پرش به محتوا

شناخت پیامبر خاتم در تربیت اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = شناخت پیامبر خاتم | عنوان مدخل = شناخت پیامبر خاتم | مداخل مرتبط = شناخت پیامبر خاتم در تربیت اسلامی | پرسش مرتبط = پیامبر خاتم (پرسش) }} == مقدمه == ایمان به پیامبری حضرت محمد{{صل}} دومین اصل اعتقادی دین اسلام اس...» ایجاد کرد)
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۹: خط ۹:
[[ایمان]] به [[پیامبری حضرت محمد]]{{صل}} دومین اصل [[اعتقادی]] [[دین اسلام]] است و کسی که [[پیامبری]] آن حضرت را نپذیرد از جرگه [[مسلمانان]] خارج است. در این مبحث [[سیره معصومان]]{{عم}} را در زمینه [[تربیت]] [[شناخت]] و ایمان به پیامبری حضرت محمد{{صل}} بررسی می‌کنیم.
[[ایمان]] به [[پیامبری حضرت محمد]]{{صل}} دومین اصل [[اعتقادی]] [[دین اسلام]] است و کسی که [[پیامبری]] آن حضرت را نپذیرد از جرگه [[مسلمانان]] خارج است. در این مبحث [[سیره معصومان]]{{عم}} را در زمینه [[تربیت]] [[شناخت]] و ایمان به پیامبری حضرت محمد{{صل}} بررسی می‌کنیم.


مباحثی که در این فصل بررسی می‌شوند عبارت‌اند از: ۱. روش [[اثبات نبوت]]؛ ۲. روش معرفی [[پیامبر]]{{صل}}؛ ۳. روش مأنوس کردن متربی با پیامبر{{صل}}؛ ۴. [[نهی]] از [[معاشرت]] با [[منکران]] و [[مدعیان نبوت]].
مباحثی که در این فصل بررسی می‌شوند عبارت‌اند از: ۱. روش [[اثبات نبوت]]؛ ۲. روش معرفی [[پیامبر]]{{صل}}؛ ۳. روش مأنوس کردن متربی با پیامبر{{صل}}؛ ۴. [[نهی]] از [[معاشرت]] با منکران و [[مدعیان نبوت]].


==روش‌های اثبات نبوت پیامبر{{صل}}==
== روش‌های اثبات نبوت پیامبر{{صل}} ==
[[معصومان]]{{عم}} برای اثبات نبوت از سه قاعده استفاده می‌کردند: مفروض گرفتن [[نبوت]] در صورتی که مخاطب آنان در [[نبوت پیامبر اسلام]]{{صل}} تردیدی نداشت؛ اقامه دلائل روشن و قانع کننده در صورتی که مخاطب در این مورد دچار [[شک و تردید]] بود؛ و [[رفع شبهات]].
[[معصومان]]{{عم}} برای اثبات نبوت از سه قاعده استفاده می‌کردند: مفروض گرفتن [[نبوت]] در صورتی که مخاطب آنان در [[نبوت پیامبر اسلام]]{{صل}} تردیدی نداشت؛ اقامه دلائل روشن و قانع کننده در صورتی که مخاطب در این مورد دچار [[شک و تردید]] بود؛ و رفع شبهات.


۱. '''مفروض گرفتن نبوت''': در [[سیره تربیتی]] معصومان{{عم}} دیده نشده است که آنان در مواجهه با کسی که در نبوت [[پیامبر اکرم]]{{صل}} تردیدی ندارد، به بحث اثبات نبوت پیامبر{{صل}} بپردازند. [[راز]] مفروض گرفتن نبوت پیامبر{{صل}} را می‌توان در دو نکته دانست: نخست آنکه در مواجهه با مخاطبی که تردیدی در نبوت پیامبر{{صل}} ندارد، نیازی به اثبات نبوت نبوده است. دوم آنکه در چنین فضائی، طرح دلائل اثبات نبوت می‌تواند آثار ضد [[تربیتی]] داشته باشد؛ زیرا بحث پیرامون اثبات نبوت پیامبر{{صل}} بدین معناست که ممکن است [[حضرت محمد]]{{صل}} واقعاً پیامبر نباشد. همین موجب می‌شود راهی باز شود تا متربّی‌ای که در پیامبری آن حضرت تردیدی نداشت، دچار تردید شود.
۱. '''مفروض گرفتن نبوت''': در سیره تربیتی معصومان{{عم}} دیده نشده است که آنان در مواجهه با کسی که در نبوت [[پیامبر اکرم]]{{صل}} تردیدی ندارد، به بحث اثبات نبوت پیامبر{{صل}} بپردازند. راز مفروض گرفتن نبوت پیامبر{{صل}} را می‌توان در دو نکته دانست: نخست آنکه در مواجهه با مخاطبی که تردیدی در نبوت پیامبر{{صل}} ندارد، نیازی به اثبات نبوت نبوده است. دوم آنکه در چنین فضائی، طرح دلائل اثبات نبوت می‌تواند آثار ضد [[تربیتی]] داشته باشد؛ زیرا بحث پیرامون اثبات نبوت پیامبر{{صل}} بدین معناست که ممکن است [[حضرت محمد]]{{صل}} واقعاً پیامبر نباشد. همین موجب می‌شود راهی باز شود تا متربّی‌ای که در پیامبری آن حضرت تردیدی نداشت، دچار تردید شود.


۲. '''[[اقامه دلیل]]''': با وجود این، در [[جامعه اسلامی]]، [[پیروان]] سایر [[ادیان]] که به پیامبری آن حضرت اعتقادی نداشتند نیز [[زندگی]] می‌کردند. به علاوه کسانی نیز در میان مسلمانان بودند که اصلاً نبوت را قبول نداشتند. معصومان{{عم}} در مواجهه با این افراد و در مواجهه با هر فردی که بنا به دلائلی در نبوت پیامبر اسلام{{صل}} تردید داشت، ادله‌ای قانع کننده اقامه می‌کردند. در اینجا تنها یک نمونه از این سیره‌ها را بیان می‌کنیم:
۲. '''[[اقامه دلیل]]''': با وجود این، در [[جامعه اسلامی]]، [[پیروان]] سایر [[ادیان]] که به پیامبری آن حضرت اعتقادی نداشتند نیز [[زندگی]] می‌کردند. به علاوه کسانی نیز در میان مسلمانان بودند که اصلاً نبوت را قبول نداشتند. معصومان{{عم}} در مواجهه با این افراد و در مواجهه با هر فردی که بنا به دلائلی در نبوت پیامبر اسلام{{صل}} تردید داشت، ادله‌ای قانع کننده اقامه می‌کردند. در اینجا تنها یک نمونه از این سیره‌ها را بیان می‌کنیم: [[امام صادق]]{{ع}} در جواب زندیقی که از ایشان پرسید: چگونه [[انبیا]] و [[رسولان]] را [[اثبات]] می‌کنی، فرمود: زمانی که ثابت کردیم که ما را آفریننده و صانعی است، [[برتر]] از ما و همه [[مخلوقات]] و آن صانع، [[حکیم]] و متعالی است و مخلوقات نه می‌توانند او را ببینند و نه لمس کنند، تا با یکدیگر بدون واسطه روبه‌رو شوند و [[محاجّه]]<ref>محاجه در زبان عربی به معنای بحث و گفتگویی است که در آن طرفین برای اثبات مدعای خود دلیل اقامه می‌کنند. بنابراین، محاجه نوع خاصی از گفتگوست.</ref> کنند، ثابت می‌شود که او در میان مخلوقات خود سفیرانی دارد که خواسته‌های او را برای مخلوقات و بندگانش بیان می‌کنند<ref>{{متن حدیث|... عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}}‏ أَنَّهُ قَالَ لِلزِّنْدِيقِ الَّذِي سَأَلَهُ مِنْ أَيْنَ أَثْبَتَّ الْأَنْبِيَاءَ وَ الرُّسُلَ؟ قَالَ: إِنَّا لَمَّا أَثْبَتْنَا أَنَ‏ لَنَا خَالِقاً صَانِعاً مُتَعَالِياً عَنَّا وَ عَنْ جَمِيعِ مَا خَلَقَ، وَ كَانَ ذَلِكَ الصَّانِعُ حَكِيماً مُتَعَالِياً، لَمْ يَجُزْ أَنْ يُشَاهِدَهُ خَلْقُهُ، وَ لَا يُلَامِسُوهُ فَيُبَاشِرَهُمْ وَ يُبَاشِرُوهُ وَ يُحَاجَّهُمْ وَ يُحَاجُّوهُ، ثَبَتَ أَنَّ لَهُ سُفَرَاءَ فِي خَلْقِهِ يُعَبِّرُونَ عَنْهُ إِلَى خَلْقِهِ وَ عِبَادِهِ، وَ يَدُلُّونَهُمْ عَلَى مَصَالِحِهِمْ وَ مَنَافِعِهِمْ وَ مَا بِهِ بَقَاؤُهُمْ وَ فِي تَرْكِهِ فَنَاؤُهُمْ، فَثَبَتَ الْآمِرُونَ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْحَكِيمِ الْعَلِيمِ فِي خَلْقِهِ وَ الْمُعَبِّرُونَ عَنْهُ جَلَّ وَ عَزَّ وَ هُمُ الْأَنْبِيَاءُ{{عم}}...}}. (کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۱۶۸)</ref>.
[[امام صادق]]{{ع}} در جواب زندیقی که از ایشان پرسید: چگونه [[انبیا]] و [[رسولان]] را [[اثبات]] می‌کنی، فرمود: زمانی که ثابت کردیم که ما را آفریننده و صانعی است، [[برتر]] از ما و همه [[مخلوقات]] و آن [[صانع]]، [[حکیم]] و متعالی است و مخلوقات نه می‌توانند او را ببینند و نه لمس کنند، تا با یکدیگر بدون واسطه روبه‌رو شوند و [[محاجّه]]<ref>محاجه در زبان عربی به معنای بحث و گفتگویی است که در آن طرفین برای اثبات مدعای خود دلیل اقامه می‌کنند. بنابراین، محاجه نوع خاصی از گفتگوست.</ref> کنند، ثابت می‌شود که او در میان مخلوقات خود سفیرانی دارد که خواسته‌های او را برای مخلوقات و بندگانش بیان می‌کنند<ref>{{متن حدیث|... عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}}‏ أَنَّهُ قَالَ لِلزِّنْدِيقِ الَّذِي سَأَلَهُ مِنْ أَيْنَ أَثْبَتَّ الْأَنْبِيَاءَ وَ الرُّسُلَ؟ قَالَ: إِنَّا لَمَّا أَثْبَتْنَا أَنَ‏ لَنَا خَالِقاً صَانِعاً مُتَعَالِياً عَنَّا وَ عَنْ جَمِيعِ مَا خَلَقَ، وَ كَانَ ذَلِكَ الصَّانِعُ حَكِيماً مُتَعَالِياً، لَمْ يَجُزْ أَنْ يُشَاهِدَهُ خَلْقُهُ، وَ لَا يُلَامِسُوهُ فَيُبَاشِرَهُمْ وَ يُبَاشِرُوهُ وَ يُحَاجَّهُمْ وَ يُحَاجُّوهُ، ثَبَتَ أَنَّ لَهُ سُفَرَاءَ فِي خَلْقِهِ يُعَبِّرُونَ عَنْهُ إِلَى خَلْقِهِ وَ عِبَادِهِ، وَ يَدُلُّونَهُمْ عَلَى مَصَالِحِهِمْ وَ مَنَافِعِهِمْ وَ مَا بِهِ بَقَاؤُهُمْ وَ فِي تَرْكِهِ فَنَاؤُهُمْ، فَثَبَتَ الْآمِرُونَ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْحَكِيمِ الْعَلِيمِ فِي خَلْقِهِ وَ الْمُعَبِّرُونَ عَنْهُ جَلَّ وَ عَزَّ وَ هُمُ الْأَنْبِيَاءُ{{عم}}...}}. (کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۱۶۸)</ref>.


۳. '''[[رفع شبهات]]''': بررسی [[سیره معصومان]]{{عم}} نشان می‌دهد که در [[زمان]] آنان شبهه‌ای درباره [[نبوت پیامبر اسلام]]{{صل}} جز برخی شبهاتی که [[اهل کتاب]] و برخی [[منکران]] [[دین]] مطرح می‌کردند، وجود نداشته یا نگارنده به مدرکی در این مورد دست نیافته است. با وجود این، [[معصومان]]{{عم}} با این [[شبهات]] نیز برخورد منطقی کرده و می‌کوشیدند با [[منطق]] و دلیل آنها را پاسخ داده و بی‌پایگی آنها را روشن کنند. سیره‌ای که پیش‌تر بیان کردیم و سیره‌ای که در ذیل می‌آید از این دست است: [[امام]] [[موسی کاظم]]{{ع}} به واسطه پدارانش از [[امام حسین]]{{ع}} نقل می‌کند که یهودی‌ای از [[یهودیان]] و علمای [[شام]] که [[تورات]] و [[انجیل]] و [[زبور]] و کتب [[انبیا]]{{عم}} را مطالعه کرده و دلائل آنان را می‌شناخت به جلسه‌ای آمد که در آن [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} از جمله [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} و [[ابن عباس]] و ابو [[معبد جهنی]] حضور داشتند و گفت: ای [[امت محمد]]، همه درجات [[نبوت]] و همه فضیلت‌های [[رسالت]] را به [[پیامبر]] خود اختصاص داده‌اید. آیا کسی از میان شما می‌تواند به [[پرسش]] من پاسخ گوید؟ همه حاضران درماندند. [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} فرمود: آری [[خداوند متعال]] به هیچ [[پیامبری]] درجه‌ای نداد و به هیچ فرستاده فضیلتی عطا نکرد مگر اینکه آنها را در محمد{{صل}} جمع کرد و بر درجات و [[فضائل]] محمد{{صل}} چندین برابر افزود.
۳. '''رفع شبهات''': بررسی [[سیره معصومان]]{{عم}} نشان می‌دهد که در [[زمان]] آنان شبهه‌ای درباره [[نبوت پیامبر اسلام]]{{صل}} جز برخی شبهاتی که [[اهل کتاب]] و برخی منکران [[دین]] مطرح می‌کردند، وجود نداشته یا نگارنده به مدرکی در این مورد دست نیافته است. با وجود این، [[معصومان]]{{عم}} با این [[شبهات]] نیز برخورد منطقی کرده و می‌کوشیدند با منطق و دلیل آنها را پاسخ داده و بی‌پایگی آنها را روشن کنند. سیره‌ای که پیش‌تر بیان کردیم و سیره‌ای که در ذیل می‌آید از این دست است: [[امام]] [[موسی کاظم]]{{ع}} به واسطه پدارانش از [[امام حسین]]{{ع}} نقل می‌کند که یهودی‌ای از [[یهودیان]] و علمای [[شام]] که [[تورات]] و [[انجیل]] و [[زبور]] و کتب [[انبیا]]{{عم}} را مطالعه کرده و دلائل آنان را می‌شناخت به جلسه‌ای آمد که در آن [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} از جمله [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} و [[ابن عباس]] و ابو معبد جهنی حضور داشتند و گفت: ای [[امت محمد]]، همه درجات [[نبوت]] و همه فضیلت‌های [[رسالت]] را به [[پیامبر]] خود اختصاص داده‌اید. آیا کسی از میان شما می‌تواند به [[پرسش]] من پاسخ گوید؟ همه حاضران درماندند. [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} فرمود: آری [[خداوند متعال]] به هیچ [[پیامبری]] درجه‌ای نداد و به هیچ فرستاده فضیلتی عطا نکرد مگر اینکه آنها را در محمد{{صل}} جمع کرد و بر درجات و [[فضائل]] محمد{{صل}} چندین برابر افزود.


[[یهودی]] گفت: تو پاسخ مرا می‌دهی؟ فرمود: آری،... [و حضرت فضائل و درجات پیامبر{{صل}} را برای او بیان کرد و بحث ادامه پیدا کرد تا جایی که] یهودی گفت: [[شهادت]] می‌دهم که معبودی جز [[الله]] نیست و شهادت می‌دهم که محمد{{صل}} فرستاده خداست و شهادت می‌دهم که پیامبر{{صل}} همه فضائل و درجات دیگر [[پیامبران]] را داراست و افزون بر آن، چندین برابر فضائل، آنان فضائلی دارد که آنان ندارند<ref>{{متن حدیث|رُوِيَ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ{{ع}} عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ{{ع}}‏ أَنَّ يَهُودِيّاً مِنْ يَهُودِ الشَّامِ وَ أَحْبَارِهِمْ كَانَ قَدْ قَرَأَ التَّوْرَاةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ الزَّبُورَ وَ صُحُفَ الْأَنْبِيَاءِ{{عم}} وَ عَرَفَ‏ دَلَائِلَهُمْ‏ جَاءَ إِلَى‏ مَجْلِسٍ‏ فِيهِ‏ أَصْحَابُ‏ رَسُولِ‏ اللَّهِ‏{{صل}} وَ فِيهِمْ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} وَ ابْنُ عَبَّاسٍ وَ أَبُو مَعْبَدٍ الْجُهَنِيُ، فَقَالَ: يَا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ، مَا تَرَكْتُمْ لِنَبِيٍّ دَرَجَةً وَ لَا لِمُرْسَلٍ فَضِيلَةً إِلَّا نَحَلْتُمُوهَا نَبِيَّكُمْ، فَهَلْ تُجِيبُونِّي عَمَّا أَسْأَلُكُمْ عَنْهُ؟ فَكَاعَ الْقَوْمُ عَنْهُ. فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ{{ع}}: نَعَمْ مَا أَعْطَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِيّاً دَرَجَةً وَ لَا مُرْسَلًا فَضِيلَةً إِلَّا وَ قَدْ جَمَعَهَا لِمُحَمَّدٍ{{صل}} وَ زَادَ مُحَمَّداً{{صل}} عَلَى الْأَنْبِيَاءِ أَضْعَافاً مُضَاعَفَةً، فَقَالَ لَهُ الْيَهُودِيُّ: فَهَلْ أَنْتَ مُجِيبُنِي؟ قَالَ لَهُ: نَعَمْ، سَأَذْكُرُ لَكَ الْيَوْمَ مِنْ فَضَائِلِ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} مَا يُقِرُّ اللَّهُ بِهِ أَعْيُنَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ يَكُونُ فِيهِ إِزَالَةٌ لِشَكِّ الشَّاكِّينَ فِي فَضَائِلِهِ... قَالَ لَهُ الْيَهُودِيُّ: فَإِنِّي أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً{{صل}} رَسُولُ اللَّهِ وَ أَشْهَدُ أَنَّهُ مَا أَعْطَى اللَّهُ نَبِيّاً دَرَجَةً وَ لَا مُرْسَلًا فَضِيلَةً إِلَّا وَ قَدْ جَمَعَهَا لِمُحَمَّدٍ{{صل}}، وَ زَادَ مُحَمَّداً{{صل}} عَلَى الْأَنْبِيَاءِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ أَضْعَافَ دَرَجَةٍ}}. (مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۰، ص۲۸)</ref>.<ref>[[سید علی حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]] و [[محمد داوودی|داوودی]]، [[سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۱۱۴.</ref>
[[یهودی]] گفت: تو پاسخ مرا می‌دهی؟ فرمود: آری،... [و حضرت فضائل و درجات پیامبر{{صل}} را برای او بیان کرد و بحث ادامه پیدا کرد تا جایی که] یهودی گفت: [[شهادت]] می‌دهم که معبودی جز [[الله]] نیست و شهادت می‌دهم که محمد{{صل}} فرستاده خداست و شهادت می‌دهم که پیامبر{{صل}} همه فضائل و درجات دیگر [[پیامبران]] را داراست و افزون بر آن، چندین برابر فضائل، آنان فضائلی دارد که آنان ندارند<ref>{{متن حدیث|رُوِيَ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ{{ع}} عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ{{ع}}‏ أَنَّ يَهُودِيّاً مِنْ يَهُودِ الشَّامِ وَ أَحْبَارِهِمْ كَانَ قَدْ قَرَأَ التَّوْرَاةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ الزَّبُورَ وَ صُحُفَ الْأَنْبِيَاءِ{{عم}} وَ عَرَفَ‏ دَلَائِلَهُمْ‏ جَاءَ إِلَى‏ مَجْلِسٍ‏ فِيهِ‏ أَصْحَابُ‏ رَسُولِ‏ اللَّهِ‏{{صل}} وَ فِيهِمْ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} وَ ابْنُ عَبَّاسٍ وَ أَبُو مَعْبَدٍ الْجُهَنِيُ، فَقَالَ: يَا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ، مَا تَرَكْتُمْ لِنَبِيٍّ دَرَجَةً وَ لَا لِمُرْسَلٍ فَضِيلَةً إِلَّا نَحَلْتُمُوهَا نَبِيَّكُمْ، فَهَلْ تُجِيبُونِّي عَمَّا أَسْأَلُكُمْ عَنْهُ؟ فَكَاعَ الْقَوْمُ عَنْهُ. فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ{{ع}}: نَعَمْ مَا أَعْطَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِيّاً دَرَجَةً وَ لَا مُرْسَلًا فَضِيلَةً إِلَّا وَ قَدْ جَمَعَهَا لِمُحَمَّدٍ{{صل}} وَ زَادَ مُحَمَّداً{{صل}} عَلَى الْأَنْبِيَاءِ أَضْعَافاً مُضَاعَفَةً، فَقَالَ لَهُ الْيَهُودِيُّ: فَهَلْ أَنْتَ مُجِيبُنِي؟ قَالَ لَهُ: نَعَمْ، سَأَذْكُرُ لَكَ الْيَوْمَ مِنْ فَضَائِلِ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} مَا يُقِرُّ اللَّهُ بِهِ أَعْيُنَ الْمُؤْمِنِينَ، وَ يَكُونُ فِيهِ إِزَالَةٌ لِشَكِّ الشَّاكِّينَ فِي فَضَائِلِهِ... قَالَ لَهُ الْيَهُودِيُّ: فَإِنِّي أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً{{صل}} رَسُولُ اللَّهِ وَ أَشْهَدُ أَنَّهُ مَا أَعْطَى اللَّهُ نَبِيّاً دَرَجَةً وَ لَا مُرْسَلًا فَضِيلَةً إِلَّا وَ قَدْ جَمَعَهَا لِمُحَمَّدٍ{{صل}}، وَ زَادَ مُحَمَّداً{{صل}} عَلَى الْأَنْبِيَاءِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ أَضْعَافَ دَرَجَةٍ}}. (مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۰، ص۲۸)</ref>.<ref>[[سید علی حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]] و [[محمد داوودی|داوودی]]، [[سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۱۱۴.</ref>


==روش‌های معرفی [[پیامبر]]{{صل}}==
==روش‌های معرفی [[پیامبر]]{{صل}}==
پذیرش [[نبوت]] نخستین گام در مسیر آشنا کردن متربّی با [[نبوّت]] است. در این گام متربّی با اصل نبوت آشنا می‌شود؛ ولی هنوز [[شناخت کامل]] و کافی از آن به دست نیاورده است. [[معصومان]]{{عم}} به منظور آشنایی عمیق‌تر و دقیق‌تر متربی با پیامبر{{صل}} به تبیین [[فلسفه نبوت]]، تبیین آثار و خدمات پیامبر{{صل}} و [[سیره]] آن حضرت می‌پرداختند.
پذیرش [[نبوت]] نخستین گام در مسیر آشنا کردن متربّی با [[نبوّت]] است. در این گام متربّی با اصل نبوت آشنا می‌شود؛ ولی هنوز شناخت کامل و کافی از آن به دست نیاورده است. [[معصومان]]{{عم}} به منظور آشنایی عمیق‌تر و دقیق‌تر متربی با پیامبر{{صل}} به تبیین [[فلسفه نبوت]]، تبیین آثار و خدمات پیامبر{{صل}} و [[سیره]] آن حضرت می‌پرداختند.


۱. '''تبیین [[ضرورت]] و [[هدف]] نبوّت''': در [[سیره ائمه]]، به ویژه [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}}، درباره ضرورت و [[هدف بعثت انبیا]] بسیار سخن گفته شده است. علی{{ع}} در موارد متعددی به این موضوع پرداخته است. آن حضرت در [[خطبه]] اول [[نهج البلاغه]] می‌فرماید: [[خداوند سبحان]] از میان [[فرزندان آدم]] پیامبرانی برگزید و از آنان [[پیمان]] گرفت که هر چه را که به آنها [[وحی]] می‌شود، به [[مردم]] برسانند و در امر [[رسالت]] او [[امانت]] نگاه دارند. هنگامی که بیشتر مردم پیمانی را که با [[خدا]] بسته بودند، شکسته و [[حق]] [[پرستش]] او ادا نکرده بودند و برای او شریکانی قرار داده بودند و [[شیطان‌ها]] آنان را از [[شناخت خداوند]] [[منحرف]] کرده و پیوند پرستش خداوندی آنان را بریده بودند، [[خداوند]] پیامبرانش را در میان آنان برانگیخت و [[پیامبران]] را از پی یکدیگر فرستاد تا مردم به [[عهد]] و پیمان [[فطری]] خود عمل کنند و [[نعمت]] فراموش شده او را به یادشان آورند و بر آنان با [[ابلاغ پیام]] خدا [[احتجاج]] کنند و خردهاشان را که در پرده [[غفلت]] مستور گشته، برانگیزند و [[آیات]] و نشانه‌های [[قدرت]] را به آنان بنمایند<ref>{{متن حدیث| وَ اصْطَفَى سُبْحَانَهُ مِنْ وَلَدِهِ أَنْبِيَاءَ أَخَذَ عَلَى الْوَحْيِ مِيثَاقَهُمْ وَ عَلَى تَبْلِيغِ الرِّسَالَةِ أَمَانَتَهُمْ لَمَّا بَدَّلَ أَكْثَرُ خَلْقِهِ عَهْدَ اللَّهِ إِلَيْهِمْ فَجَهِلُوا حَقَّهُ وَ اتَّخَذُوا الْأَنْدَادَ مَعَهُ وَ اجْتَالَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ عَنْ مَعْرِفَتِهِ وَ اقْتَطَعَتْهُمْ عَنْ عِبَادَتِهِ فَبَعَثَ فِيهِمْ رُسُلَهُ وَ وَاتَرَ إِلَيْهِمْ أَنْبِيَاءَهُ لِيَسْتَأْدُوهُمْ مِيثَاقَ فِطْرَتِهِ وَ يُذَكِّرُوهُمْ مَنْسِيَّ نِعْمَتِهِ وَ يَحْتَجُّوا عَلَيْهِمْ بِالتَّبْلِيغِ وَ يُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ وَ يُرُوهُمْ آيَاتِ الْمَقْدِرَةِ}} (نهج البلاغه، ص۴۳).</ref>.
۱. '''تبیین [[ضرورت]] و [[هدف]] نبوّت''': در سیره ائمه، به ویژه [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}}، درباره ضرورت و [[هدف بعثت انبیا]] بسیار سخن گفته شده است. علی{{ع}} در موارد متعددی به این موضوع پرداخته است. آن حضرت در [[خطبه]] اول [[نهج البلاغه]] می‌فرماید: [[خداوند سبحان]] از میان [[فرزندان آدم]] پیامبرانی برگزید و از آنان [[پیمان]] گرفت که هر چه را که به آنها [[وحی]] می‌شود، به [[مردم]] برسانند و در امر [[رسالت]] او [[امانت]] نگاه دارند. هنگامی که بیشتر مردم پیمانی را که با [[خدا]] بسته بودند، شکسته و [[حق]] [[پرستش]] او ادا نکرده بودند و برای او شریکانی قرار داده بودند و شیطان‌ها آنان را از [[شناخت خداوند]] [[منحرف]] کرده و پیوند پرستش خداوندی آنان را بریده بودند، [[خداوند]] پیامبرانش را در میان آنان برانگیخت و [[پیامبران]] را از پی یکدیگر فرستاد تا مردم به [[عهد]] و پیمان [[فطری]] خود عمل کنند و [[نعمت]] فراموش شده او را به یادشان آورند و بر آنان با [[ابلاغ پیام]] خدا [[احتجاج]] کنند و خردهاشان را که در پرده [[غفلت]] مستور گشته، برانگیزند و [[آیات]] و نشانه‌های [[قدرت]] را به آنان بنمایند<ref>{{متن حدیث| وَ اصْطَفَى سُبْحَانَهُ مِنْ وَلَدِهِ أَنْبِيَاءَ أَخَذَ عَلَى الْوَحْيِ مِيثَاقَهُمْ وَ عَلَى تَبْلِيغِ الرِّسَالَةِ أَمَانَتَهُمْ لَمَّا بَدَّلَ أَكْثَرُ خَلْقِهِ عَهْدَ اللَّهِ إِلَيْهِمْ فَجَهِلُوا حَقَّهُ وَ اتَّخَذُوا الْأَنْدَادَ مَعَهُ وَ اجْتَالَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ عَنْ مَعْرِفَتِهِ وَ اقْتَطَعَتْهُمْ عَنْ عِبَادَتِهِ فَبَعَثَ فِيهِمْ رُسُلَهُ وَ وَاتَرَ إِلَيْهِمْ أَنْبِيَاءَهُ لِيَسْتَأْدُوهُمْ مِيثَاقَ فِطْرَتِهِ وَ يُذَكِّرُوهُمْ مَنْسِيَّ نِعْمَتِهِ وَ يَحْتَجُّوا عَلَيْهِمْ بِالتَّبْلِيغِ وَ يُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ وَ يُرُوهُمْ آيَاتِ الْمَقْدِرَةِ}} (نهج البلاغه، ص۴۳).</ref>.


همچنین از [[ابوبصیر]] چنین نقل شده است که مردی از [[امام صادق]]{{ع}} پرسید: چرا [[خدا]] [[پیامبران]] و فرستاده‌هایی به سوی [[مردم]] گسیل داشت؟ [[امام]]{{ع}} در جواب فرمود: بدان سبب که بعد از [[ارسال رسل]]، مردم بر خدا حجتی نداشته باشند و نگویند برای ما امیددهنده و هشداردهنده‌ای نیامد؛ و بدان سبب که آنان [[حجت خدا]] بر مردم باشند. آیا نشنیده‌ای که خدا به نقل از نگاهبانان [[دوزخ]]، در [[مقام]] [[احتجاج]] با [[دوزخیان]] می‌گوید: آیا شما را هشداردهنده‌ای نیامد...؟<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} أَنَّهُ سَأَلَهُ رَجُلٌ فَقَالَ: لِأَيِّ شَيْ‏ءٍ بَعَثَ اللَّهُ الْأَنْبِيَاءَ وَ الرُّسُلَ إِلَى النَّاسِ؟ فَقَالَ: لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ مِنْ بَعْدِ الرُّسُلِ، وَ لِئَلَّا يَقُولُوا ما جاءَنا مِنْ بَشِيرٍ وَ لا نَذِيرٍ، وَ لِيَكُونَ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ؛ أَ لَا تَسْمَعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ حِكَايَةً عَنْ خَزَنَةِ جَهَنَّمَ وَ احْتِجَاجِهِمْ عَلَى أَهْلِ النَّارِ بِالْأَنْبِيَاءِ وَ الرُّسُلِ: {{متن قرآن|أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ...}}}}. (محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، ج۹، ص۳۳۱).</ref>
همچنین از [[ابوبصیر]] چنین نقل شده است که مردی از [[امام صادق]]{{ع}} پرسید: چرا [[خدا]] [[پیامبران]] و فرستاده‌هایی به سوی [[مردم]] گسیل داشت؟ [[امام]]{{ع}} در جواب فرمود: بدان سبب که بعد از [[ارسال رسل]]، مردم بر خدا حجتی نداشته باشند و نگویند برای ما امیددهنده و هشداردهنده‌ای نیامد؛ و بدان سبب که آنان [[حجت خدا]] بر مردم باشند. آیا نشنیده‌ای که خدا به نقل از نگاهبانان [[دوزخ]]، در مقام [[احتجاج]] با [[دوزخیان]] می‌گوید: آیا شما را هشداردهنده‌ای نیامد...؟<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} أَنَّهُ سَأَلَهُ رَجُلٌ فَقَالَ: لِأَيِّ شَيْ‏ءٍ بَعَثَ اللَّهُ الْأَنْبِيَاءَ وَ الرُّسُلَ إِلَى النَّاسِ؟ فَقَالَ: لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ مِنْ بَعْدِ الرُّسُلِ، وَ لِئَلَّا يَقُولُوا ما جاءَنا مِنْ بَشِيرٍ وَ لا نَذِيرٍ، وَ لِيَكُونَ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ؛ أَ لَا تَسْمَعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ حِكَايَةً عَنْ خَزَنَةِ جَهَنَّمَ وَ احْتِجَاجِهِمْ عَلَى أَهْلِ النَّارِ بِالْأَنْبِيَاءِ وَ الرُّسُلِ: {{متن قرآن|أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ...}}}}. (محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، ج۹، ص۳۳۱).</ref>


۲. '''توصیف [[سیره پیامبر]]{{صل}}''': آشنایی با سیره پیامبر{{صل}} افزون بر عمق بخشیدن به [[شناخت]] متربی، بذر [[محبت پیامبر]]{{صل}} را در [[روح]] متربی به بار می‌نشاند و تقویت می‌کند. گذشته از این، موجب می‌شود متربی وی را به عنوان الگوی خود در [[زندگی]] [[انتخاب]] کند. از این‌رو، در [[سیره معصومان]]{{عم}} به توصیف سیره پیامبر{{صل}} در ابعاد گوناگون بسیار توجه شده است، تا آنجا که کوچک‌ترین حرکات ایشان نیز از چشم دور نمانده است. ویژگی‌های [[اجتماعی]] [[پیامبر]]{{صل}}، مانند نحوه برخورد ایشان با [[مسلمانان]]، با [[کفار]] [[قریش]]، با [[دشمنان]] و با [[پیروان]] سایر ادیانی که در [[جزیرة العرب]] [[زندگی]] می‌کردند، به دقت بیان شده است. [[اخلاق پیامبر]]{{صل}} در [[منزل]]، نحوه [[لباس]] [[پوشیدن]]، [[غذا خوردن]]، [[راه رفتن]] و [[خوابیدن]] ایشان، به دقت توصیف شده است؛ حتی [[ویژگی‌های جسمانی]] ایشان از قبیل قد، رنگ صورت، رنگ مو و مانند آن نیز بیان شده است. در جایی [[امیرمؤمنان]]{{ع}} [[پیامبر]]{{صل}} را چنین توصیف می‌کند:
۲. '''توصیف [[سیره پیامبر]]{{صل}}''': آشنایی با سیره پیامبر{{صل}} افزون بر عمق بخشیدن به [[شناخت]] متربی، بذر محبت پیامبر{{صل}} را در [[روح]] متربی به بار می‌نشاند و تقویت می‌کند. گذشته از این، موجب می‌شود متربی وی را به عنوان الگوی خود در [[زندگی]] [[انتخاب]] کند. از این‌رو، در [[سیره معصومان]]{{عم}} به توصیف سیره پیامبر{{صل}} در ابعاد گوناگون بسیار توجه شده است، تا آنجا که کوچک‌ترین حرکات ایشان نیز از چشم دور نمانده است. ویژگی‌های [[اجتماعی]] [[پیامبر]]{{صل}}، مانند نحوه برخورد ایشان با [[مسلمانان]]، با [[کفار]] [[قریش]]، با [[دشمنان]] و با [[پیروان]] سایر ادیانی که در [[جزیرة العرب]] [[زندگی]] می‌کردند، به دقت بیان شده است. اخلاق پیامبر{{صل}} در [[منزل]]، نحوه [[لباس]] پوشیدن، [[غذا خوردن]]، راه رفتن و خوابیدن ایشان، به دقت توصیف شده است؛ حتی ویژگی‌های جسمانی ایشان از قبیل قد، رنگ صورت، رنگ مو و مانند آن نیز بیان شده است. در جایی [[امیرمؤمنان]]{{ع}} [[پیامبر]]{{صل}} را چنین توصیف می‌کند: پیامبر{{صل}} بخشنده‌ترین، پرجرئت‌ترین، راستگوترین، وفاکننده‌ترین [[مردم]] به [[عهد]] و [[پیمان]]، نرم‌خوترین و خوش‌مشرب‌ترین [[مردمان]] بود؛ کسی که برای اولین بار او را می‌دید، هیبت او در دلش می‌نشست و کسی که با او نشست و برخاست می‌کرد [[محبت]] او در دلش جا می‌گرفت<ref>{{متن حدیث|كَانَ أَجْوَدَ النَّاسِ كَفّاً وَ أَجْرَأَ النَّاسِ صَدْراً وَ أَصْدَقَ‏ النَّاسِ‏ لَهْجَةً وَ أَوْفَاهُمْ ذِمَّةً وَ أَلْيَنَهُمْ عَرِيكَةً وَ أَكْرَمَهُمْ عِشْرَةً؛ وَ مَنْ رَآهُ بَدِيهَةً هَابَهُ وَ مَنْ خَالَطَهُ فَعَرَفَهُ أَحَبَّهُ}}. (مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۳۱)</ref>.
پیامبر{{صل}} [[بخشنده‌ترین]]، پرجرئت‌ترین، [[راستگوترین]]، وفاکننده‌ترین [[مردم]] به [[عهد]] و [[پیمان]]، نرم‌خوترین و خوش‌مشرب‌ترین [[مردمان]] بود؛ کسی که برای اولین بار او را می‌دید، هیبت او در دلش می‌نشست و کسی که با او نشست و برخاست می‌کرد [[محبت]] او در دلش جا می‌گرفت<ref>{{متن حدیث|كَانَ أَجْوَدَ النَّاسِ كَفّاً وَ أَجْرَأَ النَّاسِ صَدْراً وَ أَصْدَقَ‏ النَّاسِ‏ لَهْجَةً وَ أَوْفَاهُمْ ذِمَّةً وَ أَلْيَنَهُمْ عَرِيكَةً وَ أَكْرَمَهُمْ عِشْرَةً؛ وَ مَنْ رَآهُ بَدِيهَةً هَابَهُ وَ مَنْ خَالَطَهُ فَعَرَفَهُ أَحَبَّهُ}}. (مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۳۱)</ref>.


۳. '''تبیین آثار و [[برکات پیامبر]]{{صل}}''': [[معصومان]]{{عم}} در معرفی پیامبر{{صل}} به بیان آثار و [[برکات]] مادی و [[معنوی]] ایشان نیز می‌پرداختند. برای نمونه، [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} وضعیت مسلمانان [[پیش از بعثت]] را تشریح می‌کند و می‌فرماید:
۳. '''تبیین آثار و برکات پیامبر{{صل}}''': [[معصومان]]{{عم}} در معرفی پیامبر{{صل}} به بیان آثار و [[برکات]] مادی و [[معنوی]] ایشان نیز می‌پرداختند. برای نمونه، [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} وضعیت مسلمانان پیش از بعثت را تشریح می‌کند و می‌فرماید: [[خداوند]] محمد{{صل}} را برانگیخت در حالی که مردم، گمراهانی سرگشته بودند و صواب از [[خطا]] ناشناخته راه [[فتنه]] می‌پیمودند؛ [[هوا و هوس]] آنان را به سوی خود خوانده و از راهشان بیرون برده بود و [[کبر]] و نخوت از طریق صوابشان [[منحرف]] ساخته بود؛ از شدت [[نادانی]]، سبک‌سر و [[خوار]] شده و در عین [[سرگشتگی]] و تزلزل در کارها به بلای نادانی گرفتار آمده بودند. [[رسول الله]]{{صل}} [[نصیحت]] و نیک‌خواهی را به حد اعلی رسانید و به راهشان آورد و به [[حکمت]] و [[موعظه]] [[نیکو]] به [[راه خدا]] فراخواند<ref>{{متن حدیث|بَعَثَهُ وَ النَّاسُ ضُلَّالٌ فِي حَيْرَةٍ وَ حَاطِبُونَ فِي فِتْنَةٍ قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الْأَهْوَاءُ وَ اسْتَزَلَّتْهُمُ الْكِبْرِيَاءُ وَ اسْتَخَفَّتْهُمُ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ؛ حَيَارَى فِي زَلْزَالٍ مِنَ الْأَمْرِ وَ بَلَاءٍ مِنَ الْجَهْلِ، فَبَالَغَ{{صل}} فِي النَّصِيحَةِ وَ مَضَى عَلَى الطَّرِيقَةِ وَ دَعَا إِلَى الْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ}} (نهج البلاغه، ص۱۴۰).</ref>.
[[خداوند]] محمد{{صل}} را برانگیخت در حالی که مردم، گمراهانی سرگشته بودند و صواب از [[خطا]] ناشناخته راه [[فتنه]] می‌پیمودند؛ [[هوا و هوس]] آنان را به سوی خود خوانده و از راهشان بیرون برده بود و [[کبر]] و [[نخوت]] از طریق صوابشان [[منحرف]] ساخته بود؛ از شدت [[نادانی]]، سبک‌سر و [[خوار]] شده و در عین [[سرگشتگی]] و [[تزلزل]] در کارها به بلای نادانی گرفتار آمده بودند. [[رسول الله]]{{صل}} [[نصیحت]] و [[نیک‌خواهی]] را به حد [[اعلی]] رسانید و به راهشان آورد و به [[حکمت]] و [[موعظه]] [[نیکو]] به [[راه خدا]] فراخواند<ref>{{متن حدیث|بَعَثَهُ وَ النَّاسُ ضُلَّالٌ فِي حَيْرَةٍ وَ حَاطِبُونَ فِي فِتْنَةٍ قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الْأَهْوَاءُ وَ اسْتَزَلَّتْهُمُ الْكِبْرِيَاءُ وَ اسْتَخَفَّتْهُمُ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ؛ حَيَارَى فِي زَلْزَالٍ مِنَ الْأَمْرِ وَ بَلَاءٍ مِنَ الْجَهْلِ، فَبَالَغَ{{صل}} فِي النَّصِيحَةِ وَ مَضَى عَلَى الطَّرِيقَةِ وَ دَعَا إِلَى الْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ}} (نهج البلاغه، ص۱۴۰).</ref>.


آن حضرت در این [[خطبه]] آثار و [[برکات معنوی]] [[پیامبر]]{{صل}} را برشمرده است و در جایی دیگر، در [[مقام]] بیان [[برکات]] مادی ایشان می‌فرماید: [[خداوند]] محمد{{صل}} را برانگیخت تا [[بیم دهنده]] جهانیان باشد و [[امین وحی]] او. و شما ای [[مردم عرب]] [در آن هنگام] بدترین [[دین]] را داشتید و در بدترین سکونتگاه‌ها به سر می‌بردید؛ در سنگلاخ‌های [[خشن]] و ناهموار می‌زیستید و با مارهای زهرآلود همخانه بودید؛ آبی تیره و ناگوار می‌نوشیدید و طعامی سخت و خشن می‌خوردید و [[خون]] یکدیگر می‌ریختید و از [[خویشان]] خود می‌بریدید<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ بَعَثَ مُحَمَّداً{{صل}} نَذِيراً لِلْعَالَمِينَ وَ أَمِيناً عَلَى التَّنْزِيلِ؛ وَ أَنْتُمْ مَعْشَرَ الْعَرَبِ، عَلَى شَرِّ دِينٍ وَ فِي شَرِّ دَارٍ؛ مُنِيخُونَ بَيْنَ حِجَارَةٍ خُشْنٍ وَ حَيَّاتٍ صُمٍّ؛ تَشْرَبُونَ الْكَدِرَ وَ تَأْكُلُونَ الْجَشِبَ وَ تَسْفِكُونَ دِمَاءَكُمْ وَ تَقْطَعُونَ أَرْحَامَكُمْ}}. (نهج البلاغه، ص۶۸).</ref>.
آن حضرت در این [[خطبه]] آثار و برکات معنوی [[پیامبر]]{{صل}} را برشمرده است و در جایی دیگر، در مقام بیان [[برکات]] مادی ایشان می‌فرماید: [[خداوند]] محمد{{صل}} را برانگیخت تا بیم دهنده جهانیان باشد و [[امین وحی]] او. و شما ای [[مردم عرب]] [در آن هنگام] بدترین [[دین]] را داشتید و در بدترین سکونتگاه‌ها به سر می‌بردید؛ در سنگلاخ‌های [[خشن]] و ناهموار می‌زیستید و با مارهای زهرآلود همخانه بودید؛ آبی تیره و ناگوار می‌نوشیدید و طعامی سخت و خشن می‌خوردید و [[خون]] یکدیگر می‌ریختید و از [[خویشان]] خود می‌بریدید<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ بَعَثَ مُحَمَّداً{{صل}} نَذِيراً لِلْعَالَمِينَ وَ أَمِيناً عَلَى التَّنْزِيلِ؛ وَ أَنْتُمْ مَعْشَرَ الْعَرَبِ، عَلَى شَرِّ دِينٍ وَ فِي شَرِّ دَارٍ؛ مُنِيخُونَ بَيْنَ حِجَارَةٍ خُشْنٍ وَ حَيَّاتٍ صُمٍّ؛ تَشْرَبُونَ الْكَدِرَ وَ تَأْكُلُونَ الْجَشِبَ وَ تَسْفِكُونَ دِمَاءَكُمْ وَ تَقْطَعُونَ أَرْحَامَكُمْ}}. (نهج البلاغه، ص۶۸).</ref>.


[[انسان]] فطرتاً [[حق‌جو]] و حق‌گرا است. اما [[شناخت حق]] از [[باطل]] همیشه آسان نیست؛ گاه [[حق و باطل]] چنان در هم می‌آمیزند و به هم مشتبه می‌شوند که شناخت حق از باطل دشوار می‌شود. در این موارد برای شناخت حق از باطل چاره‌ای جز [[شناخت]] [[نشانه‌های حق]] و باطل نیست. از سوی دیگر، یکی از نشانه‌های حق «[[سودمندی]]» و یکی از نشانه‌های باطل «[[بیهودگی]] و بی‌فایدگی» است. خداوند در مقام [[تمییز]] [[حق]] از باطل، آنها را به آب جاری در [[رودخانه‌ها]] و کف بالای آب، و نیز طلا یا دیگر فلزات گداخته در کوره و کف بالای آنها [[تشبیه]] می‌کند و می‌فرماید:
[[انسان]] فطرتاً [[حق‌جو]] و حق‌گرا است. اما [[شناخت حق]] از [[باطل]] همیشه آسان نیست؛ گاه [[حق و باطل]] چنان در هم می‌آمیزند و به هم مشتبه می‌شوند که شناخت حق از باطل دشوار می‌شود. در این موارد برای شناخت حق از باطل چاره‌ای جز [[شناخت]] نشانه‌های حق و باطل نیست. از سوی دیگر، یکی از نشانه‌های حق «سودمندی» و یکی از نشانه‌های باطل «[[بیهودگی]] و بی‌فایدگی» است. خداوند در مقام تمییز [[حق]] از باطل، آنها را به آب جاری در رودخانه‌ها و کف بالای آب، و نیز طلا یا دیگر فلزات گداخته در کوره و کف بالای آنها تشبیه می‌کند و می‌فرماید: {{متن قرآن|فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاءً وَأَمَّا مَا يَنْفَعُ النَّاسَ فَيَمْكُثُ فِي الْأَرْضِ}}<ref>«از آسمان آبی فرو باراند آنگاه رودهایی -هر یک به گنجایی خویش- روان شد و سیلاب با خویش کفی انبوه فرا آورد و آنچه در آتش می‌گدازند تا زینتی یا کالایی به دست آورند، (نیز) کفی همانند آن (کف سیلاب) است؛ بدین‌گونه خداوند درست و نادرست را مثل می‌زند؛ باری، کف، کنار می‌رود اما آنچه مردم را سودمند افتد در زمین باز می‌ماند؛ بدین‌گونه خداوند مثل می‌زند» سوره رعد، آیه ۱۷.</ref>.
{{متن قرآن|فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاءً وَأَمَّا مَا يَنْفَعُ النَّاسَ فَيَمْكُثُ فِي الْأَرْضِ}}<ref>«از آسمان آبی فرو باراند آنگاه رودهایی -هر یک به گنجایی خویش- روان شد و سیلاب با خویش کفی انبوه فرا آورد و آنچه در آتش می‌گدازند تا زینتی یا کالایی به دست آورند، (نیز) کفی همانند آن (کف سیلاب) است؛ بدین‌گونه خداوند درست و نادرست را مثل می‌زند؛ باری، کف، کنار می‌رود اما آنچه مردم را سودمند افتد در زمین باز می‌ماند؛ بدین‌گونه خداوند مثل می‌زند» سوره رعد، آیه ۱۷.</ref>.


بنابراین تبیین خدمات و آثار [[پیامبر]]{{صل}}، در واقع تبیین نشانه‌های [[حقانیت پیامبر]]{{صل}} است و به همین سبب [[ایمان به پیامبر]]{{صل}} را در متربی پرورش می‌دهد<ref>[[سید علی حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]] و [[محمد داوودی|داوودی]]، [[سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۱۱۶.</ref>.
بنابراین تبیین خدمات و آثار [[پیامبر]]{{صل}}، در واقع تبیین نشانه‌های حقانیت پیامبر{{صل}} است و به همین سبب [[ایمان به پیامبر]]{{صل}} را در متربی پرورش می‌دهد<ref>[[سید علی حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]] و [[محمد داوودی|داوودی]]، [[سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۱۱۶.</ref>.


==روش‌های مأنوس کردن متربی با پیامبر{{صل}}==
==روش‌های مأنوس کردن متربی با پیامبر{{صل}}==
چنان‌که پیش از این گفتیم، انس با پیامبر{{صل}}، [[شناخت]] و [[ایمان]] به وی را تقویت و تثبیت می‌کند. [[معصومان]]{{عم}} برای مأنوس کردن متربی با [[پیامبر گرامی]]{{صل}} از چند روش [[سود]] جسته‌اند:
چنان‌که پیش از این گفتیم، انس با پیامبر{{صل}}، [[شناخت]] و [[ایمان]] به وی را تقویت و تثبیت می‌کند. [[معصومان]]{{عم}} برای مأنوس کردن متربی با [[پیامبر گرامی]]{{صل}} از چند روش سود جسته‌اند:


۱. '''[[درود بر پیامبر]]{{صل}}''': معصومان{{عم}} از هر فرصتی برای [[تکریم]] پیامبر{{صل}} استفاده می‌کردند. هرگاه نام پیامبر{{صل}} برده می‌شد، بر او [[صلوات]] می‌فرستادند و دیگران را نیز به این کار توصیه می‌کردند؛ نگاهی به [[نهج البلاغه]] نشان می‌دهد که [[امیرمؤمنان]]{{ع}} بعد از نام پیامبر{{صل}}، بر او [[درود]] می‌فرستاد<ref>ر.ک: نهج البلاغه، خطبه ۳۷، ۵۶ و ۶۷</ref>. در روایتی دیگر آمده است که یکی از [[یاران امام جواد]]{{ع}} به ایشان می‌گوید: یک [[روز]] به [[نیابت از رسول خدا]]{{صل}} [[طواف]] کردم؟ [[امام]] [با شنیدن نام پیامبر{{صل}}] سه بار فرمود: [[درود خدا]] بر [[رسول خدا]]<ref>{{متن حدیث|عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ الثَّانِي{{ع}}؛... طُفْتُ يَوْماً عَنْ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}}. فَقَالَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ: صَلَّى‏ اللَّهُ‏ عَلَى‏ رَسُولِ‏ اللَّهِ‏...}}. (کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۴، ص۳۱۴).</ref>.
۱. '''[[درود بر پیامبر]]{{صل}}''': معصومان{{عم}} از هر فرصتی برای [[تکریم]] پیامبر{{صل}} استفاده می‌کردند. هرگاه نام پیامبر{{صل}} برده می‌شد، بر او [[صلوات]] می‌فرستادند و دیگران را نیز به این کار توصیه می‌کردند؛ نگاهی به [[نهج البلاغه]] نشان می‌دهد که [[امیرمؤمنان]]{{ع}} بعد از نام پیامبر{{صل}}، بر او [[درود]] می‌فرستاد<ref>ر.ک: نهج البلاغه، خطبه ۳۷، ۵۶ و ۶۷</ref>. در روایتی دیگر آمده است که یکی از [[یاران امام جواد]]{{ع}} به ایشان می‌گوید: یک [[روز]] به نیابت از رسول خدا{{صل}} [[طواف]] کردم؟ [[امام]] [با شنیدن نام پیامبر{{صل}}] سه بار فرمود: درود خدا بر [[رسول خدا]]<ref>{{متن حدیث|عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ الثَّانِي{{ع}}؛... طُفْتُ يَوْماً عَنْ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}}. فَقَالَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ: صَلَّى‏ اللَّهُ‏ عَلَى‏ رَسُولِ‏ اللَّهِ‏...}}. (کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۴، ص۳۱۴).</ref>.


[[سیره مسلمانان]] نیز از همان [[زمان]] بر این بوده است که هنگام ذکر نام پیامبر{{صل}} بر ایشان و [[اهل بیت]]{{عم}} ایشان درود بفرستند. [[شهید ثانی]] در کتاب منیة المرید بر این مطلب تأکید بسیار می‌کند و می‌گوید: هرگاه اسم پیامبر{{صل}} را نوشتی، بعد از آن {{متن حدیث|الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ عَلَيْهِ وَ عَلَى آلِهِ}} را بنویس و به زبان نیز بگو<ref>طباطبایی، سید محمدرضا، المراد من منیة المرید، ص۱۱۹.</ref>.
سیره مسلمانان نیز از همان [[زمان]] بر این بوده است که هنگام ذکر نام پیامبر{{صل}} بر ایشان و [[اهل بیت]]{{عم}} ایشان درود بفرستند. [[شهید ثانی]] در کتاب منیة المرید بر این مطلب تأکید بسیار می‌کند و می‌گوید: هرگاه اسم پیامبر{{صل}} را نوشتی، بعد از آن {{متن حدیث|الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ عَلَيْهِ وَ عَلَى آلِهِ}} را بنویس و به زبان نیز بگو<ref>طباطبایی، سید محمدرضا، المراد من منیة المرید، ص۱۱۹.</ref>.


۲. '''[[زیارت]] [[مرقد پیامبر]]{{صل}}''': علاوه بر این، معصومان{{عم}} به زیارت مرقد پیامبر{{صل}} نیز اهتمام ویژه‌ای داشتند و دیگران را نیز به آن توصیه می‌کردند. برای نمونه، در روایتی آمده است: [[امام حسن]]{{ع}} از [[پیامبر]]{{صل}} پرسید: [[پاداش]] آنکه شما را [[زیارت]] کند چیست؟ پیامبر{{صل}} فرمود: پسرم! هر که مرا یا پدرت یا برادرت یا تو را در [[حال]] [[حیات]] یا ممات زیارت کند، بر من است که در [[قیامت]] او را زیارت کنم و از گناهانش نجاتش دهم<ref>{{متن حدیث|قَالَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ{{ع}} لِرَسُولِ اللَّهِ{{صل}}: يَا أَبَتَاهْ‏ مَا جَزَاءُ مَنْ‏ زَارَكَ؟‏ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} يَا بُنَيَّ مَنْ زَارَنِي حَيّاً وَ مَيِّتاً أَوْ زَارَ أَبَاكَ أَوْ زَارَ أَخَاكَ أَوْ زَارَكَ، كَانَ حَقّاً عَلَيَّ أَنْ أَزُورَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَأُخَلِّصَهُ مِنْ ذُنُوبِهِ}}. (محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، ج۴، ص۳۰۳).</ref>.
۲. '''[[زیارت]] [[مرقد پیامبر]]{{صل}}''': علاوه بر این، معصومان{{عم}} به زیارت مرقد پیامبر{{صل}} نیز اهتمام ویژه‌ای داشتند و دیگران را نیز به آن توصیه می‌کردند. برای نمونه، در روایتی آمده است: [[امام حسن]]{{ع}} از [[پیامبر]]{{صل}} پرسید: [[پاداش]] آنکه شما را [[زیارت]] کند چیست؟ پیامبر{{صل}} فرمود: پسرم! هر که مرا یا پدرت یا برادرت یا تو را در حال [[حیات]] یا ممات زیارت کند، بر من است که در [[قیامت]] او را زیارت کنم و از گناهانش نجاتش دهم<ref>{{متن حدیث|قَالَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ{{ع}} لِرَسُولِ اللَّهِ{{صل}}: يَا أَبَتَاهْ‏ مَا جَزَاءُ مَنْ‏ زَارَكَ؟‏ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} يَا بُنَيَّ مَنْ زَارَنِي حَيّاً وَ مَيِّتاً أَوْ زَارَ أَبَاكَ أَوْ زَارَ أَخَاكَ أَوْ زَارَكَ، كَانَ حَقّاً عَلَيَّ أَنْ أَزُورَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَأُخَلِّصَهُ مِنْ ذُنُوبِهِ}}. (محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، ج۴، ص۳۰۳).</ref>.


۳. '''بزرگداشت روزهای متعلق به پیامبر{{صل}}''': [[ائمه]]{{عم}} روزهای خاص متعلق به پیامبر{{صل}} مانند سالروز تولد، [[بعثت]] و [[وفات]] آن حضرت را نیز بزرگ می‌داشتند و به [[پیروان]] خود نیز دستور می‌دادند این روزها را بزرگ بدارند. [[علامه مجلسی]] نقل می‌کند:
۳. '''بزرگداشت روزهای متعلق به پیامبر{{صل}}''': [[ائمه]]{{عم}} روزهای خاص متعلق به پیامبر{{صل}} مانند سالروز تولد، [[بعثت]] و [[وفات]] آن حضرت را نیز بزرگ می‌داشتند و به [[پیروان]] خود نیز دستور می‌دادند این روزها را بزرگ بدارند. [[علامه مجلسی]] نقل می‌کند: [[شیعیان]] از قدیم این [[روز]] ([[تولد پیامبر]]{{صل}}) را بزرگ شمرده و [[حق]] آن را شناخته و [[حرمت]] آن را رعایت کرده و آن را [[روزه]] گرفته‌اند... در این روز [[صدقه دادن]] و اهتمام به زیارت مشاهد مشرفه ائمه{{عم}} و اقدام به [[اعمال]] خیر و خوشحال کردن [[مؤمنان]] [[مستحب]] است<ref>{{عربی|ولم تزل الشیعة علی قدیمالأوقات تعظمه و تعرف حقه و ترعی حرمته و تتطوع بصیامه... ویستحب فیهالصدقة والإلمام بمشاهد الائمة و التطوع... بالخیرات و إدخال السرور علی أهل الإیمان}} (مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۹۵، ص۳۵۹)</ref>.
[[شیعیان]] از قدیم این [[روز]] ([[تولد پیامبر]]{{صل}}) را بزرگ شمرده و [[حق]] آن را شناخته و [[حرمت]] آن را رعایت کرده و آن را [[روزه]] گرفته‌اند... در این روز [[صدقه دادن]] و اهتمام به زیارت [[مشاهد مشرفه]] ائمه{{عم}} و اقدام به [[اعمال]] خیر و خوشحال کردن [[مؤمنان]] [[مستحب]] است<ref>{{عربی|ولم تزل الشیعة علی قدیمالأوقات تعظمه و تعرف حقه و ترعی حرمته و تتطوع بصیامه... ویستحب فیهالصدقة والإلمام بمشاهد الائمة و التطوع... بالخیرات و إدخال السرور علی أهل الإیمان}} (مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۹۵، ص۳۵۹)</ref>.
[[درود فرستادن]] بر پیامبر{{صل}} و زیارت [[مرقد]] آن حضرت و نیز بزرگداشت روزهای متعلق به وی نوعی انس و [[الفت]] و رابطه میان متربی و پیامبر{{صل}} به وجود می‌آورد و این انس و الفت [[شناخت]] و [[ایمان به پیامبر]]{{صل}} را در متربی تثبیت و تقویت می‌کند<ref>[[سید علی حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]] و [[محمد داوودی|داوودی]]، [[سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۱۱۹.</ref>.


==[[نهی]] از [[معاشرت]] با [[منکران]] و [[مدعیان نبوت]]==
[[درود فرستادن]] بر پیامبر{{صل}} و زیارت مرقد آن حضرت و نیز بزرگداشت روزهای متعلق به وی نوعی انس و [[الفت]] و رابطه میان متربی و پیامبر{{صل}} به وجود می‌آورد و این انس و الفت [[شناخت]] و [[ایمان به پیامبر]]{{صل}} را در متربی تثبیت و تقویت می‌کند<ref>[[سید علی حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]] و [[محمد داوودی|داوودی]]، [[سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۱۱۹.</ref>.
 
== [[نهی]] از [[معاشرت]] با منکران و [[مدعیان نبوت]] ==
از نکات دیگری که در [[سیره معصومان]]{{عم}} در پرورش شناخت و [[ایمان]] به [[نبوت]] [[حضرت محمد]]{{صل}} برجسته است، این است که آنان متربیان خود را از معاشرت با کسانی که درباره نبوت [[اعتقادات]] نادرستی داشتند و احیاناً [[مدعی نبوت]] بودند، بازمی‌داشتند. برای نمونه به این [[سیره]] توجه فرمایید: [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: [[خداوند]] ابا الخطاب و کسانی را که با او کشته شدند و کسانی از آنان را که باقی ماندند [[لعنت]] کند و کسانی را که [[محبت]] آنان در قلبشان راه یافته است لعنت کند<ref>{{متن حدیث|عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيِّ عَنْ‏ أَبِيهِ عِمْرَانَ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} يَقُولُ: لَعَنَ اللَّهُ أَبَا الْخَطَّابِ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ قُتِلَ مَعَهُ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ بَقِيَ مِنْهُمْ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ دَخَلَ قَلْبَهُ رَحْمَةٌ لَهُمْ}} (مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۲۵، ص۲۷۹).</ref>.
از نکات دیگری که در [[سیره معصومان]]{{عم}} در پرورش شناخت و [[ایمان]] به [[نبوت]] [[حضرت محمد]]{{صل}} برجسته است، این است که آنان متربیان خود را از معاشرت با کسانی که درباره نبوت [[اعتقادات]] نادرستی داشتند و احیاناً [[مدعی نبوت]] بودند، بازمی‌داشتند. برای نمونه به این [[سیره]] توجه فرمایید: [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: [[خداوند]] ابا الخطاب و کسانی را که با او کشته شدند و کسانی از آنان را که باقی ماندند [[لعنت]] کند و کسانی را که [[محبت]] آنان در قلبشان راه یافته است لعنت کند<ref>{{متن حدیث|عَنْ يَحْيَى الْحَلَبِيِّ عَنْ‏ أَبِيهِ عِمْرَانَ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} يَقُولُ: لَعَنَ اللَّهُ أَبَا الْخَطَّابِ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ قُتِلَ مَعَهُ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ بَقِيَ مِنْهُمْ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ دَخَلَ قَلْبَهُ رَحْمَةٌ لَهُمْ}} (مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۲۵، ص۲۷۹).</ref>.


علت [[لعن]] و [[نفرین]] اباالخطاب که پیش‌تر از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} بود آن بود که وی [[ادعای نبوت]] می‌کرد و خود را [[پیامبر]] می‌دانست. [[سید نعمت الله جزائری]] می‌گوید: [[ابوالخطاب]] [[اسدی]] خود را به امام صادق{{ع}} منتسب می‌کرد. هنگامی که [[امام]]{{ع}} دانست وی در [[حق]] ایشان [[غلو]] می‌کند، از او [[تبری]] جست. ابوالخطاب پس از این ادعا کرد که [[امامان]]{{عم}} پیامبرند و خود او نیز پیامبر است<ref>[[سید علی حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]] و [[محمد داوودی|داوودی]]، [[سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۱۲۰.</ref>.
علت [[لعن]] و [[نفرین]] اباالخطاب که پیش‌تر از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} بود آن بود که وی [[ادعای نبوت]] می‌کرد و خود را [[پیامبر]] می‌دانست. سید نعمت الله جزائری می‌گوید: [[ابوالخطاب]] [[اسدی]] خود را به امام صادق{{ع}} منتسب می‌کرد. هنگامی که [[امام]]{{ع}} دانست وی در [[حق]] ایشان [[غلو]] می‌کند، از او [[تبری]] جست. ابوالخطاب پس از این ادعا کرد که [[امامان]]{{عم}} پیامبرند و خود او نیز پیامبر است<ref>[[سید علی حسینی‌زاده|حسینی‌زاده]] و [[محمد داوودی|داوودی]]، [[سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (کتاب)|سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت]]، ص ۱۲۰.</ref>.


==خلاصه مبحث==
== خلاصه مبحث ==
[[ایمان]] به [[پیامبری حضرت محمد]]{{صل}} دومین اصل [[اعتقادی]] [[دین اسلام]] است و فردی که [[پیامبری]] وی را نپذیرد از جرگه [[مسلمانان]] خارج است. [[معصومان]]{{عم}} برای [[اثبات نبوت]] از سه قاعده استفاده می‌کردند: الف) اصل نبوتِ پیامبر{{صل}} را، در صورتی که متربی در این مورد تردیدی نداشت، مفروض می‌گرفتند؛ ب) اگر کسی در [[نبوت]] آن حضرت تردید می‌کرد، با دلائل روشن به اثبات نبوت پیامبر{{صل}} می‌پرداختند؛ ج) [[شبهات]] مربوط به نبوت را پاسخ می‌دادند. آنان در [[مقام]] معرفی پیامبر{{صل}} از این‌روش‌ها استفاده می‌کردند: الف) تبیین [[فلسفه نبوت]]؛ ب) تبیین آثار و خدمات پیامبر{{صل}}، ج) بیان و توصیف [[سیره پیامبر]]{{صل}}.
[[ایمان]] به [[پیامبری حضرت محمد]]{{صل}} دومین اصل [[اعتقادی]] [[دین اسلام]] است و فردی که [[پیامبری]] وی را نپذیرد از جرگه [[مسلمانان]] خارج است. [[معصومان]]{{عم}} برای [[اثبات نبوت]] از سه قاعده استفاده می‌کردند: الف) اصل نبوتِ پیامبر{{صل}} را، در صورتی که متربی در این مورد تردیدی نداشت، مفروض می‌گرفتند؛ ب) اگر کسی در [[نبوت]] آن حضرت تردید می‌کرد، با دلائل روشن به اثبات نبوت پیامبر{{صل}} می‌پرداختند؛ ج) [[شبهات]] مربوط به نبوت را پاسخ می‌دادند. آنان در مقام معرفی پیامبر{{صل}} از این‌روش‌ها استفاده می‌کردند: الف) تبیین [[فلسفه نبوت]]؛ ب) تبیین آثار و خدمات پیامبر{{صل}}، ج) بیان و توصیف [[سیره پیامبر]]{{صل}}.


همچنین متربیان را با استفاده از روش‌های ذیل با پیامبر{{صل}} مأنوس می‌کردند:
همچنین متربیان را با استفاده از روش‌های ذیل با پیامبر{{صل}} مأنوس می‌کردند:
۱۱۲٬۸۶۰

ویرایش