سامرا: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←پانویس) |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
'''سامرا''' یکی از شهرهای [[مقدّس]] [[عراق]]، میان [[بغداد]] و [[تکریت]] در [[شرق]] دجله قرار دارد. نام اصلی آن "سرّ من رای" "به معنای هرکه آن را ببیند، مسرور می‌شود" است. روی سکههایی که زمان عباسیان در آن شهر ضرب شده و اکنون در دست است، همین نام [[عربی]] وجود دارد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۵۸ ـ ۲۶۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۱۱۳.</ref>. این شهر [[مدفن]] دو [[امام]] [[معصوم]]، [[حضرت هادی]] و [[حضرت عسکری]] {{عم}} است که در [[خانه]] خویش به [[خاک]] سپرده شدند. [[عصر زندگی]] [[امام هادی]] و [[امام عسکری]] {{عم}}، از دوران‌های سخت برای [[اهل بیت]] {{عم}} بود. [[خلفای عباسی]] برای [[نظارت]] و کنترل هرچه بیشتر نسبت به [[ارتباطات]] [[ائمه]] {{عم}} با هوادارانشان، آنان را در [[شهر]] نظامی سامرا نگه داشته بودند. "[[عسکر]]" و "مُعَسکر"، نام شاخص این منطقه نظامی بود و بدین جهت بود که [[امام یازدهم]] به [[حضرت عسکری]] [[لقب]] یافت. سامرا شهری است که سه سال طول کشید تا آماده گردد. آنگاه [[معتصم]]، [[بغداد]] را رها کرد و ساکن سامرا شد و [[سپاه]] ۲۵۰ هزار نفری خویش را هم آنجا اسکان داد. این‌گونه بود که سامرا پایتخت هشت [[خلیفه عباسی]] گشت. از [[معتصم]] (سال ۲۱۸) تا [[معتمد]] (سال ۲۷۹) که آخرین [[خلیفه عباسی]] بود سامرا پایتخت قرار داشت<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۷۶- ۲۷۹.</ref>. | '''سامرا''' یکی از شهرهای [[مقدّس]] [[عراق]]، میان [[بغداد]] و [[تکریت]] در [[شرق]] دجله قرار دارد. نام اصلی آن "سرّ من رای" "به معنای هرکه آن را ببیند، مسرور می‌شود" است. روی سکههایی که زمان عباسیان در آن شهر ضرب شده و اکنون در دست است، همین نام [[عربی]] وجود دارد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۵۸ ـ ۲۶۰؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگنامه دینی (کتاب)|فرهنگنامه دینی]]، ص۱۱۳.</ref>. این شهر [[مدفن]] دو [[امام]] [[معصوم]]، [[حضرت هادی]] و [[حضرت عسکری]] {{عم}} است که در [[خانه]] خویش به [[خاک]] سپرده شدند. [[عصر زندگی]] [[امام هادی]] و [[امام عسکری]] {{عم}}، از دوران‌های سخت برای [[اهل بیت]] {{عم}} بود. [[خلفای عباسی]] برای [[نظارت]] و کنترل هرچه بیشتر نسبت به [[ارتباطات]] [[ائمه]] {{عم}} با هوادارانشان، آنان را در [[شهر]] نظامی سامرا نگه داشته بودند. "[[عسکر]]" و "مُعَسکر"، نام شاخص این منطقه نظامی بود و بدین جهت بود که [[امام یازدهم]] به [[حضرت عسکری]] [[لقب]] یافت. سامرا شهری است که سه سال طول کشید تا آماده گردد. آنگاه [[معتصم]]، [[بغداد]] را رها کرد و ساکن سامرا شد و [[سپاه]] ۲۵۰ هزار نفری خویش را هم آنجا اسکان داد. این‌گونه بود که سامرا پایتخت هشت [[خلیفه عباسی]] گشت. از [[معتصم]] (سال ۲۱۸) تا [[معتمد]] (سال ۲۷۹) که آخرین [[خلیفه عباسی]] بود سامرا پایتخت قرار داشت<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۷۶- ۲۷۹.</ref>. | ||
== بنای سامرا == | |||
ورود [[ترکان]] به [[دستگاه خلافت عباسی]]، موجب رقابت شدید میان آنان از یک سو و [[اعراب]] و [[ایرانیان]] از دیگر سو شد. رقابتی که برای به دست آوردن [[مال]] و [[مقام]]، [[شهر]] بغداد را [[ناامن]] و به کانونی برای توطئه‌ها و دسیسه‌های آنان تبدیل کرد. این، در حالی است که تعداد ترکان به طور مرتب افزایش می‌یافت؛ زیرا علاوه بر توالد و تناسل فراوان آنان، هر ساله هزاران [[غلام ترک]] را از آن سوی [[جیحون]] به بغداد می‌آوردند و بدین ترتیب، دیری نپایید که بغداد مالامال از ترکانی شد که مورد حمایت و [[احترام]] [[خلیفه]] بودند. [[اقتدار]] فراوان و [[زیاده‌روی]] [[ترکان]] در [[طلب]] [[مال]] و [[مقام]] و [[گستاخی]] و [[بی‌باکی]] و [[خشونت]] و بی‌رحمی آنان، خیلی زود [[مشکلات]] و [[مصائب]] دردناکی برای [[مسلمانان]] به وجود آورد و نیز [[تهدید]] و خطری شد برای [[خلافت عباسی]]. ترکان با [[تسلط]] بر [[دستگاه خلافت]] [[رفتار]] خشونت آمیزی با [[مردم]] در پیش گرفتند: در بازارها و کوچه‌های تنگ اسب می‌تاختند<ref>الکامل، ج۶، ص۲۵۲.</ref> و [[کودکان]] و [[ضعیفان]] و پیرزنان را لگدکوب می‌کردند و [[زنان]] را بزور به [[انحراف]] می‌کشیدند<ref>سیرالملوک، ص۴۰-۴۲؛ خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۳، ص۳۴۶.</ref>. بدین ترتیب بر خلاف [[انتظار]] [[معتصم]] که برای مقابله با [[نفوذ]] روزافزون [[ایرانیان]] و [[اعراب]]، [[غلامان]] و مزدوران ترک را برکشیده بود، آشکار شد که درمان خطرناک‌تر از درد گشته است. افزایش تعداد این محافظان مهاجم و رفتار ناهنجارشان با مردم، آنقدر [[تحمل]] ناپذیر شد که مردم [[بغداد]] به معتصم [[شکایت]] بردند<ref>تاریخ الخلفاء، ص۲۳۳.</ref> و از درازدستی و [[ستمکاری]] آنان بنالیدند و بر ضدشان مسلح شدند و عده‌ای از آنها را به [[قتل]] رساندند<ref>مروج الذهب، ج۲، ص۴۶۶.</ref>. گروهی نیز نزد معتصم رفتند و گفتند: اگر ترکان را از بغداد بیرون نبری، با تو خواهیم جنگید. پرسید: چگونه با من می‌جنگید؟ گفتند: با [[آه]] [[سحرگاه]]. معتصم گفت: من [[طاقت]] آن را ندارم<ref>تاریخ الخلفاء، ص۲۳۳.</ref>. به گفته [[طبری]]، پیرمردی [[روز]] [[عید]] در برابر معتصم برخاست و گفت: «[[خداوند]] [[پاداش نیک]] را از تو بردارد که این [[بیگانگان]] سنگدل - ترکان - را [[همسایه]] ما کردی تا کودکان ما را [[یتیم]] و زنانمان را [[بیوه]] کنند»<ref>تاریخ الطبری، ج۵، ص۲۱۳.</ref>. | |||
این‌گونه سخنان معتصم را بر آن داشت تا پایتخت را از بغداد بیرون برد و شهری جدید برای مقر [[حکومت]] خویش و برای سکونت ترکان بسازد. از این‌رو، پس از [[نماز عید]] [[سال ۲۲۰ ق]]. از بغداد بیرون رفت و دیگر به آن [[شهر]] بازنگشت. وی مدتی بر ساحل نهر قاطول<ref>نهری است که در نزدیکی سامرا از دجله منشعب می‌شود (معجم البلدان، ج۴، ص۲۹۷).</ref> در دهکده‌ای که محل سکونت عده‌ای از نبطیان بود سکنی گزید؛ اما از سرما و [[سختی]] آنجا برنجید و در جستجوی مکانی دیگر برآمد تا آنکه به محل کنونی [[سامرا]]<ref>سامرا که کلمه‌ای آسوری است در زبان عربی به صورت {{عربی|سُرَّ مَنْ رَأَى}} در آمد؛ یعنی شاد شد آن کس که دید. شوخ طبعان آن روز می‌گفتند: «هر کس آن شهر را با ترکان می‌بیند شاد می‌شود؛ زیرا بغداد از دست آنها آسوده است» نک: وفیات الاعیان، ج۱، ص۲۳. و قس: حتی، فیلیپ خلیل، شرق نزدیک در تاریخ، ص۴۱۶. و درباره وجوه اشتقاق و معنای سامرا، نک: جوهری، اسماعیل بن عماد، الصحاح، ذیل ماده «رأی».</ref> در قسمت علیای دجله رسید و آنجا را که هوایی [[پاک]] و آبی گوارا و خاکی حاصل‌خیز داشت برای [[شهر]] دلخواهش برگزید<ref>البلدان، ص۲۹؛ مروج الذهب، ج۲، ص۴۶۷.</ref>. بنای [[قصر]] [[خلیفه]] پیش از هر کاری آغاز گردید و سپس برای هر یک از [[فرماندهان]] و [[لشکریان]] ترکْ زمینی اختصاص یافت تا خانه‌های خود را بسازند؛ آنگاه به دستور خلیفه، هزاران کارگر و صنعت‌گر و افزارمند و بازرگان از شهرهای دیگر به سامرا آمدند تا نقشه و طرح شهری بزرگ را با خیابان‌ها و کوچه‌ها و بازارها و محل صنعت‌گران و پیشه‌وران آماده نمایند. دیری نپایید که شهری آباد و مجلل ساخته شد؛ اما این امر آثار نامطلوبی بر [[عمران]] و آبادی و [[اقتصاد]] شهر [[بغداد]] گذاشت. به همین دلیل، [[اهل بغداد]] به‌شدت از شهر نوپای [[ترکان]] متنفر شدند و کار به آنجا رسید که [[محدثان]] در [[ذم]] سامرا احادیثی ساختند و شعرا در هجو [[معتصم]] اشعاری سرودند<ref>نظیر بائیه [[دعبل خزاعی]] که با این [[بیت]] آغاز می‌شود: | |||
{{عربی|ملوكُ بَنِي الْعَبَّاسِ فِي الكُتُبِ سَبْعَة *** وَ لَمْ تَأتِنا فِي ثَامِنٍ مِنْهُمُ الْكُتُبُ}} (نک: [[تاریخ]] الخلفاء، ص۳۳۵).</ref>. | |||
پس از آنکه معتصم در سامرا ساکن شد، با خیالی آسوده ترکان را به خود نزدیک کرد و [[مناصب]] مهم و [[فرماندهی سپاه]] را به آنان واگذاشت و پای آنها را به میدان [[سیاست]] باز کرد و [[اعراب]] و [[ایرانیان]] را پس راند. این نکته را می‌توان از ترتیب قرار گرفتن [[سپاهیان]] در [[جنگ]] با خرمدینان و در [[فتح عموریه]] به‌روشنی دریافت؛ زیرا [[فرماندهان]] عمده [[لشکر]] در این دو [[نبرد]] همه از [[ترکان]] بودند<ref>[[سید احمد رضا خضری|خضری، سید احمد رضا]]، [[تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه (کتاب)|تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه]] ص ۹۳.</ref>. | |||
== مدفن اولیای الهی == | == مدفن اولیای الهی == | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۹: | ||
* [[امام مهدی در چه شهری به دنیا آمد؟ (پرسش)]] | * [[امام مهدی در چه شهری به دنیا آمد؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان پرسش وابسته}} | {{پایان پرسش وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۷: | ||
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']] | # [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']] | ||
# [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']] | # [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']] | ||
# [[پرونده:IM009737.jpg|22px]] [[سید احمد رضا خضری|خضری، سید احمد رضا]]، [[تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه (کتاب)|'''تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||