اصحاب صفه: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
"صفّه"، در اصطلاح طاقنما و ایوانی در انتهای [[مسجدالنبی]] بوده است که به عنوان سرپناه برای اقامت [[مسلمانان]] غریب، [[فقیر]] و بیخانمان ساخته شده بود. این ایوان، امروزه در شمال شرقی محدوده اولیه مسجدالنبی و میان باب [[جبرئیل]] و باب النساء قرار دارد و ارتفاعی حدود نیم متر و مساحتی حدود ۳۰ متر دارد و به شکل مستطیل است. [[رسول جعفریان]] مینویسد: "زمینی که به اهل صفه اختصاص داده شده بود، مساحتی ۹۶ متری داشت، مسقّف بود و در منتهیالیه بخش شرقی مسجد و به عبارتی در انتهای مسجد، کنار دیوار شمالی آن قرار داشت"<ref>رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[یدالله حاجیزاده|حاجیزاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۳.</ref> | "صفّه"، در اصطلاح طاقنما و ایوانی در انتهای [[مسجدالنبی]] بوده است که به عنوان سرپناه برای اقامت [[مسلمانان]] غریب، [[فقیر]] و بیخانمان ساخته شده بود. این ایوان، امروزه در شمال شرقی محدوده اولیه مسجدالنبی و میان باب [[جبرئیل]] و باب النساء قرار دارد و ارتفاعی حدود نیم متر و مساحتی حدود ۳۰ متر دارد و به شکل مستطیل است. [[رسول جعفریان]] مینویسد: "زمینی که به اهل صفه اختصاص داده شده بود، مساحتی ۹۶ متری داشت، مسقّف بود و در منتهیالیه بخش شرقی مسجد و به عبارتی در انتهای مسجد، کنار دیوار شمالی آن قرار داشت"<ref>رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[یدالله حاجیزاده|حاجیزاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۳.</ref> | ||
== | == اصحاب صفه == | ||
اصحاب صفه یا اهل صفه گروهی از [[صحابه]] فقیر [[رسول خدا]]{{صل}} بودند که منزلی نداشتند و در صفهای از مسجدالنبی [[زندگی]] میکردند<ref>تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۵۷.</ref>. | اصحاب صفه یا اهل صفه گروهی از [[صحابه]] فقیر [[رسول خدا]]{{صل}} بودند که منزلی نداشتند و در صفهای از مسجدالنبی [[زندگی]] میکردند<ref>تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۵۷.</ref>. | ||
خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
منابع تاریخی در تعداد آنها [[اختلاف]] دارند. تعداد آنها را ۲۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>، ۳۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ این سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، ۷۰ نفر<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲؛ البخاری، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۱۴؛ ابوبکر بیهقی، السنن الکبری، ج۲، ص۲۴۱.</ref> و حتی تا ۴۰۰ نفر<ref>سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶.</ref>ذکر کردهاند. از جمله این افراد میتوان به [[واثله بن اسقع]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۶۰.</ref>، [[ابوهریره]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۷.</ref>، [[ابوذر غفاری]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، طهفه [[غفاری]]، قیس بن [[طخفه]]<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۴۴۲؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۴۸۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۷۷۴.</ref> و... اشاره کرد. برخی معتقدند لفظ "تصوف" و "[[صوفی]]" از [[اهل]] "صفّه" گرفته شده است<ref>[[یدالله حاجیزاده|حاجیزاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۳ ـ ۱۲۴.</ref>. | منابع تاریخی در تعداد آنها [[اختلاف]] دارند. تعداد آنها را ۲۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>، ۳۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ این سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، ۷۰ نفر<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲؛ البخاری، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۱۴؛ ابوبکر بیهقی، السنن الکبری، ج۲، ص۲۴۱.</ref> و حتی تا ۴۰۰ نفر<ref>سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶.</ref>ذکر کردهاند. از جمله این افراد میتوان به [[واثله بن اسقع]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۶۰.</ref>، [[ابوهریره]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۷.</ref>، [[ابوذر غفاری]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، طهفه [[غفاری]]، قیس بن [[طخفه]]<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۴۴۲؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۴۸۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۷۷۴.</ref> و... اشاره کرد. برخی معتقدند لفظ "تصوف" و "[[صوفی]]" از [[اهل]] "صفّه" گرفته شده است<ref>[[یدالله حاجیزاده|حاجیزاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۳ ـ ۱۲۴.</ref>. | ||
== شکلگیری | == شکلگیری اصحاب صفه == | ||
برخی از مهاجرانی که از [[مکه]] به [[مدینه]] میآمدند، قادر نبودند منزلی برای خود تهیه کنند. همچنین امکان این نبود که در [[منزل]] یکی از [[صحابه]] میهمان شوند. این افراد به علت [[فقر]] در [[مسجدالنبی]] ساکن میشدند<ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۵۲۴؛ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۴۷.</ref> و تعداد آنها هم ممکن بود کم و زیاد شود. | برخی از مهاجرانی که از [[مکه]] به [[مدینه]] میآمدند، قادر نبودند منزلی برای خود تهیه کنند. همچنین امکان این نبود که در [[منزل]] یکی از [[صحابه]] میهمان شوند. این افراد به علت [[فقر]] در [[مسجدالنبی]] ساکن میشدند<ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۵۲۴؛ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۴۷.</ref> و تعداد آنها هم ممکن بود کم و زیاد شود. | ||
[[کلینی]] روایتی را از [[امام باقر]]{{ع}} درباره شکلگیری | [[کلینی]] روایتی را از [[امام باقر]]{{ع}} درباره شکلگیری اصحاب صفه ذکر میکند. حضرت میفرماید: "جویبر، فردی از اهالی یمامه و کوتاه قد و بد قیافه و محتاج و برهنه بود. او نزد [[رسول خدا]]{{صل}} آمد و [[اسلام]] آورد و [[مسلمان]] خوبی شد. [[فرستاده الهی]]{{صل}} پیراهنی به او پوشاند و فرمود که در [[مسجد]] بماند و همانجا بخوابد؛ زیرا مردی غریب بود و جای دیگری نداشت و آن حضرت مقداری غذا برای او میفرستاد. کم کم عده بیشتری مسلمان شدند که در [[مدینه]]، غریب و بیکس بودند و مسجد برای همه آنها کوچک بود، برای همین، [[خداوند]] به [[پیامبر]]{{صل}} [[وحی]] فرمود: "مسجد خود را تطهیر کن و کسانی را که شب در آن میخوابند بیرون کن". [[رسول اکرم]]{{صل}} دستور داد که برای [[مسلمانان]] غریب، صفهای بسازند و پس از آن [[فقیران]] و غریبهها که تعدادشان زیاد شده بود، شب و [[روز]] خود را در آنجا میگذراندند"<ref>کلینی، الکافی، ج۵، ص۳۳۹؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار{{عم}}، ج۲۲، ص۱۱۷.</ref>. از [[طلحه]] [[انصاری]] نقل شده است: "هر مهاجری که وارد مدینه میشد، اگر رفیقی داشت بر او وارد میشد و اگر کسی را نداشت در صفه اقامت میکرد"<ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۵۲۴؛ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس النفیس، ج۱، ص۳۴۷؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحقدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۵۸.</ref>.<ref>[[یدالله حاجیزاده|حاجیزاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۴ ـ ۱۲۵.</ref> | ||
== پیامبر{{صل}} و اصحاب صفه == | == پیامبر{{صل}} و اصحاب صفه == | ||
[[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} علاوه بر اینکه دستور داد ایوان مسقّفی در آخر مسجد یا گوشهای چسبیده به مسجد برای اهل صفه ساخته شود، همواره به [[فکر]] آنان بود و تلاش میکرد نیازهای مادی و [[معنوی]] آنان را برطرف کنند. گاهی رسول خدا{{صل}} آنها را مهمان میکرد و به ایشان غذا میداد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>. آن حضرت معمولاً شبها هنگام [[غذا خوردن]]، گروهی از آنها را میان [[یاران]] خود تقسیم میکرد که با آنها غذا بخورند و گروهی هم با خود حضرت، غذا میخوردند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶.</ref>. نقل شده است که [[خاتم انبیا]]{{صل}} همواره به | [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} علاوه بر اینکه دستور داد ایوان مسقّفی در آخر مسجد یا گوشهای چسبیده به مسجد برای اهل صفه ساخته شود، همواره به [[فکر]] آنان بود و تلاش میکرد نیازهای مادی و [[معنوی]] آنان را برطرف کنند. گاهی رسول خدا{{صل}} آنها را مهمان میکرد و به ایشان غذا میداد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>. آن حضرت معمولاً شبها هنگام [[غذا خوردن]]، گروهی از آنها را میان [[یاران]] خود تقسیم میکرد که با آنها غذا بخورند و گروهی هم با خود حضرت، غذا میخوردند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶.</ref>. نقل شده است که [[خاتم انبیا]]{{صل}} همواره به اصحاب صفه سر میزد؛ چراکه آنان میهمان آن بزرگوار بودند. آنان، [[خانواده]] و [[اموال]] خود را ترک گفته و به [[مدینه]] [[هجرت]] کرده بودند. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} این افراد را که شمارشان به چهارصد مرد<ref>شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰.</ref> میرسید در صفّه [[مسجد]]، اسکان داد و هر صبح و شام، به آنان سر میزد و [[سلام]] و احوالپرسی میکرد. | ||
اگر برای [[رسول خدا]]{{صل}} چیزی میآوردند آن حضرت، سؤال میکرد [[صدقه]] است یا [[هدیه]]؟ اگر میگفتند صدقه است آن را برای اهل صفه میفرستاد و اگر میگفتند هدیه است اهل صفه را فرا میخواند که از آن بخورند <ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۱۰۱-۱۰۲؛ نورالدین علی السمهودی، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج۲، ص۴۹.</ref>.<ref>[[یدالله حاجیزاده|حاجیزاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۵-۱۲۶.</ref> | اگر برای [[رسول خدا]]{{صل}} چیزی میآوردند آن حضرت، سؤال میکرد [[صدقه]] است یا [[هدیه]]؟ اگر میگفتند صدقه است آن را برای اهل صفه میفرستاد و اگر میگفتند هدیه است اهل صفه را فرا میخواند که از آن بخورند <ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۱۰۱-۱۰۲؛ نورالدین علی السمهودی، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج۲، ص۴۹.</ref>.<ref>[[یدالله حاجیزاده|حاجیزاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگنامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۵-۱۲۶.</ref> |