[دست]] بکشد و [[منتظر]] بماند تا [[امام عصر]]{{ع}} خودش بیاید و اوضاع را [[اصلاح]] و [[مفاسد]] را برطرف کند. این مثل آن است که [[معتقد]] باشیم در شب تاریک، [[انسان]] چراغ روشن نکند، چونکه فردا بناست [[خورشید]] عالمتاب بیاید و [[روز]] شود و همه [[دنیا]] را روشن کند. | # عده‌ای دیگر بر این باورند که باید [[جهان]] پر از [[معصیت]] بشود تا حضرت مهدی{{ع}} ظهور کنند؛ یعنی حتی اگر در جایی نیاز بود [[امر به معروف]] یا [[نهی از منکر]] شود نباید به این [[وظیفه]] عمل کرد. به بیان دیگر مکلف باید از هر عمل مثبتی (حتی [[دعا کردن]]) و از هر اقدام و هر [[مجاهدت]] و هر [[اصلاحی]] [[دست]] بکشد و [[منتظر]] بماند تا [[امام عصر]]{{ع}} خودش بیاید و اوضاع را [[اصلاح]] و [[مفاسد]] را برطرف کند. این مثل آن است که [[معتقد]] باشیم در شب تاریک، [[انسان]] چراغ روشن نکند، چونکه فردا بناست [[خورشید]] عالمتاب بیاید و [[روز]] شود و همه [[دنیا]] را روشن کند. | ||
# | # عده‌ای [[اعتقادی]] فراتر از [[اعتقاد]] دسته سوم دارند. اینان معتقدند باید به [[گناه]] دامن زد و [[مردم]] را به گناه و [[ظلم]] [[دعوت]] کرد تا دنیا پر از [[جور]] و ظلم شود. در این دسته، هم افراد ساده [[لوح]] وجود داشته‌اند و هم اشخاص [[منحرف]] با مقاصدی ناصواب. استناد این افراد به روایاتی است که [[ظهور امام مهدی]] را وابسته به وجود ظلم در دنیا کرده است همچون این روایت از [[امام علی]]{{ع}} که فرمود: {{متن حدیث|الْحَادِیَ عَشَرَ مِنْ وُلْدِی هُوَ الْمَهْدِیُ الَّذِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً}}<ref>یازدهمین از فرزندان من، مهدی است؛ کسی که زمین را از عدل و داد پر می‌کند؛ همان‌گونه که از ظلم و ستم پر شده است. اصول کافی، ج۱، ص۳۳۸.</ref>. | ||
# بعضی افراد از ظاهر برخی [[روایات]] این‌گونه برداشت کرده‌اند که هر قیامی قبل از [[قیام امام مهدی]]{{ع}} محکوم و مردود است. | # بعضی افراد از ظاهر برخی [[روایات]] این‌گونه برداشت کرده‌اند که هر قیامی قبل از [[قیام امام مهدی]]{{ع}} محکوم و مردود است. | ||
== [[شبهات]] و پاسخ‌ها == | == [[شبهات]] و پاسخ‌ها == | ||
نقطه اشتراکی که در تمام دیدگاه‌های فوق وجود دارد این است که [[امام مهدی]]{{ع}} زمانی ظهور می‌کند که [[جهان]] پر از [[ظلم و جور]] شود و وظیفۀ ما در این باره این است نسبت به این ظلم و [[بی‌عدالتی]] واکنشی نشان ندهیم. در واقع، آنان می‌پندارند که این عدم واکنش نسبت [[بی‌عدالتی‌ها]]، [[تبعیض‌ها]] و دیگر مسائل [[جامعه]]، به [[زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی]] کمک می‌کند و سبب میشود تا امام مهدی زودتر ظهور کنند. و نیز هر شخصی که بخواهد [[قیام]] کند و ادعا کند می‌‌خواهد بساط ظلم را بردارد [[دروغگو]] و قیامش [[حرام]] و [[پرچم]] او نیز [[باطل]] است و به [[شکست]] منجر میشود. در پاسخ به این | نقطه اشتراکی که در تمام دیدگاه‌های فوق وجود دارد این است که [[امام مهدی]]{{ع}} زمانی ظهور می‌کند که [[جهان]] پر از [[ظلم و جور]] شود و وظیفۀ ما در این باره این است نسبت به این ظلم و [[بی‌عدالتی]] واکنشی نشان ندهیم. در واقع، آنان می‌پندارند که این عدم واکنش نسبت [[بی‌عدالتی‌ها]]، [[تبعیض‌ها]] و دیگر مسائل [[جامعه]]، به [[زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی]] کمک می‌کند و سبب میشود تا امام مهدی زودتر ظهور کنند. و نیز هر شخصی که بخواهد [[قیام]] کند و ادعا کند می‌‌خواهد بساط ظلم را بردارد [[دروغگو]] و قیامش [[حرام]] و [[پرچم]] او نیز [[باطل]] است و به [[شکست]] منجر میشود. در پاسخ به این انحراف عقیدتی میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: | ||
# برخی از این [[روایات]] از جهانی پر از [[ظلم]] سخن می‌گوید نه [[ظالم]]! یعنی معنایش این نیست که برای [[زمینه‌سازی ظهور امام مهدی]] باید به [[شیوع ظلم]] و گسترش آن کمک کرد. طبق بیان [[قرآن کریم]]، هنگام [[ظهور حضرت مهدی]] | # برخی از این [[روایات]] از جهانی پر از [[ظلم]] سخن می‌گوید نه [[ظالم]]! یعنی معنایش این نیست که برای [[زمینه‌سازی ظهور امام مهدی]] باید به [[شیوع ظلم]] و گسترش آن کمک کرد. طبق بیان [[قرآن کریم]]، هنگام [[ظهور حضرت مهدی]] افراد صالح و شایسته‌ای وجود دارند که آنان به رهبری امام عصر{{ع}} وارث حکومت زمین، می‌شوند<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ}}«و در زبور پس از تورات نگاشته‌ایم که بی‌گمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه۱۰۵.</ref>. اگر معنای [[فراگیر شدن فساد]] و ظلم، کثرت ظالم باشد؛ به‌گونه‌ای که افراد صالح یافت نشوند، با صریح [[آیه شریفه]] در تعارض و تنافی است. | ||
# روایات مذکور به یک | # روایات مذکور به یک واقعیت در هنگام ظهور اشاره دارند نه به [[شرایط ظهور]]، این روایات نمی‌گویند که وجود [[گناه]] و [[فساد]] شرطی برای ظهور است، بلکه خبر از این واقعیت می‌دهند که در عصر غیبت [[ظلم و جور]] تمامی [[اهل]] [[زمین]] را فرا میگیرد. | ||
# این دسته از [[احادیث]] از نظر سندی مشکل دارند و به اصطلاح اهل | # این دسته از [[احادیث]] از نظر سندی مشکل دارند و به اصطلاح اهل حدیث مُرسل هستند؛ یعنی بعضی از راویان آن حذف شده در نتیجه معلوم نیست چه کسی یا کسانی بوده‌اند؛ یا در سلسله سند آنها شخصی به نام [[ابوجارود]] است که زیدی‌مذهب و مؤسس [[فرقه]] [[جارودیه]] است و در کتب رجال تضعیف شده است و در هر دو صورت چنین روایاتی معتبر نیستند. | ||
# درصورت پذیرش این روایات میتوان گفت منظور از آنها این است که قیام‌هایی که مدعی [[مهدویت]] هستند محکوم به شکست‌اند؛ یعنی آنانی که خود را [[مهدی]] معرفی می‌کند و به این نام قیام می‌کنند. | # درصورت پذیرش این روایات میتوان گفت منظور از آنها این است که قیام‌هایی که مدعی [[مهدویت]] هستند محکوم به شکست‌اند؛ یعنی آنانی که خود را [[مهدی]] معرفی می‌کند و به این نام قیام می‌کنند. | ||
# اجرای بسیاری از [[احکام اسلامی]] مانند اقامۀ حدود و [[قصاص]] و نیز [[جهاد]] با [[دشمنان]] و مبارزۀ فراگیر با فساد جز با [[تشکیل حکومت اسلامی]] ممکن نیست؛ بنابراین تلاش برای | # اجرای بسیاری از [[احکام اسلامی]] مانند اقامۀ حدود و [[قصاص]] و نیز [[جهاد]] با [[دشمنان]] و مبارزۀ فراگیر با فساد جز با [[تشکیل حکومت اسلامی]] ممکن نیست؛ بنابراین تلاش برای برقراری نظام اسلامی، کاری پسندیده و مورد قبول است و [[نهی]] از [[قیام]] در بعضی از [[روایات]] به معنای شرکت در قیام‌های [[باطل]] است که انگیزۀ [[الهی]] ندارد یا قیام‌هایی که بدون توجه به شرایط و زمینه‌های لازم انجام میگیرد و یا حرکت‌هایی که به‌عنوان قیام مهدوی شروع می‌گردد؛ نه اینکه هر [[انقلاب]] و حرکتی که در میسر [[اصلاح جامعه]] است، مردود شمرده شود. | ||
# این دیدگاه با روایاتی که بر تأثیر بسترساز [[مردم]] در [[آماده‌سازی]] | # این دیدگاه با روایاتی که بر تأثیر بسترساز [[مردم]] در [[آماده‌سازی]] مقدمات ظهور حضرت مهدی{{ع}} تأکید دارند، به کلی ناسازگار است؛ مانند این سخن [[رسول خدا]]{{صل}}: {{متن حدیث| يَخْرُجُ نَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَيُوَطِّئُونَ لِلْمَهْدِيِّ يَعْنِي سُلْطَانَهُ}}<ref> شرح الأخبار، ج ۳، ص۵۶۳؛ کشف الغمه، ج ۲، ص۴۷۷.</ref>؛ «مردمی از شرق قیام می‌کنند و زمینه را برای حرکت جهانی [[مهدی]] فراهم می‌سازند». بنابراین نمی‌توان [[انسان منتظر]] را از هرگونه [[حرکت اصلاحی]] و تلاش برای [[زمینه‌سازی ظهور امام مهدی]] نهی کرد و کار او را بی‌ثمر خواند. | ||
# این | # این نگرش منفی به آموزه انتظار، سبب تعطیلی دستورهای [[سیاسی]] [[اسلام]]، مانند امر‌به‌معروف و [[نهی‌ازمنکر]]، [[جهاد]] و [[حمایت از مظلوم]] و...، خواهد بود که با صریح [[آیات]] و روایات منافات دارد. | ||
== نتیجه == | == نتیجه == | ||
با فرض صحیح بودن این‌گونه روایات، هیچ تنافی با | با فرض صحیح بودن این‌گونه روایات، هیچ تنافی با حرکت‌های اصلاحی [[منتظران]] در [[جامعه]] و تلاش عملی برای زمینه‌سازی ظهور امام مهدی ندارد؛ زیرا، قیامی در دروان [[غیبت]] باطل و محکوم به [[شکست]] است که به نام مهدی صورت بگیرد؛ یعنی کسی مدعی مهدی بودن کند تا از این رهگذر قیام کرده و خود را به عالم بنمایاند؛ افزون‌بر این، روایاتی دیگر، به‌صراحت منتظران را به سمت [[زمینه‌سازی برای ظهور]] فراخوانده‌‌اند<ref>ر.ک: [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان (کتاب)|ادب فنای مقربان]]، ص۳۵۷، ۳۶۶؛ [[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائریپور|حائریپور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۱ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ص۲۵۲ ـ ۲۵۴؛ [[زهرا مصباحی|مصباحی، زهرا]]، [[امام زمان (کتاب)|امام زمان]]، ص۱۹، ۲۳؛ صحیفه امام؛ ج ۲۱، ص۱۳؛ [[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۹۶-۱۰۰؛ [[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ صحیفه امام؛ ج ۲۱، ص۱۳؛ [[محمد صابر جعفری|جعفری، محمد صابر]]، [[اندیشه مهدویت و آسیب‌ها (کتاب)|اندیشه مهدویت و آسیب‌ها]]، ص۱۱؛ [[سید علی حسینی خامنه‌ای|حسینی خامنه‌ای، سید علی]]، [[ما منتظریم (کتاب)|ما منتظریم]]، ص۱۶۱، ۱۶۲؛ [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[ادب فنای مقربان ج۹ (کتاب)|ادب فنای مقربان]]، ص۳۵۷، ۳۶۶؛ [[علی قائمی|قائمی، علی]]، [[نگاهی به مسأله انتظار (کتاب)|نگاهی به مسأله انتظار]]، ص۱۰۳، ۱۰۴؛ [[سکینه طاووسی|طاووسی، سکینه]]، [[انتظار از دیدگاه اهل بیت (کتاب)|انتظار از دیدگاه اهل بیت]]، ص۲۵ [[عبدالله محمدهاشمی|محمدهاشمی، عبدالله]]، [[فرهنگ انتظار زمینه‌ساز تحقق جامعه مهدوی (مقاله)|فرهنگ انتظار زمینه‌ساز تحقق جامعه مهدوی]]، ص۲۷؛ [[قنبر علی صمدی|صمدی، قنبر علی]]، [[آموزه انتظار و زمینه‌سازی ظهور (مقاله)|آموزه انتظار و زمینه‌سازی ظهور]]، ص۱۲۰ ـ ۱۲۱؛ [[اسماعیل دانش|دانش، اسماعیل]]، [[نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی (مقاله)|نقش آموزه انتظار در پایداری جنبش‌های اسلامی]]؛ [[میرزا عباس مهدوی فرد|مهدوی فرد، میرزا عباس]]، فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار، ص۸۹ ـ ۹۴. </ref>. | ||
== پرسش مستقیم == | == پرسش مستقیم == | ||