حدیث علی مع الحق در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

حدیث علی مع الحق در کلام اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۲۵

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ، ۲ دسامبر

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۴۳۸

ویرایش

@@ خط ۲۴: / خط ۲۴: @@
 ==[[بررسی سند]] [[حدیث]]==
-این حدیث را قریب به سی تن از [[صحابه]] به طرق متعدد نقل کرده‌اند که عبارتند از: [[امام علی]]{{ع}} به هشت طریق<ref>الخصال، ج۲، ص۵۵۴ و۵۵۹؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۷۹؛ سنن ترمذی، ج۵، ص۶۳۳؛ مسند ابو یعلی، ج۱، ص۴۱۸؛ مسند البزار، ج۳، ص۵۱؛ البدایة والنهایة، ج٧، ص۳۶۰؛ تاریخ مدینة مشق، ج۴۲، ص۴۵۹؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۱۷۶؛ المحاسن والمساوی، ص۱۷؛ مناقب خوارزمی، ص۱۲۸-۱۲۹.</ref>؛ [[عبدالله بن عباس]] به دو طریق<ref>کفایة الاثر، ص۲۰-۲۱؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۱۷۶؛ ینابیع المودة، ص٩١.</ref>؛ [[جابر بن عبدالله انصاری]] به سه طریق<ref>امالی، صدوق، ص۸۹؛ بشارة المصطفی، ص۱۹-۲۰؛ غایة المرام ج۵ ص۲۹۰.</ref>؛ [[ابوایوب خالد بن زید انصاری]] به یک طریق<ref>اثباة الهداة، ج۲، ص۱۶۴-۱۶۵.</ref>؛ [[عبدالقیس]] به یک طریق<ref>کفایة الاثر، ص۱۱۴ و ۱۱۷.</ref>؛ [[سلمان]] و [[مقداد]] هر کدام به یک طریق<ref>بحارالانوار، ج۳۸، ص۳۰.</ref>؛ [[ابوذر]] به دو طریق<ref>امالی، طوسی، ص۵۴۸؛ غایة المرام، ج۵، ص۲۹۰؛ بحارالانوار، ج۳۸، ص۳۰.</ref>؛ [[ابوهریره]] به یک طریق<ref>تفسیر فرات الکوفی، ص۵۳۹.</ref>؛ [[ام‌سلمه]] به هفت طریق<ref>امالی، طوسی، ص۴۷۹؛ غایة المرام، ج۵، ص۲۸۷؛ کفایة الأثر، ص۱۸٠-۱۸۱؛ المستدرک، ج٣، ص۱۳۸؛ تاریخ بغداد، ج۱۶، ص۴۷۰؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۴۶۱؛ احقاق الحق، ج۵، ص۶۲۴؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۱۷۶.</ref>؛ [[عایشه]] به سه طریق<ref>الجمل والنصرة، ص۴۳۳؛ بحار، ج۳۸، ص٣٩؛ الطرائف، ج۱، ص۱۰۲-۱۰۳.</ref>؛ [[انس بن مالک]] به یک طریق<ref>امالی، طوسی، ص۶۲۴.</ref>؛ [[عامر بن واثله]] به دو طریق<ref>خصال، ج۲، ص۵۵۳-۵۶۴؛ اثباة الهداة، ج۳، ص۷۹؛ مناقب، ابن مغازلی، ص‌۱۳۷-۱۴۰.</ref>؛ [[عمار بن یاسر]] به یک طریق<ref>ابهی المراد، ج۱، ص۸۰۶؛ تاریخ مدینه دمشق، ج۴۲، ص۴۸۴.</ref>؛ [[ابوبکر]] به یک طریق<ref>اثباة الهداة، ج۳، ص‌۱۲۱.</ref>؛ [[ابوموسی اشعری]] به یک طریق<ref>اثباة الهداة، ج۳، ص۲۲؛ بحار، ج۳۸، ص۳۵.</ref>؛ [[ابورافع]] به دو طریق<ref>بحار، ج۳۸، ص۳۴.</ref>؛ [[حذیفة بن یمان]] به یک طریق<ref>بحار، ج۳۸، ص۳۵؛ المناقب، ابن مردویه، ص۱۶۳.</ref>؛ [[ابوسعید خدری]] به سه طریق<ref>الشریعة، الأجری، ج۴، ص٢٠٩١؛ المطالب العالیة، ج۱۶، ص۱۴۷؛ تاریخ مدینه دمشق، ج۴۲، ص۴۶۰؛ مناقب، ابن مغازلی، ص۲۲۰.</ref>؛ [[عبدالرحمن بن سعید]] به یک طریق<ref>احقاق الحق، ج۵، ص۶۳۶.</ref>؛ [[سعد بن ابی‌وقاص]] به یک طریق<ref>کشف الاستار، ج۴، ص۹۶-۹۷؛ مجمع الزوائد، ج۷، ص۲۳۵-۲۳۶.</ref>؛ [[کعب بن عجزه]] به دو طریق<ref>احقاق الحق، ج۵، ص۶۳۵.</ref>. به [[روایت]] [[امام صادق]]{{ع}}، [[دوازده تن]] از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}}: [[خالد بن سعید بن عاص]]، [[بریده اسلمی]]، [[ابوهیثم بن تیهان]]، [[سهل بن حنیف]]، [[عثمان بن حنیف]]، [[خزیمة بن ثابت]] [[ذوالشهادتین]]، [[ابی بن کعب]]، به همراه [[پنج تن]] از [[صحابی]] دیگر -که در سطور قبل اسامی‌شان ذکر شد- بعد از [[جریان سقیفه]] ضمن جلسه‌ای مشورتی با [[امام علی]]{{ع}} به صدور این [[حدیث]] از [[پیامبر]]{{صل}} تصریح کرده و [[حق]] را از آن علی{{ع}} دانسته‌اند<ref>الاحتجاج، ج۱، ص۷۵.</ref>.
+این حدیث را قریب به سی تن از [[صحابه]] به طرق متعدد نقل کرده‌اند که عبارتند از: [[امام علی]]{{ع}} به هشت طریق<ref>الخصال، ج۲، ص۵۵۴ و۵۵۹؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۷۹؛ سنن ترمذی، ج۵، ص۶۳۳؛ مسند ابو یعلی، ج۱، ص۴۱۸؛ مسند البزار، ج۳، ص۵۱؛ البدایة والنهایة، ج٧، ص۳۶۰؛ تاریخ مدینة مشق، ج۴۲، ص۴۵۹؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۱۷۶؛ المحاسن والمساوی، ص۱۷؛ مناقب خوارزمی، ص۱۲۸-۱۲۹.</ref>؛ [[عبدالله بن عباس]] به دو طریق<ref>کفایة الاثر، ص۲۰-۲۱؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۱۷۶؛ ینابیع المودة، ص٩١.</ref>؛ [[جابر بن عبدالله انصاری]] به سه طریق<ref>امالی، صدوق، ص۸۹؛ بشارة المصطفی، ص۱۹-۲۰؛ غایة المرام ج۵ ص۲۹۰.</ref>؛ [[ابوایوب خالد بن زید انصاری]] به یک طریق<ref>اثباة الهداة، ج۲، ص۱۶۴-۱۶۵.</ref>؛ [[عبدالقیس]] به یک طریق<ref>کفایة الاثر، ص۱۱۴ و ۱۱۷.</ref>؛ [[سلمان]] و [[مقداد]] هر کدام به یک طریق<ref>بحارالانوار، ج۳۸، ص۳۰.</ref>؛ [[ابوذر]] به دو طریق<ref>امالی، طوسی، ص۵۴۸؛ غایة المرام، ج۵، ص۲۹۰؛ بحارالانوار، ج۳۸، ص۳۰.</ref>؛ [[ابوهریره]] به یک طریق<ref>تفسیر فرات الکوفی، ص۵۳۹.</ref>؛ [[ام‌سلمه]] به هفت طریق<ref>امالی، طوسی، ص۴۷۹؛ غایة المرام، ج۵، ص۲۸۷؛ کفایة الأثر، ص۱۸٠-۱۸۱؛ المستدرک، ج٣، ص۱۳۸؛ تاریخ بغداد، ج۱۶، ص۴۷۰؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۴۶۱؛ احقاق الحق، ج۵، ص۶۲۴؛ فرائد السمطین، ج۱، ص۱۷۶.</ref>؛ [[عایشه]] به سه طریق<ref>الجمل والنصرة، ص۴۳۳؛ بحار، ج۳۸، ص٣٩؛ الطرائف، ج۱، ص۱۰۲-۱۰۳.</ref>؛ [[انس بن مالک]] به یک طریق<ref>امالی، طوسی، ص۶۲۴.</ref>؛ [[عامر بن واثله]] به دو طریق<ref>خصال، ج۲، ص۵۵۳-۵۶۴؛ اثباة الهداة، ج۳، ص۷۹؛ مناقب، ابن مغازلی، ص‌۱۳۷-۱۴۰.</ref>؛ [[عمار بن یاسر]] به یک طریق<ref>ابهی المراد، ج۱، ص۸۰۶؛ تاریخ مدینه دمشق، ج۴۲، ص۴۸۴.</ref>؛ [[ابوبکر]] به یک طریق<ref>اثباة الهداة، ج۳، ص‌۱۲۱.</ref>؛ [[ابوموسی اشعری]] به یک طریق<ref>اثباة الهداة، ج۳، ص۲۲؛ بحار، ج۳۸، ص۳۵.</ref>؛ [[ابورافع]] به دو طریق<ref>بحار، ج۳۸، ص۳۴.</ref>؛ [[حذیفة بن یمان]] به یک طریق<ref>بحار، ج۳۸، ص۳۵؛ المناقب، ابن مردویه، ص۱۶۳.</ref>؛ [[ابوسعید خدری]] به سه طریق<ref>الشریعة، الأجری، ج۴، ص٢٠٩١؛ المطالب العالیة، ج۱۶، ص۱۴۷؛ تاریخ مدینه دمشق، ج۴۲، ص۴۶۰؛ مناقب، ابن مغازلی، ص۲۲۰.</ref>؛ [[عبدالرحمن بن سعید]] به یک طریق<ref>احقاق الحق، ج۵، ص۶۳۶.</ref>؛ [[سعد بن ابی‌وقاص]] به یک طریق<ref>کشف الاستار، ج۴، ص۹۶-۹۷؛ مجمع الزوائد، ج۷، ص۲۳۵-۲۳۶.</ref>؛ [[کعب بن عجره]] به دو طریق<ref>احقاق الحق، ج۵، ص۶۳۵.</ref>. به [[روایت]] [[امام صادق]]{{ع}}، [[دوازده تن]] از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}}: [[خالد بن سعید بن عاص]]، [[بریده اسلمی]]، [[ابوهیثم بن تیهان]]، [[سهل بن حنیف]]، [[عثمان بن حنیف]]، [[خزیمة بن ثابت]] [[ذوالشهادتین]]، [[ابی بن کعب]]، به همراه [[پنج تن]] از [[صحابی]] دیگر -که در سطور قبل اسامی‌شان ذکر شد- بعد از [[جریان سقیفه]] ضمن جلسه‌ای مشورتی با [[امام علی]]{{ع}} به صدور این [[حدیث]] از [[پیامبر]]{{صل}} تصریح کرده و [[حق]] را از آن علی{{ع}} دانسته‌اند<ref>الاحتجاج، ج۱، ص۷۵.</ref>.
 این حدیث توسط بیش از صد نفر از [[حافظ]]، [[محدث]] و دانشمند [[اهل سنت]] نقل شده است<ref>شرح منهاج الکرامة، ج۲، ص۹۵.</ref>. بسیاری از [[دانشمندان اهل سنت]]، این حدیث را از [[اخبار صحیح]] دانسته‌اند<ref>مسند ابویعلی، ج۲، ص۲۱۸؛ المستدرک، ج۳، ص۱۳۴، ۱۳۸، ۱۴۰ و ۱۴۳؛ شرح نهج البلاغة، ابن أبی الحدید، ج۲، ص۲۹۷ و جهت اطلاع تفصیلی به منابع و اسامی ناقلان حدیث ر.ک: احقاق الحق، ج۵، ص۶۲۳-۶۴۶؛ ج۱۶، ص۳۸۴-۴۰۲؛ ج۲۱، ص۳۹۰-۳۹۸؛ ج۳۰، ص۲۲۹-۲۳۹.</ref>. حتی برای برخی از نقل‌های حدیث، از جمله نقل [[ام‌سلمه]] از پیامبر{{صل}}، ادعای [[تواتر]] نیز شده است<ref>مناقب ابن المغازلی الشافعی، ص۲٢٠، پاورقی.</ref>. از این‌رو صدور این حدیث از پیامبر{{صل}} [[قطعی]] بوده و کوچک‌ترین تردیدی در آن وجود ندارد<ref>شرح منهاج الکرامة، ج۲، ص۹۵.</ref>. [[شیخ مفید]] در مورد اعتبار این حدیث آورده است که این [[گفتار پیامبر]]{{صل}} را [[محدثان]] [[سنی]] نقل کرده و هیچ‌کس مدعی خدشه‌ای در سندش نشده و نسبت [[کذب]] به ناقلان آن نداده است و هیچ [[دلیل عقلی]] و [[نقلی]] بر [[فساد]] آن وجود ندارد؛ از این‌رو [[اعتقاد]] به [[صحت]] و [[استواری]] آن لازم است<ref>الجمل، ص۸۱.</ref>. در برخی منابع به خاطر قریب به تواتر بودن آن و حتی ادعای [[اجماع]] و تواثر بر آن، نیازی به ذکر اسناد و یا بیان منابعی برای آن ندانسته‌اند<ref>ینابیع النصیحة، ص۳۵۸؛ اثبات الهداة، ج۲، ص۳۱۸؛ ج۳، ص۲۲۲؛ الفصول المختارة، ص۳۳۹؛ ابھی المراد، ج۱، ص۳۷؛ دلائل الصدق، ج۶، ص۲۳۱.</ref>. در عین حال به اقتضای اختصار، یکی از نقل‌های این [[حدیث]] به لحاظ سندی مورد بررسی واقع می‌شود: [[علی بن احمد بن منصور]] از [[احمد بن عبدالواحد بن ابی‌الحدید]] از [[ابوبکر محمد بن احمد]] از [[محمد بن یوسف بن بشر]] از [[احمد بن حازم بن ابوغرزه کوفی]] از [[مالک بن اسماعیل]] از [[سهل بن شعیب نهمی]] از [[عبیدالله بن عبدالله مدینی]] از [[سعد بن ابی‌وقاص]] و او از [[رسول اکرم]]{{صل}} این [[روایت]] را نقل کرده است<ref>تاریخ مدینه دمشق، ج۲۰، ص۳۶۱؛ شرف المصطفی، ج۶، ص۸۳؛ کشف الغمة، ج۱، ص۱۴۴؛ بحار الأنوار، ج۳۸، ص۳۳.</ref>. ابن‌عساکر استادش -[[علی بن احمد بن منصور]]- را از فقهای [[مالکی]]، [[آگاه]] به [[علم نحو]] و شخصیتی [[زاهد]]، [[پرهیزگار]] و مورد [[اعتماد]] معرفی می‌کند<ref>تاریخ مدینه دمشق، ج۴۱، ص۲۳۷.</ref>. [[ذهبی]]، [[ابن ابی‌الحدید]] را استادی [[عادل]]، [[امین]]، [[پسندیده]] و [[رئیس]]، مورد اعتماد و سرشناس معرفی کرده است<ref>سیر أعلام النبلاء، ج١٨، ص۴۱۸.</ref>. اما [[ابوبکر محمد بن أحمد]]، ابن‌عساکر وی را فردی مورد اعتماد، امین، پسندیده، استاد و پرآوازه معرفی کرده است<ref>تاریخ مدینه دمشق، ج۵۱، ص۷۹.</ref>. [[محمد بن یوسف بن بشر]] مورد [[تأیید]] [[خطیب بغدادی]] بوده و وی را یکی از [[حافظان]] مورد اعتماد معرفی می‌کند<ref>تاریخ بغداد، ج۳، ص۴۰۵.</ref>. [[احمد بن حازم بن ابوغرزه کوفی]]، مورد تأیید ذهبی بوده و ابن‌حبان او را در زمره افراد [[ثقه]] آورده و گفته که احمد بن حازم در [[نقل حدیث]] بی‌غلط بود<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۲۳۹.</ref>. اما [[مالک بن اسماعیل]]، ذهبی وی را فردی [[عابد]]، [[حافظ]]، بلکه [[حجت]] (کسی که سیصد هزار حدیث را از [[حفظ]] بوده) معرفی کرده و شخصی بوده که از [[اسرائیل]] و [[عبدالرحمن بن غسیل]] روایت نقل کرده و [[بخاری]] و دیگر [[اصحاب]] [[صحاح]] از طریق [[ابوزرعه]] از او نقل کرده‌اند<ref>الکاشف، ج۲، ص۲۳۳.</ref>. همچنین ذهبی [[نقل روایت]] از سهل بن شعیب را بی‌اشکال دانسته است<ref>تاریخ الإسلام، ج۹، ص۴۱۳.</ref>. اما [[عبیدالله بن عبدالله بن عمر بن خطاب]] مورد [[وثوق]] [[ابوزرعه]] واقع شده است<ref>الجرح والتعدیل، ج۵، ص۲۲۰.</ref>. بنابراین تمامی [[راویان]] این طریق مورد [[تأیید]] [[اصحاب]] [[رجال اهل سنت]] واقع شده‌اند. البته برخی -چون [[ابن‌تیمیه]]، [[دهلوی]] و...- پاره‌ای اشکالات بر [[حدیث]] مورد بحث مطرح کرده‌اند که در بخش اشکالات مورد بررسی قرار خواهد گرفت.<ref>[[احمد شجاعی|شجاعی، احمد]]، [[حدیث علی مع الحق (مقاله)|مقاله «حدیث علی مع الحق»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۳ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]] ج۳، ص ۴۷۳.</ref>