تربیت فرزند: تفاوت میان نسخه‌ها

# پذیرش کودک چه دختر و چه پسر: اولین [[وظیفه]] والدین، تلقی مثبت نسبت به فرزندشان است. آنان باید فرزند را چه دختر و چه پسر، [[نعمت]] و رحمتی از جانب [[خدا]] بدانند و سلامت نوزاد مهم‌ترین و نخستین چیزی باشد که توجه‌شان را جلب می‌کند و این پذیرش را در گفتار و [[رفتار]] در حد توان نشان دهند. چنان که رفتار [[زینت]] [[عبادت کنندگان]] از [[اهل بیت پیامبر]] بزرگوارمان این‌گونه بوده است.

# انتخاب نام نیکو: نامی که برای فرزند [[انتخاب]] می‌شود، نقش مهمی در [[شخصیت]] او دارد. از این رو باید به گونه‌ای انتخاب شود که بعدها باعث تحقیر و [[تمسخر]] وی نباشد. [[دین اسلام]] به والدین دستور می‌دهد حتی پیش از تولد فرزندشان، نام [[نیکو]] برای او انتخاب کنند. [[پیامبر خدا]]{{صل}} می‌فرمایند: «نخستین هدیه هر پدری به فرزندش، نام نیکوست. پس نام [[نیکو]] بر فرزند خویش بگذارید»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ أَوَّلَ مَا يَنْحَلُ بِهِ أَحَدُكُمْ وَلَدَهُ الِاسْمُ الْحَسَنُ فَلْيُحْسِنْ أَحَدُكُمْ اسْمَ وَلَدِهِ}}؛ نوادر راوندی، ص۶.</ref>. در [[سیره ائمه اطهار]]{{عم}} در مورد نام پسر، تأکید شده که دست‌کم تا هفت [[روز]] او را محمد بنامند و سپس نام دلخواه خود را بر او بنهند<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۵، ص۱۲۷.</ref>.

# گفتن [[اذان]] و اقامه در [[گوش]] فرزند: نخستین اقدام [[ائمه]]{{عم}} پس از تولد فرزند، این بود که در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه می‌گفتند. [[امام سجاد]]{{ع}} [[روایت]] کرده‌اند: هنگامی که [[امام حسین]]{{ع}} متولد شد، [[پیامبر]]{{صل}} در گوش او اذان گفتند<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۲۴۰.</ref>. [[معصومین]]{{عم}} به آثار این کار نیز اشاره کرده‌اند؛ از جمله دور کردن شیطان<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۳۶.</ref> و مصون ماندن از گزند وی<ref>ابن شعبه حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ص۱۴.</ref>.

# [[غسل]] نوزاد: در [[سیره معصومین]]{{عم}} همواره بر رعایت نظافت و [[بهداشت]] تأکید شده است؛ چنان که به مناسبت‌های مختلف، غسل‌های [[واجب]] یا [[مستحب]] را به [[پیروان]] خویش توصیه کرده‌اند. از جمله به والدین سفارش شده است به منظور ادای حق رعایت بهداشت که از حقوق فرزند است، وی را پس از تولد غسل دهند. [[امام صادق]]{{ع}} فرموده‌اند: «... غسل دادن نوزاد واجب است...»<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲، ص۳۷.</ref>. تعبیر «واجب» در این سخن، به معنای تأکید بر [[استحباب]] است که بیانگر اهمیت این مسئله است.

# برداشتن کام نوزاد: یکی دیگر از سنت‌های سفارش شده هنگام تولد فرزند در سیره اهل بیت{{عم}} برداشتن کام نوزاد با خرما، [[آب فرات]]، [[تربت امام حسین]]{{عم}} یا آب [[باران]] است. برداشتن کام بدین معناست که مقداری خرمای نرم و ملایم یا تربت امام حسین{{ع}} را به حلق کودک بریزند<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۱۰، ص۴۱۶.</ref>. در [[روایات]] آمده است: «کام مولود با آب فرات برداشته می‌شود و در گوش او اقامه گفته می‌شود و در روایت دیگر آمده: کام فرزندان‌تان را با آب فرات و با [[تربت]] [[قبر امام حسین]]{{ع}} بردارید و اگر نبود، با آب [[آسمان]]»<ref>{{متن حدیث|حَنِّكُوا أَوْلَادَكُمْ بِمَاءِ الْفُرَاتِ وَ بِتُرْبَةِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ{{ع}} فَإِنْ لَمْ يَكُنْ فَبِمَاءِ السَّمَاءِ}}؛ الکافی، ج۶، ص۲۴، ح۳.</ref>.

# [[ختنه]] کردن پسران: ختنه کردن پسران در [[روز]] هفتم تولد، یکی دیگر از آدابی است که در [[سیره معصومان]]{{عم}} دیده می‌شود. انجام این آئین سبب [[پاکیزگی]] و [[رشد]] بهتر نوزاد می‌گردد. [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرمایند: [[پیامبر]]{{صل}} حسن و حسین{{عم}} را در روز هفتم تولدشان ختنه کرد<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۱۲۰.</ref>. [[معصومان]]{{عم}} ختنه کردن پسران را عامل [[تطهیر]] و [[رشد]] آنها دانسته و به والدین توصیه کرده‌اند که فرزند خود را تا هفت روز اول تولد، ختنه کنند و اگر نشد، تا [[زمان]] [[بلوغ]] می‌توان به تأخیر انداخت.

# سوراخ کردن [[گوش]] فرزند: یکی از سنت‌های [[اسلامی]] و سفارش شده [[پیامبر خدا]]{{صل}} و [[معصومین]]{{عم}} سوراخ کردن گوش دختر است. «از نظر اسلامی سوراخ کردن گوش نوزاد دختر و پسر فرقی ندارد؛ اگرچه در [[زمان]] ما به این [[سنت]] اسلامی در مورد پسران عمل نمی‌کنند<ref>بابازاده، مسائل ازدواج و حقوق خانواده، ص۹۳.</ref>. در [[سیره پیامبر اکرم]]{{صل}} مشاهده می‌شود که ایشان به دخترشان، [[حضرت زهرا]]{{س}} دستور دادند [[گوش]] [[امام حسن]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} را سوراخ کند<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۶۰.</ref>.

# تراشیدن موی سر: یکی دیگر از [[سنت‌ها]] هنگام تولد که والدین موظف به رعایت آن شده‌اند، تراشیدن موی سر نوزاد است. [[امام کاظم]]{{ع}} فرموده‌اند: «... از جمله وظایف والدین در [[روز]] هفتم تولد نوزاد، این است که موی سر وی را تراشیده، هم وزن آن طلا یا [[نقره]] به [[فقرا]] [[تصدق]] دهند و اگر آن هم مقدور نباشد، هر چه می‌توانند [[صدقه]] بدهند...»<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۴۲.</ref>.

# دادن عقیقه و ولیمه: از مهم‌ترین [[آداب]] و سنت‌هایی که در [[سیره معصومین]]{{عم}} سفارش شده، این است که وقتی [[خداوند]] [[فرزندی]] به کسی عطا می‌کند، به شکرانه این [[نعمت الهی]] ولیمه دهد. عقیقه کردن، یعنی [[قربانی کردن]] در [[روز]] هفتم ولادت نوزاد برای [[اطعام]] [[مؤمنین]]. بهتر است برای پسر گوسفند نر و برای دختر، گوسفند ماده عقیقه شود و دعای مخصوص آن را بخوانند و هنگام تقسیم آن استخوان‌های آن را نشکنند و پا و ران، بلکه یک چهارم آن را برای ماما بفرستند و بخش دیگر گوشت آن را پخته و حداقل از ده نفر از مؤمنین به شکرانه این [[نعمت الهی]] برای خوردن آن [[دعوت]] کنند. تا عضو جدیدی به [[جامعه اسلامی]] معرفی شود و مورد پذیرش آنان قرار گیرد و [[دعای خیر]] مؤمنین همراه خوبی برای کودک در [[مشکلات]] پیش رو باشد.

# رنگ [[لباس]] نوزاد: یکی دیگر از سنت‌های پسندیده‌ای که در سیره ائمه{{عم}} بدان توجه شده، پوشاندن لباسی با رنگ شاد و روشن به تن نوزاد است. زمانی که امام حسن{{ع}} متولد شد، پیامبر{{صل}} ایشان را در آغوش گرفت و او را با پارچه‌ای سفید و روشن پوشانید<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۴۳، ۲۳۸.</ref>. تأکید پیامبر{{صل}} بر رنگ سفید و روشن در [[پوشش]] نوزاد، از تأثیر‌گذاری رنگ بر روحیه و حالات کودک حکایت دارد. پژوهشگران در تحقیقات گسترده درباره تأثیر رنگ بر [[روح]] و [[روان انسان]]، به این نتیجه رسیده‌اند که رنگ سفید، اشاره به [[صداقت]]، [[پاکیزگی]]، [[ملایمت]]، [[آرامش]] و صمیمیت است<ref>لوشر، روان‌شناسی رنگ‌ها، ترجمه: ویدا ابیدزاده، ص۷ - ۶؛ پارامون، ترکیب رنگ، ترجمه: قاسم روبین، ص۹ – ۷.</ref>.

# تغذیه با شیر مادر: یکی دیگر از عوامل مؤثر در [[رشد]] جسمانی، روانی و [[اخلاقی]] نوزاد، تغذیه با شیر مادر است. [[تعالیم اسلام]] بهترین غذای نوزاد را شیر مادر می‌داند. [[رسول خدا]]{{صل}} فرمودند: «برای کودک، شیری بهتر از شیر مادرش نیست»<ref>{{متن حدیث|‌لَيْسَ لِلصَّبِيِّ لَبَنٌ خَيْرٌ مِنْ لَبَنِ أُمِّهِ‌}}؛ صحیفة الرضا، ص۵۰.</ref>. تأثیرگذاری شیر مادر به حدی است که اگر زنی به مدت و دفعات معین به کودکی شیر دهد، [[حکم]] مادر او را پیدا می‌کند و برخی از [[قوانین]] [[خویشاوندی]] نسبی بین کودک و وابستگان آن [[زن]] ایجاد می‌شود. اولیای دین بر تأثیرگذاری عمیق شیر مادر تأکید می‌کنند. در صورتی که کودک نمی‌تواند از شیر مادر استفاده کند، پدر موظف است دایه‌ای شایسته برای شیر دادن او [[انتخاب]] کند؛ چراکه بهره هوشی پایین، نوع [[باورهای دینی]] و رفتارهای نابهنجار و حتی [[زیبایی]] و [[زشتی]] زن شیرده، در نوزاد اثر می‌گذارد و در ویژگی‌های شخصیتی و سلامت روانی و جسم او نیز تأثیر دارد. [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرمایند: «برای شیر دادن کودک خود دایه خوب‌روی [[استخدام]] کن و از دایه‌های [[زشت]] دوری کن؛ زیرا شیر (ویژگی‌های مادر را به فرزند) سرایت می‌دهد»<ref>{{متن حدیث|اسْتَرْضِعْ لِوَلَدِكَ بِلَبَنِ الْحِسَانِ وَ إِيَّاكَ وَ الْقِبَاحَ فَإِنَّ اللَّبَنَ قَدْ يُعْدِي}}؛ الکافی، ج۶، ص۴۴، ح۱۲.</ref>.<ref>[[ابوالفضل سلمانی گواری|سلمانی گواری، ابوالفضل]]، [[سیره خانوادگی ائمه معصوم (کتاب)|سیره خانوادگی ائمه معصوم]]، ص ۱۰۱؛ [[حامد ولی‌زاده|ولی‌زاده، حامد]]، [[سیره خانوادگی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره خانوادگی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۱۸۳-۲۰۱.</ref>