علم موهوبی معصوم: تفاوت میان نسخه‌ها

*واژه های علم موهوبی، علم موهبتی و علم لدنی تعابیری هستند برای افاضۀ بی واسطۀ دانش از سوی خداوند متعال به برخی از بندگان خاص خود.

*"لدن" در لغت به معنی "قُرب و نزدیکیِ"<ref>ر.ک. میر ترابی حسینی، زهرا سادات، علم لدنی در قرآن و حدیث، ص 63</ref> و در اصطلاح، تعاریف مختلفی از سوی دانشمندان اسلامی<ref>ر.ک. عرفانی، محمدنظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص ۱۸۸</ref> در مورد آن صورت گرفته است، اما باید گفت علم لدنی، افاضۀ بی‌واسطۀ دانش، از ناحیۀ خداوند به برخی از بندگان شایسته است. واژۀ «افاضه» به غیر اکتسابی و غیر تحصیلی بودن اشاره دارد و قید «واسطه» آنرا از علوم دیگر که همگی با وسایطی از ناحیۀ خداوند در اختیار بشر قرار گرفته‌اند، متمایز و غیر عادی بودنِ طریقِ افاضه و تحصیل آن را بیان می‌نماید. و مراد از «دانش» اعم از علوم غیبی است یعنی هم علم به «اسرار مخفی» را شامل می شود و هم مشهوداتی که از طریقِ ابزار مادی تحصیل علم به دست نیامده است.<ref>ر.ک. میر ترابی حسینی، زهرا سادات، علم لدنی در قرآن و حدیث، ص 63</ref>  

#علمی که بشر عادی با آن سر و کار دارد، با مغز و با حافظه انسان سر و کار دارد و در قسمتی از وجود انسان انباشته می شود.  

#علمی که نزد خداوند است و با عنایت پروردگار به پیامبر و امامان داده شده است، لذا کسب کردنی و آموختنی نبوده،<ref>ر.ک. صدیقی، کاظم، سیمای عرشیان، ج 1، ص 158 و 160 ؛ عظیمی، محمد صادق، سیر تطور گستره علم امام در کلام اسلامی، ص ۱۱۲</ref> بلکه از عالم غیب بر قلب انسان وارد شده است<ref>ر.ک. باقری، سید محمد فائز، بررسی علم اولیای الهی، ص ۷</ref> و علم لدنی نامیده می شود.  

*علم لدنی علم به همه چیز است و با علمی که انسان های عادی می آموزند تفاوت دارد. قرآن نمونه ای از این علم را در جریان حکومت و نفوذ حضرت سلیمان بر عالم ارائه می کند. <ref>ر.ک. صدیقی، کاظم، سیمای عرشیان، ج 1، ص 158 و 160</ref> علم موهوب همان علم لدنی است، از جانب خداوند به بنده عطا می شود تا بنده از ثمرات و عطایای اسم «وهاب» برخوردار باشد، مانند علم انبیا.<ref>ر.ک. حسینی شاهرودی، سید مرتضی، آشنایی با عرفان اسلامی، ص 45</ref>

 

#علومی که شیوه یا متعلق آن غیر متعارف باشد و افراد عادی به طور عادی به آن دسترسی ندارند مانند علوم ویژه مقام امامت.<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگی¬های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟</ref>  

#علومی که از سوی خداوند متعال به برگزیدگانش عطا می‌شود لذا القائات شیطانی یا علومی که نتیجه ریاضت‌های خاص بشری است و دیگران می‌توانند مشابه آن را به دست آورند، از این تعریف خارج است،<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگی¬های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟</ref> مانند علم امام یا پیامبر به آنچه مردم در خانه‌های خود ذخیره کرده‌اند: «وَأُنَبِّئُكُم بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ»<ref>سورۀ آل عمران، آیۀ ۴۹: «شما را از آنچه می‌خورید یا در خانه می‌انبارید آگاه خواهم ساخت.»</ref> علم به غذایی که مردم در خانه خود می‌خورند یا ذخیره می‌کنند، خودش علمی ویژه نیست و می‌توان به آن، از طریق حضور و جستجو در خانه‌ها یا شیوه‌های مانند آن دست یافت؛ اما خبر دادن از آن بدون این شیوه‌های متعارف، علم موهوبی به شمار می‌آید.<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگی¬های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟</ref>

 

*علم لدنی اصطلاحی است برگرفته از قرآن کریم، که در مورد حضرت خضر است:<ref>ر.ک. اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۴۱ و ۴۲؛ هاشمی، سید علی، ویژگی¬های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟؛ شاکر، محمدتقی، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت؛ باقری، سید محمد فائز، بررسی علم اولیای الهی، ص ۷؛ صالحی مالستانی، حسین، علم غيب و علم لدنی پيامبر از منظر امام خمينی، فصلنامه حضور، ش ۸۸</ref> «وَعَلَّمْنَاهُ مِن لَّدُنَّا عِلْمًا»<ref>سوره کهف، آیۀ ۶۵: «و او را از پیش خویش دانشی آموخته بودیم.»</ref> ویژگی علم لدنی و موهوبی این است که از راه‌های طبیعی به دست نیامده است. بلکه موهبتی الهی است، خدا به هر که بخواهد اعطا می‌کند.<ref>ر.ک. اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص۴۱ و ۴۲</ref> این علم به موجب ادلۀ عقلی و نقلی که آنرا اثبات می کند قابل هیچ گونه تخلفی نیست و تغییر نمی‌پذیرد و به اصطلاح علم است، به آن چه در لوح محفوظ ثبت شده است و آگاهی است از آن چه قضای حتمی خداوند به آن تعلق گرفته و لذا هیچ گونه تکلیفی به متعلق این گونه علم از آن جهت که حتمی‌الوقوع می‌باشد تعلق نمی‌گیرد.<ref>ر.ک. موسوی، سید امین، گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی، ص۲۵۲</ref> علم لدنی و موهوبی از طریق مهارت باطن و ریاضت‌های شرعی و انجام فرائض و نوافل و در اثر اخلاص به انسان‌های پاک و مستعد افاضه می‌شود.<ref>ر.ک. پارسانسب، گل‌افشان، پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا، ص۳۰</ref> این علم هم شامل علم به ظاهر احکام و باطن شریعت، هم شامل علوم غیبی و حوادث گذشته و آینده که به صورت قضایای قطعیه هستند و هم شامل الهامات قلبی می‌شود.<ref>ر.ک. پارسانسب، گل‌افشان، پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا، ص 30</ref> علم لدنی و موهوبی افضل علوم بلکه علم حقیقی است.<ref>ر.ک. نراقی، ملا احمد، رسائل و مسائل فی حل غوامض المسائل، ج ۳، ص ۵۲ ـ ۵۶؛ صالحی مالستانی، حسین، علم غيب و علم لدنی پيامبر از منظر امام خمينی، فصلنامه حضور، ش ۸۸</ref>

 

*در مورد علم امام روایات نشان می‌دهد امام(علیه السلام) از راه موهبت الهی و نه از راه اکتساب، به همه چیز واقف و از همه چیز آگاه است و هر چیز را بخواهد، به اذن خدا، به ادنی توجیهی می‌داند،<ref>ر.ک. موسوی، سید امین، گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی، ص۲۵۲</ref> در روایات دو نکته وجود دارد یکی اینکه علم امام از سوی خداوند به وی اعطا شده است و دیگر آنکه زمان دریافت این علم هم زمان با از دنیا رفتن امام قبلی و عهده‌دار شدن وظایف امامت از طرف امام بعدی است.<ref>ر.ک. اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص42</ref> و مراد از علم امام، علم باطنی فطری لدنی موهوبی است که با واسطه یا بی‌واسطه از جانب خداوند به انبیا و اوصیا اعطا می‌گردد.<ref>ر.ک. قاضی طباطبایی، سید محمد علی، رساله‌ای در دلالت آیه تطهیر بر علم گسترده پیامبر و امام، ص482</ref>

*با توجه به مطالب بیان شده هر علم غیبی، علم لدنی و موهوبی است، چون غیب بر همگان پوشیده است و کسی جز خدا آن را نمی‏‌داند، مگر کسانی که خداوند بخواهد و چنین علمی را به آنان موهبت کند. اما هر علم لدنی و موهوبی، علم غیب نیست چون ممکن است خداوند علم برخی از امور را که برای نوع بشر از طرق عادی قابل اکتساب و تحصیل است، به بعضی انسان‌‏ها بدون کسب و تحصیل، اعطا کند. چنین علمی موهبتی و لدنی است اما علم به غیب نیست، زیرا برای سایرین پوشیده نیست.<ref>ر.ک. هاشمی، سید علی، مکاتبه اختصاصی با دانشنامۀ مجازی امامت و ولایت، پژوهشگران وبگاه پرسمان</ref>